Utrechtse Energie!
Masterplan Duurzaam Lage Weide
Contactgegevens Projectgegevens
Opdrachtgevers
Energieadviseur
Masterplan
Projectnaam: Projectcode: Gebiednaam: Postcode: Gemeentecode: Wijkcode: Buurtcode: Opdrachtgever 1: Naam contactpersoon: E-mailadres: Telefoon: Opdrachtgever 2: Naam contactpersoon: E-mailadres: Telefoon: Opgesteld door: Adres: Plaats: Telefoon: Website: Contactpersoon: E-mailadres: Datum rapport: Kenmerk:
Pagina 1 van 71
Duurzaam Lage Weide D13000000 Bedrijventerrein Lageweide 3542 0344 01 33 Industrievereniging Lage Weide Dhr. H. Stamhuis
[email protected] 030-2387075 Gemeente Utrecht Dhr. C. van de Ven
[email protected] Warmtebouw Utrecht B.V. Maarssenbroeksedijk 33 Utrecht 030-2483030 www.warmtebouw.nl Dhr. R. Hartog
[email protected] 4 juli 2014 (Def. versie 1.0) D13000000/RH/WBU
Duurzaam Lage Weide
Inhoudsopgave Managementsamenvatting ..................................................................................................................... 4 1 Inleiding ........................................................................................................................................... 5 1.1 Aanleiding ................................................................................................................................ 5 1.2 Doel ......................................................................................................................................... 5 1.3 Beleidskader & wettelijke verplichtingen ............................................................................... 6 1.4 Werkwijze ................................................................................................................................ 6 1.5 Leeswijzer ................................................................................................................................ 7 2 Bestaande situatie ........................................................................................................................... 8 2.1 Bodemgebruik ......................................................................................................................... 9 2.2 Bedrijvenprofiel ..................................................................................................................... 10 2.2.1 Bedrijvenprofiel kaart.................................................................................................... 11 2.3 Gebouwde omgeving ............................................................................................................ 12 2.3.1 Bouwkundige analyse .................................................................................................... 12 2.3.2 Installatietechnische analyse......................................................................................... 13 2.4 Openbare ruimte ................................................................................................................... 15 2.4.1 Beeldkwaliteit ................................................................................................................ 15 2.4.2 Openbare verlichting ..................................................................................................... 16 2.4.3 Verkeersinstallaties ....................................................................................................... 18 2.4.4 Groenvoorzieningen ...................................................................................................... 18 2.5 Omgevingsfactoren ............................................................................................................... 19 2.5.1 Klimaatverandering & CO2-uitstoot............................................................................... 19 2.5.2 Ontwikkeling Energieprijzen.......................................................................................... 19 3 Energieverbruik & CO2-uitstoot..................................................................................................... 21 3.1 Emissie van Gemeente Utrecht ............................................................................................. 21 3.2 Emissie van Lage Weide ........................................................................................................ 22 3.3 Energieverbruik van Lage Weide ........................................................................................... 23 4 Maatregelen .................................................................................................................................. 26 4.1 Stap 0: Inventarisatie energiestromen .................................................................................. 27 4.1.1 Energiescan Waardevast Vastgoed ............................................................................... 27 4.2 Stap 1: Beperken van de energievraag.................................................................................. 29 4.2.1 Gezamenlijk: Energiezuinigere verlichting .................................................................... 29 4.2.2 Gezamenlijk: Isolatie ..................................................................................................... 32 4.2.3 Openbare verlichting ..................................................................................................... 35 4.3 Stap 2a: Gebruik energie uit reststromen ............................................................................. 36 4.3.1 Gezamenlijk: Afvaloptimalisatie .................................................................................... 36 4.3.2 Gezamenlijk: Stadsverwarming ..................................................................................... 38 4.4 Stap 2b: Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen ........................................................... 40 4.4.1 Gezamenlijk: Groene energiecollectief / inkoop groene energie ................................. 40 4.4.2 Gezamenlijk: Zonnepanelen .......................................................................................... 41 4.4.3 Gezamenlijk: Windmolens (decentraal) ........................................................................ 45 4.4.4 Gezamenlijk: WKO ......................................................................................................... 49 4.4.5 Individueel: RWZI .......................................................................................................... 53 4.4.6 Biomassacentrale .......................................................................................................... 54 4.5 Stap 3: Gebruik (fossiele) energiebronnen zo efficiënt mogelijk .......................................... 56 4.5.1 Gezamenlijk: CO2-compensatie ..................................................................................... 56 4.6 Maatregelen buiten de scope ............................................................................................... 57 4.6.1 Windmolens (centraal) .................................................................................................. 57 4.6.2 Port of Utrecht............................................................................................................... 57 4.6.3 Beperking CO2-uitstoot voertuigen ............................................................................... 58
Masterplan
Pagina 2 van 71
Duurzaam Lage Weide
5
6 7 8
4.7 Toekomst ............................................................................................................................... 58 4.7.1 Lokale energietransitie (Smart Grid) ............................................................................. 58 4.7.2 Trillingenergie ................................................................................................................ 59 Financiering & subsidie ................................................................................................................. 60 5.1 Financiering ........................................................................................................................... 60 5.1.1 Regionaal: Energiefonds Utrecht................................................................................... 60 5.1.2 Verlichting Leasen ......................................................................................................... 61 5.1.3 Green Lease overeenkomst ........................................................................................... 61 5.1.4 Verhuur van dak / terrein .............................................................................................. 61 5.1.5 ESCo’s ............................................................................................................................ 62 5.2 Subsidie ................................................................................................................................. 62 5.2.1 Europees: European Local ENergy Assistance (ELENA) ................................................. 62 5.2.2 Europees: Europees Energie Efficiëntie Fonds (EEEF) ................................................... 62 5.2.3 Landelijk: Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) ..................................................... 63 5.2.4 Landelijk: MIA\Vamil ..................................................................................................... 63 5.2.5 Landelijk: Energie-investeringsaftrek (EIA) ................................................................... 64 5.2.6 Landelijk: Stimulering duurzame energieproductie (SDE+) .......................................... 65 5.2.7 Regionaal: De Utrechtse Energie! Impuls ................................................................... 66 5.3 Overige regelingen ................................................................................................................ 66 5.3.1 Landelijk: Green Deals ................................................................................................... 66 5.3.2 Landelijk: Groenprojecten ............................................................................................. 66 Conclusies & aanbevelingen .......................................................................................................... 67 Disclaimer ...................................................................................................................................... 69 Bijlage ............................................................................................................................................ 70
Masterplan
Pagina 3 van 71
Duurzaam Lage Weide
Managementsamenvatting Deze managementsamenvatting geeft een beknopte beschrijving van de inhoud van dit Masterplan weer. In dit Masterplan wordt een inschatting gegeven van de potentie van mogelijke energiebesparingen en energieopwekkingen op Lage Weide. Dit aan de hand van de opgestelde Energiescans van de bedrijven op het bedrijventerrein en door het analyseren van lokale factoren met inachtneming van de Trias Energetica. Lage Weide heeft op jaarbasis een CO2-uitstoot van circa 120.000 ton. Deze hoeveelheid CO2 is gelijk aan circa 7% van de totale uitstoot van de gemeente Utrecht. Industrievereniging Lage Weide (ILW) en de gemeente Utrecht hebben de gezamenlijke doelstelling om de CO2-uitstoot van het bedrijventerrein Lage Weide met 30% te reduceren, dit komt neer op 36.000 ton CO2 per jaar. In de huidige situatie op Lage Weide voldoen veel gebouwen niet aan de laatst gestelde normen en eisen, vanuit het Bouwbesluit en de Arbowet, op het gebied van o.a. klimaat en verlichting. Wanneer aan deze eisen wordt voldaan zal door extra energieverbruik de CO2-uitstoot zelfs verder toenemen. De gemiddelde ondernemer is zich niet/onvoldoende bewust waar zijn of haar energiestromen heen gaan. Hierdoor worden besparingsmaatregelen met een kleine (of in enkele gevallen geen) investering niet uitgevoerd, ook doordat men niet op de hoogte is van de besparingsmaatregelen die zij zelf kunnen treffen. Naast de grootte van de investering kan het ontbreken van inzicht in energiestromen een extra barrière zijn voor zowel individuele als collectieve maatregelen. De maatregelen die door middel van inzicht in de energiestromen aan het licht komen, kan per individueel bedrijf een CO2-reductie opleveren van circa 5-15% waarbij het comfort van de huidige situatie gelijk blijft of verbetert. Om de doelstelling van 30% CO2-reductie te bereiken dient er collectief nagedacht te worden om extra stappen te kunnen zetten. Ten eerste dient er aandacht te worden besteed aan de thermische schil van de gebouwen op Lage Weide. Circa 40% van de gebouwen kunnen hier grote energiebesparingen behalen. Tegelijkertijd dienen verlichting, ventilatie, verwarmen en koelen zoveel mogelijk behoeftegestuurd uitgevoerd te worden. Verder wordt er nog maar beperkt gebruik gemaakt van warmteterugwinning en EC-motoren. Hier liggen per individueel bedrijf nog veel kansen. Na het uitvoeren van deze maatregelen wordt de vraag naar warmte, koude en elektra verminderd wat het mogelijk maakt om kleinere installaties en energiezuinigere technieken toe te passen. Afhankelijk van het aantal deelnemende bedrijven kan hiermee een verdere CO2-reductie van circa 15% worden bereikt. Aanbevelingen Wij adviseren om naast inkoop van groene energie maatregelen op het gebied van isolatie, (behoeftegestuurde) verlichting en het opwekken van hernieuwbare energie door middel van zonnepanelen collectief op te zetten in de vorm van businesscases (zie hoofdstuk 4 voor een nadere toelichting op deze maatregelen). Dit zijn maatregelen waar gemiddeld een middellange terugverdientijd voor staat. Tevens gaat met deze maatregelen veel tijd gepaard om de juiste materialen en betrouwbare installateur(s) te selecteren. Een centrale aanpak kan voor de ondernemers doorslaggevend zijn om zich aan te sluiten bij een of meerdere businesscases doordat zij minder tijd in deze zaken hoeven te investeren en mogelijk goedkoper uit zijn doordat er groepskortingen kunnen worden afgedwongen. Met de uitvoering van de collectieve inclusief de individuele maatregelen kan een CO2-reductie worden bereikt van > 30%.
Masterplan
Pagina 4 van 71
Duurzaam Lage Weide
1 Inleiding In deze inleiding wordt de aanleiding van dit Masterplan beschreven, waaruit de probleem- en doelstelling zijn geformuleerd. In de werkwijze wordt de toegepaste methodiek uiteengezet om tot dit Masterplan te komen. In de leeswijzer is beschreven wat er in de hoofdstukken behandeld gaat worden.
1.1 Aanleiding Het opwarmen van de aarde, milieuverontreiniging, een tekort aan fossiele energie, water en grondstoffen: de wereldproblemen rondom het milieu worden steeds groter en de prijzen voor energie stijgen. De EU wil de CO2-uitstoot in 2050 reduceren met 80 tot 95% ten opzichte van 1990. Dit is een gezamenlijke uitdaging voor overheden en bedrijven. De overheid stelt via wet- en regelgeving duidelijke randvoorwaarden op het gebied van veiligheid en milieu en stimuleert het opwekken en/of innoveren van energie uit hernieuwbare bronnen als wind, water, zon, biomassa, bodem en de buitenlucht. Subsidies en wijzigingen in de wet kunnen het aantrekkelijker maken om te investeren in het opwekken van energie. Hiervoor is een samenwerking nodig tussen bedrijven en overheid om niet alleen klimaatverandering tegen te gaan, maar ook het energieverbruik en de kosten daarvan te verminderen. De gemeente Utrecht is druk bezig te verduurzamen en heeft in 2011 als doel gesteld om in 2020 30% CO2 te gaan besparen en 20% van de energie duurzaam op te wekken. Belangrijke nevendoelen zijn hierbij het vergroten van de groene werkgelegenheid, versterken van de sociale cohesie in buurten en wijken en verlaging van de energielasten voor bewoners en ondernemers. Industrievereniging Lage Weide (ILW) heeft met ondersteuning van de Gemeente Utrecht het project Duurzaam Lage Weide opgezet. Warmtebouw Utrecht B.V. is door de ILW en Gemeente Utrecht geselecteerd en aangesteld als Duurzaamheidsadviseur van Lage Weide en voert energiescans uit bij de grootverbruikers van Lage Weide. Een energiescan geeft inzicht in het energieverbruik en kan direct tot besparingen leiden. De gegevens uit deze scans zijn mede gebruikt om dit Masterplan op te stellen. Met de resultaten uit de scans is er een doorsnede gemaakt van de bestaande situatie op Lage Weide. Terugverdientijden van individuele kansen uit de scans, kunnen door een gezamenlijk aanpak worden verkort. Tevens worden door deze aanpak kansen inzichtelijk gemaakt die alleen haalbaar zijn door samenwerking tussen bedrijven en overheid. Met de gebundelde kracht van de bedrijven op Lage Weide kan de drempel worden verlaagd om stappen te zetten naar een Duurzaam Lage Weide.
1.2 Doel De doelstelling van dit Masterplan is: Een inschatting te maken over de potentie van mogelijke energiebesparingen en energieopwekkingen op locatieniveau. Dit aan de hand van de opgestelde Energiescans van de bedrijven op het bedrijventerrein Lage Weide en door het analyseren van lokale factoren met inachtneming van de Trias Energetica. Wij focussen ons hierbij primair op de energievraagstukken (warmte/koude, gas en elektra), daarnaast worden nog enkele opties genoemd voor verdere CO2reductie. Bij deze maatregelen worden kansrijke alternatieven belicht met de daarbij behorende voor- en nadelen van de verschillende mogelijkheden. Hieruit kunnen in samenspraak tussen overheid en betrokkenen keuzes worden gemaakt en vervolgens, na consensus, met een op te stellen plan van aanpak, de businesscases worden opgestart. Masterplan
Pagina 5 van 71
Duurzaam Lage Weide
1.3 Beleidskader & wettelijke verplichtingen Naast de doelstellingen van de ILW en gemeente Utrecht voor het project Duurzaam Lage Weide, is in het Masterplan onder meer rekening gehouden met het beleid van het Rijk, waaronder de ‘Structuurvisie Windenergie op land’. Maar ook het provinciaal en gemeentelijk beleid behoren tot de uitgangspunten van dit Masterplan. Een bedrijf kan wettelijk verplicht zijn om bepaalde besparingsmaatregelen te nemen. Dit is het geval als de situatie van een bedrijf overeenkomt met de beschrijving uit de wet milieubeheer (zie het ‘Bijlagendocument’ of bekijk het Activiteitenbesluit milieubeheer, Afdeling 2.6 Energiebesparing, Artikel 2.15).
1.4 Werkwijze Om de kansen op Lage Weide voor energiebesparing en CO2-reductie in beeld te brengen is gestart met een inventarisatie, met als doel de huidige energiestromen inzichtelijk te maken. Daarnaast zijn de bij bedrijven uitgevoerde scans verwerkt, de gegevens geanalyseerd en tot slot de resultaten gevisualiseerd. Hiernaast zijn de lokale factoren en lopende initiatieven, zoals het plan voor windmolens en de biomassacentrale op Lage Weide en Utrecht onderzocht en verwerkt. Door deze manier van werken is er een goede doorsnede van het energieverbruik en de CO2-uitstoot samen met de besparingskansen in kaart gebracht. Mobiliseren deelnemende bedrijven
Omgevingsscan
Energiescans
Adviesrapport (Individuele kansen) Masterplan (Gezamenlijke kansen) Figuur 1.1: Werkwijze
Masterplan
Pagina 6 van 71
Duurzaam Lage Weide
1.5 Leeswijzer In deze paragraaf wordt de opbouw van dit Masterplan schematisch weergegeven. In de bijlage zijn ter verduidelijking enkele plattegronden en foto’s toegevoegd.
Geeft de aanleiding, doelstelling, kaders en werkwijze van het Masterplan weer.
2. Bestaande situatie De bestaande situatie wordt in dit hoofdstuk beschreven, waarin in sterke punten en besparingskansen worden benoemd. Er is een onderverdeling gemaakt in ‘gebouwde omgeving’ en ‘openbare ruimte’.
6. Conclusie & aanbeveling Conclusie en aanbeveling
Inleiding
1. Inleiding
De belangrijkste bevindingen en maatregelen met het grootste potentieel worden in dit hoofdstuk weergegeven. Tevens wordt er een aanbeveling gedaan voor welke maatregelen op korte termijn uitgevoerd kunnen worden.
5. Financiering & subsidie Dit hoofdstuk zijn verschillende financieringsmogelijkheden en subsidies verder toegelicht.
Stap 3: Stap 2a-b:
Onderzoek
2.5. Omgevingsfactoren De omgevingsfactoren die indirect invloed hebben op Lage Weide en de besparingsmaatregelen worden in deze paragraaf beschreven.
3. Energieverbruik & CO2uitstoot Lage Weide Dit hoofdstuk geeft inzicht in de CO2-uitstoot op verschillende schaalniveaus. Voor Lage Weide wordt dieper ingegaan op waar de energiestromen vandaan komen.
Stap 1: Stap 0:
4. Maatregelen De mogelijk besparingsmaatregelen zijn in deze hoofdstukken verder uitgewerkt, door het beschrijven van de maatregel en het definiëren van kosten en besparing. Gevolgd door een overzicht van het besparingspotentieel van Lage Weide.
Figuur 1.2: Leeswijzer
Masterplan
Pagina 7 van 71
Duurzaam Lage Weide
2 Bestaande situatie Aan de hand van het “Stratenregister van de gemeente Utrecht” 2006 en 2010 is het plangebied Lage Weide afgebakend. Dit register bevat alle straten, pleinen etc. van de gemeente Utrecht ingedeeld op wijk-, subwijk-, buurt-, en subbuurtcodes. In onderstaande figuur is ‘Bedrijventerrein Lageweide’ weergegeven volgens de indeling subbuurt. Omschrijving van het bedrijventerrein Lage Weide: Lage Weide is een bedrijventerrein centraal gelegen in Nederland en is het enige multimodale bedrijventerrein (met aansluiting op weg, water en spoor) in de regio. Lage Weide heeft een omvang van ca. 500 hectare (ca. 446 ha. netto). Er werken ongeveer 16.700 mensen verdeeld over zo’n 633 bedrijven. Lage Weide levert daarom een belangrijke bijdrage aan werkgelegenheid in de stad Utrecht en haar omgeving. Lage Weide is een van de weinige bedrijventerreinen in de provincie Utrecht die plaats biedt aan geluidgezoneerde bedrijvigheid en is bovendien het enige bedrijventerrein waar ‘milieucategorie 5’ bedrijven zijn toegestaan. Kenmerkend zijn de grootschaligheid van het terrein en de binnenhaven (Port of Utrecht). Lage Weide heeft een grote diversiteit aan bedrijven, vooral de sectoren industrie, handel en logistiek zijn er sterk vertegenwoordigd. Naast bedrijven zijn er ook zo’n 87 woningen aanwezig op het bedrijventerrein. Indeling bedrijventerrein: 1. Energiecentrale e.o. 2. Havengebied 3. Isotopenweg, Sophialaan e.o. 4. Savannahweg, Kobaltweg e.o. 5. Fermiweg e.o. 6. Zonnebaan, Sterrebaan e.o.
Figuur 2.1: Bestaande situatie Bedrijventerrein Lage Weide (Bron: Gemeente Utrecht)
Masterplan
Pagina 8 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.1 Bodemgebruik Wanneer er dieper op Lage Weide wordt ingezoomd is te zien dat naast ruimte voor bedrijvigheid het terrein voor een groot deel voor andere functies wordt gebruikt. Zo bestaat het terrein voor een groot deel uit infrastructuur (verkeersterrein) en water. Bodemgebruik Lage Weide Functie
Gebruik
Oppervlak (hectare) 4 4 47 20 0 76 2 3 24 0 310 338 0 0 0 0 0 8 8 7 3 0 0 0 10 0 7 7 7 0 0 7 0 0 6 0 0 48 54 0 500
Niet stedelijk bodemgebruik
Stedelijk bodemgebruik
Voetverkeersterrein Fietsverkeersterrein Wegverkeersterrein Verkeersterrein Spoorterrein Vliegveld Totaal verkeersterrein Woonterrein Terrein voor detailhandel en horeca Terrein voor openbare voorzieningen Bebouwdterrein Terrein voor sociaal-culturele voorz. Bedrijventerrein Totaal bebouwd terrein Stortplaats Wrakkenopslagplaats Begraafplaats Semi-bebouwdterrein Delfstofwinplaats Bouwterrein Semi-verhard overig terrein Totaal semi-bebouwd terrein Park en plantsoen Sportterrein Volkstuin Recreatieterrein Dagrecreatief terrein Verblijfsrecreatief terrein Totaal recreatieterrein Terrein voor glastuinbouw Agrarischterrein Overig agrarisch terrein Totaal agrarisch terrein Bos Open droog natuurlijk terrein Bosenopennatuurlijkterrein Open nat natuurlijk terrein Totaal bos en open natuurlijk terrein Randmeer Spaarbekken Recreatief binnenwater Binnenwater Binnenwater voor delfstofwinning Vloei- en/of slibveld Overig binnenwater Totaal binnenwater Buitenwater Totaal buitenwater Totaal Tabel 2.1: Bodemgebruik Lage Weide (Bronnen: CBS, 2010; Wist u Data, 2013; PDOK, 2008; Google/maps, 2014; Geodata, 2014)
Masterplan
Pagina 9 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.2 Bedrijvenprofiel Het energieverbruik, met bijbehorende CO2-uitstoot, hangt samen met de economische activiteit van een bedrijf. Aan de hand van het “Nederlands Handelsregister” (NHR) is bepaald welke bedrijven en organisaties zijn gehuisvest op Lage Weide. In het NHR worden alle bedrijven, rechtspersonen en organisaties die deelnemen aan het economisch verkeer geregistreerd. Tevens wordt bijgehouden als er eventueel sprake is ven een faillissement. In onderstaande tabel is het aantal ondernemingen op Lage Weide onderverdeeld in economische activiteiten, volgens de “Standaard bedrijfsindeling” (SBI). Deze activiteiten zijn vervolgens omgezet naar overzichtelijke disciplines en sectoren (zie paragraaf 2.2.1 bedrijvenprofiel kaart). Aantal Sub-discipline 231 57 38 60 14 91 304 56 238 92 2 26 22 36 53 0 9 10 4 12 11 1 4 4 3 20 2 12 13 17
Groothandel Detailhandel Automotive Vervoer en opslag Horeca Informatie en communicatie Financiële instellingen Verhuur van en handel in onroerend goed Advisering, onderzoek en ov. Spec. dienstverlening Verhuur van roerende goederen en ov. dienstverlening Openbaar bestuur, overheidsdiensten en soc. Verzekeringen Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Sport en recreatie Overige dienstverlening incl. Religies en Belangenorg. Basismetaalindustrie Bouwmaterialenindustrie Electrotechnische industrie Houtindustrie Machine-industrie Metaalproductenindustrie Papierindustrie Rubber- en kunststofindustrie Textiel- en lederindustrie Transportmiddelenindustrie Uitgeverijen en drukkerijen Vervaardiging van chemische producten Voedings- en genotmiddelenindustrie Voorbereiding tot recycling Overige industriële bedrijven
0 Winning van delfstoffen 4 Energieproductie 153 Bouwnijverheid 2 Landbouw, bosbouw en visserij 57 Overig
% Discipline 14% 3% 2% 4% 1% 6% 18% 3%
Commerciële dienstverlening
% Sector
%
72%
Gebouwde omgeving
80%
Industrie en Energie
17%
0%
Landbouw
0%
3%
Onbekend
3%
15% 6% 0% 2% 1% 2%
Publieke dienstverlening
8%
Industrie
8%
3% 0% 1% 1% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 1% 0% 1% 1% 1% 0% 0% 9% 0% 3%
Winning van delfstoffen Energieproductie Bouwnijverheid Landbouw, bosbouw en visserij Overig (sector onbekend)
0% 0% 9%
1658 TOTAAL 2014
100%
Tabel 2.2: Bedrijvenprofiel Lage Weide (Bron: Nederlands Handelsregister (NHR), 2014; Kamer van Koophandel (KvK), 2014)
Masterplan
Pagina 10 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.2.1 Bedrijvenprofiel kaart In onderstaande figuur zijn deze bedrijfsactiviteiten weergegeven ingedeeld op sectoren. Indeling bedrijventerrein: 1. Energiecentrale e.o. 2. Havengebied 3. Isotopenweg, Sophialaan e.o. 4. Savannahweg, Kobaltweg e.o. 5. Fermiweg e.o. 6. Zonnebaan, Sterrebaan e.o.
