hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 1
Nieuwsbrief NUMMER 9 OKTOBER 2004
N A T I O N A A L
P A R K
Utrechtse Heuvelrug In de herfstvakantie kunnen kinderen (maar ook volwassenen!) luisteren naar het herfstverhaal van Autumnus, en de betoverende herfst op de Heuvelrug ontdekken.
Tover de herfst op de Heuvelrug! Een evenement voor jong en oud! ‘Herfst is misschien wel het mooiste seizoen in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Het bos verandert in een kleurenpalet met mooie gele, oranje en rode kleuren. Elk jaar wordt het herfst op de Heuvelrug, maar dit jaar lukt dat nog niet… want tovenaar Autumnus is zijn toverstaf kwijt. Groot en klein wordt uitgenodigd om tovenaar Autumnus (die elk jaar de zomer in de herfst verandert) te helpen zoeken naar zijn toverstaf. De zomer is wel heerlijk, maar het wordt zo langzamerhand wel eens tijd dat het herfst wordt, dat de bomen verkleuren en de paddestoelen uit de grond schieten. Autumnus komt tijdens zijn tocht langs water, heide en landgoederen, hij trekt door bossen, struint over de stuwwal en ontmoet heel veel dieren. Maar de dieren en planten zijn nog in de overtuiging dat het zomer is! Autumnus móet zijn toverstok vinden, voor al deze dieren en planten…’ In de herfstvakantie, van 16 tot 24 oktober, wordt het verhaal van Autumnus verteld op verschillende plaatsen in het Nationaal Park, zoals op het Leersumse Veld, bij de De ‘Heuvelrug-ontdek-kaart’
Schaapskooi in Amerongen, de Heemtuin in Leersum, Landgoed Maarsbergen, Remmerstein en Prattenburg en bij Kwintelooyen. Het verhaal wordt de ene keer door de
kantoren in de regio, maar hij wordt ook bij iedere acti-
boswachter verteld en de andere keer door de bewoner
viteit uitgereikt. Met behulp van deze kaart ontdekt u dat
van een landgoed. Als u het verhaal heeft gehoord kunt u
Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug een fotogeniek
op eigen gelegenheid op ontdekkingstocht door het
gebied is, het leuk is om een grondsoort te onderzoeken,
Nationaal Park, met behulp van de mooie ‘Heuvelrug-ont-
een kleurenpallet te maken of de hoogte van een boom
dek-kaart’. Deze kaart kunt u gratis afhalen bij de VVV-
te meten. Maak uw eigen herfst op de Heuvelrug!
1
hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 2
Als u geluk heeft, kunt u na het verhaal ook nog mee met de boswachter. Bijvoorbeeld om de dieren op het Leersumse Veld te zien en dan een kampvuur te maken met de boswachter, reeën te kijken bij Landgoed Maarsbergen, of op zoek te gaan naar paddestoelen in het bos. Wat er allemaal te doen is van dag tot dag is in onderstaand schema te vinden, maar ook op onze website: www.nationaalpark-utrechtseheuvelrug.nl.
Datum
Tijd
Zaterdag
10.00 – 14.00 uur
1. Speeltuin Pyramide van Autsterlitz
Fietstocht (afstand 25, 35 of 60 kilometer) langs enkele
16 oktober
(fietsen tot
2. Oranjerie Landgoed Maarsbergen
landgoederen. Deze landgoederen zijn speciaal
(Maarnse Grindweg 30, Maarsbergen)
(alleen op deze dag) opengesteld
17.00 uur)
Waar (opstappunten:)
Activiteit
3. Landgoed Prattenburg (Cuneraweg 434, Rhenen)
Het verhaal van Autumnus wordt verteld door landgoed-
4. Landgoed Remmerstein
bewoners bij de opstappunten 2 en 4, Landgoed Remmerstein
(Oude Veensegrindweg 13, Rhenen)
en Landgoed Maarsbergen
5. Landgoed Zuijlensteijn (Rijksstraatweg 9a, Leersum) Zaterdag
20.00 –22.00 uur
16 oktober Zondag
14.00 – 15.30 uur
17 oktober Maandag
14.30 uur
18 oktober Dinsdag
17.00 – 21.00 uur
19 oktober
Veldschuur Staatsbosbeheer,
Verhaal van Autumnus wordt verteld door de boswachter.
