Utrechtse Energie! Voortgangsrapportage 2012

Utrechtse Energie! Voortgangsrapportage 2012

Inhoudsopgave 1. Wonen ............................................................................. 4 2. Bedrijvigheid ................................................................... 9 3. Mobiliteit ...................................................................... 15 4. Energieopwekking ........................................................ 18 5. Eigen organisatie .......................................................... 22 6. Initiatievenfonds .......................................................... 25 7. Monitoring .................................................................... 29 8. Financiën ....................................................................... 30

2

Utrechtse Energie! is de energie van de stad

De Utrechtse burgers en ondernemers willen vaste lasten verlagen en zelf invloed uitoefenen op hun energierekening. Afgelopen jaar hebben op grote schaal burgers en werkgevers het initiatief genomen tot energiebesparing en duurzame opwekking. Zij doen dit vaak in collectief verband met collega werkgevers op een industrieterrein of met de straat of buurt. De stad bespaart gezamenlijk op energiekosten en bereidt zich hiermee voor op een nieuwe energievoorziening die schoon en flexibel is en waarvan de kosten laag zijn. De Utrechtse gemeenteraad heeft in 2008 hierop ingespeeld door een grote ambitie neer te leggen om klimaatneutraal te worden. Dit is geconcretiseerd in het programma ‘Utrechtse Energie!’ waarvan twee uitvoeringsprogramma’s zijn vastgesteld voor de jaren 2011-2014. De doelstellingen van het programma zijn: 30% CO2 besparen in 2020 20% duurzame energie op wekken in 2020 Hiermee versterken we ook de groene werkgelegenheid, sociale cohesie in buurten en verlagen we de energielasten voor bewoners en ondernemers. Utrechtse Energie! is niet alleen een programma vanuit de gemeente. Het is juist het verhaal van en door de stad. Ons motto is dan ook: De gemeente in de coulissen, de stad in beeld. Het gebeurt in de stad en daar vinden ook de investeringen plaats. Dit betekent dat we als gemeente de stad bereiken via het netwerk, onze partners, bewoners en bedrijven in Utrecht. Het is niet belangrijk dat de stad de term Utrechtse Energie! kent, als wel dat de stad weet dat energiebesparing loont op verschillende vlakken, dat de gemeente hierbij kan ondersteunen en vooral welke andere mogelijke partners en kennisbronnen er zijn in de stad. Dit doen we veelal via intermediairs, zoals accountants en makelaars. Sociale en visuele media spelen daarbij een steeds belangrijkere rol. De gemeente is onderdeel van een netwerk om meer resultaat te bereiken.

In 2012 is er veel bereikt in de stad Er zijn nieuwe buurtinitiatieven gevormd die bijvoorbeeld samen zonnepanelen hebben aangeschaft. Door dit samen met buren te doen, zijn collectieven gevormd die nu verder werken aan energiebesparing; Vanuit het initiatievenfonds zijn 2.100 zonnepanelen geplaatst door 170 huishoudens en 5 Verenigingen van Eigenaren (VvE’s). Goed voor bijna een miljoen aan investeringen waarin grotendeels lokaal wordt voorzien, wat leidt tot (tijdelijk) extra werkgelegenheid; 60% van de hotelkamers en enkele congreslocaties, zoals de Jaarbeurs, hebben het internationale keurmerk Green Key; 6 scholen wekken op een zonnige dag voor 60 huishoudens elektriciteit op. Er komen steeds meer scholen met zonnepanelen bij; Utrecht loopt voorop in Nederland met een innovatief wijkproject rond slimme netten. Hierbij wordt een elektrische deelauto en een wijk voorzien van elektriciteit door twee zonnecentrales; Bewoners zijn samengebracht en geïnformeerd over energiebesparing in 84 bewonersavonden. De hoge opkomst bij elk van de bijeenkomsten laat zien dat het onderwerp leeft in de stad; De grootste Utrechtse kantoren hebben afgesproken gezamenlijk energie en CO2 te besparen ter grootte van 15.000 gezinnen; Het warmte- en elektriciteitsverbruik in de stad is goed in beeld door de samenwerking met Stedin en Eneco. In 2013 gaan we door met het ondersteunen van bewoners en bedrijven. Samen laten we zien wat er gebeurt, zodat meer partijen aanhaken.

3

1. Wonen We merken dat energiebesparing leeft onder de burgers. De bijeenkomsten zijn structureel goed bezocht. Woningeigenaren zien de voordelen en zijn op zoek naar concrete informatie over opties, kosten en marktpartijen. De bijeenkomsten en de aanpak komen tot stand in goede samenwerking met het (lokale) bedrijfsleven en met de lokale energieambassadeurs. De corporaties realiseerden meer dan het afgesproken aantal labelstappen en samen – met de bouwketen - onderzoeken we hoe het nog harder kan met de ontwikkeling richting ‘energie-nota-nul-woningen’. Bewoners weten het digitale informatiepunt steeds beter te vinden als een betrouwbare informatiebron voor energiebesparing. Veel van hen gaan met die informatie daadwerkelijk aan de slag. Dat kan variëren van een eigenaar van een eengezinswoning die de vloer isoleert, tot VvE’s van meer dan 200 leden, die samen het hele gebouw verduurzamen en zonnepanelen plaatsen.

4

wonen

Feiten & cijfers Er zijn (uitgebreide) warmtescans beschikbaar van 60.000 woningen, 42 scholen en 71 VvE’s; In 84 bijeenkomsten zijn 23.000 huishoudens bereikt om hen te informeren over energiebesparing; Er zijn 1.800 adviezen over energiebesparing opgesteld; 184 woningen zijn aangepakt en nog eens 750 woningen zijn in voorbereiding of de bewoner neemt binnenkort een besluit; De corporaties maakten 3.500 labelstappen; 40.000 woningen hebben in 2012 een energielabel. 18% heeft label A of B. Dit was 10% in 2008; Er is een start gemaakt met de samenwerking in de bouwketen voor de versnelling van de energieambitie voor corporatiewoningen; de ‘energie-nota-nul-woningen’; 20 aanvragen zijn gedaan voor de duurzaamheidlening, hiervan zijn er 10 gehonoreerd voor gemiddeld € 7.000,De Johan de Meesterstraat werd 11de bij het landelijke Klimaatstraatfeest, een wedstrijd over energiebesparing; De monumenten Paushuize, Driftcluster Universiteit Utrecht en boerderij De Balije zijn duurzaam gerenoveerd.

De Grote Energieverbouwing was de start voor het nieuwe Energiepunt Wonen. In één dag maakten aannemers en installateurs een woning in Kanaleneiland energiezuiniger. www.utrecht.nl/energiepuntwonen

De Grote Energieverbouwing

‘Als we zuiniger doen met elektriciteit kunnen we vaker leuke dingen doen’ In één dag een energiezuiniger huis, kan dat? Ja, dat kan! De Grote Energieverbouwing in het voorjaar van 2012 laat het zien. Asha Gahyer en haar gezin verbouwden hun huis in Kanaleneiland. Hoe is het nu, een jaar later? De zonnepanelen lagen al op het dak toen het gezin de woning kocht. Maar niet genoeg, dus kwamen er drie nieuwe panelen bij. En er gebeurde meer tijdens de Grote Energieverbouwing. De vloeren, spouwmuren en het dak zijn geïsoleerd. Ook heeft de woning een slimme thermostaat, die zorgt dat het huis alleen verwarmd wordt als het gezin aanwezig is. Asha Gahyer kijkt tevreden terug op de make-over. > Bewuster met energie ‘Ons energieverbruik is sinds de verbouwing meer dan gehalveerd. De maandpremie is flink omlaag gegaan. Ook is het een stuk behaaglijker in huis’. En de hele familie gaat bewuster om met

energie. Asha: ‘We hebben onze apparaten op een stekkerdoos aangesloten met een aan-uitknop. ’s Avonds zetten we alle apparatuur uit. Niets staat meer op stand by. Ook de kinderen doen mee. We hebben ze geleerd: als we zuiniger doen met elektriciteit kunnen we vaker leuke dingen doen.’ Helemaal energiezuinig is het huis nog niet. Volgende week krijgt het huis dubbel glas en een geïsoleerde voordeur. ‘Pas dan zal het hier ’s winters echt aangenaam zijn.’ > Voorbeeld voor de buurt Waarom werkte Asha Gahyer mee? ‘Kanaleneiland is mijn wijk. En mijn wijk wil ik niet laten versloffen. Ik heb veel contact met de wijkagent. Ook op inspraakavonden ben ik aanwezig. Zo heb ik kennis gemaakt met medewerkers van de gemeente. In overleg met de gemeente is het plan van de Grote Energieverbouwing ontstaan. Als een stunt die mensen wakker schudt.’ En dat heeft gewerkt. Verschillende buurtbewoners zijn al bij Asha en haar man langs geweest om te praten over duurzame maatregelen voor hun huis. ‘De verbouwing maakt veel mensen bewust van energiezuinig wonen.’

‘Onze energierekening is omlaag gegaan’

wonen

5

Zonnig Tuindorp is een bewonersinitiatief. Bewoners uit de wijk Tuindorp kopen gezamenlijk zonnepanelen in en laten ze installeren. Ze gaan nu verder met energiebesparing. www.zonnigtuindorp.nl

Zonnig Tuindorp

‘Dit leidt tot méér dan duurzame energie’ Zonnig Tuindorp koopt gemeenschappelijk zonnepanelen in. Wijkbewoners zijn enthousiast: in een half jaar tijd krijgt het buurtinitiatief 44 deelnemers bij elkaar. ‘Steeds meer mensen doen mee. Je ziet echt het zwaan-kleef-aan-effect.’ De eerste panelen liggen nu op de daken. En dat roept veel reacties op. ‘Dat wil ik ook!’, zeggen mensen tegen Peter Smit, een van de initiatiefnemers. ‘Het is ongelooflijk hoe snel het gaat. Dit gaat niet over een paar straten – het gaat door heel Tuindorp. En dat levert meer op dan alleen duurzame energie. Mensen leren elkaar kennen, het geeft een gevoel van saamhorigheid. Dit project zorgt voor meer sociale verbanden in de wijk.’ > Oproep via LinkedIn Hoe ontstond het idee voor Zonnig Tuindorp? Peter Smit: ‘Op een zonnige dag in 2012 liep ik door de wijk. Ik dacht: “Ik zou eindelijk eens zonnepanelen moeten nemen. Maar dat is zo’n gedoe – dit kan ik beter niet in m’n eentje doen.” Peter doet een oproep via social medianetwerk LinkedIn. Hij krijgt veel reacties.