Figuur 2.2: Bedrijvenprofiel Lage Weide
Masterplan
Pagina 11 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.3 Gebouwde omgeving Op basis van de straatnamen uit het “Stratenregister van de gemeente Utrecht” 2006 en 2010 is bepaald welke gebouwen tot het bedrijventerrein Lage Weide behoren. Hiervoor is ook gebruik gemaakt van de “Basisregistratie Adressen en Gebouwen” (BAG). In de BAG zijn alle gemeentelijke basisgegevens (waaronder panden, verblijfsobjecten, oppervlakte en bouwjaar) over alle gebouwen en adressen in Nederland verzameld, afgebakend en voorzien van een unieke aanduiding. De in dit hoofdstuk uitgewerkte bouwkundige en installatietechnische analyse zijn voor een groot deel gebaseerd op gegevens uit de BAG in combinatie met de uitgevoerde Energiescans.
2.3.1 Bouwkundige analyse Gebouwen die in een slechte bouwkundige staat verkeren verliezen veel warmte en/of koude. Hierdoor gaat onnodig veel energie verloren. De bouwkundige staat van een gebouw wordt onder andere bepaald door de eisen die werden gesteld in het jaar waarin het desbetreffende gebouw werd gebouwd. In onderstaande figuur zijn de gebouwen op Lage Weide onderverdeeld in bouwjaar.
Lage Weide Figuur 2.3: Overzicht bouwjaren Lage Weide
Masterplan
Pagina 12 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.3.1.1 Thermische schil Circa 42 % van de gebouwen op Lage Weide is gedateerd (bouwjaar < 1985). Dit is verder weergegeven in figuur 2.3 Overzicht bouwjaren Lage Weide. Dat de schil van deze gebouwen ook daadwerkelijk gedateerd is, wordt bevestigd in de uitgevoerde Energiescans. Naast slecht geïsoleerde gevels en daken hebben veel gebouwen op Lage Weide eerste generatie isolatieglas en in enkele gevallen zelfs nog enkelglas. Wanneer er in deze groep gebouwen nog geen acties zijn ondernomen om de thermische schil te verbeteren zijn hier grote besparingen te behalen op het gebied van isolatie. Een gebouw verliest zijn warmte of koude via zijn thermische schil. Het isoleren van deze oppervlakten vermindert het warmte-/koudeverlies en verbetert het comfort in het gebouw. Een bijkomend voordeel is dat bij een goed geïsoleerd gebouw het mogelijk is om kleinere installaties en energiezuinigere technieken toe te passen. 2.3.1.2 Bouwkundig onderhoud Gebouwen lijden voortdurend onder slijtage door het gebruik en de blootstelling aan het weer. Het gevolg hiervan is dat de technische kwaliteit van het gebouw in al zijn onderdelen achteruit gaat en de functie van het gebouw in gevaar komt. Onderhoud is gericht op het gebouw in een zodanige staat te houden of terug te brengen, dat de toegewezen functie behouden blijft. Op Lage Weide is de technische kwaliteit van veel gebouwen slecht door beperkt tot geen onderhoud te plegen aan het gebouw. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de staat van het gebouw maar zorgt ook voor onnodig energieverbruik. Veel voorkomende gebreken op het bedrijventerrein zijn: gaten in de gevel, verzanding, rotte kozijnen, kapotte boeidelen, verweerde lichtkoepels en lichtstraten. Onderstaand zijn enkele voorbeelden weergegeven van aangetroffen gebreken.
Figuur 2.4: Bouwkundige gebreken Lage Weide
2.3.2 Installatietechnische analyse De bevindingen uit deze paragraaf zijn op basis van de energiescans en gesprekken met ondernemers van Lage Weide uitgewerkt. 2.3.2.1 Energiehuishouding Besparen van energie begint met het voorkomen van onnodig energieverbruik. Veel bedrijven op Lage Weide hebben geen goed beeld van waar hun energiestromen heen gaan. Er wordt geproduceerd en de energierekeningen worden betaald, er wordt veelal geen rekening gehouden met piekbelasting. Bij de meeste bedrijven is geen energiemonitoringssysteem aanwezig. Wanneer een bedrijf de energiestromen inzichtelijk heeft, kan beter bepaald worden waar de besparingsmogelijkheden zitten. Denk hierbij aan piekbelasting, sluipverbruik en lekverliezen in avond en weekend. Masterplan
Pagina 13 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.3.2.2 Installatie onderhoud Onderhoud aan de installaties heeft als doel een gebouw bruikbaar te houden voor de activiteiten die in en om het gebouw worden uitgevoerd. De gevolgen van achterstallig onderhoud hebben niet alleen gevolgen voor de bedrijfszekerheid en het elektriciteitsverbruik, maar kunnen ook gevolgen hebben voor de gezondheid en productiviteit van de mensen in het gebouw. Onderstaand zijn enkele voorbeelden weergegeven van gebreken die wij hebben aangetroffen.
Figuur 2.5: Achterstallig onderhoud installaties Lage Weide
2.3.2.3 Verlichting In veel gebouwen is de verlichting sterk verouderd. Vaak is er nog oude ‘conventionele’ verlichting te vinden, deze is veelal niet behoefte gestuurd. Ook wordt het benodigde (vereiste minimale) lichtniveau vaak niet behaald. Dit is niet alleen kostenverhogend maar heeft ook invloed op de werkomgeving en het werkproces. Bij onvoldoende of slecht licht kunnen mensen zich minder goed concentreren, presteren zij minder en voelen zij zich minder prettig. Slecht licht kan een werkomgeving minder veilig maken en gevaarlijke situaties veroorzaken. Op het gebied van verlichting valt een grote besparingsslag te behalen, zowel collectief als individueel. Onderstaand zijn enkele aangetroffen voorbeelden weergegeven.
Figuur 2.6: Situatie verlichting bij bedrijven
Masterplan
Pagina 14 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.4 Openbare ruimte De openbare ruimte is de fysieke ruimte die voor iedereen toegankelijk is en waar ontmoeting tussen mensen plaats kan vinden. De lokale overheid is grotendeels eigenaar van deze openbare ruimte en is daarmee ook verantwoordelijk. De openbare ruimte heeft twee belangrijke functies te vervullen: 1) Een verkeersfunctie (reizen van a naar b); 2) Een verblijfsfunctie (parken, winkelen, bushaltes).
2.4.1 Beeldkwaliteit De bestaande zichtlocaties van Lage Weide, zoals bijvoorbeeld de entrees, zouden beter benut kunnen worden door de gebruikers. Leegstaande panden, braakliggende percelen, kapotte wegdekken en verlichting dragen bij aan een rommelige en verpauperde uitstraling van het bedrijventerrein als geheel. Hier liggen kansen om het bedrijventerrein naar een hoger niveau te tillen, zodat het bedrijventerrein met een duurzame uitstraling een aantrekkelijker ondernemers- en werkklimaat krijgt en behoudt. Onderstaande afbeeldingen zijn enkele extreme gevallen.
Figuur 2.7: Beeldkwaliteit Lage Weide
Masterplan
Pagina 15 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.4.2 Openbare verlichting Op Lage Weide staan circa 953 lantaarnpalen die circa 1032 lampen laten branden en tezamen zorgen voor 169 ton CO2-uitstoot . Andere lichtbronnen zoals reclame zijn in grote getallen aanwezig in de vorm van ABRI’s, MUPI’s, vitrines en verlichting in bushokjes. Deze openbare verlichting brandt circa 4295 uur per jaar, hierbij is ervan uitgegaan dat de verlichting brandt van zonsondergang (nacht) tot zonsopgang (ochtend). Onderstaand figuur geeft het gemiddeld aantal branduren op een dag per maand weer.
Figuur 2.8: Branduren openbare verlichting
2.4.2.1 Reclameborden Reclameverlichting hoeft alleen te branden als potentiële klanten de reclame in het donker moeten kunnen bekijken. Vaak brandt reclameverlichting continu en worden er (TL-)lampen gebruikt met een hoog verbruik. Reclameverlichting bevestigd aan lichtmasten kunnen naast een hoog energieverbruik ook lichthinder voor het verkeer veroorzaken. Op het gebied van reclameverlichting kan energie worden bespaard door het toepassen van ledlampen. De lichtsterkte van de reclame kan ’s avonds en ’s nachts worden gedimd of uitgeschakeld.
Figuur 2.9: Reclame op Lage Weide
Masterplan
Pagina 16 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.4.2.2 Straatverlichting Op Lage Weide worden circa 738 stuks lagedruk natriumlampen1 (71,6%) en circa 26 stuks fluorescentielampen2 (2,5%) toegepast. Gezien het slechte rendement van verlichtingsarmaturen met deze lichtbronnen is het raadzaam deze te gaan vervangen. Bij vervanging door armaturen met hedendaagse lichtbronnen, zoals bijvoorbeeld hogedruk natriumlampen3, keramische metaalhalogeenlampen4 en compact fluorescentielampen5, zal naast een beter lichttechnisch resultaat ook sprake zijn van een besparingspotentieel voor energieverbruik en CO2-uitstoot. Bij het vervangen van lampen bij een lantaarnpaal met een brandpunt hoogte (BPH) van 4 tot 5 m is ledverlichting een goede optie. Bij lantaarnpalen met een hoger BPH valt te denken aan inductieverlichting. 1
2
3
lagedruk natriumlamp: SOX (-E); fluorescentielamp: TL-D, TL-M, TL-S; hogedruk natriumlamp: SON-T, SODINETTE-ST; 5 6 keramische metaalhalogeenlamp: CosmoPolis CPO-TW; compact fluorescentielamp: PL-L, UNIQUE-L; ledlampen
4
Legenda Compact fluorescentielampen: PL-L Fluorescentie buislampen: TL-D TL-M Lagedruk natrium: SOX SOX-E Hogedruk natrium: SON SON-T LED Lampen: LED
Figuur 2.10: Verlichting openbare ruimte
Masterplan
Pagina 17 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.4.3 Verkeersinstallaties Het grootste gedeelte van de auto en voetgangers verkeersinstallaties is voorzien van led-lampen. Alleen op het kruispunt Atoomweg/Thoriumweg en op het kruispunt Ruimteweg/Meteorenweg zijn nog verkeerinstallaties met gloeilampen. Het is aan te raden om deze bij einde levensduur te vervangen voor led-lampen. De verkeerinstallaties van het railverkeer bestaan voornamelijk uit gloeilampen. Doordat deze verkeerinstallaties niet of nauwelijks worden gebruikt is de terugverdientijd te lang om over te gaan op led-lampen.
2.4.4 Groenvoorzieningen Planten en bomen zetten door middel van fotosynthese kooldioxide (CO2) om in zuurstof (O2) en koolstof (C). De koolstof blijft achter in de stam en takken. Vaak worden er ter compensatie van CO2uitstoot bomen gepland in het buitenland. Maar natuurlijk wordt er ook CO2 gecompenseerd door de bomen op Lage Weide zelf. Een vuistregel van o.a. het ‘Edingburgh Centre for Carbon Management’ is dat 1 kubieke meter hout tijdens zijn groei circa 1 ton CO2 uit de lucht omzet in zuurstof en koolstof. Om één kubieke meter hout te leveren moet een boom 40 tot 50 jaar groeien. Per jaar neemt één boom dus 20 tot 25 kg CO2 op. Op Lage Weide staan circa 2052 bomen wat goed is voor een jaarlijkse CO2-opname van circa 50 ton.
Uit dit hoofdstuk valt te concluderen dat de bedrijven op Lage Weide op het gebied van energie geen goed beeld hebben waar de energiestromen heen gaan. Een groot deel van de gebouwen (circa 42 %) is i.v.m. het bouwjaar <1985, naar verwachting, slecht geïsoleerd. Er zijn veel gebouwen die zowel bouwkundig als installatietechnisch in een slechte staat verkeren. Vaak doordat er zelden of nauwelijks onderhoud wordt gepleegd, hierdoor naderen de onderdelen versnelt hun einde levensduur. Verlichting en installaties worden veelal niet behoeftegestuurd uitgevoerd. Op het gebied van de beeldkwaliteit zijn verbeteringen te behalen. In combinatie met bijvoorbeeld isolatiemaatregelen kan de uitstraling van gebouwen en het terrein verbeteren. De openbare verlichting bestaat uit circa 953 lantaarnpalen met circa 1032 lampen die tezamen zorgen voor 169 ton CO2-uitstoot. Een groot deel van deze lampen (circa 72%) zijn lagedruk natrium lampen, er zijn tegenwoordig veel energiezuinigere lampen dit het energieverbruik behoorlijk kunnen verminderen. Ook is er voor reclameverlichting nog een besparing te behalen, over het algemeen zijn deze nog uitgevoerd met TL-lampen met van een hoog stroomverbruik. Verkeersinstallaties zijn op enkele gevallen na uitgevoerd met led-lampen. Hier is dus bijna geen reductie meer te behalen. Verder is Lage Weide circa 2051 bomen rijk die jaarlijks circa 50 ton CO2 compenseren.
Masterplan
Pagina 18 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.5 Omgevingsfactoren Er zijn verschillende factoren die het noodzakelijk maken om de CO2-uitstoot en het energieverbruik te reduceren. In dit hoofdstuk worden enkele van deze factoren nader toegelicht.
2.5.1 Klimaatverandering & CO2-uitstoot Vanaf 1900 (industriële revolutie Europa) neemt de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer toe, net zoals de gemiddelde temperatuur op aarde. De oorzaak hiervan is de sterk groeiende CO2uitstoot door het verbranden van fossiele brandstoffen. Na 1970 verdubbelde de uitstoot van CO2 naar de atmosfeer, reden hiervan is de toename van de welvaart en de groei van de wereldbevolking. Deze klimaatveranderingen zijn niet volledig aan mensen te verwijten, er zijn ook natuurlijke oorzaken van deze mondiale klimaatveranderingen. Dit zijn onder andere meer vulkaanuitbarstingen en variaties in de hoeveelheid zonlicht. Tevens is het broeikaseffect niet per definitie slecht, wolken en broeikasgassen zoals waterdamp, koolstofdioxide (CO2), methaan (CH4) en lachgas (N2O) absorberen uitgaande warmtestraling en zorgen er zo voor dat de gemiddelde temperatuur op aarde circa 15 ˚C bedraagt. Dit wordt het ‘natuurlijk broeikaseffect’ genoemd en maakt het leven op aarde mogelijk. In Nederland zijn klimaatveranderingen duidelijk merkbaar aan de stijging van de temperatuur. In de perioden 1951-1980 en 1981-2010 nam de gemiddelde jaartemperatuur met 0,8 ˚C toe. De frequentie van zeer koude en zeer warme dagen verandert. De ranglijst van de tien warmste jaren sinds 1901 wordt volledig bezet door jaren na 1988. Door de hogere temperaturen is het groeiseizoen langer.
2.5.2 Ontwikkeling Energieprijzen De voorraden aardgas en olie op aarde worden steeds schaarser (zie Tabel 2.3). Tegelijkertijd is de verdeling hiervan over de wereld scheef. Zo beschikken China en India weliswaar over kolen, maar slechts beperkt over voorraden olie en aardgas. Daarnaast raken de Europese gasvoorraden op. Europa moet daarom een steeds groter deel van de vraag naar gas importeren. Hierdoor zal de importafhankelijkheid in de toekomst toenemen. Ook voor de levering van olie blijft Europa afhankelijk van een kleine groep landen en zal de importafhankelijkheid in de komende jaren nog stijgen. Fossiele brandstof Steenkool Aardolie Aardgas Uranium
Wereldvoorraad 861 miljard ton 163 miljard ton 185.544 miljard m3 4.005 duizend ton
Jaarproductie 6.739 miljoen ton 3.948 miljoen ton 3.404 miljoen ton 43 duizend ton
Levensduur 128 jaar 41 jaar 55 jaar 93 jaar
Tabel 2.3: Wereldvoorraad fossiele brandstof (Bron: WEC, 2008)
Masterplan
Pagina 19 van 71
Duurzaam Lage Weide
2.5.2.1
Elektriciteit
De elektriciteitsprijs hangt onder andere af van de prijzen van olie, kolen en aardgas. Andere belangrijke componenten zijn de kosten voor de centrales en transportnetten. De nu nog lage prijs voor elektriciteit zorgt er bijvoorbeeld voor dat het investeren in zonnecellen onaantrekkelijk is, door langere terugverdientijden. In grafiek 2.1 is de prijsontwikkeling Grafiek 2.1: Prijsontwikkeling elektra(Bron: CBS, 2013) van elektra te zien. Hieruit kan afgelezen worden dat bedrijven (grootzakelijk) minder betalen per kWh dan particulieren (huishoudens). Dit betekent dat de terugverdientijd voor bedrijven langer is dan de terugverdientijd voor particulieren. 2.5.2.2 Gas De prijs van aardgas stijgt nog steeds (zie grafiek 2.2). Over het algemeen wordt de aardgasprijs bepaald door de prijs van "ruwe" olie, maar ook belangrijke wereldgebeurtenissen hebben invloed op de aardgasprijs. Zo is in 2011 de aardgasprijs mede door een aardbeving in Japan gestegen. De afhankelijkheid van aardgas is nog groot, ook op Lage Weide. Voordat de prijs te hoog wordt en de aardgasvoorraden opraken, Grafiek 2.2: Prijsontwikkeling aardgas (CBS, 2013) kunnen maatregelen om het gasverbruik te verminderen en het gebruik maken van alternatieve brandstoffen zoals biomassa interessante zijn. Deze maatregelen zijn op de korte termijn vaak niet terug te verdienen, maar op de lange termijn heeft Lage Weide hier baat bij.
Uit dit hoofdstuk is te concluderen dat de voorraden aardgas en olie steeds schaarser worden, waardoor de prijs van gas hoogstwaarschijnlijk zal blijven stijgen. De prijs voor elektra is nog laag en maakt het voor bedrijven soms onaantrekkelijk om te investeren in maatregelen die elektriciteit opwekken. Voor Lage Weide kan het interessant zijn om maatregelen uit te voeren ter vermindering/vervanging van gas. Dit zijn maatregelen waarbij de bedrijven op Lage Weide vooral op de lange termijn baat bij hebben. De overheid stimuleert het opwekken van energie uit hernieuwbare bronnen als wind, water, zon, biomassa, bodem en buitenlucht. Subsidies en wijzigingen in de wet kunnen het aantrekkelijker maken om te investeren in het opwekken van energie. Masterplan
Pagina 20 van 71
Duurzaam Lage Weide
3 Energieverbruik & CO2-uitstoot In Nederland worden nog niet alle energiestromen even goed gemonitord. De gegevens van gemeente Utrecht zijn vrij compleet om een goed beeld van de totale CO2-uitstoot te kunnen geven. Dit hoofdstuk geeft inzicht in de CO2-uitstoot op de schaalniveaus Gemeente Utrecht en Lage Weide. Voor Lage Weide is ook het energieverbruik van gas en elektra weergegeven. Hierbij is een onderverdeling gemaakt in vier sectoren:1) Gebouwde omgeving; 2) Verkeer en vervoer; 3) Industrie en Energie; 4) Landbouw. Voor het schaalniveau Nederland en Provincie Utrecht zijn in het bijlagendocument de bijbehorende tabellen opgenomen.
3.1 Emissie van Gemeente Utrecht Met gebouwde omgeving worden niet alleen woningen bedoeld maar ook bedrijven in de commerciële en publieke dienstverlening. Van de totale CO2-uitstoot van Gemeente Utrecht is ongeveer 67% afkomstig van de gebouwde omgeving. Dit is mede te verklaren door het grote aantal huishoudens in de gemeente Utrecht. Hier ligt dus het grootste besparingspotentieel voor zowel woningen als bedrijven.
Totaal CO2-uitstoot Gemeente Utrecht Sector
Discipline
Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening Gebouwde omgeving RWZI Drinkwatervoorziening Subtotaal Gebouwde Omgeving Wegverkeer Railverkeer Mobiele werktuigen Mobiliteit Binnen- en recreatievaart Zeescheepvaart en visserij Subtotaal Verkeer en vervoer Industrie Bouwnijverheid Huishoudelijk afval Industrie en energie Bedrijfsafval Energieproductie Winning van delfstoffen Subtotaal Industrie en Energie Landbouw Landbouw, bosbouw en visserij Onbekend Overig (sector onbekend) Totaal bekende CO2-uitstoot
CO2-uitstoot (ton/jaar) 2010 2011 496.402 477.571 435.079 414.046 243.723 243.985 30.672 31.779 4.706 4.044 1.210.582 1.171.425 238.057 275.910 22.194 21.377 36.944 35.099 20.042 22.638 0 0 317.237 355.024 73.526 73.265 28.136 28.736 85.782 85.403 0 0 7.743 7.145 0 0 195.130 194.494 18.125 5.865 27.194 25.564 1.768.268 1.752.372
2012 477.571 409.941 239.821 31.779 4.044 1.163.156 275.910 21.377 35.099 22.638 0 355.024 74.263 28.446 83.708 0 6.635 0 193.052 6.264 26.251 1.743.747
Tabel 3.1: CO2-uitstoot van Gemeente Utrecht Bronnen: CBS, Nederlandse Emissieregistratie, Rijkswaterstaat Afvalmonitor, www.energieinbeeld.nl (samenwerkende netbeheerders Liander, Enexis, Stedin, Endinet), Gemeente, CO2MPAS, NVRD, Berekening o.b.v. gegevens meerdere bronnen, Rapport CBS, ECN, PBL, RVO, Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2-emissiefactoren.