Leersumse Veld
Aansluitend op pad met de boswachter en een kampvuur
(Maarsbergseweg 18 a, Leersum)
maken
Boswerf Zeist
Autumnus’ verhaal wordt verteld, aansluitend een excursie
(Pr. Bernhardlaan 3, Zeist)
o.l.v. een gids
Landgoed Prattenburg
Autumnus’ verhaal wordt verteld en aansluitend een excursie
(Cuneraweg 434, Rhenen)
op zoek naar sporen met de landgoedbeheerder
Landgoed Maarsbergen
Reeën en roofvogels kijken met de landgoedbeheerder
(Maarnsegrindweg 30, Maarsbergen)
(wandeling van 2 uur) en aansluitend soep, broodjes en een video (tegen vergoeding)
Woensdag
14.00– 16.00 uur
20 oktober Woensdag
14.00 – 16.00 uur
20 oktober
Schaapskooi Amerongen
Autumnus’ verhaal wordt verteld en aansluitend is er een
(Veenseweg 25, Amerongen)
excursie met speurtocht voor kinderen
Heemtuin Leersum
Vertelmiddag voor kinderen (met o.a. verhaal Autumnus)
(bij Landgoed Broekhuizen,
en een paddestoelenexcursie
Broekhuizerlaan te Leersum) Donderdag
14.00 uur
21 oktober Donderdag
17.00– 21.00 uur
21 oktober
Recreatiegebied Kwintelooyen
Autumnus’ verhaal wordt verteld en aansluitend speurtocht
(Oude Veensegrindweg te Rhenen)
met opdrachten
Landgoed Maarsbergen
Reeën en roofvogels kijken met de landgoedbeheerder
(Maarnsegrindweg 30, Maarsbergen)
(wandeling van 2 uur) en aansluitend soep, broodjes en een video (tegen vergoeding)
Vrijdag
11.00 uur
22 oktober
en 14.00 uur
Landgoed Remmerstein
Autumnus’ verhaal wordt verteld door landgoedbewoner en
(beneden aan oprijlaan)
aansluitend een speurtocht
(Oude Veensegrindweg 13, Rhenen) Zaterdag
14.00 – 16.00 uur
23 oktober
Heemtuin Leersum
Vertelmiddag voor kinderen (met o.a. verhaal Autumnus)
(bij landgoed Broekhuizen,
en een paddestoelenexcursie
Broekhuizerlaan te Leersum) Zondag 24 oktober
14.30 uur
Landgoed Prattenburg
Autumnus’ verhaal wordt verteld en aansluitend een excursie
(Cuneraweg 434, Rhenen)
op zoek naar sporen met de landgoedbeheerder
2
hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 3
De eigenaren van kasteel Amerongen hebben rond 1790 nabij het hoogste punt van de Amerongse Berg een zogenaamd sterrenbos aangelegd. Het sterrenbos is gekapt nadat het in verval was geraakt aan het eind van de jaren dertig (in de 20e eeuw). Daarna is de locatie beplant met douglasbomen. Begin 2004 heeft Staatsbosbeheer het Sterrenbos opnieuw aangelegd, overeenkomstig het oorspronkelijke ontwerp.