6

wonen

In het najaar ontstaat de initiatiefgroep Zonnig Tuindorp. Daarna gaat het snel. ‘We maakten een website met informatie. En we organiseerden een bijeenkomst in de kerk, in november 2012. De opkomst was groot. Er was veel bereidheid om mee te doen.’ > ‘De teller loopt nog steeds’ De werkgroep maakte een selectie uit 10 verschillende leveranciers van zonnepanelen. Vanuit de gemeente is een subsidie mogelijk van ongeveer 25% - op de aanschaf van de zonnepanelen én op de installatie. De werkgroep geeft bewoners onafhankelijk advies. Zonder commercieel belang. En dat spreekt aan. Half januari is het duidelijk: 44 mensen doen mee. Peter: ‘En de teller loopt nog steeds. Nu mensen zien dat de zonnepanelen geplaatst worden, willen ze ook meedoen. Het mooie is dat we bij belangstelling van meer dan 40 mensen nog eens 5% extra korting krijgen van de producent. Die 5% kunnen mensen doneren aan onze buurtspeeltuin De Pan. Een heel mooi initiatief!’ In maart 2013 zijn de eerste huishoudens aan de beurt. ‘We zijn een voorbeeld voor andere wijkbewoners én voor andere wijken. We hebben contacten tot in Lunetten.’

‘Dit kan ik beter niet in m’n eentje doen’

Energie-U is een lokaal duurzaam energiebedrijf voor en door Utrechtse bewoners en bedrijven. Energie-U wil in eigen regio duurzame energie opwekken. www.energie-u.nl

De Energieke Stad

‘Met Energie-U creëren we onze eigen toekomst’ ‘Ons motto is De energieke stad. Het gaat ons niet alleen om duurzame energie en energiebesparing: we laten zien dat samenwerken met burgers, bedrijven en scholen energie oplevert. Ook al is het crisis, de wereld hoeft niet in te storten. Je kunt zelf toekomstperspectief creëren.’

Hans Botman is erbij die avond. ‘We hadden verschillende redenen om een lokaal energiebedrijf op te zetten. De fossiele brandstoffen olie, aardgas en steenkool raken in hoog tempo op. En ze komen vaak uit instabiele gebieden. Energiebedrijven en overheden hebben meer oog voor hun winst op korte termijn dan voor het milieu. We moeten dringend van onze fossiele verslaving af. Over dit alles kunnen we klagen. Maar wij wilden echt iets doen. Met Energie-U laten we zien dat het kan. En zo inspireren we anderen. Het werkt echt!’

Energie-U geeft onafhankelijk advies over zonne-energie en energiebesparing. Hans Botman is één van de oprichters van het lokale duurzame energiebedrijf en de actie “zonnestroom voor U”. ‘We doen dit zonder commercieel belang. De afgelopen tijd bezochten we meer dan 300 Utrechtse huishoudens. Ruim 100 van hen zijn overgestapt op zonne-energie. Ook zijn we betrokken bij het opleiden van de energieambassadeurs. Dit zijn Utrechters die informatie geven over het energiezuinig maken van je woning. De 17 vrijwilligers bereikten zo al 1200 bewoners. En daar zijn we blij mee.’

> Winnaar ‘Het samenspel’ Energie-U is actief voor bewoners én bedrijven die interesse hebben in duurzame energie. Bijvoorbeeld met het project ‘Zonnestroom voor iedereen’. Energie-U was met dit project zelfs één van de winnaars van de Rabobankwedstrijd ‘Het samenspel’. Het project wordt nu een pilot: we helpen Utrechtse scholen en bedrijven zonnepanelen op hun daken te plaatsen. Daarnaast werkt Energie-U plannen uit voor de mogelijkheid tot het plaatsen van windmolens op industrieterrein Lage Weide.

> ‘Laten zien dat het anders kan’ Lombok, zomer 2010. Tijdens een energiecafé in Houtzaagmolen ‘De Ster’ zegt een deelnemer: ‘Je eigen energie opwekken, samen met buurtgenoten - dat lijkt me wel wat.’ Een paar maanden later is Energie-U een feit.

‘We helpen Utrechtse scholen en bedrijven zonnepanelen op hun daken te plaatsen’

wonen

7

Bewonerscomité ‘Vondelparc Energiepositief’ zet zich in voor duurzame energie sinds 2009. De appartementen en laagbouwwoningen van Vondelparc liggen tussen de Jutfaseweg en de Vondellaan. www.vondelparc.com

Vondelparc Energiepositief

‘We zien elke dag hoeveel energie de zon oplevert’

Verse groente en fruit uit de buurt? De bewoners van het Utrechtse wooncomplex Vondelparc krijgen elke week groente- en fruitpakketten bezorgd. Uit De Moestuin, een biologische Utrechtse tuinderij. Ook staan er twee deelauto’s aan de Jutfaseweg. En de parkeergarages hebben energiezuinige verlichting. Een initiatief van het bewonerscomité ‘Vondelparc Energiepositief’.

energiebesparing. Maar we wilden meer. Twee jaar geleden hebben we daarom de stap naar zonnepanelen gezet. Veel eengezinswoningen hebben al zonne-energie. In de loop van 2013 komen de zonnepanelen ook op de daken van de appartementen.’ Een investering van de drie Verenigingen van Eigenaren. En dat is bijzonder. Benno: ‘Niet elke VvE heeft genoeg reserves om zonnepanelen te kunnen betalen. Wij hebben gelukkig deze reserves. En we krijgen subsidie van de gemeente.’ De zonnepanelen leveren stroom aan de gemeenschappelijke ruimtes. Dus voor de liften, het trappenhuis en de parkeergarages. De bewoners zien elke dag wat de zonnepanelen opleveren. ‘We hangen straks beeldschermen in de hal. Daarop staat hoeveel Kilowatt per uur de zon op dat moment levert. Zo maken we zonne-energie zichtbaar. En dat maakt het extra leuk. Voor de bewoners én voor bezoekers, die hierdoor misschien op een idee worden gebracht.’

> Persoonlijk voordeel Benno Oosterom is één van de initiatiefnemers. ‘Wij geven om duurzaamheid. Zuinig zijn met energie zorgt voor een mooiere wereld, en natuurlijk mag er ook persoonlijk voordeel in zitten. Want doe je aan verduurzaming, dan maak je je woning aantrekkelijker. We verhogen hiermee de waarde van onze appartementen.’

> ‘In 100 maanden klimaatneutraal’ Wat voor plannen heeft het comité nog meer? Benno: ‘We blijven ambitieus. In 2011 zeiden we: Vondelparc is in 100 maanden klimaatneutraal. En dat zijn we nog niet. Over een tijdje willen we een adviesbureau inschakelen. Met dat bureau gaan we bekijken hoe we onze woningen nóg duurzamer kunnen maken.’

Met deelauto’s en zonnepanelen kiest de Vereniging van Eigenaren van het wooncomplex Vondelparc voor duurzaamheid. ‘Zo werken we aan een betere wereld. Én het maakt onze woningen meer waard.’

> De VvE investeert in zonnepanelen ‘We zijn begonnen met kleine dingen. Bijvoorbeeld adviezen over

8

wonen

‘Duurzaamheid maakt onze huizen meer waard’

2. Bedrijvigheid Veel ondernemers vinden energiebesparing noodzakelijk vanuit verschillende motieven en belangen. Energiebesparing is belangrijk vanuit het economisch motief kostenreductie. Later blijkt dan dat het ook extra voordelen heeft in comfort. Winkeliers prijzen hun net aangeschafte LED-verlichting vooral ook aan vanwege de verminderde warmteafgifte. Wij ondersteunen de werkgevers met het nemen van energiebesparende maatregelen en via handhaving wordt men bewogen om tenminste het wettelijk minimum te realiseren. De maatregelen worden vaak gezamenlijk met andere ondernemers genomen. Dit leidt tot kennisoverdracht; bij elkaar “afkijken”. Samenwerking vindt plaats op veel plekken: de (georganiseerde) hotels, congreslocaties en musea, evenementen, horeca, zorg, kantoren, winkeliers en de ondernemersverenigingen van Lage Weide, Rijnsweerd en Overvecht. De drie grootste, gebiedsgerichte ondernemersverenigingen van de stad (Industrievereniging Lage Weide, Stichting Kantorenpark Rijnsweerd en Ondernemersvereniging Nieuw Overvecht) investeren in collectieve gebiedsverduurzaming en mobiliseren hun achterban mee te doen. Huurders, eigenaren en overheden vinden elkaar in gezamenlijke energiebesparing van het kantorenpark Rijnsweerd. Wij kennen geen vergelijkbare samenwerking in Nederland.