*In tabel 3.1 zijn enkele getallen in het rood aangegeven. Dit zijn getallen die nog niet bekend zijn, hiervoor zijn de getallen van het voorgaande jaar gebruikt.
Masterplan
Pagina 21 van 71
Duurzaam Lage Weide
3.2 Emissie van Lage Weide In onderstaande tabel is een indicatie van de CO2-uitstoot en het energieverbruik van het bedrijventerrein Lage Weide weergegeven. De CO2-uitstoot van Lage Weide is gelijk aan circa 7% van de totale uitstoot van Gemeente Utrecht. Om de doelstelling van 30% CO2-reductie op Lage Weide te bereiken, is een besparing van circa 36.000 ton CO2 nodig.
Totaal CO2-uitstoot Lage Weide Sector
Gebouwde omgeving
Mobiliteit
Industrie en energie
Landbouw Onbekend Totaal
CO2-uitstoot (ton/jaar) 2010 2011 2012 700 674 618 80.490 79.089 79.671 5.749 5.649 5.691 785 785 785 N.T.B. N.T.B. N.T.B. 86.939 85.412 85.980 4.251 4.595 5.055 N.V.T N.V.T N.V.T 0 0 0 4.251 4.595 5.055 27.961 27.461 27.669 N.T.B. N.T.B. N.T.B. 57 53 50 0 0 0 N.T.B. N.T.B. N.T.B. 0 0 0 28.804 28.299 28.504 0 0 0 0 0 0 119.994 118.306 119.540
Discipline Woningen Commerciële dienstverlening Publieke dienstverlening RWZI Drinkwatervoorziening Subtotaal Gebouwde Omgeving Wegverkeer Railverkeer Mobiele werktuigen Binnen- en recreatievaart Zeescheepvaart en visserij Subtotaal Verkeer en vervoer Industrie Bouwnijverheid Huishoudelijk afval Bedrijfsafval Energieproductie Winning van delfstoffen Subtotaal Industrie en Energie Landbouw, bosbouw en visserij Overig (sector onbekend)
2010 176.977 10.031.284 716.520 10.924.782 -
Gas (m3/jaar) 2011 164.858 9.097.750 649.839 9.912.448 -
3.582.602 N.T.B. -
Elektra (kWh/jaar) 2010 2011 2012 652.185 644.241 615.751 106.160.031 106.601.904 106.959.861 7.582.859 7.614.422 7.639.990 1.596.000 1.596.000 1.596.000 10.114.051 114.395.075 114.860.567 115.215.602 2012 143.223 9.306.106 664.722
3.249.197 N.T.B. -
3.323.609 N.T.B. -
36.318.297 N.T.B. -
N.T.B.
N.T.B.
N.T.B.
0 3.582.602 0 0 14.507.383
0 3.249.197 0 0 13.161.644
0 3.323.609 0 0 13.437.660
36.476.109 N.T.B. -
N.T.B.
N.T.B. 0 0 37.914.297 38.072.109 0 0 0 0 152.309.372 152.932.675
36.603.950 N.T.B. N.T.B. 0 38.199.950 0 0 153.415.552
Tabel 3.2: CO2-uitstoot en gas/elektra verbruik van Lage Weide Bronnen: CBS, Nederlandse Emissieregistratie, Energiescans Warmtebouw Utrecht B.V., Rijkswaterstaat Afvalmonitor, www.energieinbeeld.nl (samenwerkende netbeheerders Liander, Enexis, Stedin, Endinet), Gemeente met in het bijzonder gemeente Utrecht, CO2MPAS, NVRD, Berekening o.b.v. gegevens meerdere bronnen, Rapport CBS, ECN, PBL, RVO, Nederlandse lijst van energiedragers en standaard CO2-emissiefactoren.
Masterplan
Pagina 22 van 71
Duurzaam Lage Weide
3.3 Energieverbruik van Lage Weide Op dit moment hebben de bedrijven op Lage Weide weinig inzicht in hun energiestromen. In deze paragraaf wordt een indicatie van de energiestromen van Lage Weide weergegeven. Deze indicatie is onder andere gebaseerd op gegevens uit “Energie in beeld”, waar gemeente Utrecht ons inzicht in heeft gegeven. Dit is een applicatie ontwikkeld door Enexis, Liander en Stedin voor gemeentes. De applicatie geeft het energieverbruik van een gemeente visueel weer door middel van kleurvlakken. Per vlak wordt aangegeven hoeveel energie in een bepaald gebied verbruikt wordt. Vanwege privacy worden uitsluitend gegevens getoond op postcode- en buurtniveau. Er worden geen gegevens getoond op individueel bedrijfsniveau. Doordat de gegevens uit Energie in beeld maar beperkt zijn, heeft gemeente Utrecht ter aanvulling een lijst overhandigd met enkele geschatte energieverbruiken en door de afdeling Handhaving opgenomen energieverbruiken. Deze gegevens zijn aangevuld met de door Warmtebouw Utrecht B.V. uitgevoerde Energiescans, BAG, NHR+SBI en kengetallen afkomstig uit SenterNovem Cijfers en tabellen 2007, senternovem.databank.nl en klimaatmonitor.nl (zie ook bijlage 10.1). Energieverbruik postcode 5 niveau: In onderstaande tabel is het energieverbruik ingedeeld op postcode niveau 5, op de kaart is weergegeven welke gebieden dit betreft. Het ‘postcode 3542 A’ gebied heeft veruit het meeste verbruik, dit is te verklaren aan de omvang van het gebied en doordat in dit gebied de zwaardere industrie te vinden is. Het energie verbruik van de particulieren objecten is hoger dan het gemiddelde energieverbruik van de Utrechtse huishoudens. Een van de redenen hiervoor is dat de woningen op Lage Weide voornamelijk uit de periode 1930 t/m 1960 stammen en dus minder goed zijn geïsoleerd.
3542 A 3542 C 3542 D 3542 E TOTAAL
267 80 193 45 585
255 76 177 44 552
41 10 36 0 87
40 9 35 0 84
20 6 31 0 57
346.590 65.276 203.885 0 615.751
53.329 19.451 70.443 0 143.223
226 70 157 35 488
215 67 142 34 458
156 96.764.920 6.482.488 51 23.286.481 1.644.044 133 26.724.341 4.290.477 24 5.542.207 830.852 364 152.317.949 13.247.861
Tabel 3.3: Energieverbruik op postcode 5 niveau
Masterplan
Pagina 23 van 71
Verbruik Gas Zakelijk (m3)
Aantal Vastgoedobjecten Zakelijk Aantal Vastgoedobjecten Elektra Zakelijk Aantal Vastgoedobjecten Gas Zakelijk Verbruik Elektra Zakelijk (kWh)
Verbruik Gas Particulier (m3)
Totaal verbruik Gas (m3)
176 97.111.510 6.535.817 57 23.351.757 1.663.495 164 26.928.226 4.360.920 28 6.024.059 877.428 425 153.415.552 13.437.660
Kaart
Zakelijk
Aantal Vastgoedobjecten Particulier Aantal Vastgoedobjecten Elektra Particulier Aantal Vastgoedobjecten Gas Particulier Verbruik Elektra Particulier (kWh)
Particulier Totaal aantal Vastgoedobjecten Totaal aantal Vastgoedobjecten Elektra Totaal aantal Vastgoedobjecten Gas Totaal verbruik Elektra (kWh)
Postcode indeling
Totaal
Duurzaam Lage Weide
Lage Weide
Energiestromen: Wanneer er verder wordt ingezoomd op het zakelijk energieverbruik kan aan de hand van kengetallen van SenterNovem worden geconcludeerd dat de meeste energie wordt gebruikt voor ruimteverwarming en verlichting.
Energiestromen Lage Weide 1% 2%
Ruimteverwarming 23%
Koeling Warm tapwater Bevochtiging 39%
Diversen Horeca ICT-centraal ICT-decentraal Pompen
3%
Productbereiding Productkoeling
2%
Transport 3% 0%
Ventilatie Verlichting binnen
3%
Verlichting buiten Verlichting nood 5% 4% 8%
3%
4%
0%
1%
Tabel 3.4: Indicatie energiestromen Lage Weide
Afvalstromen: Afvalstromen worden maar beperkt gemonitord. Dit maakt het niet mogelijk om een gedetailleerd beeld te geven van de afvalstromen. Om toch een indicatie te geven van een deel van de afvalstromen op Lage Weide heeft het afvalverwerkingsbedrijf SITA onderstaande gegevens aangeleverd. SITA leert ons dat zij bij 68% van de 54 klanten op Lage Weide bedrijfsafval inzamelen. Dit kwam in 2013 neer op circa 156 ton bedrijfsafval. Bij de verwerking (transport & verbranding) komt op basis van dit tonnage grofweg 95.787 kg CO2 vrij. Afvalstroom TOTAAL Bedrijfsafval Swill Bouw & Sloop Gevaarlijk afval Hout (A,B,C) Papier/Karton Folie/H.P. Datazeker
Inzamelpercentage 100% 68,5% 5,5% 11,0% 10,0% 6,0% 22,0% 10,0% 10,0%
Klanten 54 38 3 6 5 3 12 5 5
Tabel 3.5: Afvalstromen volgens SITA
SITA geeft aan dat in de praktijk het huidige bedrijfsafval nog makkelijk 30% extra gescheiden kan worden, meer is absoluut mogelijk.
Masterplan
Pagina 24 van 71
Duurzaam Lage Weide
Uit dit hoofdstuk is te concluderen dat de totale CO2-uitstoot van Lage Weide circa 120.000 ton bedraagt. Om de doelstelling van 30% CO2-reductie te bereiken is dus een reductie van circa 36.000 ton CO2 nodig. Dit is gelijk aan circa 60.316.000 kWh elektra, of circa 20.225.000 m3 gas of 994.475 GJ warmte. Wanneer het energieverbruik van Lage Weide per postcodegebied wordt bekeken, heeft het postcodegebied ‘3542 A’ veruit het hoogste verbruik, dit is te verklaren aan de omvang van het gebied en doordat in dit gebied de zwaardere industrie is te vinden. Opvallend is dat het postcodegebied ‘3542 D’ een vrij hoog verbruik heeft in verhouding tot het oppervlak. Het energieverbruik van de particulieren objecten zijn hoger dat het gemiddelde energieverbruik van de Utrechtse huishoudens. Een van de redenen hiervoor is dat de woningen op Lage Weide voornamelijk uit de periode 1930 t/m 1960 stammen en dus minder goed zijn geïsoleerd. Uit de energiestromen op basis van kengetallen valt te concluderen dat vooral op het gebied van ruimteverwarming (39%) en verlichting (23%) de grote besparingen zijn te behalen. De uitgevoerde Energiescans bevestigen deze conclusie. Er zijn maar beperkt gegevens bekend met betrekking tot de afvalstromen van Lage Weide. Uit de gegevens aangeleverd door SITA is wel te concluderen dat op Lage Weide niveau grote kansen voor CO2-reductie liggen in het beter scheiden van de afvalstromen en optimalisatie van afvalafvoer (logistiek).
Masterplan
Pagina 25 van 71
Duurzaam Lage Weide
4 Maatregelen Bij energiebesparende maatregelen is het belangrijk om de juiste strategie te hanteren. De ‘Trias Energetica’ is een goede leidraad om kostenefficiënt duurzame resultaten te bereiken. Het is hierbij van essentieel belang dat de stappen naar een Duurzaam Lage Weide in de juiste volgorde worden genomen (zie figuur 6.1): Stap 0: Inventarisatie energiestromen Om er achter te komen waar de kansen voor energiebesparing liggen moeten eerst de energiestromen van het desbetreffende gebouw inzichtelijk zijn gemaakt. Het laten uitvoeren van Energiescan en het plaatsen van een energiemonitoringsysteem kunnen inzicht geven in deze energiestromen. Stap 1: Beperk de energievraag De eerste stap naar een Duurzaam Lage Weide is gericht op maatregelen die de energievraag verminderen. Met het verminderen van de energievraag wordt niet alleen het verbruik van gas en elektra bedoeld, maar ook de vraag naar warmte en koude. Een lagere warmte- en koudevraag maken het mogelijk om kleinere installaties en energiezuinigere technieken toe te passen. Stap 2a: Gebruik energie uit reststromen De tweede stap richt zich op het gebruik van energie uit reststromen, afvalstromen en energie uit hernieuwbare bronnen. Allereerst dienen reststromen te worden hergebruikt. Het gaat hierbij niet alleen om warmteterugwinning, maar ook om de afzonderlijke afvalstromen van energie, water en materialen (reststoffen) in te zetten voor andere bedrijven op Lage Weide. Stap 2b: Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen De resterende vraag kan duurzaam worden ingevuld met hernieuwbare energiebronnen. Dit is energie opgewekt uit wind, waterkracht, zon, biomassa, de bodem of de buitenlucht. Stap 3: Gebruik (fossiele) energiebronnen zo efficiënt mogelijk Ten slotte moeten fossiele energiebronnen, indien het gebruik onvermijdelijk is, zeer efficiënt gebruikt worden en kunnen eventueel CO2 gecompenseerd worden.
1
2
1
3
2 3
Figuur 4.1: Trias Energetica als strategie
Masterplan
Pagina 26 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.1 Stap 0: Inventarisatie energiestromen 4.1.1 Energiescan Waardevast Vastgoed Om besparingsmogelijkheden vast te stellen dienen eerst de energiestromen van het desbetreffende gebouw inzichtelijk zijn gemaakt. In de meeste gevallen zijn er al energie-/kostenbesparingen mogelijk zonder dat hier investeringen aan verbonden zijn. Het is daarom aan te raden om een energiescan te laten uitvoeren door een onafhankelijke organisatie. De overheid heeft richtlijnen opgesteld voor de inhoud van zo’n scan. Een scan dient aan de volgende richtlijnen te voldoen: Beschrijving van het bedrijf: productieomvang, aantal werknemers, bedrijfstijden; belangrijkste processen en activiteiten; eventueel een organisatieschema. Beschrijving van bestaande of geplande bouwwerken en processen in hun geheel: beschrijving van de gebouwen (ligging, bouwjaar, oppervlakte, staat van isolatie, tochtwering, etcetera). Energiehuishouding van de bouwwerken en processen in hun geheel: overzichten van het jaarverbruik (zowel kosten als hoeveelheden) van alle energiedragers (gas, elektra, huisbrandolie, etcetera) van de afgelopen jaren inclusief trendanalyse, overzichten van het maandelijks verbruik. Energiebalans van de relevante energiedragers per bedrijfsonderdeel: daarbij moet 90% van het energieverbruik van de betreffende energiedrager gespecificeerd worden. Voor moeilijk te meten energiedragers zoals stoom of perslucht kan volstaan worden met een specificatie van 80% van het energieverbruik. Energiezorg: beschrijving van de wijze waarop energiezorg in het bedrijf wordt geborgd. Overzicht van de kwantificering ervan (ook van de niet redelijke maatregelen): per maatregel wordt de volgende informatie vermeld: algemene beschrijving, toepasbaarheid (inclusief eventuele voorwaarden), investeringskosten, de te verwachten energiebesparing (in hoeveelheid en in kosten), een berekening van de terugverdientijd. Ook de maatregelen die reeds genomen zijn of nog lopen worden vermeld. Bij het beschrijven van reeds genomen en lopende maatregelen moet vermeld worden wat de (voorlopige) resultaten van de maatregelen zijn en wat de knelpunten bij het invoeren zijn of waren. Ook eerder onderzochte opties die niet zijn uitgevoerd behoren hier te worden beschreven, met vermelding van de redenen voor het niet doorvoeren van de opties. Overzicht van de subsidie- en fiscale mogelijkheden per maatregel. Conclusie Energiescans: Uit de reeds uitgevoerde scans zijn er maatregelen (zie Tabel 4.1) die grotendeels terugkeren. Dit zijn maatregelen op zowel de korte als middellange termijn. De ervaring leert dat deze maatregelen over het algemeen binnen vijf jaar zijn terugverdiend en zijn daarom individueel per bedrijf uit te voeren. Maatregelen met grote kansen voor de korte termijn zijn: Monitoren en managen van energiestromen; Controle en optimalisatie installaties (o.a. regeltechniek en kloktijden/instellingen); Installaties op niveau houden (o.a. onderhoud/beheer). Maatregelen voor de middellange termijn zijn door de langere terugverdientijden (>5 jaar) minder aantrekkelijk om individueel op te pakken. Een collectieve aanpak kan de terugverdientijd sterk terugdringen en daardoor interessanter maken. Op de middellange en lange termijn liggen kansen op het gebied van: Behoeftegestuurde verlichting en ruimte conditionering; Isolatie (glas, gevel en dak); Zonnepanelen; Warmteterugwinning/hergebruik. Gemiddeld leveren de besparingsmaatregelen uit een Energiescan een besparing op van 10 tot 15% van het totale energieverbruik. Masterplan
Pagina 27 van 71
Duurzaam Lage Weide
Termijn
Energiemanagement Isolatie Isolatie Isolatie Isolatie Isolatie Isolatie Isolatie Isolatie Isolatie Verlichting Verlichting Verlichting Verlichting Lekverlies Lekverlies
KT KT MT KT MT MT KT KT KT MT KT-MT KT-MT MT LT KT KT
1 1 1 1 1 1 1 1 1
Lekverlies Optimalisatie Optimalisatie Optimalisatie Optimalisatie Meet en regeltechniek Meet en regeltechniek Meet en regeltechniek Vervanging
KT KT KT LT MT KT KT KT LT
1 2a
Bouwkundig Reststroom
MT KT-MT
2a
Reststroom
KT
2b 3 3 3 3 3 3 3 -
Energieopwekking Optimalisatie Optimalisatie Optimalisatie Optimalisatie Klimaat en prestatie Klimaat en prestatie Klimaat en prestatie Financieel Financieel Financieel
MT-LT KT MT MT-LT LT KT MT KT KT KT KT
%
Maatregelen
0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Omschrijving
Trias Energetica
Op basis van de Trias Energetica, beschreven op pagina 26, is onderstaande tabel ingekleurd.
Energiemanagement Radiatoren voorzien van folie Dakisolatie Diverse maatregelen m.b.t. kierdichting Gevelisolatie Gevelglas vervangen Isolatie leidingen verbeteren Extra isoleren van koelcellen Isoleren van wanden Zonwering Verlichting en/of armaturen vervangen Verlichting behoeftegestuurd uitvoeren Terreinverlichting en/of armaturen vervangen Lichtstraten herstellen/vervangen Luchtcompressor lekkageverliezen verhelpen Boilers, koffieautomaten en andere automaten uitschakelen buiten gebruikstijden Sluipverbruik traceren en elimineren Behoeftegestuurde ventilatie, verwarming en koeling Ruimte opstelling luchtcompressoren verbeteren Gereedschap vervangen voor energiezuinige bij einde levensduur Acculaders heftrucks optimaliseren Inregeling controleren waterzijdig en luchtzijdig Regeling installaties optimaliseren/verbeteren Plafondventilatoren Aandrijvingen ventilatoren, pompen en/of machines voorzien van EC motoren Loopdeuren in industriedeuren plaatsen Warmteterugwinning op productielijn of -proces, luchtcompressor en/of ventilatielucht Warmwatervoorziening van stoom overzetten naar warmwaterketel PV-panelen Optimalisatie stooklijn Optimalisatie warmteopwekkers Optimalisatie ketelinstallatie Vervanging heaters vroegtijdig of bij einde levensduur Onderhoud luchtbehandelingsinstallatie Verbeteren airconditioning Verwarming werkplaats vloerverw. Contractvermogen aanpassen Cumulatie verbruik Energiebelasting Overschrijding transportcapaciteit gas beperken
Tabel 4.1: Maatregelen Energiescans
Masterplan
Pagina 28 van 71
Duurzaam Lage Weide
100% 100% 100% 63% 63% 38% 25% 13% 13% 13% 100% 100% 63% 25% 63% 50% 38% 38% 13% 50% 25% 100% 63% 13% 88% 13% 100% 13% 100% 50% 13% 25% 25% 38% 25% 13% 38% 13% 13%
4.2 Stap 1: Beperken van de energievraag Een groot deel van de gebouwen op Lage Weide is gedateerd en veel componenten van deze gebouwen zijn aan onderhoud of vervanging toe. Achterstallig onderhoud brengt vaak extra energieverbruik met zich mee. Bij het verduurzamen van een gebouw wordt eerst bekeken of het huidig energieverbruik kan worden teruggedrongen. Wat niet nodig is hoeft ook niet gebruikt te worden. De eerste stap van de Trias Energetica is gericht op het beperken van de energievraag.
