Wandelen over de Utrechtse Heuvelrug Rob Wolfs en Ad Snelderwaard ��������������� ��� 15 �� �� ������ ��������� 85% �������-��������!
Gegarandeerd Onregelmatig
de gids & haar makers Twee routemakers Wij, routemakers Ad Snelderwaard en Rob Wolfs, hebben samen gewerkt aan deze wandelgids. Ad woont in Amsterdam, Rob in Dieren. We zochten naar een mooi wandelgebied ergens tussen West- en Oost-Nederland. De Utrechtse Heuvelrug bleek geknipt. Een mooi, uitgestrekt natuurgebied in het midden van het land. Dus ook voor veel wandelaars goed bereikbaar. Als Nationaal Park beschermd en beheerd. Tussen Rhenen en het Gooi. Af en toe hebben we het ons wel veroorloofd om zijsprongetjes te maken naar de Gelderse Vallei, het Oostveen, het Gooi, rivieroeverreservaat de Blauwe Kamer en de stad Amersfoort. Deze wandelingen zijn -soms in een net iets andere vorm- ook als ‘Trage Tocht’ of als ‘Heuvelrugroute’ gepubliceerd op de website Wandelzoekpagina.nl. Ad is behalve routemaker ook begenadigd fotograaf. Vrijwel alle foto's in deze gids zijn door hem gemaakt.
afwisselende natuur Het verhaal over de ijstijden en de stuwwallen op de heuvelrug zal bij onze lezers en wandelaars genoegzaam bekend zijn. Dus daar gaan we ze niet mee vervelen. We vertellen liever wat we het mooist vinden aan de Utrechtse Heuvelrug. De afwisseling van bossen, heidevelden, vennen en zandverstuivingen met akkers, graslanden en beekjes charmeert ons het meest. We wandelen over prachtige beuken- en eikenlanen. Maar ook landgoederen en boerenland brengen de broodnodige variatie. Bijzonder zijn de toppen van de Heuvelrug. De hoogste heuvels zijn de Amerongse Berg (69,2 meter), Elsterberg (62,5 meter) en Grebbeberg (52 meter). Bovenop de toppen hebben we prachtige uitzichten over de verre omgeving. Overgangen De Utrechtse Heuvelrug heeft een lange, smalle vorm, waardoor je meestal niet ver bent verwijderd van de rand waar de heuvelrug
2
overgaat in een ander soort landschap. De randen zijn de plaatsen waar je daadwerkelijk ervaart dat de Utrechtse Heuvelrug een heuvelrug is. Het landschap glooit, je klimt of daalt af, je hebt uitzicht over de verre omgeving en het water in de beekjes heeft haast om naar beneden te gaan. Op de randen heb je ook zicht op verschillende soorten landschap. Al eeuwen geleden werden de heersers en de adel naar deze plekken getrokken. Vanwege het strategische militaire belang, later vanwege de schoonheid. Ze hebben kastelen nagelaten en landgoederen met prachtig aangelegde bossen, parken en lanen. Deze culturele toevoegingen aan de natuur maken de randen nog aantrekkelijker om te wandelen dan ze van nature al zijn. Vrijwel alle wandelingen in deze gids laten je ergens ‘over de rand’ kijken.
routebeschrijving De routebeschrijvingen worden steeds in één richting gegeven, meestal met de klok mee. De beschrijving is verdeeld in genummerde blokken. De nummers waarmee de blokken beginnen, zijn ook op de kaarten te vinden. Niet elk zijpaadje wordt echter steeds genoemd. Geen tekst betekent dan: rechtdoor doorlopen. De volgende afkortingen worden gebruikt: RD = rechtdoor; RA = rechtsaf en LA = linksaf. Bewegwijzering De wandelingen zijn niet bewegwijzerd. Hier en daar vallen stukjes route wel samen met een bewegwijzerde andere wandelroute. Witrode markeringen worden gebruikt voor de ‘lange-afstand-wandelpaden (LAW’s)’ van Wandelnet en Nivon, geelrode markeringen voor ‘streekpaden’ – rondwandelingen binnen een regio. Ook andere organisaties hebben wandelingen gemarkeerd, met weer andere kleuren, en er is een wandelnetwerk. De markeringen zijn met verf op bomen aangebracht of met stickers op paaltjes of ander wegmeubilair geplakt. Als er in het terrein in de te volgen richting een markering zichtbaar is, dan wordt dat soms in de routebeschrijving vermeld, met name in situaties met weinig andere herkenningspunten.
kaarten De routes zijn weergegeven op fragmenten van topografische kaarten, schaal 1:25.000. De dunne zwarte lijnen op de kaart vormen vierkanten van 1 bij 1 kilometer. Op de kaarten zie je de routelijn, de nummers waarin de routebeschrijving is onderverdeeld en andere praktische informatie zoals bushaltes, horeca en parkeerplaatsen. De beschreven bezienswaardigheden langs de routes, die in de tekst met letters zijn genummerd, staan met dezelfde letters op de kaarten.