Feiten & cijfers 800 bedrijven zijn bezig met energiebesparingsmaatregelen; 500 bedrijven investeren zelf in een energiebesparingsplan, 300 doen dat samen met andere bedrijven; 60% van de hotelkamers beschikt over het internationale Green Key keurmerk; Meer dan 50% van de evenementenbezoekers bezoekt in 2013 een evenement dat investeert in verduurzaming; Circa 60% van de zorgpanden startten een ‘Community of Practice’ voor energiebesparing; 144 binnenstad retailers inventariseerden hun energiebesparingpotentieel en 23 investeerden direct al; 38 supermarkten (van de in totaal 77) investeerden in afdekking en andere energiebesparende maatregelen; 100 MKB-ers in Overvecht werken met een tool vanuit MKB Nederland, in samenwerking met het Rijk; 90 grote kantoorpanden en middelbare scholen nemen gezamenlijk actie tot besparing in de omvang van 15.000 huishoudens; De grote kennisinstellingen in de regio onderzoeken in het Smart Grid project de haalbaarheid voor slimme netten; De industrievereniging Lage Weide heeft 17 van zijn 20 grootste werkgevers op Lage Weide geactiveerd voor het opstellen van een Masterplan Duurzaam Lage Weide en investeert hierin; In Rijnsweerd is de ambitie bekrachtigd door eigenaren, huurders en gemeente om gezamenlijk te investeren in energiebesparing en in een collectieve WKO in het gebied. bedrijvigheid

9

Toerisme Utrecht, dé centrale toeristische organisatie van de stad Utrecht. Informeert bezoekers en werken samen met partners aan het versterken van het imago van Utrecht. Toerisme Utrecht is gevestigd bij de VVV-winkel naast de Domtoren. www.bezoek-utrecht.nl/ toerisme-utrecht

De Duurzame Domtoren

‘Dit is een geweldige promotie voor onze stad’ Een Green Key voor de Domtoren? Graag! Toch had Ronald Trum zijn bedenkingen: ‘Zo’n oude, tochtige toren – hoe kun je die ooit duurzaam maken?’ De directeur van Toerisme Utrecht zette echter door. Met resultaat. Want sinds december 2012 heeft het internationale symbool van Utrecht een Green Keyvermelding. Spaarlampen, tochtwering, waterbesparende toiletten: de Dom, hét icoon van de stad Utrecht, is officieel energiezuinig. En daar is Toerisme Utrecht trots op. Directeur Ronald Trum: ‘Laten we wel wezen: de Dom stamt uit de veertiende eeuw en staat nog fier overeind. Alleen daarom al is het een voorbeeld van duurzaamheid. Maar we wilden méér. En dat is gelukt.’ Trum wijst op het nieuwe lichtornament in de Michaëlskapel, op de eerste verdieping van de Domtoren. De imposante kroonluchter verspreidt een sfeervol gedempt licht. ‘En toch is dit LED-verlichting. Heel knap gedaan. De mensen van Green Key stonden ervan te kijken.’ > Duurzame cateraars De toren onderzoekt of een overdruksysteem mogelijk is. Zo’n systeem vermindert het energieverbruik. Ook is het houten hijsluik

10

bedrijvigheid

in de Michaëlskapel, geïsoleerd: ‘Dat was een bron van tocht.’ Nienke Offringa, coördinator Domtoren: ‘Verder scheiden we het afval en hebben we Fair Trade koffie en thee. En geeft iemand een feest in de Michaëlskapel, of verhuren we de vergaderruimte in de Domtoren? Dan bieden we maaltijden, wijnen en borrelhapjes van duurzame cateraars.’ > Rentmeester Jaarlijks beklimmen 60.000 mensen de Dom. En al deze toeristen zien het Green Key-bordje hangen bij de deur. Nienke Offinga: ‘Dit is een geweldige promotie voor onze stad. Onze gidsen vertellen de bezoekers dat de Domtoren duurzaam is. Zelf komen ze ook met allerlei ideeën voor energiebesparing. De verduurzaming van de toren werkt aanstekelijk. We merken nu al dat het een positief effect heeft op de bezoekersaantallen.’ Ronald Trum: ‘Toch gaat het niet in de eerste plaats om de Green Key. Ik voel me een rentmeester die deze mooie wereld wil behouden voor toekomstige generaties.’

‘De verduurzaming van de toren werkt aanstekelijk’

Het Bevrijdingsfestival in Park Transwijk is één van de veertien festivals in Nederland waarop Bevrijdingsdag wordt gevierd. De Stichting Bevrijdingsfestival Utrecht is de organisator en werkt daarin samen met het Nationaal Comité 4 & 5 mei. www.bevrijdingsfestivalutrecht.nl

Eerste duurzame Bevrijdingsfestival

‘Utrecht telt de meeste duurzame festivals in Nederland’

een proefkeuring en de nulmeting voor de Green Key. En in 2012 haalde het festival de Green Key Goud. Esther meldt trots: ‘Als eerste Bevrijdingsfestival in Nederland!’

Esther Lubberding, festivaldirecteur: ‘Als een van de eerste festivals in Utrecht namen wij het initiatief tot verduurzaming. Hiermee hebben we Utrecht als groene festivalstad op de kaart gezet. Geen enkele stad in Nederland telt zoveel duurzame festivals.’

> Steun van vrijwilligers en leveranciers Marije van Kapel, duurzaamheidcoördinator: ‘Bij de eisen voor dit certificaat moet je een uitgebreid stappenplan doorlopen. Daarbij gaat het om vermindering van de afvalberg en de CO2-uitstoot. Maar ook om het gedrag van medewerkers en leveranciers.’ Gelukkig is er veel steun voor duurzaamheid tijdens het festival. Zo komen de meeste medewerkers op de fiets. Ook werkt het festival samen met een duurzame meubelleverancier uit Maarssen. Marije: ‘Daar zijn we erg trots op. Het stimuleert ons om door te gaan op deze weg.’

Wegwerpbekers van afbreekbaar plastic, toiletten met biologisch afbreekbare vloeistof: het Bevrijdingsfestival zet in op duurzaamheid. En dat merkt het publiek. Camiel de Kruijf, festivalproducent: ‘Maar ook achter de schermen nemen we maatregelen. Want backstage produceren we het meeste afval. Muzikanten en medewerkers krijgen een mok om uit te drinken, cateraars mogen niet ongelimiteerd stroom gebruiken. En alle terreinverlichting is energiezuinig.’ Tien Utrechtse festivals maakten op 2 april 2012 afspraken over verduurzaming in een convenant met de gemeente Utrecht. De Stichting Bevrijdingsfestival Utrecht was er één van. Het festival was in Utrecht mede-initiatiefnemer van duurzaamheid onder festivals. Esther Lubberding: ‘Wij hebben echt een voortrekkersrol hierin. Dat hebben we onder meer te danken aan Rabobank Utrecht, onze hoofdsponsor. Zij vergoeden meerdere jaren alle meerkosten van de verduurzaming. En daar zijn we heel blij mee.’ Het festival deed in 2011 mee aan

> Steeds groener denken Camiel: ‘Door de nieuwe werkwijze gaan we zelf ook groener denken. Uiteindelijk moet dit niet meer speciaal zijn, maar gewoon de standaard.’ Toch kent milieubewust werken ook zijn grenzen, erkent Camiel: ‘Als we het 100% duurzaam willen doen, dan kunnen we beter geen festival produceren. En dat is niet de bedoeling natuurlijk!’

‘We hebben Utrecht als groene festivalstad op de kaart gezet’

bedrijvigheid

11

Duurzaam Lage Weide is een initiatief van Industrievereniging Lage Weide en de gemeente Utrecht om het bedrijventerrein te verduurzamen. www.duurzaamlageweide.nl

Duurzaam industrieterrein Lage Weide

‘De energiescan leidt tot praktische adviezen voor een duurzamer bedrijf ‘ Herman Schiltkamp: ‘Een groen en vitaal Lage Weide is van grote waarde voor de stad. Het maakt ons aantrekkelijk als vestigingsplaats voor bedrijven. En dat heeft weer een magneetwerking op mogelijke klanten en werknemers. Ook zorgt het voor werkgelegenheid. Zo werken we aan economische kansen’ ‘Kijk naar De Fabrique. Een geweldig voorbeeld van een herbestemming van een oud pand. Eerst zat hier een mengvoederfabriek. Nu is het al jaren een populaire evenementenlocatie.’ Herman Schiltkamp is directeur van Warmtebouw Utrecht B.V., technisch adviesbureau-installatiebedrijf op Lage Weide. Zijn bedrijf voert uitgebreide energiescans uit. Zo’n energiescan geeft bedrijven inzicht in hun energieverbruik. Bedrijven die een scan laten uitvoeren, krijgen de helft van de kosten voor de scan vergoed door de gemeente. > Energiescan Hoe werkt de energiescan? Herman: ‘Onze energiecoach checkt het bedrijf op allerlei punten. Wat zijn de mogelijkheden voor energie terugwinning? Zijn er mogelijkheden voor hergebruik van restwarmte? Hoe is de bouwkundige staat van het pand? Na gedegen onderzoek 12

bedrijvigheid

krijgt de onderneming praktische adviezen om het bedrijf energiezuiniger te maken.’ En dat is gunstig voor het bedrijf: de kosten gaan omlaag, het comfort omhoog. Maar het is ook gunstig voor Lage Weide in z’n geheel. ‘We willen duurzaamheid in de etalage zetten.’ > Gezamenlijk oppakken Een integrale visie, daar gaat het om, vindt Herman Schiltkamp. ‘Een bedrijf kan in z’n eentje kiezen voor zonnepanelen. Maar liever onderzoeken we de mogelijkheden voor gezamenlijke toepassingen en inkoop. Wie weet heeft een bedrijf wel een overschot aan energie. Dat biedt dan weer kansen voor energie-uitwisseling. Dit pakken we op in onze energiescans. De input van alle energiescans gebruiken we, samen met al lopende initiatieven, om te komen tot het Masterplan Duurzaam Lage Weide. Hierin doen we een voorstel voor een totaalaanpak.’ > Enorm potentieel ‘We doen onszelf tekort als we Lage Weide niet naar een hoger duurzaam niveau tillen. Dit terrein bestaat al jaren. Helaas zijn sommige gebouwen gedateerd. Of ze staan leeg. Terwijl Lage Weide toch een enorm potentieel heeft: we hebben een van de grootste binnenhavens van Nederland en zijn gunstig gelegen tussen Utrecht en Amsterdam. Met Duurzaam Lage Weide kiezen we voor revitaliseren, verduurzamen en vergroenen. En dus voor economische kansen!’