Herstel Sterrenbos op Amerongse Berg Het oorspronkelijke ontwerp De meest duidelijke vorm van het oorspronkelijke ontwerp staat op een anonieme kaart van de Grebbelinie van omstreeks 1800. Volgens de kaart gaat het om een lanenstructuur aangelegd in de vorm van een cirkel, met een diameter van ca. 270 meter. In de cirkel zijn acht wegen aangelegd die als spaken in een wagenwiel het middelpunt verbinden met de cirkelrand. De lanen zijn volgens de tekening aan beide kanten beplant met een enkele rij opgaande bomen die een gelijke afstand tot elkaar hebben. Situatie 2003 Van de oorspronkelijke situatie restten in 2003 nog vier haaks op elkaar staande wegen, die de cirkel in vier kwarten verdelen. De rondlopende laan om het Sterrenbos heen is door Staatsbosbeheer in 1990 hersteld en ingeplant met beuken. In het midden van de cirkel staat een
Het planten van de eerste boom in het Sterrenbos
vrijstaande eik. De beplanting van de cirkel bestaat gro-
(foto: Chris Achterberg)
tendeels uit douglasbomen met een leeftijd van ca. 60 jaar. De Rijksdienst voor de Monumentenzorg heeft in
den. Leerlingen van de basisscholen van de acht gemeen-
een reactie op het voorstel het volgende geschreven: ‘Het
ten die deel uitmaken van het Nationaal Park hebben
herstel van het Amerongse Sterrenbos is van groot cul-
ieder een laan ingeplant. Een paar weken voor het plan-
tuurhistorisch belang. Het maakt deel uit van de parkaan-
ten zijn er boompalen bij de scholen gebracht. De leerlin-
leg van het kasteel. Vanaf de berg was er een prachtig
gen hebben deze palen beschilderd en soms van schrifte-
uitzicht op kasteel en siertuinen, en de weg er naar toe.
lijke wensen voorzien. De boompalen zijn naast de
Een slingerend pad door de bossen paste uitstekend bij de
bomen geplaatst om te zorgen dat ze recht blijven staan.
romantische geest van die dagen, een metafoor voor het
Bijna alle bomen zijn uitgelopen. Daarmee is het planten
leven: via een kronkelend pad kom je uiteindelijk bij je
een succes gebleken. Het Sterrenbos is, evenals de omlig-
doel, het hoogste punt met een prachtig uitzicht’.
gende bossen, vrij opengesteld voor wandelaars. Het is te bereiken door vanaf het Berghuis in Amerongen de gele
Het uitgevoerde plan
of de rode wandelroute te volgen. Op de locatie zal dit
Dit voorjaar is het Sterrenbos weer volledig hersteld op
jaar door Staatsbosbeheer nog een nieuw informatiepa-
basis van de historische opzet. De structuur van acht lanen
neel worden geplaatst. De uitvoering van het plan is gefi-
is weer aangelegd. Het planten van de beukenbomen
nancierd met subsidie van het Nationaal Park en beheers-
heeft op 7 april jl. tijdens de boomfeestdag plaatsgevon-
gelden van Staatsbosbeheer.
3
hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 4
Stemmen uit het bos
De rubriek “Het woord aan…” biedt ruimte aan de leden van het Overlegorgaan om iets te vertellen
Rubriek met de persoonlijke mening van mensen uit het gebied.
over zichzelf en de organisatie die zij vertegenwoordigen. Deze keer Linde Kuijf.
Deze keer de stem van een wandelaar in het bos Hoog
Het woord aan ... Linde Kuijf
Moersbergen ten noorden van Doorn. De heer Van Loon is vandaag op pad met Borre, de hond van de buren.
Leden van het Overlegorgaan aan het woord
“De buren zijn momenteel op vakantie, maar ook zonder hond maak ik zeker vier maal per week een flinke wandeling. Al lopend
Welke organisatie vertegenwoordigt u in het Overlegorgaan? Ik ben werkzaam als secretaris van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Ik vertegenwoordig geen afzonderlijke organisatie in het Overlegorgaan, maar ben werkzaam namens alle participerende partijen. Wel ben ik in dienst bij de Provincie Utrecht.