4.2.1 Gezamenlijk: Energiezuinigere verlichting In veel gebouwen op Lage Weide neemt verlichting een groot percentage van het totale energieverbruik in beslag. De verlichting bestaat veelal uit oude conventionele verlichting, waarvan een groot deel zijn einde levensduur heeft bereikt of begint te bereiken. Tevens voldoet het verlichtingsniveau niet altijd aan de gestelde eisen. Tegenwoordig zijn er veel nieuwe energiezuinigere verlichtingssystemen die het energieverbruik sterk kunnen terugdringen en daarmee dus ook de CO2-uitstoot. Maar het is niet altijd verstandig om de huidige verlichting te vervangen. Vaak kan het toepassen van sensoren al genoeg zijn om veel energie te besparen en kan vervanging worden uitgesteld totdat de einde levensduur bereikt is. Omdat elke situatie anders is en bedrijfstijden sterk variëren, zal per bedrijf moeten worden gekeken welke verlichting de beste keuze is. Wanneer meerdere bedrijven interesse hebben in het vervangen van hun huidige verlichting kunnen er centraal enkele betrouwbare verlichtingsinstallateurs worden gekozen, om al deze bedrijven te adviseren en de nieuwe verlichting te plaatsen. Hierdoor kan de kwaliteit van de nieuwe verlichting beter gewaarborgd worden. Doordat er zoveel energie te besparen is met nieuwe verlichting is er ook een groot aanbod en raakt men snel het overzicht kwijt. Ook wordt led-verlichting vaak als enige oplossing aangeboden, terwijl dit niet altijd de beste keuze hoeft te zijn. Het is aan te raden om bij deze bedrijven eerst een inventarisatie naar de verlichtingsbehoefte uit te voeren en een type lamp te selecteren die bij de situatie past. Wanneer mocht blijken dat dit voor meerder bedrijven dezelfde type lamp is, kunnen deze lampen gezamenlijk worden ingekocht. Zo kan er een financieel voordeel worden behaald. Het nadeel hiervan is dat er veel tijd gepaard gaat met het scannen van al deze bedrijven en niet bij elk type lamp een grote korting is te behalen. Voor behoeftegestuurd schakelen op basis van gebruik (beweging), tijden en reeds aanwezig lichtniveau kunnen zaken centraal worden uitgezocht ondanks dat de toepassing hiervan voor individuele bedrijven maatwerk is. Bij het vervangen van de huidige verlichting zijn verschillende subsidies en financieringsmogelijkheden. Zo kan gebruik worden gemaakt van de EIA regeling en zijn er mogelijkheden om verlichting te leasen. Zie voor meer informatie hoofdstuk 5, Financiering & subsidie.
Masterplan
Pagina 29 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande beslissingsboom staan technische en financiele aspecten waarmee rekening dient te worden gehouden voordat men beslist de bestaande verlichting te vervangen. In de praktijk kan de volgorde van de beslissingsboom afwijken. In tabel 4.2 wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. 1. Zijn in de betreffende ruimte, tijdens de bedrijfstijden, continu personen aanwezig?
Nee Ja
Nee
2. Is de verlichting behoeftegestuurd uitgevoerd?
Plaats sensoren
Ja 3. Welke lampen worden gebruikt in de bestaande situatie? Halogeen- of gloeilamp Branduren > 5 per dag
TL- / PL- lampen, HPS
Branduren < 5 per dag
HPI / CDMT
Wattage < 18
Wattage > 18
Investing niet interessant 4. Laat een Energiescan of lichtscan uitvoeren
Ja 5. Zijn meerdere offertes opgevraagd?
In onderstaande tabel wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. Nr. Omschrijving 1. Zijn in de betreffende ruimte, tijdens de bedrijfstijden, continu personen aanwezig? Wanneer er geen personen aanwezig zijn in de betreffende ruimte, is verlichting continu overbodig. Zie in deze situatie stap 2.
Wanneer in de betreffende ruimte continu mensen aanwezig zijn, is het verstandig om de huidige situatie beter te bekijken. Zie in deze situatie stap 3.
2. Is de verlichting behoeftegestuurd uitgevoerd? Niet in elke ruimte zijn de hele dag mensen aanwezig, terwijl het licht daar wel de hele dag brandt. Door het toepassen van aanwezigheidsschakelaars wordt de verlicht automatisch uitgeschakeld wanneer er niemand aanwezig is in de ruimte. Bij voldoende daglichttoetreding is kunstmatige verlichting niet of veel minder nodig. Veelal wordt in de ochtend de verlichting aan gezet en niet meer uitgezet wanneer er voldoende licht in de middag door de lichtkoepels of lichtstraten komt. Het toepassen van een schemerschakelaar kan er dan voor zorgen dat de lampen bij voldoende daglicht vanzelf uit gaan en weer aan als het te donker wordt. Alleen al door de verlichting behoeftegestuurd uit te voeren kan in veel situaties een energiebesparing tot 30% op de verlichting worden behaald. Tevens moet worden nagegaan wat de mogelijkheden zijn om montagebalken te voorzien van een reflector voor een efficiëntere lichtopbrengst. Tabel 4.2: Toelichting energiezuinige verlichting 1/2
Masterplan
Pagina 30 van 71
Duurzaam Lage Weide
Nr. Omschrijving 3. Welke lampen worden gebruikt in de bestaande situatie? Wanneer de huidige verlichting en armaturen zijn verouderd en/of afgeschreven is het investeren in energiezuinige verlichting interessant. Ook moet worden gekeken of de huidige verlichting nog wel past bij de werkzaamheden die verricht worden. Tevens spelen het aantal branduren een grote rol bij de verlichtingskeuze. Hoe meer branduren er zijn des te groter is de besparing met energiezuinige verlichting ten opzicht van conventionele verlichting. Een ander aspect is de hoogte van de ruimtes. Bij hogere ruimtes is het van belang dat de verlichting nabij de grond/op werkniveau nog steeds afdoende is. Dit betekent in de praktijk dat bij een hoge ruimte het licht sterker gebundeld moet worden door goede reflectoren in de armaturen. Onderstaand zijn enkele lampen benoemd om een indicatie te geven wanneer investering in energiezuinige verlichting zinvol kan zijn: Halogeen- en gloeilampen zijn lampen met een hoog verbruik. Bij een brandtijd van meer dan vijf uur per dag is het al aan te bevelen deze te vervangen voor een energiezuiniger type verlichting. HPI en CDMT lampen zijn lampen met lange levensduur en zijn daarnaast zuinig in het energiegebruik door het hoge rendement. TL-/PL- en HPS lampen zijn onder 18 watt niet altijd interessant om te vervangen. Deze lampen hebben al een vrij laag energieverbruik. Alleen bij einde levensduur is het financieel aantrekkelijk om andere lampen te overwegen. Bij TL-, PL- en HPS-lampen spelen branduren en toepassing een grote rol en moet goed worden gekeken naar verschillende alternatieven, zoals T5 lampen of led. Led-verlichting is niet automatisch de beste optie. Dit dient per situatie bekeken te worden.
4. Laat een Energiescan of lichtscan uitvoeren Het is altijd verstandig om een energiescan of lichtscan uit te laten voeren voordat men de verlichting laat vervangen. Laat hier dan ook een lichtplan in opnemen zodat de ideale situatie kan worden bepaald. Voor iedere werkzaamheid gelden andere eisen met betrekken tot de benodigde lichtopbrengst en de verdeling van het licht.
5. Zijn meerdere offertes opgevraagd? Het aanbod van lampen is groot en prijzen kunnen behoorlijk van elkaar afwijken, ook de verlichting is niet altijd even duurzaam. Vraag om dit te bepalen naar referentieprojecten van de leverancier/installateur. Wees ook kritisch ten aanzien van de garantievoorwaarden van de leverancier en/of installateur. Dit betekent dat er niet alleen gekeken moet worden naar de standaardduur, maar ook naar wat er precies onder de garantievoorwaarden valt, geldt de garantie bijvoorbeeld voor het gehele verlichtingssysteem/armatuur. Bespreek ook de garantie op het eindresultaat, houd hierbij rekening met voldoende lichtniveau, een gelijkmatige verdeling en dat de verlichting niet verblindend werkt. Tabel 4.3: Toelichting energiezuinige verlichting 2/2
Masterplan
Pagina 31 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.2.2 Gezamenlijk: Isolatie Een gebouw verliest zijn warmte of koude via zijn uitwendige schil. Isolatie van deze oppervlakten bepaalt het warmte/koudeverlies. Bij nieuwbouw is een goede isolatie vanzelfsprekend, maar dat was voorheen niet het geval. In het verleden werden er minder eisen gesteld aan isolatie en was de bouwwijze niet afgestemd op de manier waarop er nu wordt geïsoleerd. Daarnaast zijn de materialen en producten aanzienlijk verbeterd. Circa 42% van de gebouwen op Lage Weide is slecht geïsoleerd. Door middel van kierdichting en na-isolatie in bijvoorbeeld spouwmuren, dak, vloer of gevel kan de isolatie worden verbeterd. Een goed geïsoleerd gebouw zorgt niet alleen voor energiebesparing maar draagt ook bij aan de gezondheid van de werknemers door minder tocht, een constantere temperatuur. Na isolatiewerkzaamheden ontstaan soms klachten doordat men vergeet te ventileren, door een verkeerde installatie of slecht onderhoud van het ventilatiesysteem. Een goede ventilatie betekent juist vochtregulatie, energiebesparing en voorkomen van schimmels. Bij de keuze van isolatiematerialen zijn de eigenschappen (zoals niet brandbaar, licht van gewicht en isolatieklasse) van belang. Daarnaast voert een aantal producenten in Nederland het vrijwillige KOMO-keurmerk, waarmee wordt aangetoond dat aan het wettelijke bouwbesluit wordt voldaan en de prestaties worden gegarandeerd. De terugverdientijd is afhankelijk van veel factoren: het soort na-isolatie, de bouwtechnische mogelijkheden, de temperatuur buiten, de gasprijs, de gewenste ruimtetemperatuur en het rendement van de verwarmingsketel. Het na-isoleren van spouwmuren verdient zich met ongeveer 3 tot 5 jaar over het algemeen het snelst terug. Daarna volgen dak-, vloer- en glasisolatie met 5-10 jaar. Tevens is het voor elk bedrijf aan te bevelen om kieren te dichten, c.v.- en warmwaterleidingen te isoleren en reflecterende folie achter de radiatoren aan te brengen. Wanneer meerdere bedrijven interesse hebben in het na-isoleren van hun gebouw kunnen er centraal enkele aannemers worden geselecteerd om deze bedrijven te adviseren. Het is aan te raden om bij deze bedrijven eerst een inventarisatie naar de isolatiemethode en materialen te doen die bij de situatie past. Wanneer mocht blijken dat bij meerder bedrijven dezelfde werkzaamheden uitgevoerd moeten worden, kan mogelijk gezamenlijk worden ingekocht. Zo kan er een financieel voordeel worden behaald. Het nadeel hiervan is dat er veel tijd gepaard gaat met het scannen van al deze bedrijven.
Masterplan
Pagina 32 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande beslissingsboom staan technische en financiele aspecten waarmee rekening dient te worden gehouden voordat men besluit te gaan isoleren. In de praktijk kan de volgorde van de beslissingsboom afwijken. In tabel 4.3 wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. Nee
1. Wordt de ruimte of het gebouw gekoeld/verwarmd?
Ja
Isoleren niet nodig
2. Is er isolatie aanwezig in: de gevel; het dak; de vloer/plafond?
onbekend
Nee
Nee
Bouwjaar gebouw < 1965?
Ja Isolatiedikte te bepalen?
Ja Isolatiedikte < 40 mm?
Ja
Vloer/plafond
Vloer/plafond
0,57 0,40 0,82 0,65 1,07 0,90
40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230
Vloer/plafond
0,64 0,47 0,89 0,72 1,14 0,97
Vloer/plafond
Rc-waarde 2 [m K/W]
Dak
0,86 1,30 1,30 2,00 2,53
Dak
0,17 0,52 1,30 1,30 2,53
Dak
0,39 0,22 0,89 0,72
Dak
0,32 0,15 0,82 0,65
0,58 0,41 0,91 0,74 1,24 1,07
Paneel
0,43 1,30 1,30 2,00 2,53
Paneel
0,24 0,04 0,74 0,54
Paneel
Nee
Paneel
10 mm Isolatie met spouw 10 mm Isolatie geen spouw/onbekend 20 mm Isolatie met spouw 20 mm Isolatie geen spouw/onbekend 30 mm Isolatie met spouw 30 mm Isolatie geen spouw/onbekend Gevel 0,61 0,44 0,86 0,69 1,11 0,94
Gevel 0,43 1,30 1,30 2,00 2,53
Gevel 0,36 0,19 0,86 0,69
Bouwperiode 1965 tot 1975 Bouwperiode 1975 tot 1983 Bouwperiode 1983 tot 1988 Bouwperiode 1988 tot 1992 Bouwperiode > 1992
Rc-waarde 2 [m K/W]
Isolatie onbekend/afwezig met spouw Isolatie onbekend/afwezig geen spouw/onbekend (na)geisoleerd met spouw (na)geisoleerd geen spouw/onbekend
Rc-waarde 2 [m K/W]
Rc-waarde 2 [m K/W]
Gevel
Nee
Isolatiedikte (mm)
Ja
1,36 1,61 1,86 2,11 2,36 2,61 2,86 3,11 3,36 3,61 3,86 4,11 4,36 4,61 4,86 5,11 5,36 5,61 5,86 6,11
1,41 1,74 2,07 2,41 2,74 3,07 3,41 3,74 4,07 4,41 4,74 5,07 5,41 5,74 6,07 6,41 6,74 7,07 7,41 7,74
1,22 1,47 1,72 1,97 2,22 2,47 2,72 2,97 3,22 3,47 3,72 3,97 4,22 4,47 4,72 4,97 5,22 4,47 5,72 5,97
1,15 1,40 1,65 1,90 2,15 2,40 2,65 2,90 3,15 3,40 3,65 3,90 4,15 4,40 4,65 4,90 5,15 5,40 5,65 5,90
Isoleren optioneel
Isoleren niet nodig
3. Laat een haalbaarheidsonderzoek uitvoeren of raadpleeg een bouwfysisch adviseur. 4. Isolatie is mogelijk interessant, zijn meerdere offertes opgevraagd?
Masterplan
Pagina 33 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande tabel wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. Nr. Omschrijving 1. Wordt de ruimte of het gebouw gekoeld/verwarmd Een gebouw verliest zijn warmte of koude via zijn uitwendige schil. Isolatie van deze oppervlakten vermindert het warmte/koudeverlies en verbetert het comfort in het gebouw. Tevens wordt onnodig energieverbruik beperkt. Daarom heeft het geen nut om te investeren in isolatie wanneer een ruimte of gebouw niet wordt verwarmd of gekoeld. 2. Is er isolatie aanwezig in: de gevel; het dak; de vloer/plafond? De genoemde waarden in de beslissingsboom geven een indicatie van de minimale isolatiewaarden volgens het in dat jaar geldende bouwbesluit. Het is mogelijk dat een gebouw boven de norm is gebouwd waardoor na-isolatie niet nodig is. Tevens eist het bouwbesluit voor aan aantal gebruiksfuncties een minimale isolatiewaarde die kan afwijken van de waarden in de beslissingsboom. Het is daarom verstandig om een bouwfysische adviseur te raadplegen. Indien er geen of minimale (< 40 mm) isolatie aanwezig is in het gebouw, is isolatie altijd aan te bevelen. De gebouwen die voor 1975 zijn opgeleverd, werden tijdens de bouw niet of nauwelijks van isolatiematerialen voorzien. Circa 20% van de gebouwen op Lage Weide is opgeleverd voor het bouwjaar 1975. Indien deze gebouwen nog niet alsnog zijn geïsoleerd, valt hier een behoorlijk verduurzamingpotentieel te behalen. Bij gebouwen uit de periode 1975 tot 1983 is spouwmuur- en dakisolatie toegepast. Tevens werd er in sommige gevallen dubbelglas toegepast. Circa 22% van de gebouwen op Lage Weide is opgeleverd tussen 1975 en 1988. De toegepaste isolatie is waarschijnlijk aan de lage kant en het is aan te bevelen om het pand op naden en kieren te controleren en eventueel af te dichten. Vanaf het bouwjaar 1988 tot > 1992 zijn de gebouwen over het algemeen in goede staat. Van de wat oudere gebouwen is de isolatiewaarde wat aan de lage kant. Voor alle gebouwen is het aan te bevelen om te controleren op mogelijk aanwezige gaten/kieren die kunnen zorgen voor koudebruggen en zodoende onnodig energieverlies. Bij een isolatiedikte van 40-90 mm valt na-isolatie te overwegen voor gevel en panelen. Bij daken en vloeren/plafonds met een isolatiedikte van 50-90 mm kan na-isolatie nog interessant zijn. Bij de genoemde isolatie dikte wordt uitgegaan van een ‘doorgaande ononderbroken’ isolatiedikte. 3. Raadpleeg een bouwfysisch adviseur Om bouwfysische problemen te voorkomen is het aan te bevelen om een bouwfysisch adviseur te raadplegen. Mede omdat nagegaan moet worden of na-isoleren praktisch gezien uitvoerbaar is, vergunningen noodzakelijk zijn en het gewenste resultaat wordt behaald. Vanaf 2003 is een EPN/EPC waarde berekening verplicht. Deze waarde is doorgaans maatgevend geworden om de minimale RC-waarde te bepalen. De waarde is afhankelijk van de gebruiksfunctie die destijds bij de vergunning is aangevraagd en kan afwijken van de in de tabel genoemde waarden. Een bouwfysisch adviseur kan dit in het haalbaarheidsonderzoek meenemen. Vanaf de laatste wijzigingen in 2 het bouwbesluit in 2012 is de minimale RC-waarde 3,5 m K/W geworden voor nieuwbouw. 4. Isolatie is mogelijk interessant, zijn meerdere offertes opgevraagd? Vraag altijd meerdere offertes aan en houd in ieder geval rekening met de volgende zaken: soort isolatiemateriaal, dikte isolatielaag, prijs per m2, hoeveel m2 geoffreerd, voorwaarden (bijv. VENIN), KOMO-procescertificaat, garantie, enz. Het na-isoleren van bedrijfsgebouwen komt in aanmerking voor de EIA subsidie. Zie ‘paragraaf 5.2’ subsidies voor verdere uitleg. Tabel 4.4: Toelichting isolatie
Masterplan
Pagina 34 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.2.3 Openbare verlichting 4.2.3.1 Verlichting openbare wegen De huidige openbare verlichting op Lage Weide bestaat voor het grootste deel uit lagedruk natriumlampen. Gezien het slechte rendement van verlichtingsarmaturen met de lichtbronnen is het raadzaam deze te gaan vervangen. Hierbij valt te denken aan led-lampen en inductielampen. Ook behoort dimmen van de verlichting in het kader van de energiebesparing tot de mogelijkheden. Kleurweergave
Op een bedrijventerrein als Lage Weide is veiligheid van groot belang. Bij de keuze van de verlichting van de wegen in en rondom het bedrijventerrein dient hier rekening mee te worden gehouden. Voor wegen waar er sprake is van camerabewaking is het verstandig, met betrekking tot herkenbaarheid, te kiezen voor lampen met wit licht. In tabel 4.5” is de kleurweergave te zien van de huidige verlichting. Hieruit is te concluderen dat de kleuren met de huidige verlichting vrijwel niet herkenbaar zijn op camera.
Daglicht Wit licht Compact fluorescentielampen: PL-L (kleur 830) Lagedruk natrium: SOX(-E) Hogedruk natrium: SON(-T) Tabel 4.5: Kleurweergave per type lamp
4.2.3.2 Verlichting (brom)fietspaden & openbaar groen Openbaar groen dient met het oog op de energiebesparing en het tegengaan van lichtvervuiling zo weinig mogelijk te worden verlicht, indien dit de sociale veiligheid niet belemmerd. Op de groenstrook langs de Atoomweg en Isotopenweg wordt al geen verlichting toegepast. Alleen de fietspaden langs de groenstrook (plas van Lage Weide) worden verlicht. Bij einde levensduur van deze verlichting kan er eventueel gekozen worden om ‘groene’ ledverlichting in combinatie met klimaatpositieve lichtmasten te plaatsen. De verlichting langs (brom)fietspaden kan gedimd worden middels een standaard dimregime. Een andere mogelijkheid is om de verlichting dynamisch te dimmen, waarbij door middel van detectie voorbijgangers worden gesignaleerd. (Brom)fietspaden die parallel aan de doorgaande weg zijn gesitueerd kunnen waar mogelijk volstaan zonder verlichting, indien de lichtmasten langs de weg voor voldoende verlichting zorgt.
Groene led-verlichting Is een ontwikkeling die zijn opmars maakte rond 2009. Inmiddels zijn er al verschillende proeven gedaan met dit nieuwe type verlichting. Groene led-verlichting heeft de volgende voordelen: Minder lichtvervuiling en geen verstoring van de natuur door gericht licht. Rondvliegende dieren, zoals vleermuizen en insecten, zijn namelijk geneigd om naar rood/wit licht te vliegen omdat ze dat als de zon ervaren; Led-verlichting is energiezuiniger en gaat langer mee dan de huidige lamptypen (PL-L, SON-T, SOX en SOX-E) die nu gebruikt worden voor de (Brom)fietspaden op Lage Weide; De unieke groene kleur creëert met weinig licht veel zicht. Bewegingen van bijvoorbeeld fietsers en voetgangers zijn in het donker sneller zichtbaar. Dit komt de verkeersveiligheid ten goede.
Beleidskader uitgangspunten: - Zo weinig mogelijk verlichten, alleen de doorgaande routes; - Toepasbaarheid van ‘groene’ ledverlichting onderzoeken; - Mogelijkheid tot toepassing van klimaatpositieve lichtmasten onderzoeken; - Lichtpunthoogte 4 of 5 meter; - Toepasbaarheid van dimmen (zowel standaard als dynamisch) van de verlichting onderzoeken; - Verlichtingseisen conform de ROVL-2011.
Masterplan
Pagina 35 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.3 Stap 2a: Gebruik energie uit reststromen Op dit moment hebben de bedrijven op Lage Weide weinig inzicht waar hun individuele en gezamenlijke kansen liggen op het gebied van reststromen. Deze stap van de Trias Energetica is gericht op het hergebruik van reststromen op het gebied van warmteterugwinning, maar ook de afzonderlijke afvalstromen van energie, water en materialen (reststoffen). Lage Weide bestaat uit bedrijven met verschillende reststromen, zowel op het gebied van energie (warme/koude) als op afvalstoffen. De energie die verloren gaat bij bijvoorbeeld industriële processen heeft een groot potentieel, de restwarmte/-koude die bij deze processen vrij komt kan misschien veel beter worden benut dan nu het geval is. Het hergebruiken van energie/afvalstoffen kan een aanzienlijke vermindering van de CO2-uitstoot opleveren.