3
1 baarn
hilversum
3 lage vuursche 2 hollandse rading 4 den dolder
bilthoven
6 den treek
8 austerlitz
utrecht
5 amersfoort
zeist
driebergen
7 woudenberg
9 leersum - doorn
houten 10 sandenburg
wijk bij duurstede
culemborg 4
inhoud
inhoud
route
1
baarn
�
km blz � � � � 14 6
2
hollandse rading
�
� � � � 16 14
3
lage vuursche
�
�
4
den dolder
�
� � � � 15 30
� � � 11 22
5
amersfoort
�
� � �
6
den treek henschoten
�
�
� � � 16 46
� 16 38
7
woudenberg
�
�
� � � 16 54
8
austerlitz
�
� � � �
9
leersum - doorn
�
� � � � 19 70
10
sandenburg
�
� � � � 11 80
11
leersumse veld
�
� � � � 10 86
17 62
12 amerongen
�
� � � � 14 94
13 veenendaal
�
� � � � 15 102
14 kwintelooyen
�
� � � � 14 110
15 rhenen
�
� � �
� 19 118
11 leersumse veld ede 13 veenendaal
14 kwintelooyen 12 amerongen
wageningen 15 rhenen
inhoud
5
14 kwintelo oyen lengte 14 km zandpadgarantie
start- en eindpunt Parkeerplaats Kwintelooyen, Oude Veensegrintweg 55, 3911 TA Rhenen openbaar vervoer Lijn 81, bushalte Koetshuis, Veenendaalsestraatweg, Elst. Begin vanaf 2 in de routebeschrijving. Lijn 50, bushalte Zwijnsbergen, Rijksstraatweg, Elst. Begin vanaf 3 in de routebeschrijving bij *. horeca • Residence Rhenen Veenendaalsestraatweg 50, Elst/ Rhenen 0318 - 542 888, www.residencerhenen.nl. honden Honden zijn op deze route niet toegestaan.
6
Dikkenberg, Plantage Willem III en Remmerstein We maken een mooie wandeling aan de rand van de Utrechtse Heuvelrug. In de driehoek tussen Veenendaal, Rhenen en Elst lopen we door heuvelachtige bossen van landgoed Dikkenberg, Remmerden, Roghaisparren en Remmerstein. Recreatiegebied Kwintelooyen is indrukwekkend met z’n zandafgraving en hoge heuvels. Het panorama bovenop is schitterend. We komen langs een groot heideveld met voornamelijk struikheide. Het meest bijzonder is het traject over Plantage Willem III, een oude tabaksplantage waar je afdaalt van de Heuvelrug naar het Rijndal. Op de Plantage bevinden zich smeltwaterdalen uit de laatste ijstijd. Begrazing met Konikpaarden en Galloways zorgt voor het ontstaan van een halfopen landschap. We wandelen verder langs bosranden met zicht op Elst en Remmerden. De tocht komt langs grafheuvels op landgoed Roghaisparren, klimt omhoog naar de Paasheuvel en via het bos rondom landhuis Remmerstein keren we terug naar Kwintelooyen.
7
0
250
500
750
1000
© Topografische Dienst
2
3 4 � ����
�
8
kwintelooyen
����������
1
�
�
� 5
6
������
kwintelooyen
9
routebeschrijving 1 Vanaf de parkeerplaats loop je richting grasveld en na een infobord over Rhenen ga je LA langs een houten slagboom, een grindweg. Deze slingerende grindweg blijven volgen. Je passeert een toiletgebouw aan je rechterhand. Op de Y-splitsing voor een grasveld rechts aanhouden. Je passeert een wildrooster en je gaat RD. Doorlopen tot een trap. LA deze lange trap op. Boven aangekomen ga je door een metalen klaphekje en RA. Dit pad op de rand van de heuvel ca. 500 meter volgen. Dan buigt het pad haaks naar rechts. Meteen daarna ga je LA over een doorsteekpaadje, daarna op een breed bospad LA. Dit pad blijf je krap 1 km steeds RD volgen tot een hek vlak voor een asfaltweg (een eindje voor die asfaltweg is rechts horeca). Bij dat hek is 2. 2 Even voor die asfaltweg ga je LA, je loopt dan parallel aan de weg. Je neemt het eerste pad LA. Op een kruising RD, je loopt tussen hoge beuken. Even daarna op een schuine kruising RA. Dit bochtige pad volgen tot de volgende schuine kruising. Hier schuin RA, een smal bospaadje. Op de kruising met een breder pad ga je RA, licht naar beneden. Aan het einde een asfaltweggetje oversteken en LA over een parallelpaadje. Je neemt snel het eerste pad RA langs een bord ‘Remmerden’ en door een klaphekje. Je gaat opnieuw een klaphekje door en direct daarna ga je LA (witrode markering). Bij het eerste pad naar rechts (waar ook een wandelpaaltje staat) is 3. a kwintelooyen
Kwintelooyen ligt rond een zandafgraving waar tot in 1990 op grote schaal zand is gewonnen. Het gebied is speciaal ingericht voor dagrecreatie. Karakteristiek zijn de diepe erosiedalen, de prehistorische grafheuvels, wallen, beukenlanen en de overgangen tussen heuvelrug en valleien. Opvallend is de bodemvariatie die loopt van heel nat ven en moeras tot droge heidevelden. Dankzij het hoogteverschil van wel 50 meter heb je een spectaculair uitzicht op de hellingen van de Gelderse Vallei. Er groeien meer dan 300 plantensoorten en er zijn speciale poelen voor de rugstreeppad.