ben je dicht bij de natuur, je beleeft meer dan op de fiets. Ook het Leersumse Veld en de Ginkelse Heide zijn favoriet, maar lopend vanuit huis het bos in is toch het leukst. Ook al loop je dan in een gebied dat je al goed kent, toch is het steeds weer anders. Wat me trouwens opvalt is dat je toch weinig mensen in het bos tegenkomt. De mensen van buiten lopen vaak een rondje vanaf de parkeerplaats en de inwoners van Doorn zijn kennelijk niet zulke wandelaars. Ik vind dat op zich prima, dan is het lekker rustig, maar het
Wat wilt u als secretaris bereiken binnen het Nationaal Park? Praktisch een jaar geleden is de Utrechtse Heuvelrug officieel ingesteld als Nationaal Park en nu is het tijd om het park als zodanig herkenbaar te maken. Er zijn reeds Linde Kuijf volgt Jaap allerlei projecten gestart om dit te bewerkde Pater op als secrestelligen, zoals de lokalisering van bezoetaris kers- of informatiecentra, het ontwikkelen van een eigen huisstijl en een lespakket dat op basisscholen behandeld kan worden. Tegelijkertijd hebben we ons als Nationaal Park ook ten doel gesteld om niet een te grote aanzuigende werking te creëren. Het liefst willen we de verkeersdruk op de doorgaande wegen verminderen. Een belangrijk uitgangspunt is en blijft het rustig houden van het centrale gedeelte van het Nationaal Park, de zogenaamde ecologische kernzone. Een mooie uitdaging voor de komende jaren is dus om deze twee ogenschijnlijk tegenstrijdige doelstellingen allebei te bereiken. Zo kan een Nationaal Park ontstaan, met rust op de plekken waar dat nodig is. Tegelijkertijd zullen we mensen bewust laten worden van al het moois dat er op de Heuvelrug gebeurt en wat er te beleven is.
verbaast me wel.” Van Loon is bekend met het Nationaal Park. Hij volgt redelijk actief alle ontwikkelingen. Met name op bestuurlijk niveau ziet hij voordelen. “Het bos op de Heuvelrug is van veel verschillende eigenaren en door het Nationaal Park kan het beheer een beetje gecoördineerd worden. Zo’n bestuurlijke eenheid is goed voor het behoud van de natuur. Ik vind het overigens wel heel bijzonder dat zoveel verschillende eigenaren zorgdragen voor dit gebied.” Toch kan hij het zich voorstellen dat niet iedereen even blij is met het Nationaal Park: “er zijn nu geen mogelijkheden meer voor woningbouw op grote schaal en voor jonge mensen is het nu heel lastig om iets betaalbaars te vinden in de omgeving”. Over het bosbeheer in het gebied is hij tevreden. “Ik heb me even verwonderd toen hier afgelopen winter heel veel bomen gekapt werden. Maar de bosbeheerder vertelde me
Wat is uw favoriete plek op de Heuvelrug? Ik woon in Zeist en dan is het wel heel gemakkelijk om even op je fiets te stappen of te gaan wandelen in het Nationaal Park. Ik heb verschillende favoriete plekken, maar het Leersumse Veld behoort tot de top. We gaan vaak wandelen of zelfs schaatsen op het Leersumse Veld. Ik hou van de ‘plotselinge’ openheid van dit terrein in het aaneengesloten bosgebied. Ik vergeet alleen wel eens dat in de lente/vroege zomer het gebied is afgesloten voor het broedseizoen. Maar dan wijken we graag uit naar een andere favoriete plek!
dat dit juist goed is voor het bos. De bomen die blijven staan hebben nu meer ruimte om te groeien. Waar ik het echter niet mee eens ben is het beleid dat de uitheemse soorten uit het bos worden gehaald. De afwisseling van boomsoorten is juist leuk en bovendien is zo’n douglas toch veel mooier dan een grove den! Maar misschien is dat een conservatieve gedachte…”.
4
hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 5
Hopelijk leest en ziet ook u steeds meer informatie over Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Deze informatie wordt onder andere verstrekt via deze nieuwsbrief, de website www.nationaalpark-utrechtseheuvelrug.nl, de pers, lezingen die vanuit het Nationaal Park worden gegeven, de informatiedisplays (zie onderstaand voorbeeld: deze staan bij VVV’s, horeca en bibliotheken in de regio) en straks ook bij de Nationaal Park informatiecentra. Deze informatie wordt verstrekt om u (en alle andere bezoekers) goed op de hoogte te houden van het reilen en zeilen in het Nationaal Park.