4.3.1 Gezamenlijk: Afvaloptimalisatie Veel bedrijven op Lage Weide hebben geen inzicht in de energiestromen. Ook afvalstromen maken hier deel van uit. Op grond van de Wet Milieubeheer zijn ondernemers zelf verantwoordelijk voor het laten inzamelen en verwerken van hun afvalstoffen. Hiervoor sluiten bedrijven een contract af met een afvalinzamelaar. Doordat deze contracten veelal individueel worden afgesloten, rijden er inzamelvoertuigen van verschillende bedrijven op verschillende tijdstippen rond op één bedrijventerrein, dat zorgt voor onnodige kosten en CO2-uitstoot. Het afvalverwerkingsbedrijf SITA gaf in een gesprek al aan dat er veel kansen voor CO2-reductie liggen in het scheiden van afval. Veel ondernemers profiteren nog niet optimaal van het feit dat sommige afvalstoffen feitelijk geen afvalstof maar grondstof zijn, en dus geld kunnen opleveren. Vaak wordt gedacht dat het voordeliger is om kleinere of zo min mogelijk containers te huren voor de verschillende afvalstromen. Terwijl een goede afvalscheiding juist veel geld bespaard. Voorbeelden van afvalstromen met zeer gunstige tarieven zijn folie, kunststoffen, papier en bepaalde accu’s. In een test businesscase van Warmtebouw is in samenwerking met naastgelegen bedrijven een kostenbesparing van 10% bereikt. Door gezamenlijk afval in te zamelen is naast deze kostenbesparing ook gezorgd voor een extra besparing op transport en wordt er meer aandacht besteed aan het goed scheiden van het afval. Dit heeft dan ook geleid tot een CO2-reductie. Tenslotte wordt er minder ruimte op het terrein in beslag genomen en heeft dit een nettere uitstraling. SITA geeft aan dat in de praktijk het huidige bedrijfsafval nog makkelijk voor minimaal 30% extra gescheiden kan worden en meer absoluut mogelijk is. Op basis van deze 30% kan circa 30.000 kg CO2 bespaard worden en dit is nog maar gebaseerd op de 38 klanten waar SITA bedrijfsafval inzameld. Op het gebied van afvalinzameling liggen dus nog grote kansen voor Lage Weide.
Masterplan
Pagina 36 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaand schema staat een mogelijke aanpak voor het optimaliseren van afvalstromen weergegeven. In tabel 4.3 wordt het schema per onderdeel verder toegelicht. 1. Aanbesteding afvaloptimalisatie 2. Inventarisatie van de huidige afvalstromen 2.1 Individueel: Voorkom waar mogelijk afvalstromen 2.2 Individueel: Hergebruik waar mogelijk de afvalstromen 3. Scheid het afval zo veel mogelijk 4. Optimaliseer logistiek afvoer/verwerking van de afvalstromen Figuur 4.2: Schema aanpak afvaloptimalisatie
In onderstaande tabel wordt het schema per onderdeel verder toegelicht. Nr. Omschrijving 1. Aanbesteding afvaloptimalisatie Via aanbesteding kan worden bepaald welke afvalverwerkingsorganisatie deze businesscase het beste kan uitvoeren. Vanuit duurzaamheidsoogpunt kan een van de eisen zijn dat de afvalverwerkingsorganisatie gevestigd moet zijn op het bedrijventerrein Lage Weide, ISO 14001 gecertificeerd is en afval CO2-neutraal moet worden verwerkt.
2.
Inventarisatie van de huidige afvalstromen De gekozen afvalverwerkingsorganisatie inventariseert dan de huidige afvalstromen van de deelnemende bedrijven en geeft per deelnemend bedrijf advies hoe zij hun afvalstromen kunnen voorkomen of welke afvalstromen in hun geval zijn her te gebruiken. Hierbij wordt veel medewerking en eigen initiatief van het deelnemende bedrijf verwacht.
2.1 Individueel: Voorkom waar mogelijk afvalstromen Bij het voorkomen van de afvalstromen valt te denken aan: - Monitoren van de afvalstromen; - Afvalstromen zichtbaar maken voor de werknemers, huurders en derden; - Vermindering van uitval van grondstoffen, verpakkingen, papierverbruik enz.
2.2 Individueel: Hergebruik waar mogelijk de afvalstromen Bij het hergebruiken van de afvalstromen valt te denken aan: - Hergebruik van verpakkingsmaterialen; - In samenwerking met leveranciers, medewerkers en huurders zoeken naar hergebruik/voorkomen van afvalstromen.
3.
Scheid het afval zo veel mogelijk Door samenwerking (met bijvoorbeeld huurders en buren) kan een groep bedrijven samendoen met één groep containers om het afval te scheiden. Doordat de vaste kosten van de containerverhuur worden gedeeld, kan er veel geld bespaard worden. De deelnemende bedrijven moeten er zelf voor zorgdragen dat afvalstromen niet worden vervuild met andere afval.
4.
Optimaliseer logistiek afvoer/verwerking van de afvalstromen Door deze samenwerking kan de logistiek rondom het ophalen van het afval worden geoptimaliseerd. Ritten kunnen worden gebundeld waardoor transporteurs de afvoer efficiënter ingepland kan worden. Dit is efficiënter, heeft schaalvoordelen en reduceert het brandstofverbruik en daarmee CO2-uitstoot. Een ander voordeel is dat de afvalstromen door één afvalverwerkingsorganisatie wordt gemonitord. Zij kunnen zo een goed beeld vormen van de afvalstromen en mogelijke links tussen bedrijven leggen om hergebruik te stimuleren. Misschien heeft een bedrijf wel veel schoon houtafval over dat kan worden gebruikt in de toekomstige biomassacentrale.
Figuur 4.3: Toelichting afvaloptimalisatie
Masterplan
Pagina 37 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.3.2 Gezamenlijk: Stadsverwarming Stadsverwarming is een duurzame vorm van warmtedistributie, door het gebruik van restwarmte, die in een groot deel van de stad Utrecht wordt toegepast. Hierbij worden gebouwen verwarmd door gebruik te maken van leidingen met daarin warm water die ondergronds door het terrein lopen. De stadsverwarming van Utrecht wordt gevoed met restwarmte die vrijkomt bij het opwekken van elektriciteit uit o.a. de energiecentrale op Lage Weide. De laatste jaren wordt in steden met stadsverwarming ook steeds vaker gebruik gemaakt van zonnecollectoren, biomassa en warmtepompen om de stadsverwarming te voeden. Nu er plannen liggen voor een biomassacentrale op Lage Weide wordt er een overschot aan restwarmte verwacht, warmte die de bedrijven goed kunnen gebruiken. Op termijn is de omschakeling van aardgas naar een andere vorm van verwarming onvermijdelijk. Door het bestaande stadsverwarmingsnet uit te breiden over Lage Weide kan een grote stap worden gezet naar een aardgas onafhankelijk Lage Weide en in CO2-reductie. Het voordeel van stadsverwarming is dat de bedrijven geen zorg dragen voor de investering van het warmtenet en meerdere bedrijven gebruik kunnen maken van een grote warmtebron. Nadelen van stadsverwarming zijn de hoge investeringen om het warmtenet aan te leggen en de eventuele afhankelijkheid van een leverancier. Tevens vinden er via het warmtenet (vooral bij oudere systemen) grote warmteverliezen plaats. Tegenwoordig worden de warmtenetten beter geïsoleerd en kan met een lagere temperatuur worden gewerkt. Onderstaande figuur geeft een indicatie van hoe wij denken dat een nieuw warmtenet uitgevoerd kan worden. Legenda: Plangebied: Nieuw warmtenet: Warmtenet: Waternet: Boringvrij gebied:
Figuur 4.4: Indicatie nieuw warmtenet
Om het warmtenet mogelijk rendabeler te maken kan de aansluiting op het warmtenet worden gecombineerd met isolatiemaatregelen (zie paragraaf 4.2.2), zo kan de warmtebehoefte sterk worden gereduceerd, waardoor gekozen kan worden voor een ‘Lage-temperatuur-warmtenet’. Het kan tevens interessant zijn voor de energieleverancier om het warmtenet door te trekken buiten de gemeentegrenzen van Utrecht, zodat zij ook stadsverwarming kunnen leveren aan Gemeente Stichtse Vecht. Masterplan
Pagina 38 van 71
Duurzaam Lage Weide
Investering en CO2-reductie De totale CO2-uitstoot van het bedrijventerrein Lage Weide is circa 120.000 ton op jaarbasis. Een van de doelstellingen van de gemeente Utrecht is om een CO2-reductie van 30% te bereiken. Dit komt voor Lage Weide neer op circa 36.000 ton CO2. Wanneer het volledige gasverbruik van Lage Weide (13.437.660 m3) wordt vervangen door stadsverwarming, zorgt dit voor een CO2-reductie van circa 15.976 ton. Dit komt neer op een reductie van maximaal 13%. De geschatte aanlegkosten zullen tussen de € 48.000.000 en € 60.000.000,- liggen. De eventuele energieleveranciers en/of ESCo’s zullen moeten bekijken of deze investering rendabel is, navraag bij Eneco leert ons dat de investering zeker een terugverdientijd van > 30 jaar zal hebben. Het is dus lastig om hier iets over de kosten voor de bedrijven op Lage Weide te zeggen.
Masterplan
Pagina 39 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.4 Stap 2b: Gebruik energie uit hernieuwbare bronnen Als de energievraag is gereduceerd kan de resterende vraag worden ingevuld met hernieuwbare energie. In deze stap van de Trias Energetica wordt het gebruik en opwekken van hernieuwbare bronnen onderzocht.
4.4.1 Gezamenlijk: Groene energiecollectief / inkoop groene energie Naast het uitvoeren van energiebesparende maatregelen is aan te bevelen om over te stappen van grijze energie naar groene energie (zowel voor elektra als gas). Immers, bij de meeste Nederlandse energieleveranciers is het mogelijk om naast grijze energie ook groene energie af te nemen. Grijze energie wordt opgewekt uit fossiele brandstoffen zoals steenkool, aardolie en aardgas. Bij het opwekken van grijze energie komt veel CO2 vrij en daarnaast raken fossiele brandstoffen langzaam op. Groene energie wordt opgewekt uit hernieuwbare bronnen zoals zon, water, wind en biomassa. Bij het opwekken van groene energie komt (bijna) geen CO2 vrij, wat een gunstig effect heeft op het milieu en ons klimaat. Voordelen: Groene energie wordt voor 100% opgewekt uit hernieuwbare energiebronnen; Groene energie is minder schadelijk voor het milieu, doordat er geen broeikasgassen vrij komen tijdens de opwekking ervan en er geen schadelijk afval overblijft zoals bij kernenergie; Groene energie compenseert de hoeveelheid CO2 die vrijkomt bij het energieverbruik en is de manier om ook het gasverbruik van een bedrijf CO2-neutraal te laten zijn; Door het afnemen van groene energie worden energieleveranciers gestimuleerd om meer groene stroom en groen gas te produceren. Nadelen: Het opwekken van groene energie kost meer geld dan het opwekken van grijze energie. Toch betalen afnemers meestal niet veel meer voor groene energie (gemiddeld 2% meer). De overheid subsidieert namelijk bedrijven die groene energie opwekken. Dit nadeel kan verder worden beperkt door het overstappen op groene energie collectief te organiseren. Bij het ‘gezamenlijk inkopen’ of ‘energiecollectief’ wordt het uitzoekwerk centraal geregeld en kan er een financieel voordeel worden behaald doordat een collectief een betere onderhandelingspositie heeft. Gemiddeld komt men zelfs bij groene energie op een lagere kostprijs uit t.o.v. een individuele benadering met grijze stroom. Het overstappen op groene energie met een energiecollectief kan op verschillende manieren: 1. Energieveiling: Een energiecollectief wordt in de meeste gevallen georganiseerd via een energieveiling. Bij een energieveiling wordt het aanbod van verschillende energieleveranciers tegen elkaar opgeboden. Hoe meer mensen zich inschrijven voor het energiecollectief, hoe groter de korting op een energieproduct. Enkele nadelen hiervan kunnen zijn dat maar enkele leveranciers meedoen en alleen gekeken wordt naar de prijs. Niet naar de kwaliteit of voorwaarden van de leverancier. 2. Adviesbureau: Er zijn ook adviesbureaus die energiecollectieven verzorgen. Deze bureaus houden de energie tarieven van de zakelijk markt in de gaten en controleren of er geen nadelige voorwaarden in de contracten zijn opgenomen. Voor het verzorgen van het collectief rekent een adviesbureau vaak een vast bedrag (circa. € 50,- per aansluiting). 3. Zelf onderhandelen met energieleverancier: Een ander mogelijkheid is om het energiecollectief als industrievereniging zelf te verzorgen en één op één te onderhandelen met een energieleverancier. Masterplan
Pagina 40 van 71
Duurzaam Lage Weide
CO2-reductie Lage Weide: De totale CO2-uitstoot van het bedrijventerrein Lage Weide is circa 120.000 ton op jaarbasis. Een van de doelstellingen van de gemeente Utrecht is om een CO2-reductie van 30% te bereiken. Dit komt voor Lage Weide neer op circa 36.000 ton CO2 (dit is gelijk aan circa 60.316 MWh elektra). Het ‘gezamenlijk inkopen’ of ‘energiecollectief’ is een zeer effectieve maatregel om snel en goedkoop een CO2-reductie op Lage Weide te bereiken. Afhankelijk van het contract met de energieleverancier, kan er een CO2-reductie worden bereikt tot maximaal 80%. Sommige vormen van hernieuwbare energie zorgen voor een klein percentage CO2-uitstoot waardoor 100% niet haalbaar is. Wanneer besloten wordt om deze maatregel als businesscase uit te werken dient rekening gehouden te worden met het feit dat de CO2-reductie op Lage Weide op een andere manier wordt gerekend dan CO2-reductie voor de stad Utrecht (voor meer informatie zie paragraaf 4.4.6 Biomassacentrale).
4.4.2 Gezamenlijk: Zonnepanelen Als meerdere bedrijven tegelijk zonnepanelen willen aanschaffen, dan kan het interessant zijn om de panelen collectief in te kopen. Het voordeel hiervan is dat het uitzoekwerk centraal geregeld kan worden en dat bij de leverancier een groepskorting kan worden afgedongen. Het nadeel ervan is echter dat door het bundelen van de vraag mogelijk de aanbestedingsdrempel overschreden wordt, waardoor een Europese aanbesteding moet plaatsvinden. In plaats van het zelf opzetten van een collectieve inkoop, kan ook worden aangesloten bij een bestaande collectieve inkoopactie. Let er daarbij wel op of de pakketten die worden aangeboden goed aansluiten bij de wensen van de bedrijven. Bij veel inkoopacties ligt de nadruk op een aantal standaardpakketten voor huishoudens. Voor bedrijven moet een pakket doorgaans wat meer op de specifieke situatie worden ingericht. De totale CO2-uitstoot van het bedrijventerrein Lage Weide is circa 120.000 ton op jaarbasis. Een van de doelstellingen van de gemeente Utrecht is om een CO2-reductie van 30% te bereiken. Dit komt voor Lage Weide neer op circa 36.000 ton CO2 (dit is gelijk aan circa 60.316 MWh elektra). In onderstaande tabel is een indicatie van de kosten weergegeven wanneer besloten wordt deze businesscase verder op te pakken: Doelstelling
Oppervlak in Hectare Bruto Netto 30% CO2-reductie 80 40 Compensatie windmolens 44 22 *Terugverdientijd ligt tussen de 12 – 15 jaar
Investering excl. BTW € 60.000.000,- tot € 64.000.000,€ 33.000.000,- tot € 35.200.000,-
Tabel 4.6: Investering zonnepanelen
Een zonnepaneel heeft gemiddeld een oppervlakte van 1,5 m2 (netto oppervlak). Op een plat dak staan de zonnepanelen schuin rechtop gepositioneerd. Hierdoor is extra ruimte nodig om te voorkomen dat de zonnepanelen schaduw op elkaar werpen (bruto oppervlak). Tevens heeft een zonnepaneel deze extra ruimte nodig om warmte kwijt te kunnen (ventilatieruimte). Een hogere temperatuur zorgt voor een lagere elektriciteitsopbrengst.
Masterplan
Pagina 41 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande beslissingsboom staan technische en financiele aspecten waarmee men rekening dient te houden voordat beloten wordt zonnepanelen aan te schaffen. In de praktijk kan de volgorde van de beslissingsboom afwijken. In tabel 4.6 en 4.7 wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. 1. Gunstige helling en oriëntatie?
Ja 2. Schaduwvrij?
Ja 3. Type aansluiting? Kleinverbruiksaansluiting (maximaal 3x80 Ampère)
Grootverbruiksaansluiting (meer dan 3x80 Ampère)
Saldering mogelijk
Geen saldering mogelijk
EIA subsidie
EIA subsidie & SDE+ regeling Figuur 4.2: Hulpmiddel instralingsschijf
4. Meter die teruglevering kan registeren?
Ja 5. Lege groep in de meterkast?
Ja 6. Dakbedekking in goede staat?
Ja
Nee Nee Nee
Extra kosten: circa 56 - 60 euro
Extra kosten: circa 300 - 500 euro
Dakbedekking repareren of vervangen
Nee
7. Is de dakconstructie toereikend?
Ja
Afweging controle dakconstructie door constructeur
Nee
8. Verzekering geraadpleegd?
Ja
Opstalverzekering bespreken; evt. aanvullende dekking
Nee
9. Binnen vergunningscriteria?
Omgevingsvergunning aanvragen?
Ja 10. Organisatie- en financieringsvorm?
Gebouweigenaar
Directe investering
Sponsoring? Voldoende middelen?
Revolverend fonds
ESCO
Huur
Lease
Huurkoop
Nee Ja
Lening?
Wijze van betaling door gebruiker (vast per jaar, vast per kWh, variabel per kWh, etc.)
11. Meerdere offertes opgevraagd?
Masterplan
Pagina 42 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande tabel wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. Nr. Omschrijving 1. Gunstige helling en oriëntatie? Een plat dak is vrijwel altijd geschikt voor panelen. Voor panden met een schuin dak is de meest ideale situatie pal op het zuiden met een hoek van 35 graden. Vrijwel elk dak tussen oost en west is geschikt voor zonne-energie. Om te bepalen of het dak geschikt is kan gebruik worden gemaakt van de instralingsschijf (zie figuur 4.2).
2. Schaduwvrij? Er dient voor zowel platte als schuine daken rekening te worden gehouden met obstakels en schaduw. Dit omdat zonnepanelen in serie worden geschakeld. Hierdoor is het zonnepaneel met de laagste opbrengst bepalend voor de opbrengst van het hele systeem.
3. Type aansluiting? Alleen kleinverbruikers (maximaal 3x80 Ampère) hebben de mogelijkheid om te salderen. Dit is een belangrijk punt, want zonder de mogelijkheid tot salderen is investeren in zonnepanelen een stuk minder aantrekkelijk. In tegenstelling tot kleinverbruikers moeten grootverbruikers (alle aansluitingen groter dan 3x80A) hun tarieven en voorwaarden zelf onderhandelen met de energieleverancier. Dit geldt ook voor de voorwaarden en tarieven van teruggeleverde energie. Voor grootverbruikers geldt de salderingsregeling voor het leveringsdeel niet, waardoor energiebelasting niet gesaldeerd kan worden. Daarom moet er in deze situatie gezocht worden naar andere financiële mogelijkheden. Zie paragraaf ‘5.2 subsidie’ voor uitleg van de EIA subsidie en de SDE+ regeling.
4. Meter die teruglevering kan registeren? Voor het terugleveren van elektriciteit is het noodzakelijk dat de elektriciteitsmeter de teruggeleverde stroom kan registreren. Een oude analoge meter doet dit door terug te draaien en een nieuwe digitale meter heeft hiervoor meerdere standen. Er zijn echter een aantal oudere meters die niet terugdraaien. In dat geval moet de meter vervangen worden.
5. Lege groep in de meterkast? De locatie van de meterkast is van belang in verband met de kosten van de bekabeling. In de meterkast moet gecontroleerd worden of er een lege groep aanwezig.
6. Dakbedekking in goede staat? Vooraf moet de staat van de dakbedekking bepaald worden. Dit is om te voorkomen dat na het plaatsen van de panelen deze weer gedemonteerd moeten worden bij eventuele reparaties of vervangingen van de dakbedekking. Dit gaat ten koste van de terugverdientijd door onnodige extra kosten voor demontage/montage. Een voordeel van zonnepanelen is dat ze de veroudering van de dakbedekking vertragen doordat er geen direct zonlicht op schijnt.
7. Is de dakconstructie toereikend? De zonnepanelen zorgen voor extra gewicht op het dak. Deze extra belasting van een zonneenergiesysteem bedraagt op een schuin dak circa 10-15 kg/m2 en op een plat dak circa 15-25 kg/m2 (Er zijn ook zwaardere en lichtere producten op de markt). Het is verstandig om bij de leverancier altijd de belasting van de zonnepanelen inclusief montagemateriaal op te vragen. Daarnaast moet een constructeur de dakconstructie controleren. Op basis van de controle kan eventueel worden besloten om voor een kleinere of lichtere installatie te kiezen.
8. Verzekering geraadpleegd? Bij het plaatsen van zonnepanelen is het verstandig om vooraf contact op te nemen met de verzekeraar over de opstalverzekering. De investering in de zonnepanelen kan namelijk van invloed zijn op de verzekeringswaarde van het gebouw en dus op de te betalen premie. De grootste risico’s zoals brand, onweer, bliksem, hagel en diefstal met braaksporen zijn meestal gedekt, maar dit is niet altijd vanzelfsprekend. Het is daarom verstandig om na te vragen welke schade binnen de verzekering valt. Er kan dan overwogen worden om een aanvullende dekking af te sluiten. Daarnaast zijn er ook partijen die dekkingen tegen productieverlies van de zonnepanelen aanbieden. Tabel 4.7: Toelichting zonnepanelen 1/2
Masterplan
Pagina 43 van 71
Duurzaam Lage Weide
Nr. Omschrijving 9. Binnen vergunningscriteria? Voor het plaatsen van zonnepanelen is geen vergunning nodig zolang wordt voldaan aan de onderstaande vijf voorwaarden: 1. Het zonnepaneel moet op een dak worden geplaatst. 2. Het zonnepaneel moet een geheel vormen met de installatie voor het opwekken van elektriciteit. Als dat niet het geval is, dan moet die installatie binnen in het betreffende gebouw worden geplaatst. 3. Komt het zonnepaneel op een schuin dak, dan geldt dat: a. het paneel niet mag uitsteken en dus aan alle kanten binnen het vlak van het dak moet blijven; b. het paneel in of direct op het dakvlak moet worden geplaatst; c. de hellingshoek van het paneel hetzelfde moet zijn als die van het dakvlak waarop het staat; 4. Komt het zonnepaneel op een plat dak, dan geldt dat het paneel ten minste net zo ver verwijderd moet blijven van de dakrand als het paneel hoog is. Is het hoogste punt van het paneel bijvoorbeeld 50 centimeter, dan moet de afstand tot de dakrand(en) ook minimaal 50 centimeter zijn. 5. Het zonnepaneel mag niet geplaatst worden op een monument of in een door het Rijk aangewezen beschermd stads- of dorpsgezicht. Als niet aan deze vijf voorwaarden kan worden voldaan, dan moet een omgevingsvergunning worden aangevraagd.
10. Organisatie- en financieringsvorm? Afhankelijk van wie de eigenaar van de zonnepanelen wordt zijn er verschillende financieringsvormen: Wanneer een huurder graag zonnepanelen wil kan er een Greenlease overkomst worden gesloten met de eigenaar van het gebouw. Zie paragraaf ‘5.1 financiering’ voor meer informatie over een Greenlease overeenkomst of een van de andere genoemde financieringsvormen.