10
kwintelooyen
3 RA dit zijpad inslaan. Je passeert een bankje en een heideveld aan je linkerhand. Steeds RD, langzamerhand afdalend. Verderop loop je over een open grasvlakte. Je volgt steeds de paaltjes met blauwe strepen. Je loopt in de richting van bebouwing en even voor die bebouwing buig je met het pad mee naar links. Je komt vlak voor een bosstrook bij een klaphekje * en je gaat vlak voor het klaphekje scherp LA. Het pad loopt door een eikenbosje. Daarna ga je verder over de grasvlakte. Je kruist een breed pad bij een bomenrij en je vervolgt het pad over de open vlakte. Je kruist nogmaals een bomenrij (witrode markering). RD, verderop langs het heideveld. Aan het einde bij een bankje en een plas LA direct daarna op een Y-splitsing rechts aanhouden (witrode markering). Je komt uit aan de rand van het bos; daar is 4. b plantage willem iii
Plantage Willem III heeft een buitenlands aandoend, glooiend landschap met sneeuwsmeltwaterdalen uit de laatste ijstijd. De graslanden worden begraasd door halfwilde gallowayrunderen en konikpaarden en door wilde damherten die zo de vorming van bos helpen tegengaan. Ook trekt er een herder met schaapskudde rond. Hoger op de helling van de Plantage ligt een groot heideterrein. Plantage Willem III dankt zijn naam aan de vroegere tabaksplantage, die hier in 1853 door de familie Ruys werd gesticht. Het landschap aan de voet van de Heuvelrug werd in die tijd bepaald door de tabaksteelt en de bijbehorende tabaksschuren. Aan het begin van de 20e eeuw was de tabaksteelt over haar hoogtepunt heen. Sinds 1995 is Plantage Willem III in handen van Utrechts Landschap. De plaatsen waar vroeger tabakschuren stonden, worden tegenwoordig gemaaid, waardoor ze in het landschap zichtbaar blijven.
c remmerdense heide
De aan de Plantage grenzende Remmerdense Heide bestaat voornamelijk uit struikheide met vliegdennen en struweel. Daarnaast groeit er het zeldzame klein warkruid en leeft er een grote populatie zandhagedissen. Vanaf het hoogste punt van de Remmerdense Heide is het dal van de Nederrijn te zien. Op de heide ligt een zwerm van twaalf grafheuvels.