Wat gebeurt er allemaal in het Nationaal Park? Voor al deze communicatiezaken is een coördinator com-
Het ontwerp van
municatie en educatie werkzaam bij het Nationaal Park:
de informatiedis-
Susan Claessens. Zij werkt 16 uur per week aan bijvoor-
plays die vanaf
beeld de ontwikkeling van de nieuwsbrief, het onderhoud
het najaar op vele
van de website, de ontwikkeling van de genoemde infor-
plaatsen in het
matiedisplays en de oprichting (en straks inrichting) van
Nationaal Park te zien zijn
informatiecentra. Maar ook zaken als de ontwikkeling van een lespakket voor het onderwijs, de organisatie van de
ren goed op de hoogte te houden.
activiteiten in het gebied (zoals de herfstactiviteiten) en
Hoe meer we weten over het Nationaal Park, hoe beter
contacten met de vrijwilligers en boswachters in het gebied
we ook met elkaar zullen zorgen voor het beheer en
horen bij haar taken. Uiteraard werkt zij niet alleen. Zij
onderhoud van dit bijzondere natuurgebied.
heeft veel collega’s (de medewerkers van alle organisaties
Ook u kunt hier aan meewerken. Door bijvoorbeeld, als u
die actief meewerken in en aan het Nationaal Park).
gaat wandelen of fietsen, de regels in het gebied na te leven, de dieren niet te storen en geen vuil achter te
Nieuwe Beheers- en Inrichtingsplan klaar!
laten. Of u kunt zich aanmelden als vrijwilliger bij één van
Sinds kort is het Beheers- en Inrichtingsplan Nationaal Park
de groene organisaties die zich zo hard inzetten voor het
Utrechtse Heuvelrug (Torenhoog en Mijlenbreed) in zijn defini-
Nationaal Park. Zo kunnen we allemaal blijven genieten
tieve vorm beschikbaar. Wanneer u graag uw eigen exemplaar
van al het moois dat het Nationaal Park ons te bieden
wilt ontvangen, dan kunt u het 145 pagina tellende rapport
heeft.
bestellen bij het secretariaat van het Nationaal Park:
In Nederland zijn inmiddels twintig Nationale Parken. In
Provincie Utrecht, Pauliene van der Gun (telefoon: 030-
ieder Nationaal Park werkt een coördinator communicatie
258 25 28 of e-mail:
[email protected]). Het
en educatie aan het verstrekken van goede informatie
rapport kost € 15,- exclusief verzendkosten. Uiteraard kunt u
over deze gebieden. Weet u al welke andere gebieden in
het rapport ook via onze website downloaden: www.nationaal-
Nederland ook een Nationaal Park zijn? Lees er meer over
park-utrechtseheuvelrug.nl .
op pagina 7.
De coördinator voert de projecten op het gebied van
Nieuwsbrief nu ook digitaal
communicatie en educatie uit, met subsidie van het
Om zoveel mogelijk mensen te informeren over het Nationaal
Nationaal Park. Doel van deze projecten is om u, als
Park is deze nieuwsbrief vanaf oktober 2004 ook digitaal te
bezoeker aan dit gebied, goed op de hoogte te houden
ontvangen! Wilt u de nieuwsbrief voortaan ontvangen via uw
van het belang van een Nationaal Park, wat de meer-
eigen mailadres? Of kent u iemand die ook meer wil weten
waarde is voor de omgeving, wie er samenwerken en
over het Nationaal Park? Geef dan het mailadres door aan
waar we nu mee bezig zijn in het gebied (welke projecten
[email protected]. Wij gaan er in dat geval
worden er nu uitgevoerd). Ook de vrijwilligers en bos-
vanuit dat u de nieuwsbrief niet meer in gedrukte versie wilt
wachters die in het gebied werken, scholieren en bewo-
ontvangen.
ners in en rond het gebied proberen we op allerlei manie-
5
hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 6
Recreëren in een groene en natuurlijke omgeving, dat willen veel mensen. Maar recreatie betekent vaak ook een verandering van het landschap. Bijvoorbeeld door de aanleg van paden, intensiever gebruik van het gebied en de aanleg van campings en vakantieparken. Dat is jammer, maar vakantieparken kunnen met eenvoudige ingrepen meer onderdeel van natuur en landschap worden. Daarom heeft Landschapsbeheer Utrecht zich met het project Groen Uitgerust! ingezet voor een meer natuurlijke omgeving op en rond deze vakantieparken.