11. Meerdere offertes opgevraagd? Vraag altijd meerdere offertes aan en houd in ieder geval rekening met de volgende zaken: prijs per wattpiek, prestatiegarantie, opbrengstgarantie, informatiepaneel, geluid omvormer, vervanging omvormer, gewicht panelen en systeem, opklimbeveiliging, keurmerken, kwaliteitscertificaten, relevante ervaring, relevante lidmaatschappen, vrije keuze energieleverancier, enz. Tabel 4.8: Toelichting zonnepanelen 2/2
Masterplan
Pagina 44 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.4.3 Gezamenlijk: Windmolens (decentraal) Het plaatsen van mini-windturbines lijkt op het eerste gezicht naast zonnepanelen een aantrekkelijke optie om op een milieuvriendelijke manier groene stroom op te wekken. Uit de berekeningen is te concluderen dat nu verkrijgbare mini-windturbines niet rendabel zijn (zie tabel 4.8). De aanschafkosten zijn hoog en leveren betrekkelijk weinig energie, waardoor de terugverdientijd lang is. Ook met een collectieve aanpak zijn de mini-windturbines niet rendabel. Type: WRE60 Skystream Airdolphin WRE030 Energy Ball Passaat Montana Turby Ampair LIAM F1 (De Archimedes)*
Prijs: (€) € 37.187,50 € 10.742,03 € 17.548,00 € 29.512,00 € 4.324,00 € 9.239,16 € 18.508,07 € 21.350,00 € 8.925,00 € 3.999,00
Opbrengst (kWh/jr.) 485 2109 393 404 73 578 2691 247 245 1500
Verbruik (kWh/jr.) 7 24 63 15 0 0 4 115 15 onbekend
Terugverdientijd (jaar) 767 51 447 730 592 160 69 864 364 27
Tabel 4.9: Indicatie mini-windturbines
* Toch zijn de mini-windturbines nog niet volledig uitontwikkeld. Vanaf 1 juli 2014 is het mogelijk om het nieuwe type windmolen, de LIAM F1 (of De Archimedes), te bestellen. Deze nieuwe windmolen heeft op basis van de technische specificaties een hoog potentieel. Er is alleen nog te weinig ervaring met dit nieuwe type om met zekerheid te kunnen zeggen of de beloofde energieopbrengst wordt behaald. De windturbine is in de tabel opgenomen zonder montage kosten, bij de andere types is dit wel meegenomen. Wanneer er een type mini-windturbine beschikbaar is met een terugverdientijd onder de 10 jaar, kan de beslissingsboom worden gebruikt om te bepalen of een gebouw geschikt is. De totale CO2-uitstoot van het bedrijventerrein Lage Weide is circa 120.000 ton op jaarbasis. Een van de doelstellingen van de gemeente Utrecht is om een CO2-reductie van 30% te bereiken. Dit komt voor Lage Weide neer op circa 36.000 ton CO2 (dit is gelijk aan circa 60.316 MWh elektra). In onderstaande tabel is een indicatie van de kosten weergegeven wanneer besloten wordt deze businesscase verder op te pakken: Doelstelling
Type windturbine
Investering excl. BTW en montagekosten
30% CO2-reductie *Terugverdientijd is meer dan 25 jaar
LIAM F1
Vanaf € 160.000.000,-
Tabel 4.10: Investering mini-windturbines
In geval van de plaatsing van meerder turbines op het dak moet er rekening worden gehouden met een afstand tussen de turbines zodat ze elkaar niet verstoren. Bij de kleine turbines wordt in de praktijk een minimale afstand van drie rotordiameters gehanteerd (zie figuur 4.2) en bij de grote turbines een afstand van vijf rotordiameters.
D
D
D
Figuur 4.5: Afstand bij de plaatsing van meerdere mini-windturbines
Masterplan
Pagina 45 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande beslissingsboom staan technische en financiele aspecten waarmee men rekening dient te houden voordat besloten wordt mini-windturbines aan te schaffen. In de praktijk kan de volgorde van de beslissingsboom afwijken. In tabel 4.9 en 4.10 wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. 1. Obstakels aan zuidwestelijke kant van het gebouw?
Nee
8.0 - 10.7 m/s 3.4 - 07.9 m/s 0.3 - 03.3 m/s
2. Locatie boven de 20 meter hoogte?
Ja 3. Type aansluiting? Kleinverbruiksaansluiting (maximaal 3x80 Ampère)
Grootverbruiksaansluiting (meer dan 3x80 Ampère)
Saldering mogelijk
Geen saldering mogelijk
EIA subsidie
EIA subsidie & SDE+ regeling Figuur 4.4: Windroos 10 m hoogte De Bilt (1981-2010)
Nee 4. Meter die teruglevering kan registeren?
Ja 5. Lege groep in de meterkast?
Ja
Extra kosten: circa 56 - 60 euro
Nee
Extra kosten: circa 300 - 500 euro
Nee
6. Is de dakconstructie toereikend?
Ja
Afweging controle dakconstructie door constructeur
Nee
7. Verzekering geraadpleegd?
Ja
Opstalverzekering bespreken; evt. aanvullende dekking
Nee
8. Binnen vergunningscriteria?
Omgevingsvergunning aanvragen?
Ja 9. Organisatie- en financieringsvorm?
Gebouweigenaar
Directe investering
Sponsoring? Voldoende middelen?
Revolverend fonds
ESCO
Huur
Lease
Huurkoop
Nee Ja
Lening?
Wijze van betaling door gebruiker (vast per jaar, vast per kWh, variabel per kWh, etc.)
10. Meerdere offertes opgevraagd?
Masterplan
Pagina 46 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande tabel wordt de beslissingsboom per onderdeel verder toegelicht. Nr. Omschrijving 1. Obstakels aan zuidwestelijke kant van het gebouw? Op Lage Weide zullen de mini-windturbines, bij aanschaf, overwegend op daken van gebouwen worden geplaatst. De verstoringen die gebouwen met zich meebrengen bepalen op welke plek en hoe hoog boven het dak de turbine moet worden gepositioneerd. De beste plaats voor turbines is aan de rand van het dak in de zuidwestelijke richting. Wanneer turbines midden op het dak geplaatst worden, moet met langere masten worden gewerkt.
2. Locatie boven de 20 meter hoogte? De elektriciteitsproductie van windturbines is afhankelijk van de windsnelheid, het rotoroppervlak en het type turbine. De meeste miniturbines beginnen te draaien bij een windsnelheid van ongeveer 3 m/s. Om elektriciteit te produceren hebben de meeste mini-turbines een windsnelheid nodig van ongeveer 5 m/s. In open gebieden langs de kust op 10 meter hoogte is voldoende windaanbod (7 tot 7,5 m/s) aanwezig voor het aandrijven van mini-windturbines. Wanneer de turbines in gebouwde omgeving worden geplaatst, zoals op Lage Weide of verder in het land, dan moeten de turbines hoger in de lucht worden geplaatst om de benodigde windsnelheid van gemiddeld 5 m/s te kunnen bereiken. In dit geval is een hoogte van > 20 m voldoende om de benodigde windsnelheid te behalen. Om te bepalen of het dak geschikt is kan gebruik worden gemaakt van de windroos (zie figuur 4.4).
3. Type aansluiting? Alleen kleinverbruikers (maximaal 3x80 Ampère) hebben de mogelijkheid om te salderen. Dit is een belangrijk punt, want zonder de mogelijkheid tot salderen is investeren in mini-windturbines een stuk minder aantrekkelijk. In tegenstelling tot kleinverbruikers moeten grootverbruikers (alle aansluitingen groter dan 3x80A) hun tarieven en voorwaarden zelf onderhandelen met de energieleverancier. Dit geldt ook voor de voorwaarden en tarieven van teruggeleverde energie. Voor grootverbruikers geldt de salderingsregeling voor het leveringsdeel niet, waardoor energiebelasting niet gesaldeerd kan worden. Daarom moet er in deze situatie gezocht worden naar andere financiële mogelijkheden. Zie paragraaf ‘5.2 subsidie’ voor uitleg van de EIA subsidie en de SDE+ regeling.
4. Meter die teruglevering kan registeren? Voor het terugleveren van elektriciteit is het noodzakelijk dat de elektriciteitsmeter de teruggeleverde stroom kan registreren. Een oude analoge meter doet dit door terug te draaien en een nieuwe digitale meter heeft hiervoor meerdere standen. Er zijn echter een aantal oudere meters die niet terugdraaien. In dat geval moet de meter vervangen worden.
5. Lege groep in de meterkast? De locatie van de meterkast is van belang in verband met de kosten van de bekabeling. In de meterkast moet gecontroleerd worden of er een lege groep aanwezig.
6. Is de dakconstructie toereikend? De windturbines zorgen voor extra gewicht op het dak. Het is verstandig om bij de leverancier altijd de belasting van de windturbines inclusief montagemateriaal op te vragen. Daarnaast moet een constructeur de dakconstructie controleren. Op basis van de controle kan eventueel worden besloten om voor een kleinere of lichtere installatie te kiezen.
7. Verzekering geraadpleegd? Bij het plaatsen van mini-windturbines is het verstandig om vooraf contact op te nemen met de verzekeraar over de opstalverzekering. De investering in de mini-windturbine kan namelijk van invloed zijn op de verzekeringswaarde van het gebouw en dus op de te betalen premie. De grootste risico’s zoals brand, onweer, bliksem, hagel en diefstal met braaksporen zijn meestal gedekt, maar dit is niet altijd vanzelfsprekend. Het is daarom verstandig om na te vragen welke schade binnen de verzekering valt. Er kan dan overwogen worden om een aanvullende dekking af te sluiten. Tabel 4.11: Toelichting mini-windturbines (decentrale) 1/2
Masterplan
Pagina 47 van 71
Duurzaam Lage Weide
Nr. Omschrijving 8. Binnen vergunningscriteria? In het kader van de Crisis- en Herstelwet heeft het ministerie van VROM (in 2010) besloten om het bedrijventerrein Lage Weide voor 10 jaar als omgevingsvergunningvrij gebied aan te wijzen, voor het plaatsen van mini-windturbines zolang wordt voldaan aan de onderstaande voorwaarden: 1. De windturbine heeft een rasterdiamer van ten hoogste 5 meter. 2. De windturbine heeft een rotoroppervlak van maximaal 20 m2. 3. De tiphoogte is maximaal 10 meter (gemeten vanaf de voet van de windturbine). 4. Er is sprake van levering van elektriciteit achter de meter of aan een accu ten behoeve van eigen gebruik. 5. De windturbine produceert niet meer dan 47 dB geluid. 6. De windturbine is voorzien van een certificaat. Als niet aan deze voorwaarden kan worden voldaan, dan moet een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Het omgevingsvergunningvrij gebied geldt alleen voor het oranje kleurvlak op de kaart. Tevens moet er in alle gevallen rekening worden gehouden met de veiligheid, om gevaarlijke situaties te voorkomen: - flikkering, doordat het licht op de rotorbladen wordt gereflecteerd wanneer deze niet zijn voorzien van antireflectiecoating. - Slagschaduw, doordat de zon de rotor belicht, leidt dit tot een bewegende schaduw. Deze schaduw kan door mensen als hinderlijk worden ervaren, of zelfs tot epileptische aanvallen leiden. - Vogelsterfte, wanneer het vermoeden bestaat dat de winturbines gevaarlijk kunnen zijn voor overvliegende vogels of vleermuizen, wordt er geist om een flora en faunaonderzoek te laten uitvoeren. Daaruit moet blijken of de risico’s voor de vogelsterfte op de desbetreffende locatie acceptabel zijn.
9. Organisatie- en financieringsvorm? Afhankelijk van wie de eigenaar van de mini-windturbine(s) wordt zijn er verschillende financieringsvormen: Wanneer een huurder graag mini-windturbines wil kan er een Greenlease overkomst worden gesloten met de eigenaar van het gebouw. Zie paragraaf ‘5.1 financiering’ voor meer informatie over een Greenlease overeenkomst of een van de andere genoemde financieringsvormen.
10. Meerdere offertes opgevraagd? Vraag altijd meerdere offertes aan en houd in ieder geval rekening met de volgende zaken: prijs per wattpiek, prestatiegarantie, opbrengstgarantie, geluid omvormer, vervanging omvormer, gewicht windturbine en systeem, opklimbeveiliging, keurmerken, kwaliteitscertificaten, relevante ervaring, relevante lidmaatschappen, vrije keuze energieleverancier, enz. Tabel 4.12: Toelichting mini-windturbines (decentrale) 2/2
Masterplan
Pagina 48 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.4.4 Gezamenlijk: WKO Warmte Koude Opslag (WKO) is een techniek waarmee energie uit de bodem wordt gewonnen en opgeslagen (bodemenergiesysteem). Deze energie wordt gebruikt om gebouwen te verwarmen of te koelen. WKO kent twee systemen: Open WKO-systeem:
Bij open WKO-systemen wordt grondwater opgepompt, vervolgens gebruikt voor verwarming of koeling van het gebouw en tot slot weer geïnfiltreerd in de grond. De watervoerende lagen in de bodem (aquifers) werken als buffer populair gezegd, de bodem wordt als een thermische accu gebruikt . Er zijn verschillende uitwerkingsvarianten van dit systeem. Gesloten WKO-systeem:
Bij gesloten WKO-systemen is een stelsel van buizen in de bodem nodig. Hierin wordt water of een mengsel van water met glycol rondgepompt. Door geleiding kan warmte of koude worden onttrokken aan de bodem. Dit systeem, met een bodemwarmtewisselaar, gebruikt geen grondwater. Het rondgepompte medium is opgesloten in het stelsel van buizen. Ook van dit systeem zijn verschillende uitwerkingsvarianten. Als meerdere bedrijven tegelijk WKO-systemen willen aanschaffen, dan kan het interessant zijn om, afhankelijk van de locatie, een centraal WKO-systeem te realiseren voor meerdere gebouwen. Het voordeel hiervan is dat het uitzoekwerk centraal geregeld kan worden en dat bij de leverancier een scherpere prijs kan worden afgedongen. Een ander voordeel is dat er minder boringen nodig zijn. Wel dient een thermisch evenwicht gevonden te worden in de bronbalans doordat de warmte en koude vraag van de gebouwen verschillend zijn. Het nadeel ervan is echter dat door het bundelen van de vraag mogelijk de aanbestedingsdrempel overschreden wordt, waardoor een Europese aanbesteding moet plaatsvinden. Een collectieve aanpak door middel van een centraal WKO-systeem is voor Lage Weide slechts op een beperkt aantal locaties mogelijk. Enkele redenen die een centraal WKO-systeem lastig maken zijn dat de meeste gebouwen ver uit elkaar staan en dat in de meeste gevallen de warmtevraag groter is dan de koudevraag, terwijl juist op de koudevraag winst te behalen is. De terugverdientijd is bij een nieuwe installatie in een bestaand gebouw vrijwel altijd ruim boven de 10 jaar. Dit heeft onder andere te maken met de gebouwinstallaties die bij conventionele installaties op een hogere verwarmingstemperatuur en lagere koeltemperatuur uitgelegd zijn en dus aangepast moeten worden voor installaties met een lage temperatuur verwarming en hoge temperatuur koeling. Op individueel niveau is bij gebouwen die nieuw gebouwd worden, en dus aan de laatste eisen van het bouwbesluit moeten voldoen en werken, de warmte/koudevraag vaak ongeveer gelijk is, is het overwegen van een WKO-systeem zeker zinvol. Hierbij bedraagt de terugverdientijd minder dan 10 jaar. Tevens heeft de overheid de doelstelling om in 2020 circa 20.000 bodemenergiesysteem in Nederland te hebben. Via fiscale voordelen probeert de overheid investeren in bodemenergie aantrekkelijker te maken voor bedrijven. Denk hierbij aan subsidiemogelijkheden als EIA en MIA.
Masterplan
Pagina 49 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaand schema staan technische aspecten genoemd waarmee rekening dient te worden gehouden voordat men beslist te investeren in een WKO-systeem, welke vervolgens nader zijn uitgewerkt. 1. Mag op de betreffende locatie WKO worden toegepast?
Nee
WKO-systeem niet mogelijk
?
Maak dit eerst inzichtelijk
Ja 2. Wat is de warmte- en koudevraag van het betreffende gebouw? Inzichtelijk 3. Laat een haalbaarheidsonderzoek uitvoeren
Negatief
WKO-systeem niet rendabel
Positief 4. Laat een uitvoeringsplan/definitief ontwerp opstellen Akkoord 5. Vergunningsaanvraag en aanbesteding/offerte uitvraag Akkoord 6. Realisatie en beheer van het WKO-systeem
Legenda: Plangebied: Warmtenet: Waternet: Boringsvrije zone: Drinkwaterwinning: Bodemonderzoek uitgevoerd: Bodemonderzoek noodzakelijk: Archeologie: Open WKO-systeem: Gesloten WKO-systeem: Figuur 4.6: Kaart bodem aspecten
Masterplan
Pagina 50 van 71
Duurzaam Lage Weide
In onderstaande tabel wordt het schema per onderdeel verder toegelicht. Nr. Omschrijving 1. Mag op de betreffende locatie WKO worden toegepast? Eerst moet worden bekeken of de locatie geschikt is voor het toepassen van een WKO-systeem. Op vrijwel heel Lage Weide is het mogelijk een WKO-systeem te realiseren. Wanneer de locatie zich in de buurt van een drinkwaterwinninggebied bevindt (zie figuur 4.3, boringsvrije zone), gelden specifieke voorwaarden. Deze voorwaarden zijn te vinden op webkaart.provincie-utrecht.nl en wkotool.nl. Voor de zone op Lage Weide gelden de volgende specifieke voorwaarden: Een meldingsplicht voor: B, C en E; Een dieptegrens van 40 meter (onder het maaiveld) A. Boorputten: toegestaan boven de dieptegrens (enkele vrijstellingen); B. Regels voor buiten gebruikstelling boorputten; C. Gesloten bodemenergiesystemen (bodemwarmtewisselaars): toegestaan boven de dieptegrens, en regels voor installatie en gebruik; D. Open bodemenergiesystemen (koude-warmte-opslag): toegestaan boven de dieptegrens en buiten de 50-jaarszone (vergunning Waterwet vereist); E. Grond- en funderingswerken: regels voor het werken onder de dieptegrens. Voor uitgebreide informatie over deze regels kan de website van de provincie worden geraadpleegd, door te zoeken op boringsvrije zones, Porvinciale Milieuverordening, artikelen 19 t/m 22 en in de toelichting paragraaf 2.3.3.
2.
Wat is de warmte- en koudevraag van het betreffende gebouw? Afhankelijk van de warmte- en koudevraag van het betreffende gebouw kan worden bepaald welk type WKO-systeem het meest geschikt is. Sowieso dient de thermische balans te worden bekeken. Een installatiebedrijf of adviseur kan dit bepalen, voor een indicatie kunnen wkotool.nl en onderstaande tabel worden geraadpleegd: WKO-Systemen Varianten:
Open WKO-systeem 1. Recirculatie 2. Warme koudebron (doublet) 3. Monobron
Toepassingsgebied Toepassing
Verwarmen (vaak met warmtepomp) en koelen Marktsectoren Utiliteitbouw, industrie, glastuinbouw, woningbouw Energiebesparing 30 - 60% koelen/verwarmen Schaalgrootte (vermogen warmtepomp): 0-100 kW Minder geschikt (tot 2.000 m2 of 50 woningen) 100-1.000 kW Onder voorwaarden geschikt > 1.000 kW Zeer geschikt (20.000 m2 of 500 woningen) Technische aspecten en effecten Principe warmtetransport Grondwater massatransport (en geleiding) Aantal boringen Enkele boringen met grote diameter Diepte in de bodem Bodemgeschiktheid Effecten ondergrond Vergunning Onderhoud van bron Levensduur systeem
Masterplan
30-150 meter Zeer belangrijk Relatief meer effecten, Groter ruimtebeslag Grondwaterwet Wezenlijk aspect Locatiespecifiek, knelpunten uiten zich vrijwel direct
Pagina 51 van 71
Gesloten WKO-systeem 1. Horizontale bodemwisselaar 2. Verticale bodemwisselaar
Verwarmen en koelen met warmtepomp Utiliteitsbouw (klein), woningbouw, 30 - 60% koelen/verwarmen Zeer geschikt Onder voorwaarden geschikt Minder geschikt
Geleiding in de bodem Veel boringen met kleine diameter 50-150 meter Weinig belangrijk Relatief minder effecten, Kleiner ruimtebeslag (nog) geen vergunning nodig minimaal > 50 jaar (ongeacht locatie)
Duurzaam Lage Weide
Nr. Omschrijving 3. Laat een haalbaarheidsstudie uitvoeren Op basis van voorgaande stappen kan worden bepaald of het zinvol is om een haalbaarheidsstudie te laten uitvoeren door een erkend adviesbureau. Afhankelijk van het type WKO-systeem wordt bepaald hoe uitgebreid de haalbaarheidsstudie moet zijn. Het is aan te bevelen om verschillende marktpartijen uit te nodigen om de haalbaarheid uit te rekenen, zowel voor individuele bedrijven als bij de aanleg van een (groter) centraal WKO-systeem voor meerdere gebouwen. Veel informatie over de ondergrond is al beschikbaar (het kan zijn dat er een proefboring moet worden gedaan). De volgende aspecten zijn onderdeel van dit onderzoek: Geschiktheid van de bodem, thermische balans, mogelijke knelpunten voor vergunningverlening, globale investeringskosten, terugverdientijd en eventueel mogelijke effecten van het WKO-systeem op de omgeving, zoals effecten op bestaande WKO-systemen, verontreinigingen, natuur en bodem.
4.
Laat een uitvoeringsplan/definitief ontwerp opstellen Op basis van het haalbaarheidsonderzoek kan een ontwerp van het WKO-systeem worden gemaakt. Voor kleine systemen is in principe geen ontwerp nodig, omdat deze systemen standaard geleverd worden. Bij grote gesloten en open systemen is dit wel het geval. Laat op basis van het ontwerp een offerte opstellen voor alle benodigde werkzaamheden (uitvoeringsplan) of kies indien nodig voor een aanbestedingsprocedure. Laat bij deze laatste keuze op basis van het ontwerp een bestek schrijven. BodemenergieNL heeft richtlijnen opgesteld voor het ontwerpen van WKO-systemen. Systemen die volgens deze richtlijnen worden ontworpen en gerealiseerd, voldoen aan de actuele normen en inzichten die op dit vakgebied bestaan.