‘Lage Weide zet duurzaamheid in de etalage’

Nieuwe Dikke Dries is een café op het Oudkerkhof. Het café is er gevestigd sinds 1975. www.dikkedries.nl

Duurzame horeca

‘Duurzaam werken is helemaal niet ingewikkeld’ Dat duurzaam werken makkelijk en leuk is, laat Jos de Winter zien in zijn Utrechtse kroeg Dikke Dries: ‘Voor onze bar is de afgelopen 100 jaar geen boom gekapt. De toog plus de achterwand zijn gemaakt van eikenhout uit oude treinen. Speciaal voor ons op maat gemaakt.’ Ook de tafels in het café zijn van oud hout. Jos de Winter: ‘We waren acht jaar geleden toe aan een verbouwing. Het één viel met het ander samen. Sloophout was nog niet zo in de mode toen wij hiervoor kozen, het was echt iets bijzonders. Daarnaast was dit ook voordeliger dan de aanschaf van nieuwe meubels en een nieuwe bar.’ > LED-verlichting Voor Jos is duurzaamheid belangrijk, maar het is geen ‘heilig moeten’. ‘We wilden af van onze hoge waterrekening. In het herentoilet hing zo’n bak waardoor voortdurend water stroomde. Zonde. Nu hebben we watervrije urinoirs. Ook de spoelbakken van de damestoiletten gebruiken minder water. En de vaatwassers hebben een automatisch doseersysteem. Het scheelt allemaal geld en het is beter voor het milieu.’ Alle lampen in het café hebben LED-verlichting. ‘Ik ben er nog niet 100% tevreden over, maar de

huidige spaarlampen zijn al een stuk sfeervoller dan een paar jaar geleden.’ Sinds Dikke Dries duurzaam werkt, bespaart hij € 1000,op jaarbasis. De nieuwe manier van werken leidt tot 5 ton minder CO2-uitstoot per jaar. > Duurzaamheidslabel kleine horeca Jos wil ook andere horecaondernemers stimuleren milieubewuster te werken. Daarom nam hij het initiatief voor een energiescan, een checklist voor de kleine horeca. Voldoet een cafébaas aan de eisen van de scan, dan krijgt hij een duurzaamheidlabel, ontwikkeld door Horeca Nederland. Jos verwacht dat het label in de tweede helft van 2013 voor het eerst kan worden ingezet. ‘De energiescan gaat over gebruik van water, gas en elektriciteit. Maar ook over het scheiden van afval en het gebruik van Fair Trade producten.’ > Fair Trade koffie Zelf is Jos de Winter sinds kort ook op eerlijke producten overgestapt. ‘Vroeger vond ik Fair Tradekoffie niet te drinken. Nu is het van goede kwaliteit. Klanten vinden het lekkerder. En daar draait het om. Duurzaam werken moet makkelijk en leuk zijn. Niet te ingewikkeld, anders houd je het niet vol.’

‘Ik bespaar 1000 euro per jaar.’

bedrijvigheid

13

Restaurant deKleineBaron is gevestigd in Zuilen, vlak bij het Julianapark. Het restaurant is geopend voor lunch, borrel en diner. Eigenaars zijn Elise Baron en Niels Klein. www.dekleinebaron.nl

Duurzame restaurants

‘Onze formule blijkt aan te slaan’ ‘De kok komt altijd om 22.00 uur de zaak inlopen. Hij vraagt of er nog gasten bitterballen willen, anders schakelt hij de apparatuur uit.’ Restaurant deKleineBaron uit Zuilen kreeg eind 2012 een duurzaamheidonderscheiding uitgereikt: de Green Key. ‘We zijn supertrots!’ DeKleineBaron werkt met biologische groenten – deels uit de Springertuin, een Utrechtse moestuin. Het tuinmeubilair is gemaakt van steigerhout. En het restaurant gebruikt LED-verlichting. Ook vroeg Niels Klein zijn kassaleverancier om uit te zoeken of een systeem op iPads mogelijk is. ‘De schermen van onze kassa’s verbruiken 450 Watt. Een iPad-scherm slechts 18. Dat scheelt nogal.’ > In de uitzending bij RTL4 Niels Klein: ‘Om een Green Key-certificaat te halen moet je aan een lijst van criteria voldoen. Wij waren al bezig met Fair Trade producten omdat we eerlijke handel belangrijk vinden. Maar we wilden meer. Bijvoorbeeld groene energie. We wilden ook graag een internationaal erkend keurmerk voor wat we doen. Uiteindelijk kwam Ruben van Brenk van Utrechtse Energie! van de gemeente bij ons langs. Hij heeft ons geholpen om snel een keuring te krijgen. En we behaalden brons!’ Enthousiast vertelt Niels: ‘De

14

bedrijvigheid

burgemeester kwam langs om ons te feliciteren, dat was geweldig. Ook RTVUtrecht stond bij ons op de stoep. Wij zijn het eerste en tot nu toe enige Utrechtse restaurant met een Green Key-certificaat. En daar zijn we supertrots op!’ > Duurzame leveranciers ‘We gaan steeds vaker in zee met leveranciers die ook duurzaam werken. Eén van hen heeft bijvoorbeeld een vrachtwagen die rijdt op biogas. Zo stimuleren wij anderen om bewuster om te gaan met energie. Wat ook enorm bijdraagt aan ons groene keurmerk is ons topteam. Al onze medewerkers hebben meegedacht over een duurzame benadering.’ > Op gevoel Het restaurant had een slechte start: kort na de opening brak de economische crisis uit. Maar sinds anderhalf jaar loopt het goed met de zaak. ‘We zijn deKleineBaron begonnen omdat we een trendy restaurantje misten in onze wijk. Puur op gevoel deden we wat ons aansprak. Onze formule blijkt nu aan te slaan: we zijn echt een meerwaarde voor de wijk.’

‘De burgemeester kwam langs om ons te feliciteren’

3. Mobiliteit Het terugdringen van de CO2, het verbeteren van de luchtkwaliteit en de stad aantrekkelijk en bereikbaar maken zijn de doelstellingen voor de realisatie van een duurzaam mobiliteitssysteem. Vanuit de kwaliteit van de stad kijken we naar wat de passende mobiliteit is voor onze stad. Voor personenvervoer is dat openbaar vervoer, fiets en schoner vervoer, met als resultaat meer verblijfskwaliteit in de openbare ruimte. De speerpunten voor goederenvervoer liggen op de bundeling van vervoersstromen in het centrum van de stad, multimodaal vervoer op Lage weide en beperken van de overlast van de bouwlogistiek in het stationsgebied. Afgelopen tijd zien we dat bij ondernemers schoon vervoer hoger op de agenda staat. Op Lage Weide werken diverse bedrijven samen om het vervoer over water uit te kunnen breiden. Ook wordt er gekeken of er nog meer transport gezamenlijk kan worden geregeld. In de binnenstad ligt de aandacht op de bundeling van vervoersstromen en de inzet van schonere auto’s. Animo om hierin samen te werken is zichtbaar aanwezig. Voor de horeca wordt al gebundeld met elektrisch vervoer gereden.

Feiten & cijfers Het aanleveren van goederen en producten aan de horeca in de binnenstad gebeurt “schoon”; Partijen rond Lage Weide werken samen aan duurzaam transport in “Port Of Utrecht”; Het fietsgebruik bij nieuwe en verhuisde inwoners wordt gestimuleerd bij 6.650 huishoudens; Het fietsgebruik bij ouders van basisschoolleerlingen wordt gestimuleerd bij 2.030 huishoudens; De twee meest gebruikte oplaadpunten in Nederland staan in Utrecht; de Mariaplaats en de Maliebaan; In totaal staan er 56 oplaadpunten voor elektrische auto’s in de stad; Naast de elektrische bierboot vaart er nu ook een elektrische boot om afval op te halen; Schone schepen krijgen korting op het liggeld in de haven; 15 Utrechtse afhaalrestaurants werken met elektrische scooters waardoor de stad niet alleen schoner, maar ook stiller wordt; Er zijn stimuleringsmaatregelen voor semi-openbare oplaadpalen en elektrische scooters voor zakelijk verkeer; Er is een Green Deal duurzame mobiliteit ondertekend voor het bevorderen van mobiliteitsmanagement bij bedrijven; Het college van B&W rijdt inmiddels grotendeels ‘elektrisch’. mobiliteit

15

Domino’s Pizza is een Amerikaanse pizzaketen met 129 vestigingen in Nederland. Utrecht heeft drie vestigingen. www.dominos.nl/Utrecht

Stille en schone scooters

‘Onze elektrische scooters zorgen voor een schonere en stillere stad’ ‘Klanten zijn heel positief. Een gewone brommer of scooter maakt best veel geluid, zeker als je ’s avonds laat in een stille buurt pizza’s bezorgt. Nu hoor je bijna niets.’ Domino’s Pizza heeft sinds januari 27 elektrische scooters in de lease. Alle Utrechtse vestigingen bezorgen pizza’s met elektrische scooters. Daar komen later dit jaar ook nog een paar elektrische fietsen bij. Hassan al Morabit is franchisenemer van 3 Domino’s Pizza vestigingen in Utrecht. ‘Hiermee bezorgt Domino’s als eerste volledig groen haar pizza’s. Utrecht heeft de primeur. Ik vind het geweldig! Hiermee hebben we een voorbeeldfunctie voor Nederland.’ > Terugdringen CO2-uitstoot Elektrisch vervoer zorgt voor het terugdringen van CO2-uitstoot. Hassan al Morabit: ‘Onze scooters hebben geen hinderlijke uitlaatgassen. We zorgen hiermee voor een schonere stad. Een ander groot voordeel is dat de scooters muisstil zijn. Dit leidt tot veel reacties van klanten thuis: “We hoorden jullie niet aankomen,” zeggen ze dan. Als we vertellen dat we voor duurzaamheid hebben gekozen, zijn klanten zeer positief.’