kwintelooyen
11
4 Hier ga je RA en dan verlaat je de paaltjes met blauwe markering en ook de witrode markering. Aan je linkerhand is een hek. Je gaat door een klaphekje en je vervolgt het pad RD langs de bosrand. Dit pad steeds volgen. Aan het einde ga je door een klaphekje bij een bankje. Hier ga je RA langs een houten afsluitboom, een smal paadje. Op een splitsing links aanhouden langs de bosrand. Je volgt aan je rechterhand een akker. Je komt uit bij een asfaltweg. Vlak voor die weg met het paadje meebuigen naar links, in de bosrand. Je passeert begraafplaats Larikshof. Toegangsweggetjes oversteken en RD. Dan steek je de Defensieweg over en opnieuw RD, nu ‘paardenroute’. 5 Je loopt een parkeerplaats op en je steekt RA de weg over. Op fietspad RD. Even verder bij een bankje, waar het fietspad naar links draait, ga je RD over een graspaadje langs de bosrand. Je passeert een bordje ‘Landgoed Roghairsparren’. Je kruist een ander paadje en gaat verder RD. Je loopt door tot 50 m voor een hekje met bordje ‘verboden toegang’. Daar volg je het paadje naar links, het bos in. Op kruising bij een grafheuvel RA. Op volgende kruising LA (rechtsaf is ‘verboden toegang’). Nu op een kruising RD langs een grafheuvel. Hierna neem je het eerste pad naar rechts. Op kruising RD. Nu doorlopen tot het einde en daar LA. Steeds RD, na een afsluitboom RA over een fietspad. Op de kruising met een asfaltweg is 6. 6 Asfaltweg oversteken en direct LA over een parkeerplaats richting afsluitboom. Je gaat langs de afsluitboom en een bordje ‘Stadsbossen Rhenen’, daarna RD over een brede eikenlaan (witrode markering). Doorlopen tot een vijfsprong bij een bankje na een afdaling. Hier ga je RA. Op een kruisinkje RD en even daarna op een brede schuine kruising ook RD, een beukenlaan. 30 m verderop neem je het eerste smalle bospaadje naar links. Het paadje slingert heel geleidelijk omhoog. Je gaat bovenaan over een walletje heen en je komt op een pad met vier rijen beuken en aan je rechterhand zicht op een grote villa. Hier ga je LA. Met het pad meedraaien naar rechts, je loopt tussen jonge beuken. Je komt op een kruising met een breed bospad. Daar is 7. d remmerstein
Remmerstein is een landhuis op de oostflank van de Utrechtse Heuvelrug. Voorheen, vanaf de 15e eeuw, stond op deze plek een kasteel. Remmerstein ligt op de helling van de Paasheuvel met westelijk van het huis een sterrenbos. In 1907 werd Remmerstein gekocht door Maarten Cornelis Philipse. Hij liet in 1912 een nieuw landhuis bouwen, te midden van de 18e-eeuwse geometrische lanenstructuur. De architect van het huis was Samuel de Clercq. De prachtige tuinen werden gelijktijdig ontworpen door tuinarchitect D.F. Tersteeg. Philipse was houtvester en rozenkweker. Hij trouwde in 1911 met Louise Amalia van Hoytema. Hun twee kleindochters beheren nog steeds het landgoed.
12
kwintelooyen
e paasheuvel
De heuvel is ruim 50 meter hoog. Het hoogste punt is een kunstmatig opgeworpen heuvel waar met Pasen het paasvuur werd gebrand. De oorspronkelijke, natuurlijke top lag zo'n 200 meter westelijker. Het bos is aangelegd als sterrenbos met de Paasheuvel als middelpunt van waaruit de beukenlanen vertrekken. Ooit stond op de Paasheuvel een achtkantige theekoepel. Deze maakte later plaats voor een kastanje, die inmiddels ook al lang weer verdwenen is. De Paasheuvel is in de loop der tijd geërodeerd en begroeid geraakt. De eigenaren, de zusters Eveleinbaronesse Bentinck en Von Geldernbaronesse Bentinck, hebben met hulp van vrijwilligers en loonwerkers de beukenwallen hersteld en een aantal lanen opnieuw aangeplant.
7 Hier ga je LA (als je hier RA gaat, dan loop je naar de Paasheuvel). Op een kruising, pal voor een donker dennenbos, ga je RA. Aan het einde van dit pad ga je LA (witrode markering). Nu neem je het eerste pad RA. Opnieuw het eerste pad RA. Nu op een kruising RD. Op volgende kruising LA. Doorlopen tot een hek aan de rand van de zandafgraving. Hier RA. Op een Y-splitsing links aanhouden. Dit pad langs de afgraving volgen. Verderop loop je RD het bos in, dan loop je weer een stukje langs de afgraving, daarna weer door het bos. Je komt weer uit op een grindweg bij het recreatieterrein. RD terug naar de parkeerplaats.
kwintelooyen
13
‘Wandelen over de Utrechtse Heuvelrug’ is wandelen in het hart van Nederland. In maar liefst vijftien rondwandelingen doorkruis je de meest uiteenlopende landschappen. Van uitgestrekte heidevelden naar lommerijke lanen en over kronkelige bospaden naar de toppen van de heuvelrug. Je daalt zelfs een paar keer af naar de uiterwaarden van de Rijn. Alle routes gaan zoveel mogelijk over onverharde paden zodat de wandelaar zo min mogelijk wordt gestoord door auto’s en elektrische fietsers. Vanzelfsprekend wordt bij iedere wandeling vermeld hoe je per openbaar vervoer bij het startpunt kunt komen of waar je je auto kunt parkeren. Ook wordt aangegeven of (aangelijnde) honden zijn toegestaan. De samenstellers, Rob Wolfs en Ad Snelderwaard, zijn door de wol geverfde routemakers die als geen ander de weggetjes en paadjes weten te vinden die doorgaans over het hoofd worden gezien. Alles bij elkaar biedt deze gids dan ook de garantie voor 100% wandelplezier!