Groen Uitgerust! “Er zijn inmiddels meerdere recreatieondernemers op de
aan het project Groen Uitgerust! heeft ook Han Haantjes
Utrechtse Heuvelrug die zich inzetten om ruimte voor
nog bewuster gemaakt van de uitwerking van sommige
natuur op hun terrein te maken”, zegt Nomi Havelaar van
maatregelen voor flora en fauna.
Landschapsbeheer Utrecht. Gestimuleerd door het project
Zo zal het terrein op een geïntegreerde en ecologische
Groen Uitgerust proberen zij hun terrein beter in te pas-
wijze beheerd worden. “Je kunt best een keer minder
sen in het landschap. “Het is bemoedigend dat recreatie-
snoeien of maaien”, legt Han Haantjes uit. “Het is natuur-
ondernemers zich zo hebben ingezet om het project tot
lijk voor elke ondernemer een beslissing die hij zelf moet
een succes te maken.”
nemen. Maar ik vind het belangrijk om mijn terrein mee te laten lopen met de natuur in de omgeving.” De natuur een kans geven, betekent vaak niet te veel opruimen. Zo laten ze bijvoorbeeld een oude boomstronk nu wel liggen. Want dood hout is ideaal voor de ontwikkeling van fraaie paddestoelen. En kleine dieren, zoals kevertjes en pissebedden die het dode hout bewonen, trekken weer allerlei vogels aan. Deze zomer zijn ook de gasten van de vakantieparken bij het project betrokken, om hun eigen tuin nog meer bij de omringende natuur aan te laten sluiten. Er zijn voorlichtingsavonden voor hen georganiseerd met informatie over het nog natuurlijker inrichten van hun tuin, zodat het terrein meer in overeenstemming komt met de omgeving. Joris Hellevoort van Landschapsbeheer Utrecht geeft presentaties voor de gasten van de recreatieterreinen die meewerken. “Hiermee maken we de gasten bewust van de omgeving waar ze verblijven. Daardoor kijken ze ook
De heer Han Haantjes van vakantiepark ‘De Bonte Vlucht’
anders naar de natuur”, zegt hij. Dat is de eerste stap. Want Landschapsbeheer Utrecht wil graag bereiken dat
In Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug zijn ook twee
de mensen in de tuin voor streekeigen beplanting kiezen.
recreatieondernemers die meewerken aan het project. Dit
Om ze hierbij te helpen is er nu ook een brochure voor
zijn de heer Haantjes van De Bonte Vlucht in Doorn en de
recreanten beschikbaar. Hierin staan tips hoe de tuinen
heer Slager van Ginkelduin in Leersum. Op Vakantiepark
meer in het landschap in te passen zijn.
Bonte Vlucht van Han Haantjes zijn inmiddels al de nodi-
Recreatieondernemers of hun gasten die geïnteresseerd
ge maatregelen getroffen. En eigenlijk was het park al
zijn in Groen Uitgerust! of de brochure willen bestellen,
met respect voor de omgeving aangelegd. Zo staan er
kunnen contact opnemen met Landschapsbeheer Utrecht,
rond het park bijvoorbeeld geen hekken, maar is er geko-
tel. 030 – 220 55 34 of e-mail: algemeen@landschapsbe-
zen voor een natuurlijke afrastering. De cursus verbonden
heerutrecht.nl.
6
hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 7
Dit jaar worden de laatste Nationale Parken officieel ingesteld. En dan telt het kleine Nederland maar liefst twintig Nationale Parken. Hieronder een overzicht van de Nederlandse Nationale Parken.