16

mobiliteit

> Even wennen De pizzakoeriers moesten even wennen aan de nieuwe scooters. ‘Ze zijn wat logger dan benzinescooters. Maar dit verandert het rijgedrag van de jongens: ze rijden voorzichtiger. Omdat je geen geluid maakt, moet je anders omgaan met het verkeer om je heen. En dat is alleen maar goed. Er is in al die maanden nog niet één ongeval met een scooter geweest.’ > Stille parade De scooters van Domino’s Pizza passen in het beleid van de gemeente voor een schoon en bereikbaar Utrecht. Hassan al Morabit maakt via een omweg gebruik van een stimuleringsmaatregel van de gemeente. Met de stimuleringsmaatregel voor veelgebruikers van e-scooters kan de leasemaatschappij de scooters tegen het standaard leasetarief aanbieden. Dit maakte voor Domino’s de stap naar elektrisch vervoer mogelijk. Tijdens een ‘stille parade’ gaf wethouder Frits Lintmeijer onlangs het officiële startschot van het milieuvriendelijke bezorgen. Hassan: ‘Met 40 stille scooters reden we van de Rijnlaan naar de binnenstad. We hadden veel bekijks. Ik hoop dat ons besluit ook anderen, bijvoorbeeld jongeren stimuleert om groener te rijden.’

‘De primeur in Nederland: we bezorgen in Utrecht volledig groen’

ICT-bedrijf Oracle is een Amerikaans bedrijf met wereldwijd ruim 100.000 werknemers. De Nederlandse vestiging zit in Utrecht op bedrijventerrein De Wetering. www.oracle.nl

MVO-beleid Oracle

‘Samen met andere bedrijven een mobiliteitsplan opzetten’ Oracle verhuisde twee jaar geleden naar een bestaand gebouw. Dat is al maatschappelijk verantwoord: ‘We kozen niet voor nieuwbouw, maar huurden een modern, duurzaam pand.’ Een pand helemaal ingericht voor Het Nieuwe Werken. ‘No Limits’, noemen we dat bij Oracle. In het pand is het heerlijk werken, vertelt manager Han Wammes. ‘We hebben een installatie voor luchtcirculatie, die continu verse lucht naar binnen zuigt. We verwarmen en koelen pand met warmte-koudeopslag. De rest van de energie kopen we duurzaam in. Ons pand heeft grote glazen gevels van isolerend glas. Dit glas houdt de warmte vast en sluit kou buiten. En je hoort niets van de A2, terwijl de auto’s langs ons pand razen. Ook zamelen we ons afval apart in. De afvalverwerker, Scherpenzeel, haalt het afval op en recyclet het. Zo worden de voedselresten gebruikt voor energieopwekking via biomassa.’ > ‘Duurzaamheid motiveert’ Maar Oracle kijkt verder dan de eigen werkplek. Het bedrijf maakt samen met andere ‘bewoners’ van het bedrijventerrein De

Wetering een mobiliteitsplan. ‘We willen een ecotransferium op het terrein en hebben plannen voor deelauto’s, leenfietsen en een carpoolsysteem.’ Han Wammes merkt dat het motiveert om met duurzaamheid bezig te zijn. ‘Het leeft steeds meer op de werkvloer. Mensen komen met allerlei ideeën – ook voor thuis. Zo kwam een collega me laatst vertellen dat hij zijn Volvo 240 uit 1993 heeft omgebouwd tot elektrische auto.’ > Papierloos werken 30% CO2-reductie in 2020. Dat sprak Oracle af met de overheid toen zij in 2010 een meerjarenafspraak energie-efficiency ondertekende. Han Wammes: ‘Duurzaamheid is niet nieuw voor ons. Al tien jaar geleden koos Oracle voor zoveel mogelijk papierloos werken.’ Dankzij deze digitale bedrijfsvoering kost het niet veel moeite om Het Nieuwe Werken in te voeren. In het nieuwe pand zijn 650 flexibele werkplekken voor circa 1050 medewerkers. ‘Als een medewerker ’s ochtends wakker wordt, besluit hij wat de beste plek is om te werken. Thuis, bij een klant, onderweg of op kantoor? Zo werkt iedereen op de meest geschikte plek voor het werk waar hij op dat moment mee bezig is.’

‘Een collega heeft zijn Volvo 240 uit 1993 omgebouwd tot elektrische auto’

mobiliteit

17

4.Energieopwekking Utrechtse energie is ook de duurzame energie van de stad Het is merkbaar in de stad dat zonne-energie erg in trek is. De prijs is laag en voor particulieren is het financieel rendement vaak hoger dan de rente van de bank. Voor kleine MKB-ers zijn zonnepanelen, afhankelijk van het energieverbruik en de fiscale situatie, ook interessant. Zelfs grotere bedrijven, die vaak minder voor hun elektriciteitsprijs betalen, kiezen ervoor. Zo heeft FGH bank 150 panelen liggen. Als gemeente informeren wij ondernemers over fiscale voordelen middels een scan (zonnepanelencalculator) en via accountants. We ondersteunen lokale initiatieven ook in de lobby bij de Tweede Kamer. We hebben een bijdrage geleverd aan een MKBA rapport over lokale opwekking dat is aangeboden aan de Tweede Kamer. Kleine ondernemers, zoals boeren, bekijken hoe zij hun bedrijf kunnen versterken door duurzaam te gaan opwekken. In Reyerscop wordt onderzocht wat men daar kan met vergisting en windenergie op het bedrijf. Dit versterkt de bedrijfsvoering en draagt bij aan verduurzaming van de stad. Grotere projecten, zoals windenergie en biomassa, zijn in voorbereiding door het vergunningsproces zorgvuldig te doorlopen.

18

energieopwekking

Feiten & cijfers De stadsverwarming vermindert in Utrecht jaarlijks de uitstoot van CO2 met circa 110.000 ton ten opzichte van gasketels; Voor de windenergie op Lage Weide is de vergunningverlening gaande en zijn onderzoeken uitgevoerd; een Milieu Effect Rapportage (MER) en een Maatschappelijke Kosten-Baten Analyse (MKBA); Er zijn twee vergunningstrajecten voor een biomassacentrale op Lage Weide; Zonne-energie wordt steeds belangrijker in de stad. In totaal schatten wij nu dat er ruim 20.000 panelen (ruim 4 MWp) zijn, waarvan 750 m2 (ruim 400 panelen) op daken van scholen; In Lombok is een slim net aangelegd waarbij twee zonnecentrales gekoppeld zijn met een elektrische deelauto in de wijk; Via de inzet van accountants zijn 1.500 MKB bedrijven geïnformeerd over de fiscale mogelijkheden van investeringen in duurzame energie en energiebesparing; De www.zonnepanelencalculator.nl is gelanceerd, waarmee het MKB inzicht kan krijgen in fiscale voordelen en haalbaarheid; In Reyerscop krijgt de haalbaarheidstudie bij boeren een vervolg met een onderzoek naar opwekking door wind en mestvergisting; Het Energiepunt Bodem, informatieloket voor bodemenergie, is gestart.

LomboXnet is een bewonersinitiatief dat supersnel internet goedkoop toegankelijk maakt voor bewoners van Lombok. LomboXnet biedt een glasvezelnetwerk op zonne-energie én levert zonneenergie voor bewoners van de wijk. www.lombox.nl

Zonne-energie uit de wijk

‘35 straten hebben internet en telefoon via onze eigen lokale provider’

Inmiddels hebben we een glasvezelnetwerk. Ongeveer 35 straten doen mee: zij hebben een internet- en telefoonverbinding via onze eigen lokale provider. Geweldig dat je dit op lokaal niveau voor elkaar kunt krijgen!’ > Elektrische deelauto

‘Als ik de elektrische auto wil opladen, kijk ik eerst naar de weersvoorspellingen. Schijnt morgen de zon? Dan laad ik de auto niet ’s nachts op, maar de volgende dag. Energiebesparing komt zo heel dichtbij: je hebt er zelf invloed op.’

De stroom voor LomboXnet werd in de eerste jaren opgewekt via zonnepanelen op het dak van Robins woning en kantoor. Totdat de panelen niet meer genoeg energie leverden. LomboXnet ging in gesprek met twee schoolgebouwen in de buurt: de Parkschool en het Christelijk Gymnasium. Sinds 2008 liggen er zonnepanelen op de

Robin Berg is één van de initiatiefnemers van LomboXnet. Waar komt zijn passie voor duurzame energie vandaan? ‘Zonne-energie is de energie van de toekomst. Fossiele brandstoffen worden steeds duurder en vervuilen de wereld. De zon daarentegen is een onuitputtelijke energiebron. Dat vind ik mooi. Daarnaast vind ik het interessant om te zien hoe je nieuwe technologieën in het klein toe kunt passen.’

daken van beide scholen. Ze leveren energie via een ‘smart-grid’. Dit is een slimme afstemming tussen opgewekte zonnestroom en de gebruikers: de school en de internetcentrale van LomboXnet. Ook leveren de panelen energie voor de elektrische deelauto van LomboXnet. De laadpaal voor deze auto is de eerste in Nederland die in de openbare ruimte met zonne-energie wordt opgeladen. Uiteindelijk wil LomboXnet zoveel mogelijk energie met zonne-

> Lokale provider Lombok heeft een eigen internetprovider. En ook nog energieneutraal. De stroom wordt opgewekt met een eigen lokale zonnecentrale. Robin Berg: ‘Ik heb een IT-bedrijf aan huis. In 2003 deed ik een proef met een draadloos netwerk. Dat werkte. Vervolgens hebben we ons eigen netwerk langzaam uitgerold over de wijk.

centrales binnen Lombok produceren en gebruiken.