5.
Vergunningsaanvraag en aanbesteding/offerte uitvraag Nu kan indien nodig (zie haalbaarheidsstudie) een vergunning worden aangevraagd voor het betreffende WKO-systeem. Wanneer de vergunning is toegekend kan, op basis van een bestek, een aanbesteding of offerte worden aangevraagd. Vervolgens moet er een partij worden geselecteerd om het WKO-systeem te realiseren. BodemenergieNL heeft richtlijnen opgesteld voor het realiseren van WKO-systemen.
6.
Realisatie en beheer van het WKO-systeem De benodigde boringen mogen alleen worden uitgevoerd door een gecertificeerd en erkend bedrijf conform BRLSIKB 2100 en bijbehorend protocol 2101. Wanneer de ondergrondse installatie is aangebracht, moeten de bronnen worden ontwikkeld en getest. Vervolgens moeten de ondergrondse en de bovengrondse installatie in het gebouw op elkaar worden afgestemd, zodat de ondergrondse installatie optimaal reageert op de koude- en warmtevraag van de gebruikers in het gebouw of de gebouwen. Een bedrijf die activiteiten, aan een WKO-systeem, wil uitvoeren moet vanaf 1 oktober 2014 beschikken over een erkenning van overheidsinstantie Bodem+. Na de ingebruikname van het WKO-systeem, is het voor `n betrouwbaar klimaat in het gebouw belangrijk dat het systeem op de juiste wijze wordt beheerd. Dit is sterk bepalend voor de energiebesparing en dus CO2-reductie.
Masterplan
Pagina 52 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.4.5 Individueel: RWZI Lage Weide heeft een rioolwaterzuiveringinstallatie (RWZI) aan de Sterrebaan met een capaciteit van 60.000 inwonerequivalent (i.e.). Per jaar gebruikt de zuivering (60.000 * 26,6 =) 1.596.000 kWh, dit heeft een CO2-uitstoot als gevolg van circa 785 ton per jaar. Bij het zuiveren wordt circa 1000 ton (droge stof) slib per jaar geproduceerd. Door het slib te vergisten ontstaat er biogas dat met een Warmte-krachtkoppeling (WKK) omgezet kan worden naar elektriciteit en warmte. Het vergisten van 1000 ton slib levert circa 780.000 kWh elektriciteitsproductie op. Hiermee wordt kan circa 384 ton CO2 per jaar worden bespaard. Naam: Adres: Bouwjaar: Type: Ontvangend oppervlaktewater: Biologische capaciteit 1: Biologische capaciteit 2: Hydraulische capaciteit RWA: Verbruik: CO2-uitstoot:
RWZI - Maarssenbroek Sterrebaan 1, 3542DJ, Utrecht 1977 Carrousel Amsterdam-Rijnkanaal 60.000 i.e. à 136 gr. TZV / dag 54.400 i.e. à 150 gr. TZV / dag 800 m3 / uur 1.596.000 kWh Ca. 785 ton
RWZI - Leidsche Rijn Proostwetering 60, 3543AH, Utrecht 2000 Biologische fosfaatverwijdering, carrousel Amsterdam-Rijnkanaal 92.650 i.e. à 136 gr. TZV / dag 84.003 i.e. à 150 gr. TZV / dag 2.100 m3 / uur 2.464.490 kWh Ca. 1.213 ton
Het opwekken van groene energie kan de RWZI een interessante besparing opleveren. Met het biogas dat de RWZI op Lage Weide met deze maatregel (individueel) opwekt, kan de RWZI zichzelf voor een groot deel voorzien. Voor een collectieve maatregel wordt te weinig groene energie opgewekt en is het dus niet zinvol deze maatregel als businesscase uit te werken. Wanneer de RWZI besluit deze maatregel zelf uit te voeren kan men gebruik maken van onder andere de SDE+ regeling. RWZI in het algemeen, is momenteel zelf aan het bestuderen of dit zinvol voor hen is.
Masterplan
Pagina 53 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.4.6 Biomassacentrale Huidige situatie Nuon produceert stadswarmte en elektriciteit op de terreinen van Centrale Lage Weide (bedrijventerrein Lage Weide) en Centrale Merwedekanaal (bedrijventerrein Cartesiusweg). De twee locaties zijn van elkaar gescheiden door het Amsterdam‐Rijnkanaal. Op deze locaties zijn de volgende productie‐eenheden in werking: Lage Weide (LW):
− LW06; een CCGT4 centrale met een capaciteit van circa 250 MWe en circa 180 MWth − Drie gasgestookte hulpwarmteketels met een capaciteit van elk circa 35 MWth. − Aardgasgestookte blackstart‐generator met een vermogen van 11,5 MW met een opstart dieselmotor van 300 kW. Merwedekanaal (MK):
− MK11; een CCGT centrale met een capaciteit van circa 103 MWe en circa 110 MWth. − MK12; een CCGT centrale met een capaciteit van circa 225 MWe en circa 180 MWth (Bron: MER-raport 076567623:A – Definitief pp. 35)
Toekomstige situatie De toekomstige biomassacentrale op Lage Weide (projectnaam: Groene Weide) zal naar verwachting op zijn vroegst in 2016 operationeel zijn en heeft een ingangsvermogen tot maximaal 105 MWth brandstofinput. De centrale verwerkt naar verwachting jaarlijks, afhankelijk van het brandstofpakket, tot circa 340.000 ton biomassa (circa 1.000 ton/dag). Het brandstofpakket kan bestaan uit verse biomassa van de witte lijst en zogenaamd B‐hout (bouw‐ en sloophout) van de gele lijst. De biomassa energiecentrale levert warmte aan het stadsverwarmingsnet en de opgewekte elektriciteit gaat naar het landelijke hoogspanningsnet. Een van de nadelen is wel, dat een biomassacentrale veel fijnstof produceert. In onderstaande tabel is de energiebalans weergegeven. Input Biomassa
MW Output 105 Stadsverwarmingsnet Elektriciteitsnet Eigen verbruik en overige warmteverliezen 105
MW 75 25 5 105
(Bron: MER-raport 076567623:A – Definitief pp. 36)
Biomassa transport en duurzaamheid In onderstaande tabel is een overzicht van de brandstofaanvoer weergegeven. Doel Aanvoer biomassa Aanvoer hulpstoffen Afvoer afval en reststoffen
Transportmiddel Vrachtwagen (100%) Schip (70%) Vrachtwagen Vrachtwagen
Bezoeken per week 291 5 11 6
Alle vrachtwagenbewegingen en scheepsbewegingen van en naar de biomassacentrale zijn alleen voorzien van maandag tot en met vrijdag tussen 07.00 en 19.00 uur. (Bron: MER-raport 076567623:A – Definitief pp. 42-43)
Masterplan
Pagina 54 van 71
Duurzaam Lage Weide
Biomassa transport en duurzaamheid Zowel vanuit economisch oogpunt als vanuit het oogpunt van duurzaamheid heeft het de voorkeur om de biomassa uit lokale bronnen te betrekken. Echter, ook als de biomassa wordt geïmporteerd dan heeft dit nauwelijks invloed op de aanzienlijke CO2 emissiereductie die met het project gepaard gaat. Als de biomassa bijvoorbeeld 200 km per vrachtwagen wordt vervoerd of 2000 km per schip, dan bedragen de daarmee gepaard gaande CO2 emissies minder dan 3% van de CO2 besparing die met de centrale wordt gerealiseerd.
Duurzaamheid in cijfers De hoeveelheid opgewerkte hernieuwbare energie wordt bepaald door de hoeveelheid voorkomen primaire fossiele energie die nodig was geweest om dezelfde hoeveelheid elektriciteit en warmte op te wekken als geen gebruik was gemaakt van de biomassa energiecentrale. Voor de biomassa energiecentrale op Lage Weide komt dit neer op 3.846 TJ primaire energie per jaar. De CO2-besparing wordt bepaald door te kijken naar hoe de energie anders opgewekt zou worden (de referentie technologie) en de hoeveelheid CO2 die zou zijn uitgestoten als deze referentie technologie was gebruikt. Voor de biomassacentrale komt dit neer op een jaarlijkse CO2-besparing van 225.432 ton bij een capaciteit van 105 MW. In onderstaande tabel worden de genoemde getallen verder toegelicht: Elektriciteit Warmte Netto productie 193.395 MWh e/jaar 553.395 Rendement referentie technologie 42,7 % 90 Bijdrage hernieuwbare energie: 1.630 TJ primair/jaar 2.216 Vermeden fossiele primaire energie Emissiefactor referentie technologie 0,581 Ton CO2/MWh e 56,7 Totaal vermeden CO2 112.362 Ton CO2/jaar 113.069 Tabel 1.1 Cijfers duurzaamheid (Bron: MER-raport 076567623:A – Definitief pp. 31)
MWh t/jaar % TJ primair/jaar Ton CO2/TJt Ton CO2/jaar
Totaal 747.330 3.846
225.432
MWh/jaar TJ primair/jaar
Ton CO2/jaar
CO2-reductie gezamenlijk: Nu er plannen liggen voor een biomassacentrale op Lage Weide, zal er in de toekomst mogelijk groene energie op Lage Weide worden opgewekt. Deze CO2-reductie kan niet één op één aan de gemeente Utrecht worden toegerekend. De besparing van CO2-uitstoot die gemeente Utrecht aan zichzelf kan toerekenen hangt af van de energieleverancier en het aantal 'groene stroom' klanten van die energieleverancier in de stad. Omdat de Biomassacentrale niet alleen aan gemeente Utrecht energie gaat leveren mag de CO 2reductie niet één op één aan de gemeente Utrecht en dus Lage Weide toegerekend worden. Bovendien verschilt de besparing van CO2-uitstoot die gemeente Utrecht aan zichzelf kan toerekenen per energieleverancier, afhankelijk van het aantal 'groene stroom' klanten van die energieleverancier in de stad.
Masterplan
Pagina 55 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.5 Stap 3: Gebruik (fossiele) energiebronnen zo efficiënt mogelijk Wanneer er alles aan gedaan is om het energieverbruik te beperken en er gebruik wordt gemaakt van hernieuwbare energie, is het nu de uitdaging om dit lage energieverbruik te behouden. In de laatste stap van de Trias Energetica gaat het om het efficiënt omgaan met zowel fossiele als hernieuwbare energiebronnen. Het is bijvoorbeeld noodzaak om installaties zo efficiënt mogelijk te laten werken.
4.5.1 Gezamenlijk: CO2-compensatie Na het uitvoeren van energiebesparende maatregelen en het duurzaam opwekken van energie is compensatie van de overgebleven CO2-uitstoot een manier om CO2-neutraliteit te bereiken. CO2- of klimaatcompensatie is het compenseren van CO2-uitstoot door het financieren van duurzame projecten. Het compenseren van de CO2-uitstoot gebeurd op de volgende manieren: Milieubelastende activiteiten vervangen door milieuvriendelijke activiteiten, bijvoorbeeld door een kolencentrale te vervangen door een windmolenpark of een terrein vol zonnepanelen; Dezelfde hoeveelheid broeikasgassen vast leggen als er is vrijgekomen, bijvoorbeeld in groeiende bossen. Bomen hebben voor hun groei koolstofdioxide (CO2) nodig, die ze uit de lucht halen en vastleggen. Op die manier compenseren ze de uitstoot van CO2; De uitstoot van dezelfde hoeveelheid broeikasgassen voorkomen (in eigen land of elders op de wereld), waardoor de totale hoeveelheid broeikasgassen niet toeneemt. CO2 Bank Utrecht: De “CO2 Bank Utrecht” is een stichting die is opgericht op initiatief van De Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU). Met de compensatiegelden maakt de “CO2 Bank Utrecht” projecten mogelijk op het gebied van energiebesparing en opwekking van duurzame energie binnen de regio Utrecht. Door gebruik te maken van de compensatieregeling van “CO2 Bank Utrecht” investeert een bedrijf dus in zijn eigen omgeving. Andere stichtingen/organisaties: Naast de “CO2 Bank Utrecht” zijn er ook andere stichtingen/organisaties die handelen in CO2uitstoot. Deze stichtingen/organisaties gebruiken de compensatiegelden om duurzame projecten vaak buiten Nederland (bijvoorbeeld in ontwikkelingslanden) te financieren. Kosten: De kosten om de CO2-uitstoot te compenseren lopen per aanbieder flink uiteen. In onderstaande tabel zijn de bedragen weergegeven per aanbieder om 1 ton CO2 te compenseren. Partijen CO2 Bank Utrecht Nederlandse stichtingen/organisaties Buitenlandse stichtingen/organisaties
Kosten per 1 ton CO2 € 20,00 € 9,75 € 5,75
Lage Weide: De totale CO2-uitstoot van het bedrijventerrein Lage Weide is circa 120.000 ton op jaarbasis. Een van de doelstellingen van de gemeente Utrecht is om een CO2-reductie van 30% te bereiken. Dit komt voor Lage Weide neer op circa 36.000 ton CO2. In onderstaande tabel is een indicatie van de kosten weergegeven wanneer besloten wordt gebruik te maken van deze compensatie mogelijkheid: Partijen CO2 Bank Utrecht Nederlandse stichtingen/organisaties Buitenlandse stichtingen/organisaties Masterplan
Jaarlijkse Kosten 1 ton CO2 Doelstelling 30% € 20,00 € 720.000,-/jaar € 9,75 € 351.000,-/jaar € 5,75 € 207.000,-/jaar Pagina 56 van 71
Lage Weide CO2-neutraal € 2.400.000,-/jaar € 1.170.000,-/jaar € 690.000,-/jaar Duurzaam Lage Weide
4.6 Maatregelen buiten de scope 4.6.1 Windmolens (centraal) Niet elk gebied is even rendabel en/of geschikt om energie op te wekken via wind. Windmolens kunnen het best worden geplaatst in zones met een hoog windpotentieel (zie rode gebieden in “Figuur 4.7: Windpotentieel Nederland”) . Maar er moet ook rekening gehouden worden met de bestemming van het gebied en de afstandsregels. Uit de Rijksstructuurvisie ‘Windenergie op land’ is te concluderen dat de provincie Utrecht niet onder de gekozen gebieden voor grootschalige windenergie op land valt. Met alleen de gekozen gebieden wordt de doelstelling van het Rijk, 6.000 MW aan windenergie in 2020 in heel Nederland, niet behaald. Daarom heeft elke provincie de taak om een, vooraf bepaald, deel aan windenergie op te wekken. Voor de provincie Utrecht is dit 60 MW aan windenergie. Er is al een initiatief geweest door Energie-U voor het plaatsen van windmolens. Energie-U heeft een plan voor een moderne windpark, van 6 windmolens, op Lage Weide gehad. Met een ashoogte van 100 m en wieken van 50 m. Gezien het feit dat er geen draagvlak is binnen de gemeente wordt in dit Masterplan hier verder geen aandacht aan besteed.
Figuur 4.7: Windpotentieel Nederland op 100 m
4.6.2 Port of Utrecht Port Of Utrecht is een publiekprivaat initiatief dat zich richt op het efficiënter organiseren van goederenstromen van en naar de regio Utrecht. Door lading te bundelen en slim te combineren, gaat de dekkingsgraad omhoog. Hierdoor dalen de vervoerkosten neemt het aantal transportbewegingen af. Dat leidt weer tot minder brandstofverbruik en uitstoot van CO2.
Masterplan
Pagina 57 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.6.3 Beperking CO2-uitstoot voertuigen Een gedeelte van de CO2-uitstoot op Lage Weide wordt veroorzaakt door mobiliteit en valt derhalve niet onder de scope van dit rapport. Cases die de gemeente Utrecht nader zou kunnen onderzoeken zijn bijvoorbeeld het stimuleren van carpool (eigen carpoolplaats Lage Weide met fietsen en/of Green Wheels) en openbaar vervoer (bus en trein).
4.7 Toekomst De ontwikkelingen op het gebied van energieopwekking en -besparing staan niet stil. Er moet vooruit worden gekeken en nieuwe technieken moeten een eerlijke kans krijgen zich te bewijzen. In dit hoofdstuk worden enkele mogelijkheden voor de toekomst benoemd.
4.7.1 Lokale energietransitie (Smart Grid) Lokale energiecentrale op basis van combinatie van Warmte en Koude uit drinkwater (WKD), WKO, warmtepompen en op termijn een biomassa ketelinstallatie met elektra-opwekkingsmodule. WKD is energiewinning uit drinkwater. De transportleiding van Vitens loopt door Lage Weide, vlak langs een gebied waar kantoorgebouwen geconcentreerd zijn. Met de opgegeven bandbreedte van temperatuurverhoging en -verlaging van het drinkwater en de minimale watersnelheid in de leiding, moet het mogelijk zijn 1.000 kW koude te onttrekken aan het leidingwater zonder gebruik te maken van warmtepompen. Ook voor verwarmingsdoeleinde kan WKD aangewend worden met toepassing van warmtepompen. In het gebied is gelijktijdig zowel behoefte aan warmte als koude. Door zowel in warmte als koude transportleidingen te voorzien kan tevens energie tussen bedrijven onderling uitgewisseld en opgewaardeerd worden. Als de behoefte aan energie groter is dan door de WKD geleverd kan worden, kan de installatie uitgebreid worden met WKO. Ook kan de warmtepompinstallatie zodanig ingericht worden, dat deze modulair uitbreidbaar is en aangepast kan worden aan de behoefte. Een stap verder is het toevoegen van een biomassa ketelinstallatie. Deze kan zowel in warmte voorzien als elektrische energie voor de warmtepomp installatie. Eventueel overtollige energie kan aan het elektranet geleverd worden. Het energieplaatje kan nog gunstiger worden door zonneboilers en PV-panelen op omliggende daken aan te brengen, bij wegrenovaties voorzieningen voor wegdekenergie aan te sluiten en op de installatie aan te sluiten. Geavanceerde meet & regeltechniek bepaald welke bronnen aangewend worden en waar eventueel energie opgeslagen wordt. Bij voldoende deelname van bedrijven die hun energieverbruik laten monitoren, kan worden bekeken wie, wanneer en waar een bepaalde energiestroom kan gebruiken. Zo kunnen bedrijven elkaar voorzien van energie/stoffen en ontstaat er een netwerk (Smart Grid). Wij adviseren bij het opzetten van een ‘Smart Grid’, om per bedrijvencluster te bekijken welke optie(s) hiervoor zinvol zijn.
Masterplan
Pagina 58 van 71
Duurzaam Lage Weide
4.7.2 Trillingenergie Naast zon, wind en water is een nieuwe alternatieve energiebron is volop in ontwikkeling. Trillingenergie, met behulp van Piëzo-elektrisch materiaal kan er energie uit trillingen worden opgewekt. Er zijn verschillen toepassingen mogelijk en er zijn al verschillende proefopstelling uitgevoerd. Een voorbeeld van zo’n proefopstelling is de “provinciale weg N34 bij Hardenberg”, hier is het piëzoelektrisch materiaal verwerkt in het wegdek. De hoeveelheid opgewekte energie is afhankelijk van het aantal passerende voertuigen en het aantal piëzo-elementen in het wegdek. Voertuigen die langzamer rijden lijken iets meer energie op te wekken dan sneller rijdende voertuigen. Nader onderzoek is nodig om dit te bevestigen.
Masterplan
Pagina 59 van 71
Duurzaam Lage Weide
5 Financiering & subsidie Het uitvoeren van besparingsmaatregelen draagt bij aan een beter milieu en een gezonde woon- en werkomgeving. De overheid ondersteunt daarom deze maatregelen met subsidies of leningen met een gunstig rentetarief. Er zijn ook bedrijven die meedenken om deze maatregelen rendabel(er) te maken. Met slimme constructies als ESCo’s en leasemogelijkheden wordt de weg naar een energiezuinig gebouw en duurzame omgeving steeds korter. In dit hoofdstuk worden diverse financieringsmogelijkheden uitgewerkt.
5.1 Financiering In dit hoofdstuk worden verschillende fondsen en financiële constructies beschreven om de financiering van de beschreven maatregelen mogelijk te maken.
5.1.1 Regionaal: Energiefonds Utrecht Het Energiefonds Utrecht biedt financiële ondersteuning in de vorm van leningen, garantstellingen en participaties. Het Energiefonds Utrecht biedt het volgende: 5.1.1.1 Financiële ondersteuning Het financieringsdeel van het fonds draagt maximaal 50%. Bijdragen vanaf €25.000,- tot €200.000,per individueel project. Voor lichte financiering geldt een bijdrage vanaf €5.000,- tot €25.000,-. Daarnaast ondersteunt het fonds met inhoudelijke kennis en ervaring. Energiefonds Utrecht wil de uitdaging aangaan om haalbare maar moeilijke financierbare projecten toch mogelijk te maken. Het Energiefonds Utrecht biedt alleen financiële ondersteuning wanneer het project zonder deze ondersteuning niet haalbaar is. Bezoek voor meer informatie en het intake-formulier de website: www.energiefondsutrecht.nl of mail naar
[email protected]. 5.1.1.2 Energielening Utrecht Vanaf 4 maart 2014 heeft het Energiefond Utrecht een nieuwe lening. Voor technieken die voorkomen op de ‘Energielijst EIA – RVO’ en ‘Energiebesparing en winst – Infomil’ levert Energiefonds Utrecht een financieringsbijdrage van maximaal 50%. Het gaat hierbij om projecten tussen €5.000,- tot €25.000,-. Het is een annuitaire lening met een looptijd van 5 jaar tegen 3% rente of 10 jaar tegen 4% rente. De lening is aan te vragen op www.energieleningutrecht.nl en binnen één werkdag wordt er antwoord/goedkeuring gegeven. Het leenbedrag wordt binnen vijf werkdagen overgemaakt. De bedrijven op Lage Weide kunnen hier hun voordeel mee doen voor maatregelen met een terugverdientijd van > 5 jaar en <10 jaar. Vanuit een ander fonds, het Nationaal Energiebespaarfonds, is een soortgelijke energielening voor particulieren. Voor meer informatie zie: www.ikinvesteerslim.nl.
Masterplan
Pagina 60 van 71
Duurzaam Lage Weide
5.1.2 Verlichting Leasen Bedrijven als ‘Philips Lighting Capital’ maken het mogelijk om verlichting te leasen. De totale kosten van de nieuw aangebrachte verlichtingsapparatuur en de installatie daarvan worden samengevoegd en vervolgens gespreid over een periode van 3 tot 5 jaar. Elke maand moet een vast bedrag worden betaald, totdat het gehele leasebedrag is voldaan. Ondertussen wordt er gebruik gemaakt van een energiezuiniger verlichtingssysteem en wordt daardoor al geld bespaard tijdens de betalingsperiode. Door de lagere energiekosten wordt er in veel gevallen meer bespaard dan het bedrag dat, er elke maand betaald moet worden. Dankzij de betaling van een maandelijks tarief blijft er budget beschikbaar voor andere doeleinden en kan er toch onmiddellijk geprofiteerd worden van hogere kwaliteit verlichting en energiebesparingen.