Twintig Nationale Parken in Nederland? Waar zijn die dan? Bezoek minister Veerman aan Nationaal Park
Doel van een
Utrechtse Heuvelrug
Nationaal Park
Nationale Parken maken deel uit van de zogenoemde
Het hoofddoel van
Ecologische Hoofd Structuur. De overheid wil meer aan-
de instelling van
dacht besteden aan de Ecologische Hoofd Structuur, met
Nationale Parken is
name richting kinderen. Er wordt gestart met de cam-
het beschermen van
pagne ‘De Ecologische Hoofd Structuur in beeld’. In het
grote natuurlijke
kader van dit onderwerp is een kinderverhaal geschreven
gebieden en land-
en een buitenspel (Dierensurvival) ontwikkeld voor kinde-
schappen, met de
ren.
daarin aanwezige
Minister Veerman zal op 1 november a.s. het startsein
planten- en dier-
geven voor deze campagne in Nationaal Park Utrechtse
soorten. Daarnaast
Heuvelrug. Een (geselecteerde) groep schoolkinderen is
vormen natuuredu-
uitgenodigd om te komen luisteren naar dit verhaal,
catie, natuurgerich-
waarin ook minister Veerman zelf nog een rol zal spelen.
te recreatie en
Vanaf 6 november is de Dierensurvival in diverse
onderzoek belang-
Nationale Parken te spelen.
rijke nevendoelen.
Nationale parken van Nederland
Tegenwoordig zijn in vrijwel alle landen in Europa Geschiedenis van de Nationale Parken
Nationale Parken te vinden. Gezamenlijk bieden zij de
De mens heeft eeuwenlang gedacht dat ruimte, water en
bezoekers een schets van de grote variatie aan natuur en
andere natuurlijke hulpbronnen onuitputtelijk waren.
landschappen die Europa kent.
Toen de wereldbevolking bleef groeien, nam de mens
De Nederlandse Nationale Parken passen uitstekend in het
steeds meer oorspronkelijke natuur in gebruik. Hij kapte
Europese netwerk. Nederland sloot zich in 1969 aan bij de
bos om ruimte te maken voor landbouwgrond. In de bos-
internationale afspraken over het instellen van grote
sen die overbleven werd gejaagd en vee gehoed.
waardevolle natuurgebieden als Nationale Parken. De
Langzamerhand werd de omvang van deze bossen steeds
Nederlandse natuurgebieden zijn weliswaar relatief klein,
kleiner. Daarvoor in de plaats kwamen cultuurlandschap-
maar omvatten vaak waardevolle en elders schaarse eco-
pen, die er voor het oog nog vrij natuurlijk uitzagen, maar
systemen, zoals duingebieden, veenmoerassen en heidege-
die met ongerepte natuur niet veel meer te maken hadden.
bieden. Je kunt rustig stellen dat wanneer een gebied een
In de Verenigde Staten van Amerika ontstonden voor het
Nationaal Park is, de natuur er waardevol is en de moeite
eerst twijfels over deze ontwikkelingen. Dit leidde in 1871
waard om te bezoeken.
tot de oprichting van Yellowstone als het eerste Nationaal Park ter wereld. In Europa was Zweden in 1909 het eerste
Organisatie, beheer en bestuur
land met een Nationaal Park. Daarna volgde een groot
In Nederland wijst de minister van Landbouw, Natuur en
aantal andere landen.
Voedselkwaliteit een Nationaal Park aan. In alle voor
Vanwege de zeer verschillende uitgangspunten bij aan-
Nederland karakteristieke landschappen is een Nationaal
wijzing van Nationale Parken, heeft de International
Park aangewezen. Een Nationaal Park wordt bestuurd
Union for the Conservation of Nature and Natural
door een Overlegorgaan, waarin alle eigenaren, beheer-
Recources (IUCN), een onderdeel van de Verenigde Naties,
ders en bestuurders vertegenwoordigd zijn. Het secreta-
in 1969 een wereldwijd geldende definitie van Nationale
riaat van het Overlegorgaan is gevestigd bij de desbetref(lees verder op pagina 8 tweede kolom onderaan)
Parken geformuleerd.