‘Ik kijk eerst naar de weersvoorspellingen voordat ik de elektrische auto oplaad’

energieopwekking

19

Het Utrecht Sustainability Institute (USI) is een netwerkorganisatie op het gebied van duurzaamheid. Het USI bundelt kennis over duurzaamheid en verbindt partijen met elkaar samen met overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. www.usi-urban.nl

UU - Utrecht Sustainability Institute

‘Hightech kennis voor iedereen toepasbaar maken’ Een nieuw informatieloket voor warmte- en koudeopslag (WKO) opzetten en een WKO-installatie op de Uithof monitoren: met dit soort duurzame hightech is het Utrecht Sustainability Institute (USI) bezig. Maar het instituut doet meer. Een gesprek met Carolien van Hemel, clustermanager Energy bij USI. ‘Ons instituut doet aan kennisontwikkeling en brengt die kennis naar plekken waar het gebruikt wordt: we verbinden de expertise van kennisinstellingen met de praktijk. En met de markt. De aanleiding voor bedrijven om contact met ons te zoeken is vaak een probleem met duurzame energieopwekking. Wij zoeken dan in ons netwerk naar partijen voor het vinden van een oplossing. De hightech kennis wordt dan toepasbaar voor iedereen.‘ > Nieuw loket Carolien van Hemel noemt twee Utrechtse projecten waarbij USI op dit moment betrokken is. ’Wij helpen de gemeente en de provincie Utrecht om een nieuw loket op te zetten: Energiepunt Bodem. Dit is een loket, een vraagbaak, dat bedrijven kunnen raadplegen als zij over willen gaan naar de energiebron warmte-

20

energieopwekking

en koudeopslag. Het loket verstrekt informatie en advies over dit systeem waarbij warmte en kou in de bodem wordt gebruikt om een pand te verwarmen in de winter of te koelen in de zomer. De gemeente zet dit loket op, dankzij een Green Deal die zij heeft afgesloten met de Rijksoverheid. Zo’n Green Deal biedt financiële ondersteuning bij het realiseren van duurzame projecten en ideeën.’ > Monitoropstelling op de Uithof Op De Uithof, niet ver van het kantoor van USI, staat een bijzondere WKO-installatie. Hier wordt de warmte en koude opslag gemeten met behulp van glasvezel. Carolien van Hemel: ‘Dankzij glasvezel kunnen we permanent gegevens aflezen van deze installatie. Zo weten we of de hoeveelheid warmte en kou in de bodem in balans zijn. Dit is belangrijk voor het succesvol kunnen toepassen van deze energiebron. Dit is zo’n prachtig project dat we de leverancier van het systeem, Deltares, binnenkort ook in contact gaan brengen met buitenlandse partijen. Dat is ook onze rol: organisaties met elkaar verbinden, zodat dit leidt tot concrete resultaten. Zo maken we in Utrecht duurzame ambities praktisch en concreet.’

‘Hoe pas ik warmte- en koudeopslag toe voor mijn pand?’

Energiebedrijf Eneco beheert het 90 jaar oude warmtenet in de stad. Eneco heeft drie vestigingen in Nederland, waaronder in Utrecht.

Duurzame energieleverancier

‘Verwarmen met restwarmte van Utrechtse centrales’

tegen het gebruik van een gasketel, dan betekent dat een vermindering in CO2-uitstoot van 45%.’ In Utrecht besparen we jaarlijks zo’n 110.000 ton CO2 met het warmtent ten opzichte van gewone gasketels.

Leidsche Rijn is een energiezuinig stadsdeel. Er lopen geen gasleidingen: alle energie komt via het warmtenet, geleverd door Eneco. ‘Jaarlijks sluiten we honderden woningen aan op het warmtenet. Een enorme investering in duurzaamheid.’

> Biomassacentrale Maar het warmtenet kan nog groener. ‘We hebben een vergunning aangevraagd voor een biomassacentrale op Lage Weide. Daarin willen we resthout verbranden. Als alles goed gaat, staat de centrale er in 2016. Ook zijn we betrokken in het stationsgebied. Belangrijkste vraag is daar: hoe houd je de levering van duurzame warmte betrouwbaar?’ Eneco merkt dat er steeds meer vraag is naar WKO (warmte- en koudeopslag). Zo is het nieuwe hoofdkantoor van Danone op de Uithof aangesloten op een installatie voor WKO van Eneco.

Marcel van de Wetering, Ontwikkelaar Energieprojecten Eneco voor regio Utrecht: ‘Samen met de woningcorporaties Mitros, Portaal en Bo-ex zoeken we bij nieuwbouw en renovatie naar duurzame oplossingen. Een aansluiting op het warmtenet levert een flink milieuvoordeel op. Jaarlijkse kosten van een aansluiting zijn net zo hoog als aansluiting op gas. Maar het is beter voor het milieu.’ Ook bedrijven zijn aangesloten op het warmtenet. Van de Wetering: ‘Op het bedrijventerrein Rijnsweerd in Utrecht-Oost zijn vrijwel alle bedrijfspanden aangesloten. Ook op Kanaleneiland zitten veel kantoren en bedrijven op ons warmtenet, zoals IKEA.’ > Warmtenet Wat is eigenlijk een warmtenet? Marcel van de Wetering: ‘Het warmtenet werd vroeger ook wel stadsverwarming genoemd. We transporteren de opgevangen restwarmte van elektriciteitscentrales op Lage Weide. En daarmee verwarmen we huizen en kantoren. Zet je dit af

> Hogere marktwaarde Marcel van de Wetering: ‘We merken dat maatschappelijk verantwoord ondernemen belangrijk is voor veel bedrijven. Het is gerelateerd aan de eindige voorraad fossiele energie. Bovendien daalt de prijs van duurzame technieken. Ook beleggers zijn daarvan doordrongen: duurzame panden hebben een steeds hogere marktwaarde. Duurzame investeringen betalen zich terug.’

‘Aansluiting op het Utrechtse warmtenet vermindert de CO2-uitstoot met 45%’ energieopwekking

21

5. Eigen organisatie Hoe goed doet de gemeentelijke organisatie het zelf? Het deelprogramma Eigen organisatie is in 2012 op stoom gekomen. Op allerlei vlakken treffen we maatregelen om onze CO2-uitstoot terug te dringen, van de aanschaf van elektrische scooters tot en met de aanpak van de openbare verlichting. In het recente verleden – voor 2012 - zijn in meerdere gebouwen (o.a. zwembaden en sporthallen) al energiebesparende maatregelen getroffen. Komende jaren wordt een extra inspanning gedaan – gekoppeld aan het meerjaren onderhoudsprogramma – om de gemeentelijke gebouwen te voorzien van besparingsmaatregelen. Met de schoolbesturen treden we in overleg om een volgende stap te zetten voor de scholen die nog niet zijn aangepakt. Met het energiezuinig maken van de openbare verlichting is Utrecht een ‘lichtend voorbeeld’ in Nederland en Europa.

Feiten & cijfers 17 bestaande scholen zijn energiezuinig gemaakt, in 12 gebouwen zijn de noodzakelijke binnenmilieumaatregelen genomen; de besparing is ongeveer 72.500 m3 gas per jaar wat overeenkomt met 45 huishoudens. In 2013 worden 20 bestaande schoolgebouwen energiezuinig en fris gemaakt; 9 gemeentelijke (sport)gebouwen kregen energiezuinige verlichting (totale besparing per gebruiksuur 20kW) en door slimmere verwarmingsystemen in 2 sporthallen en 2 zwembaden besparen we jaarlijks 1.429 GJ/ jaar; 6 scholen kregen zonnepanelen: Parkschool Utrecht, Christelijk Gymnasium Utrecht, De Boomgaard, OBS Voordorp, Maaspleinschool, SBO De Binnentuin (Vleuterweide); Zwembad Den Hommel kreeg een ‘heatsaver’ om verdamping van badwater te voorkomen; Voor 14 gemeentelijke gebouwen is een Energie Prestatie Advies (EPA) afgerond, in 29 gemeentelijke gebouwen onderzoeken we de mogelijke energiemaatregelen; In de aanbesteding voor 4 nieuwe vuilniswagens zijn extra eisen gesteld en vanaf de herfst 2013 rijden deze op aardgas (schoner en stiller); De gemeentelijke organisatie beschikt inmiddels over 30 elektrische auto’s en 22 elektrische scooters; 514 armaturen in de openbare verlichting zijn vervangen door energiezuinige exemplaren: besparing ruim 52.000 kWh per jaar.

22

eigen organisatie

De Utrechtse Vastgoed Organisatie voert de regie over het vastgoed van de gemeente Utrecht: ruim één miljoen m2 gebouwen in totaal. De UVO bestaat sinds april 2012. Huurders en gebruikers kunnen met vragen terecht bij het Vastgoedloket.

Verduurzaming gemeentepanden

Een isolerend schuifdak en LED-verlichting onder water in zwembad De Krommerijn Bas Stam, hoofd van de Utrechtse Vastgoed Organisatie: ‘Het Utrechts Archief heeft energielabel A sinds 2012. Een geweldige prestatie, want het gebouw had een G-label, de laagste klasse. De gevel en het dak zijn geïsoleerd, het gebouw heeft energiezuinige verlichting en HR++ glas. Het warmteverbruik van het gebouw is gehalveerd.’

> Duurzame nieuwbouw Bij nieuwbouw staat verduurzaming voorop. ‘Zwembaden slurpen energie. Toch hebben we bij zwembad De Krommerijn beter gescoord dan de wettelijke energieprestatienormen. Het is een bijzonder object: in de winter heeft het gebouw een tentdak van zeil, met dubbel isolatiemateriaal. ’s Zomers kan dit dak eraf en gaan de schuifpuien open. Het is dan een openluchtbad. Het gehele zwembad is energiezuinig verlicht, er is zelfs LED-verlichting onder water.’ Daarnaast zijn veel nieuwbouwaccommodaties duurzaam herbouwd. Sporthal Zuilen en Nieuw Welgelegen worden met warmte- en koudeopslag gekoeld en verwarmd. Bij de nieuwbouw van het Stadskantoor en het Muziekpaleis is duurzaam bouwen ook vanzelfsprekend.