5.1.3 Green Lease overeenkomst Het kan zijn dat de gebruiker niet de eigenaar is van het gebouw, maar wel het gebouw wil verduurzamen. Een duurzaam huurcontract tussen de gebruiker en de verhuurder met prestatieafspraken over duurzaam gebruik en duurzame exploitatie kan hierbij uitkomst bieden. ‘Green Lease’ is een prestatiecontract met afspraken over duurzaam gebruik en duurzame exploitatie van het gebouw. De afspraken tussen huurder en verhuurder gaan over het naar rato verdelen van kosten, baten en risico’s en zijn gericht op het behalen van energiebesparende en milieutechnische doelstellingen. Er moet wel sprake zijn van een gezamenlijk belang. Zowel de huurder als de verhuurder is verantwoordelijk voor efficiënt gebruik van materialen en bronnen, met als gevolg een juiste verdeling van kosten en baten.
5.1.4 Verhuur van dak / terrein Er zijn bedrijven die investeren in groene energie en daarvoor het dak (of de grond) van particulieren willen huren om er vervolgens zonnepanelen (of misschien wel windmolens) te installeren en deze te exploiteren. Na een periode van gemiddeld 15 jaar, wordt de volledige installatie eigendom van de particulier. Sinds 1 januari 2014 is het voor bedrijven mogelijk om het dak van hun bedrijfsgebouw ter beschikking te stellen (verhuren) aan particulieren voor zonnecellen. De particulieren moeten om hiervoor in aanmerking te komen in de nabijheid van de zonnestroominstallatie wonen. Nabijheid is gedefinieerd door middel van de ‘postcoderoos’ (viercijferige postcode incl. aangrenzende postcodes). Hierdoor wordt wel een “groene uitstraling” bereikt maar levert geen voordeel op het energieverbruik voor het Figuur 5.1: Postcoderoos Lage Weide bedrijf. De opgewekte stroom wordt namelijk voor de meter teruggeleverd aan het net en heeft dus geen invloed op het energieverbruik van het bedrijf. De wet in Nederland maakt het helaas nog niet mogelijk om energie te leveren aan andere bedrijven. Masterplan
Pagina 61 van 71
Duurzaam Lage Weide
5.1.5 ESCo’s Een Energy Service Company (ESCo) is een bedrijf dat de investering op zich neemt voor energiebesparing en ook de beste energieoplossing kiest om deze besparingen te realiseren, zonder dat dit ten koste gaat van het comfort en prestaties. Er is dan wel een minimale omvang van het energieverbruik nodig. Deze optie is handig voor organisaties die wel op energie willen besparen en daarmee de energierekening verlagen, maar de benodigde investeringen liever buiten de deur houden. Via een Energie Prestatie Contract (EPC) wordt een lange termijnsamenwerking tussen een vastgoedgebruiker en een ESCo vastgelegd. Het EPC omvat een pakket aan energiebesparingsmaatregelen. De ESCo garandeert de energiebesparingen en hiermee worden de benodigde investeringskosten terugverdiend. Afspraken over de wijze waarop de gegarandeerde besparingen worden aangetoond worden vastgelegd. Zo ook afspraken over de effecten van het gebruik. De gebruiker van het gebouw wordt rechtstreeks (financieel) aangesproken op mogelijke energieverspilling. De ESCo is risicodragend gedurende de contractduur.
5.2 Subsidie In dit hoofdstuk worden verschillende subsidies beschreven om de financiering van de beschreven maatregelen mogelijk te maken.
5.2.1 Europees: European Local ENergy Assistance (ELENA) Deze subsidie is bedoeld voor gemeenten en provincies en dekt de kosten voor het voorbereiden, implementeren en financieren van de investering. Hieronder vallen bijvoorbeeld haalbaarheids- en marktonderzoeken, energieaudits en voorbereidingen voor de aanbestedingsprocedure. Lokale overheden kunnen dus een projectplan uitwerken voor een grote investering op het gebied van klimaat en duurzame energie. De kosten voor de uitwerking worden voor 90% vergoed. In de periode 2007-2012 heeft ELENA 2,4 miljard euro aan investeringen gegenereerd. Voor het aanvragen van subsidie uit ELENA geldt het principe 'wie het eerst komt, wie het eerst maalt'. ELENA maakt deel uit van het programma Intelligente Energie voor Europa en wordt uitgevoerd door de ‘Europese Investeringsbank’. De ‘Rijksdienst voor Ondernemend Nederland’ biedt ondersteuning bij het aanvragen van een ELENA-subsidie.
5.2.2 Europees: Europees Energie Efficiëntie Fonds (EEEF) Dit fonds is gelanceerd door de Europese Commissie op 1 juli 2011 als onderdeel van het Europees Energieprogramma voor Herstel (EEPR). Het EEEF is opgericht als ondersteuning bij het verwezenlijken van de klimaat- en energiedoelstellingen. Dit wordt gedaan door middel van investeringen in energiebesparende, energie-efficiënte en hernieuwbare energieprojecten. Deze projecten zijn met name gericht op stedelijke gebieden waar ten minste 20% energie bespaard kan worden of waar de CO2-uitstoot kan worden verminderd. Bij de start bestond het fonds uit 265 miljoen euro. Publieke en private investeerders, in het bijzonder financiële instellingen, kunnen op een later moment een bijdrage in het fonds storten. Het uiteindelijke doel is een bedrag van 800 miljoen euro te verkrijgen. Voornamelijk decentrale overheden, zoals gemeenten en provincies, en leveranciers van energiediensten (ESCO's) kunnen aanspraak maken op het Europese fonds. Het fonds biedt een breed scala aan financiële middelen, zoals leningen en garanties, voor het promoten van investeringen in duurzame energie. Masterplan
Pagina 62 van 71
Duurzaam Lage Weide
5.2.3 Landelijk: Kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) De kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (KIA) is een fiscale regeling waarmee de overheid ondersteuning biedt bij investeringen, van € 2.301,- t/m € 306.931,-, in bedrijfsmiddelen. Een onderneming kan gebruik maken van de KIA regeling bij het aangaan van een juridische betalingsverplichting ter zake van de aanschaf of verbetering van een bedrijfsmiddel, of het maken van voortbrengingskosten voor een bedrijfsmiddel. Zuinige auto’s komen in 2014 niet meer in aanmerking voor de KIA. Onderstaande tabel geeft aan een indicatie van de ondersteuning voor 2014: Investering Niet meer dan € 002.301,- t/m € 055.249,- t/m € 102.312,- t/m Meer dan
€ 002.300,€ 055.248,€ 102.311,€ 306.931,€ 306.931,-
Ondersteuning 00% 28% € 15.470,€ 15.470,- inclusief 7,56% op het investeringsdeel boven de € 102.311,00%
Tabel 5.1: KIA ondersteuning 2014
Bezoek voor meer informatie over deze subsidie de website: www.belastingdienst.nl
5.2.4 Landelijk: MIA\Vamil Voor de Milieu Investeringsaftrek(MIA) is in 2014 een budget van €93 miljoen beschikbaar en voor de willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil) is in 2014 een budget van €38 miljoen beschikbaar. De MIA en Vamil zijn twee verschillende regelingen waarmee: 1. fiscaal voordelig geïnvesteerd kan worden in milieuvriendelijke producten of bedrijfsmiddelen; 2. innovatieve milieuvriendelijke producten sneller op de markt gebracht kunnen worden. Fiscaal voordelig investeren: Via de MIA kan tot 36 % van de investeringskosten voor een milieuvriendelijke investering afgetrokken worden van de fiscale winst aanvullend op de reguliere afschrijving. Met de Vamil wordt zelf bepaald hoe snel of hoe langzaam deze investeringskosten worden afgeschreven. Dat levert een liquiditeit- en rentevoordeel op. Voor alle ondernemers Alle Nederlandse ondernemers die inkomsten- of vennootschapsbelasting betalen, kunnen gebruik maken van de MIA\Vamil. De regeling is onder meer interessant voor ondernemers in de agrarische sector, de scheepvaart en de industrie, maar ook voor ondernemers die investeren in duurzaam vervoer, duurzame recreatie en duurzame gebouwen. De producten en bedrijfsmiddelen die in aanmerking komen voor de MIA\Vamil staan vermeld in de Milieulijst. Bezoek voor meer informatie, de Milieulijst of het aanvragen van deze subsidie de website: www.rvo.nl/miavamil of neem contact op met de helpdesk 088 – 602 3554.
Masterplan
Pagina 63 van 71
Duurzaam Lage Weide
5.2.5 Landelijk: Energie-investeringsaftrek (EIA) De Energie-investeringsaftrek (EIA) is een fiscale regeling waarmee de overheid ondersteuning biedt bij investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie. Met de EIA kan 41,5% van de investeringskosten extra afgetrokken worden van de fiscale winst. Het directe financiële voordeel is afhankelijk van het belastingpercentage; het bedraagt ongeveer 10% van de goedgekeurde investeringskosten. De EIA kan toegepast worden naast de 'gewone' investeringsaftrek. De overheid wil met de EIA het Nederlandse bedrijfsleven aansporen tot energiebesparing en toepassing van duurzame energie. Het budget voor 2014 is € 141 miljoen. Bezoek voor meer informatie of het aanvragen van deze subsidie de website: www.rvo.nl/eia of neem contact op met de helpdesk 088 - 042 4242.
Masterplan
Pagina 64 van 71
Duurzaam Lage Weide
5.2.6 Landelijk: Stimulering duurzame energieproductie (SDE+) De SDE+ stimuleert de productie van duurzame energie. Duurzame energie wordt opgewekt uit schone, onuitputtelijke bronnen en heet daarom ook wel ‘hernieuwbare energie’. De SDE+ is opengesteld voor de productie van hernieuwbare elektriciteit, gas, warmte of een combinatie van hernieuwbare warmte en elektriciteit (WKK) voor energie uit: biomassa, geothermie, water, wind en zon. De SDE+ is een exploitatiesubsidie. Dit houdt in dat producenten subsidie ontvangen voor de opgewekte duurzame energie en niet voor aanschaf van de productie-installatie, zoals bij een investeringssubsidie. De SDE+ richt zich op bedrijven en (non-profit) instellingen die duurzame energie willen produceren. De Rijksoverheid is uitgesloten van deelname. De kostprijs van duurzame energie is hoger dan die van grijze energie. De productie van duurzame energie is dan ook niet altijd rendabel. De SDE+ vergoedt het verschil tussen de kostprijs van grijze energie en die van duurzame energie over een periode van 5, 12 of 15 jaar, afhankelijk van de technologie. De hoeveelheid subsidie is afhankelijk van de technologie en de hoeveelheid duurzame energie die geproduceerd wordt. De SDE+ heeft in 2014 één budget, van 3,5 miljard euro, voor alle categorieën en wordt gefaseerd opengesteld. In de eerste fase kan voor de goedkopere technieken subsidie aangevraagd worden. De subsidie loopt per fase op. Daarnaast is het in bepaalde gevallen mogelijk in een zogenaamde vrije categorie aan te vragen. Fase: Startdatum vanaf: Elektriciteit Gas Warmte
(€/kWh) 3 (€/Nm ) (€/GJ)
Fase 1 1 april 9.00 0,07 0,483 19,40
Fase 2 12 mei 17.00 0,08 0,552 22,20
Fase 3 16 juni 17.00 0,09 0,621 25,00
Fase 4 1 sept. 17.00 0,11 0,759 30,60
Fase 5 29 sept. 17.00 0,13 0,897 36,10
Fase 6 3 nov. 17.00 0,15 1,035 41,70
Vrije categorie Tabel 5.2: Opbouw SDE+ subsidie
Bij aanvraag dient rekening gehouden te worden met de volgende aandachtspunten: Maximaal één aanvraag per categorie en adres waarop de productinstallatie wordt geplaatst; Het basisbedrag dat geldt bij subsidietoekenning kan variëren, afhankelijk van het moment waarop de aanvraag is ingediend. Voor de vrije categorie gelden andere basisbedragen; Agentschap NL behandelt de aanvragen op volgorde van binnenkomst. Bij meer aanvragen dan er nog budget beschikbaar is, worden de aanvragen gerangschikt op volgorde van laagste naar hoogste basisbedrag. Bij een gelijk basisbedrag, wordt onder deze aanvragen geloot; Aanvragen ontvangen na 17.00 uur worden voor de verdeling van het subsidiebudget aangemerkt als ontvangen op de volgende werkdag. Bij toekenning van de subsidie dienen de volgende stappen te worden doorlopen: Het project realiseren en de productie-installatie in gebruik nemen; Inschrijven bij een certificerende instantie, zoals CertiQ en VertoGas; Door een netbeheerder of, in het geval van warmte, door het meetbedrijf laten vaststellen als producent van groene energie, ook dient er een meetprotocol op te worden gesteld. Bezoek voor meer informatie of het aanvragen van deze subsidie de website: www.rvo.nl/sde of neem contact op met de helpdesk 088 - 042 4242.
Masterplan
Pagina 65 van 71
Duurzaam Lage Weide
5.2.7 Regionaal: De Utrechtse Energie! Impuls De Utrechtse Energie! Impuls is een stimuleringsregeling die 50% van de kosten voor het opstellen van een businesscase voor energiebesparing vergoedt. Enkele van de genoemde besparingsmaatregelen zijn interessant om verder uit te werken als businesscase. Deze subsidie komt ondernemers tegemoet die zich willen inzetten om energiebesparende maatregelen verder uit te werken. Bezoek voor meer informatie de website: www.utrecht.nl/energieimpuls of mail naar
[email protected].
5.3 Overige regelingen De in dit hoofdstuk beschreven regelingen bieden geen financiële ondersteuning voor de genoemde maatregelen maar zorgen indirect voor een reductie van de CO2-uitstoot.
5.3.1 Landelijk: Green Deals Bij de ontwikkeling van duurzame initiatieven kunnen bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden tegen barrières aanlopen. De barrières kunnen verschillende oorzaken hebben. Soms zijn het wetten en regels die voor vertraging zorgen. Een andere keer hebben initiatiefnemers moeite om geschikte samenwerkingspartners te vinden of lukt het niet om voldoende geld bij elkaar te krijgen. In die gevallen kan de Rijksoverheid helpen. Ze sluit dan een Green Deal af en zet zich in om deze knelpunten weg te nemen. Bezoek voor meer informatie of het aanmelden voor een Green Deal de website: www.rijksoverheid.nl/greendeal of neem contact op met de helpdesk 088 – 602 9000.
5.3.2 Landelijk: Groenprojecten De overheid geeft belastingvoordeel aan ‘groene’ spaarders en beleggers. Daardoor kan de bank een lening voor een lager rentetarief aanbieden aan een investeerder met een groenproject. Zo’n investeerder heeft hiervoor een groenverklaring nodig. De aanvraag gaat als volgt in zijn werk: De bank doet de aanvraag. Het Groenfonds van de bank vraagt voor de initiatiefnemer of projectbeheerder de Groenverklaring aan bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Bij de aanvraag voegt de projectbeheerder een projectplan met een beschrijving van het project, de verwachte milieuverdienste, de benodigde financiering, het verwachte rendement en de risico’s. Een projectbeheerder kan in geval van twijfel vooraf met RVO.nl contact opnemen voor overleg of om te informeren of het project kans maakt op de Groenverklaring. Na beoordeling geeft RVO.nl namens het ministerie van I&M de Groenverklaring af. De procedure duurt gemiddeld vijf weken. De Groenverklaring blijft voor de meeste projecten maximaal tien jaar geldig, voor natuurprojecten maximaal dertig jaar. RVO.nl beoordeelt de projecten in verschillende categorieën waaronder: terugwinning en hergebruik; duurzame energie; energiebesparing; duurzaam bouwen; duurzame mobiliteit; duurzame waterketens en andere innovatieve projecten. Bezoek voor meer informatie de website: www.rvo.nl/subsidies-regelingen/regeling-groenprojecten of neem contact op met de helpdesk 088 - 042 4242.
Masterplan
Pagina 66 van 71
Duurzaam Lage Weide
6 Conclusies & aanbevelingen In de onderstaande tabel zijn de in Hoofdstuk 4 beschreven, individuele en gezamenlijke, kansen voor energiebesparing en daarmee CO2-reductie weergegeven. Aan de hand van deze tabel kunnen een aantal maatregelen worden geselecteerd om nadere uit te werken tot businesscase. Welke maatregelen geschikt zijn om uitgewerkt te worden is afhankelijk van het ambitieniveau en de investeringskracht van het collectief van bedrijven. Trias stap: H.: Maatregel: 0 4.1.1 Individueel: Energiescan 1-3 4.1.1 - Diverse individuele maatregelen
Benodigde investering: Afhankelijk van bedrijfssituatie Afhankelijk van bedrijfssituatie
Besparing Beoordeling Subsidie/financiering: T.v.t/jr.: Energie: CO2: Techniek: Investering: T.v.t: Cijfer: 50% Gemeente Utrecht < 1 jaar 0% 0% +++ +++ +++ 10 Diverse subsidies < 5 jaar 5-15% 5-15% +++ ++ +/8
1 1 1 2a 2a 2b 2b 2b 2b 2b 2b 3
Afhankelijk van bedrijfssituatie Afhankelijk van bedrijfssituatie Afhankelijk van bedrijfssituatie € 48.000.000,- tot € 60.000.000,Afhankelijk van bedrijfssituatie € 60.000.000,- tot € 64.000.000,Van € 160.000.000,Afhankelijk van bedrijfssituatie € 207.000,-/jr. tot € 720.000,-/jr.
EIA EIA EIA Onbekend EIA & SDE+ EIA & SDE+ EIA & MIA SDE+ -
4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.3.1 4.3.2 4.4.1 4.4.2 4.4.3 4.4.4 4.4.5 4.4.6 4.5.1
Gezamenlijk: Verlichting Gezamenlijk: Isolatie Gezamenlijk: Openbare verlichting Gezamenlijk: Afvaloptimalisatie Gezamenlijk: Stadsverwarming Gezamenlijk: Inkoop groene energie Gezamenlijk: Zonnepanelen Gezamenlijk: Windmolens (decentraal) Gezamenlijk: WKO/WKD Individueel: RWZI Gezamenlijk: Biomassacentrale Gezamenlijk: CO2-compensatie
< 10 jaar 3-10 jaar < 10 jaar < 1 jaar > 30 jaar < 15 jaar > 25 jaar > 30 jaar n.v.t. -
< 10% < 5% < 1% 0% 0% 30% 30% n.v.t. n.v.t. 0%
< 10% ++ < 5% +++ < 1% ++ n.t.b. + < 13% + < 80% +++ 30% +++ 30% + n.v.t. ++ n.v.t. +/- +++ 30% n.v.t.
++ ++ + ++ -+++ -----+/-
+++ ++ ++ +++ -+++ -------n.v.t.
9 9 8 8 4 10 6 3 4 3 6 6
Tabel 6.1: Overzicht verduurzamingspotentieel
In het blauw is een eindbeoordeling weergegeven om een gemakkelijkere keuze te maken welke maatregelen het grootste potentieel hebben om als businesscase uitgewerkt te worden. De beoordeling wordt geclassificeerd met ‘+’ (positief) en ‘-‘ (negatief). Het maximum aantal plus- of mintekens dat per veld kan worden behaald is drie. Bij techniek wordt de toepasbaarheid, mogelijke klachten van omwonende, vervuiling van de maatregel bedoeld. De classificatie investering en terugverdientijd (T.v.t.) spreken voor zich. Bij de overall waardering is het cijfer 10 het hoogst haalbare en dus het beste toe te passen.
Masterplan
Pagina 67 van 71
Duurzaam Lage Weide
Om businesscases door te willen voeren is het verstandig om te kiezen voor een aantal vaste installatiebedrijven voor geheel Lage Weide. De keuze voor een betrouwbaar installatiebedrijf kan onder andere worden beoordeeld het in bezit hebben van kwaliteitscertificaten, zoals de SEI-erkenning die gericht is op vakbekwaamheid en KOMO-instal. Verder moet er worden gekeken naar de relevante ervaring van een installateur en of het installatiebedrijf is aangesloten bij een overkoepelende organisatie. Uneto-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche, stelt bijvoorbeeld voorwaarden over zaken als offertes, schade tijdens installatie, meer- en minderwerk, betalingsmethodes en geschillen. In samenspraak tussen overheid en ILW kan de keuze worden gemaakt uit één combinatie van de genoemde maatregelen, om vervolgens met een op te stellen plan van aanpak, de businesscases op te starten. Conclusie & aanbevelingen Lage Weide heeft een totale CO2-uitstoot van circa 120.000 ton, de doelstelling van 30% CO2reductie komt neer op circa 36.000 ton CO2. Wij adviseren om maatregelen op het gebied van isolatie, (behoeftegestuurde) verlichting en het opwekken van hernieuwbare energie door middel van zonnepanelen collectief op te zetten in de vorm van businesscases. Dit zijn maatregelen waar gemiddeld een middellange terugverdientijd voor staat. Een centrale aanpak kan voor de ondernemers doorslaggevend zijn om zich aan te sluiten bij een of meerdere businesscases doordat zij minder tijd in deze zaken hoeven te investeren en mogelijk goedkoper uit zijn doordat er groepskortingen kunnen worden afgedwongen. Met de uitvoering van de collectieve inclusief de individuele maatregelen kan een CO2-reductie worden bereikt van > 30%.
Masterplan
Pagina 68 van 71
Duurzaam Lage Weide
7 Disclaimer De genoemde kansen voor energiebesparing en CO2-reductie uit dit Masterplan zijn gebaseerd op eigen waarnemingen en geïnventariseerde data vanuit de afgenomen Energiescans. Om een compleet beeld te krijgen van heel Lage Weide zijn er, ter aanvulling op de Energiescans, kengetallen gebruikt van SenterNovem en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), aangevuld met de ervaring vanuit de praktijk. De in dit rapport genoemde bedragen zijn budgetbedragen excl. BTW. Er kunnen geen rechten ontleend worden aan gegevens uit deze scan zoals subsidies, bedragen of terugverdientijden. In dit rapport is geen rekening gehouden met eventuele gevolgen van het nieuwe bestemmingsplan wat voor Lage Weide in februari 2014 van kracht is geworden.
Masterplan
Pagina 69 van 71
Duurzaam Lage Weide
8 Bijlage
Masterplan
Pagina 70 van 71
Duurzaam Lage Weide
Masterplan
Pagina 71 van 71
Duurzaam Lage Weide