7
hansson-nb nationaal park 9
06-10-2004
13:39
Pagina 8
Wat groeit en bloeit waarnemingen uit het Nationaal Park Oude boskernen
Amerongse Bovenpolder
Verreweg het grootste deel van de bossen in het
Dit gebied blijft een grote aantrekkingskracht uitoefenen
Nationaal Park is relatief jong. Geen wonder, want tot aan het begin van de 20e eeuw bestond de Utrechtse
op vogels. Vanaf eind juli wordt er regelmatig een visa-
Heuvelrug grotendeels uit heide. Binnen de uitgestrekte
begin augustus zelfs drie exemplaren. Ook verbleef een
bossen bevinden zich echter eeuwenoude boskernen.
grauwe klau-
Meestal zijn dit restanten van eikenhakhout. Al vanaf de
wier enige tijd
vroege middeleeuwen werden de uitlopers hier elke acht
in de Boven-
à tien jaar gekapt. Het effect van deze aanpak is dat zich
polder. Kwartel-
vlakbij de grond knoestige stoven en stobben ontwikke-
koningen
len, die telkens weer uitlopen. Bij heel oude exemplaren
waren er deze
kan de bovengrondse stoof geheel verdwijnen, waardoor
zomer niet, wel
losse stammengroepen ontstaan. De stammen staan in
riepen er veel
een soort heksenkring en zijn ontstaan uit dezelfde moe-
rugstreeppad-
derboom. De ouderdom van dergelijke stoven wordt
den (te horen
rend gezien. Begin juli vloog een zwarte ooievaar over;
Rugstreeppad (foto Martin Melchers)
op www.ravon.nl). In de nazomer verbleven er weer groepjes lepelaars. Heel bijzonder is dat er in de Blauwe Kamer, net buiten het Nationaal Park, dit jaar twee paar lepelaars hebben gebroed, die vijf jongen hebben grootgebracht. (vervolg van pagina 7) fende Provincie. Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit draagt een groot deel van de kosten van beheer en onderhoud en van voorlichting en educatie binnen het Nationaal Park. Oude boskern Kleine Ginkel Toegang tot een Nationaal Park geschat op 400 tot 500 jaar! De oude boskernen kenmer-
Nationale Parken zijn open, toegankelijke natuurgebie-
ken zich door een rijke ondergroei met planten als dal-
den. In principe is de toegang gratis (op de Utrechtse
kruid, salomonszegel en adelaarsvaren. Op de stobben
Heuvelrug is dit zeker zo) en zijn er vele mogelijkheden
groeien zeldzame mossen als het stobben-gaffeltandmos.
voor natuurgerichte recreatie, zoals wandelen, fietsen en paardrijden. Voor informatie over de Nationale Parken
Dankzij een inventarisatie door de Provincie Utrecht is er
kunt u kijken op de site: www.nationaalpark.nl
nu veel meer bekend over de ligging en omvang van de oude boskernen. De resultaten zijn opgenomen in de bro-
Uitgave: secretariaat Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug
chure Oude boskernen van de Utrechtse Heuvelrug. Verspreid binnen het Nationaal Park gaat het om tientallen kernen. Twee daarvan worden aangemerkt als ‘sterlocatie’,
Redactieadres: IVN Consulentschap Utrecht Bunnikseweg 39 3732 HV De Bilt Deze nieuwsbrief verschijnt tweemaal per jaar (in april en oktober) en is ook digitaal verkrijgbaar.
een concentratie van bijzonder waardevolle oude boskernen: Het Jagtbos bij de Elsterberg (met stoven van wintereik met een omtrek van negen meter) en bij Kleine Ginkel (met zeer oude stoven en knotsvormige zomereiken). Meer info: Emma van den Dool / Hein Brijker (Provincie Utrecht): 030-258 34 79 / 258 34 09
8
Eindredactie: Susan Claessens Coördinator communicatie en educatie e-mail:
[email protected] Grafische verzorging en drukwerk: Hansson VPP, Soest Oplage: 2500 exemplaren