> Ook eigen kantoren doen mee De gemeente heeft ruim 700 gebouwen in beheer. Hoe zit het met verduurzaming van bestaande bouw? Bas Stam: ‘We willen zoveel mogelijk van ons bezit voorzien van een hoog energielabel. Dit doen we al jaren. Bij scholen treffen we energiebesparende maatregelen. Zoals zonnepanelen en verbeteren we het binnenklimaat. Ook onze eigen kantoren doen mee. Zo heeft ons kantoor aan de Ravellaan energiezuinige verlichtingsarmaturen, speciaal gemaakt door medewerkers van een SW-bedrijf.’ Zo dragen we ook bij aan werkgelegenheid voor mensen voor wie de arbeidsmarkt moeilijk toegankelijk is. > Maatwerk bij monumenten Veel van het gemeentelijk eigendom is bijzonder of is een monument. Verduurzaming is dan niet altijd even makkelijk. Bijvoorbeeld bij het Stadhuis. Bas: ‘In een monumentaal pand kun je geen doorsnee tochtstrips plakken. Een timmerman heeft daarom maatwerk tochtvoorzieningen aangebracht.’ Soms heeft de Utrechtse Vastgoed Organisatie te maken met huurders die zich de hogere kosten van verduurzaming niet kunnen veroorloven. ‘Waar mogelijk lossen we dit op door de huurverhoging van het pand iets lager te maken dan de uiteindelijke winst op de energierekening. Zo maken we energiebesparende maatregelen toch mogelijk.’

eigen organisatie

23

Basisschool De Beiaard in Tuindorp-Oost is een katholieke, kleinschalige school. De school heeft ongeveer 250 leerlingen. www.debeiaard-utrecht.nl

Frisse, goed geventileerde school

‘De kinderen zijn energieker en beter geconcentreerd’ Van een benauwde atmosfeer tot een frisse, goed geventileerde school. Wat heeft de basisschool De Beiaard in Tuindorp-Oost gedaan? Directeur Jos Hennevelt is blij. ‘Sinds de verbouwing is het veel aangenamer in het schoolgebouw. De kinderen zijn energieker en geconcentreerder. En ook voor collega’s is het letterlijk een verademing. Ik heb verschillende leerkrachten horen zeggen: “Eindelijk geen hoofdpijn meer aan het eind van de werkdag.” > Frisse lucht In de zomervakantie van 2012 kreeg de school vloerisolatie en dubbel glas. Ook is er een warmteterugwininstallatie geïnstalleerd. Jos Hennevelt: ‘In elk klaslokaal hangt nu een kast aan het plafond die de lucht circuleert. Een afzuigkap voert de oude lucht af, frisse lucht stroomt naar binnen. We waren bang dat de kasten geluid zouden maken, maar dat is absoluut niet zo.’ > Rode hoofden De verbouwing was noodzakelijk. Jos Hennevelt vertelt waarom: ‘De school deed al mee aan het Frisse Scholenproject van

24

eigen organisatie

Agentschap NL. Er was een nieuwe HR-ketel aangeschaft en een deel van de school was geïsoleerd. Maar er was meer nodig. Ons gebouw is veertig jaar oud, de CO2-concentratie was veel te hoog. We konden onvoldoende ventileren. En dat leidde tot een slechte luchtkwaliteit. Kinderen zaten met rode hoofden in het klaslokaal. Ze werden ’s middags hangerig. Tijdens een cursus van de GGD kregen we CO2-melders voor in het klaslokaal. Sloeg de meter rood uit, dan moesten we ventileren. Bij ons waren die metertjes voortdurend rood, ook al stonden de ramen de hele dag open. Het apparaatje maakte een zoemtoon als de concentratie in het lokaal te hoog werd. Dit leidde dagelijks tot gezoem in alle klaslokalen. Een geluid zo hinderlijk, dat we de melders maar uitzetten.’ > Veranderd binnenklimaat De warmteterugwininstallatie is belangrijk voor de energiebesparing. Maar hoe zit het met de kosten voor zo’n installatie? ‘Het was een forse investering van rond de € 20.000,-. Gelukkig kregen we subsidie van de gemeente, anders waren we veel meer geld kwijt geweest. En wat ook plezierig is: het terugwinvoordeel hebben we voor 10 jaar afgekocht. Ook dat brengt de kosten naar omlaag.’

‘Leerkrachten hebben geen hoofdpijn meer aan het eind van de dag’

6. Initiatievenfonds Samenwerken loont! Dat zien we vooral bij het initiatievenfonds. Burgers zoeken elkaar op om samen zonnepanelen in te kopen en daarna volgt vaak gezamenlijk isolatie. Hierop is ook ingezet met de initiatievenregeling. We horen dat mensen contact houden met elkaar en dat het praten over energiebesparing en zonnepanelen aanstekelijk werkt. De regeling voor zonnepanelen was een groot succes; de pot van bijna € 250.000,- was binnen drie maanden op. We hebben ook collectieven moeten teleurstellen, daarom stellen we opnieuw een budget open voor de regeling. Ook voor bredere activiteiten (initiatieven) is veel belangstelling getoond en zullen de beschikbare budgetten op gaan. Initiatieven die zijn ingediend zijn zeer verschillend van karakter, onder andere; Energiezuiniger maken van een buurthuis door vrijwilligers uit de buurt die vervolgens gemotiveerd raken voor de eigen woning;

•

• •

Een kunstobject op energie koppelen aan een game en educatie met kinderen van drie scholen in Lunetten; Studenten bewuster maken van hun energieverbruik door energiemanagers te installeren. De voorwaarde om collectief een aanvraag in te dienen, leidt tot veel beweging van de bewoners, bij bewonersavonden, op sociale media en op allerlei andere plekken. Utrecht heeft veel energieke bewoners!

Feiten & cijfers Initiatievenfonds Utrechtse Energie! Zonnepanelen 498.560 Wattpiek beschikt, vergelijkbaar met 423.776KWh elektriciteit; 2.168 zonnepanelen geplaatst; 167 Utrechters doen mee in allerlei soorten collectieven (buren, vereniging); 5 VvE’s gaan zonnepanelen plaatsen; Bewoners investeren bijna € 1.000.000,Initiatievenfonds Utrechtse Energie! Initiatieven 11 initiatieven ingediend vanaf 15 november 2012 tot 15 februari 2013; In totaal is € 83.000,- aangevraagd en gehonoreerd initiatievenfonds

25

De Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU) zet zich in voor natuur, milieu en landschap in de provincie Utrecht. NMU werkt samen met en adviseert lokale natuur- en milieuorganisaties. Ook informeert en adviseert NMU gemeenten en de provincie over duurzaamheid en natuur. www.nmu.nl

Energiebesparing zorgsector

‘De Milieuthermometer checkt hoe duurzaam de zorginstelling is’ De Natuur en Milieu federatie Utrecht werkt sinds 2012 met zorginstellingen aan energiebesparing. Ieke Benschop, projectleider Energie: ‘Eén van de directeuren zei: “We hebben een energierekening van een miljoen euro per jaar. Al besparen we maar 10% - verduurzaming loont.’ Ieke Benschop: ‘Je ziet dat duurzaamheid leeft bij de zorginstellingen. Steeds vaker stapt men over op LED-verlichting of bewegingsmelders: het licht gaat dan pas aan als er iemand binnenkomt. Ook zijn er al initiatieven vanuit de IVVU, de vereniging van ouderenzorg in de regio Utrecht. Bijvoorbeeld voor het ‘waterzijdig inregelen’ van verwarmingsradiatoren. Hiermee kan een instelling 15 tot 20% energie besparen.’ > Duurzame bedrijfsvoering NMU organiseerde samen met de gemeente in oktober 2012 een eerste bijeenkomst voor bestuurders van Utrechtse zorginstellingen. Ziekenhuizen, revalidatiecentra, verzorgings- en verpleeghuizen bespraken de mogelijkheden voor verduurzaming. Ieke Benschop: ‘Natuurlijk hebben we eerst verkend of er bestuurlijk draagvlak is. En dat is absoluut aanwezig. We hoorden enthousiaste verhalen van zorginstellingen uit andere provincies. Zo vertelde iemand van het Onze Lieve Vrouwengasthuis uit Amsterdam dat zij plastic apart inzamelen. De vraag kwam 26

initiatievenfonds

vanaf de werkvloer: de verpleging vond het niet prettig om plastic verpakkingen van medisch materiaal zomaar in de prullenbak te gooien.’ > Nulmeting Utrecht zet nu verdere stappen. In mei 2013 ondertekenen de deelnemende instellingen een duurzaamheidconvenant, samen met wethouder Mirjam de Rijk. Ieke Benschop: De Community of Practice is al twee keer bijeen geweest. Dit zijn medewerkers die in de praktijk werken aan het verduurzamen van de zorginstellingen. Dit jaar nog doen zij een nulmeting. Zij checken onder andere met de Milieuthermometer hoe duurzaam elke instelling is.’ > Grote ambitie ‘Vanaf 2014 evalueren we de voortgang en kijken we of we de ambities kunnen vergroten. Wat gaan de instellingen nog meer doen op het gebied van terugdringen van energieverbruik, eerlijk voedsel en afvalscheiding? En kiezen ze voor duurzame mobiliteit? Is het zinvol om zonnepanelen aan te schaffen of over te stappen op warmte- en koudeopslag? Misschien kunnen instellingen wel gezamenlijk aanbesteden. Het gaat om grote panden, dus hiermee kunnen we enorme slagen maken. Juist vanwege deze grote ambitie spreekt dit project me zo aan.’

‘Het gaat om grote panden, dus hiermee kunnen we enorme slagen maken’

Voordorp Op Eigen Kracht verbindt bewoners uit de wijk Voordorp die duurzamer willen leven. Het bewonerscollectief is onderdeel van Transition Town Utrecht. www.tstu.nl/voordorp-2

Voordorp Op Eigen Kracht

‘Je leert zo veel meer buurtbewoners kennen’ Kennis delen over energieverbruik. Energie besparen dankzij adviezen van medebewoners. En nieuwe buren leren kennen door te werken in de gezamenlijke moestuin. ‘Meer interactie in de wijk als het gaat om duurzaamheid - dat is wat wij willen.’ ‘We helpen mensen met energievragen,’ vertelt Frans van den Berg. Hij is een van de initiatiefnemers van het Energieteam van Voordorp Op Eigen Kracht. ‘En dat is echt maatwerk: we komen bijvoorbeeld bij de bewoner thuis om naar de CV-ketel te kijken. Stel je de ketel anders af, dan bespaar je energie en geld.’ Frans laat een klein, wit apparaatje zien: een ‘watcher’ die het energieverbruik van apparaten meet. ‘Die hang ik op bij iemand in huis. Na een dag of tien kijken we naar het sluipverbruik van energie. Bijvoorbeeld van apparaten die stand-by staan. Een simpele handeling, maar hiermee bespaart een bewoner veel energie.’ > Zonnepanelen Een nieuw project is de aanschaf van zonnepanelen. ‘We geven advies per bewoner. Welk type zonnepaneel is geschikt? Wat is het beschikbare budget? We helpen ook bij de keuze van een installateur. Waar het vooral om gaat, is dat mensen bewust worden

van hun energieverbruik. Vaak is het energieverbruik makkelijk terug te dringen. Zonder verlies van wooncomfort.’ > De Voortuin: van gemeenteplantsoen tot moestuin In maart 2012 maakten bewoners van Voordorp van een stukje gemeenteplantsoen een gemeenschappelijke moestuin. Ze plantten samen een appelboom en verbouwen groente, kruiden en fruit. ‘Bewoners van de wijk, Tuinenpark Ons Buiten en Kinderopvang Villa Kakelbont werken met elkaar in de tuin. In september hielden we voor het eerst een oogstfeest in De Voortuin. Je leert zo veel meer buurtbewoners kennen. En dat is goed voor de wijk.’ De Voortuin is onderdeel van het gemeentelijke Wijkgroenplan. > Communicatie Jammer is wel dat de communicatie moeizamer verloopt sinds de buurkrant is wegbezuinigd. Frans van den Berg: ‘Je merkt dat het belangrijk is om zaken regelmatig onder de aandacht te brengen. Via de buurtkrant kwam het bij iedereen in de brievenbus. Nu hebben we een mailinglist. Ik geef toe dat dit goed is voor het milieu, maar het is niet goed voor ons bereik.’

‘Vaak is het verbruik van energie makkelijk terug te dringen’

initiatievenfonds

27

Het Klimaatstraatfeest is een energiebesparingswedstrijd voor straten in Nederland. Een straat verdient punten door energie te besparen tijdens het stookseizoen. De HIER klimaatcampagne is een initiatief van ruim dertig maatschappelijke organisaties in Nederland. www.klimaatstraatfeest.nl

Klimaatstraatfeest

‘Het is leuk om met de hele buurt bezig te zijn met duurzaamheid’ ‘We doen met de hele straat mee aan Warme Truiendag in februari. De verwarming staat die dag bij iedereen op een laag pitje. Ook gaat in elk huis het licht uit tijdens Earth Hour. En we doen al jaren mee met het klimaatstraatfeest. Het schept een band in de straat om met z’n allen bezig te zijn met duurzaamheid. ’ De Johan de Meesterstraat, vlak bij het Majellapark, is een milieubewuste straat. Alle bewoners gebruiken spaarlampen. Er staan energiezuinige koelkasten en wasmachines in de woningen. Bewoner Jochem van de Weerd: ‘Het zit ‘m in kleine dingen: we scheiden ons afval, geven te klein geworden kinderkleren aan elkaar door. En bijna niemand heeft twee auto’s voor de deur staan. Het is leuk om met de hele buurt bezig te zijn met duurzaamheid. Het Klimaatstraatfeest stimuleert ons om nóg klimaatbewuster te worden.’ > Samen de straat opknappen Al voor het vijfde achtereenvolgende jaar doet de Johan de Meesterstraat mee met het landelijke Klimaatstraatfeest. Dit jaar heeft de straat de elfde plaats bereikt. Jochem: ‘Jammer dat we niet bij de eerste tien duurzame straten van Nederland horen. Maar we

28

initiatievenfonds

zijn wel de enige Utrechtse straat in de top 50. Toen buurvrouw Sandra Buster voorstelde om met het Klimaatstraatfeest mee te doen, was iedereen meteen enthousiast. We hadden al goede contacten met de buren. Dat komt omdat we jaren geleden een subsidie kregen voor het opknappen van de straat. Het asfalt ging eruit, er kwamen klinkers en grote bomen. De straat is fantastisch mooi geworden dankzij de inzet van ons allemaal. Zoiets schept een band.’ > Straatfeest En het Klimaatstraatfeest versterkt deze band alleen nog maar. Jochem: ‘We vullen met de hele straat lijsten in: hoeveel LEDlampen zijn er in de straat, wie heeft zonnepanelen op het dak, hoe vaak doe je boodschappen op de fiets? Voor al dat soort zaken krijg je punten.’ De winnaars krijgen een budget om een straatfeest te vieren. De Johan de Meesterstraat valt net buiten de prijzen, maar, zegt Jochem: ‘Dat feestje komt er toch wel. Ieder jaar in juni vieren we hier een straatfeest met luchtkussen, spelletjes, pannenkoeken en een barbecue.’

‘De enige duurzame Utrechtse straat in de top 50’

7. Monitoring Utrechters zijn relatief milieubewust blijkt uit onze ervaringen en uit de inwonersenquête. Utrechters nemen energiemaatregelen in hun woning en zijn bereid om hun steentje bij te dagen aan energie- en milieubesparing. Monitoring is belangrijk om aan te kunnen sluiten bij de vragen van bewoners en werkgevers, maar ook om de resultaten en effecten van het programma te kennen. Het afgelopen jaar verbeterden we hiervoor, in samenwerking met AgentschapNL en CBS, de landelijke CO2-monitoring voor gemeenten en provincies. Zowel in betrouwbaarheid als in toedeling van energieverbruik naar bewoners en bedrijven zijn belangrijke stappen gezet. De totale CO2-emissies in de stad daalden afgelopen jaren licht:

Jaar

CO2-uitstoot per jaar (in tonnen)

2009

1.619.955

2010

1.603.695

2011

1.596.272

Feiten & cijfers Het energieverbruik van de stad is in beeld door samen te werken met netbeheerder Stedin en warmteleverancier Eneco; De stedelijke CO2-uitstoot per ton laat sinds 2009 een dalende trend zien; Utrechters zijn milieubewust volgens eigen zeggen. Dit blijkt uit de inwonersenquête van 2012: 94% zet de verwarming een graadje lager; 84% heeft dubbel glas of voorzetramen; 81% heeft spaarlampen/LED lampen; 33% koopt groene stroom. De resultaten gaan we de komende maanden op een interactieve manier met de stad delen. monitoring

29

8. Financiën

In mei 2011 is het ‘programma Utrechtse Energie 2011-2014’ vastgesteld, samen met het ‘uitvoeringsprogramma 2011-2012’. Op 10 januari 2013 stelde de raad ook het ‘uitvoeringsprogramma 2013-2014’ vast. De meeste projecten zijn inmiddels in uitvoering. Een deel van de beschikbare middelen voor 2011 – 2012 is nog niet besteed, aangezien de projecten nog niet zijn afgerond. Sommige projecten – met name het revolverend fonds bedrijvigheid en het initiatievenfonds – vergen een langduriger voorbereiding dan oorspronkelijk gedacht. Hierbij maken we gebruik van de ervaringen die elders in het land zijn opgedaan met het relatief nieuwe fenomeen revolverende fondsen.

Een deel van de revolverende middelen is in 2012 belegd in de duurzaamheidlening voor bewoners en de garantstelling voor schoolbesturen (onderdeel ‘eigen organisatie’). Het resterende niet-revolverend budget (1,3 mln. euro) is grotendeels verbonden met de al lopende projecten. Bij de vaststelling van het ‘uitvoeringsprogramma Utrechtse Energie! 2013 – 2014’ heeft de raad in een amendement en een motie aangegeven een deel van deze middelen, én het restant ‘revolverend wonen’, te willen besteden aan het deelprogramma wonen. Binnenkort worden voorstellen aan de raad aangeboden over het deelprogramma wonen en de revolverende fondsen.

Feiten & cijfers 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Programma Utrechtse Energie!

Budget

Besteed

Wonen Bedrijvigheid Mobiliteit Energieopwekking Eigen organisatie Initiatievenfonds Monitoring Programmamanagement

3,5 4,8 0,3 0,5 1,5 1 0,5 0,9

1,1 1,5 0,2 0,4 0,7 0,6 0,3 1

Totaal

13,0

5,8

Restant budget (revolverend) 2 2,9 0 0 0,5 0,4 0 0 5,8

Financieel overzicht (in € 1.000.000): bestedingen 2011-2012 (stand van zaken 31 december 2012)

30

financiën

Restant budget (niet-revolverend) 0,4 0,4 0,1 0,1 0,3 0 0,2 -0,1 1,4

Colofon Uitgave

Fotografie

Meer informatie

Gemeente Utrecht Utrechtse Energie!

Allard Willemse

telefoon 030 – 286 00 00 e-mail [email protected] www.utrecht.nl/energie

Drukwerk Datum Mei 2013

Vormgeving DDK, Utrecht

OBT-Opmeer, Den Haag