Update. Martin Pikaart, voorzitter Alternatief voor Vakbond: Ons pensioenstelsel moet radicaal op de schop

Update. Vakblad over pensioen. Nr. 1 2012.

Martin Pikaart, voorzitter Alternatief voor Vakbond:

Ons pensioenstelsel moet radicaal op de schop. Gaston Siegelaer, Senior Investment Consultant bij Towers Watson:

DC-regelingen: Een passend antwoord op de individuele pensioenambitie.

Inhoudsopgave Voorwoord Ons pensioen­stelsel moet radicaal op de schop

4

Interview met Martin Pikaart, voorzitter Alternatief voor Vakbond (AVV) Door Bas Smelt, segmentmanager MKB en Geert de Vries, freelance copywriter

Nieuwe vergunning voor advi­sering over pensioen: doen?

12

Door Hester Brenninkmeijer, projectmanager EBFS en mr. drs. Alieke Doornink, werkzaam bij het Instituut voor Financiële Kennisontwikkeling (IFK)

Marktonderzoek en pensioen

18

Juridische status van afsluitprovisie

20

Door mr. Pauline Bakker, pensioenjurist

DC-regelingen; Een passend antwoord op de individuele pensioenambitie

28

Door Gaston Siegelaer, Senior Investment Consultant bij Towers Watson

Voorwoord

Om medewerkers te binden is meer nodig dan een goede pensioenregeling

PensioenFocus

Interview met Saskia van Delft, HR Manager bij IDG Nederland Door Bettine Schipper, Klantoriëntatie Manager en Geert de Vries, freelance copywriter

2012 wordt een spannend jaar. Het distributielandschap voor pensioen staat aan de vooravond van een ingrijpende verandering. Welke adviseurs houden de focus op pensioen? De schattingen hierover lopen sterk

Korte Update

35

40

Door Hans van den Berg, Fiscale Zaken

uiteen. Zeker is dat er minder pensioenadviseurs overblijven. Op 1 februari weten we iets meer, want dan wil de AFM weten wie doorgaat. En op 1 juli moet de adviseur dit nog eens aantonen met een bewijs van inschrijving

Oudere werknemer is goud waard

bij een opleidingsinstituut. In een artikel over Wft Pensioenen wordt alles nog eens op een rij gezet.

Column door Erik Beckers, manager praktijk­groep pensioenrecht

41

Bij het Pensioenakkoord lag de focus in eerste instantie op de zware beroepen en op de ouderen. Vele instanties klaagden erover dat deze doelgroepen onevenredig zwaar getroffen worden. Totdat bleek dat ook de jongeren er niet best vanaf komen. Martin Pikaart, voorzitter AVV, bekijkt het pensioenakkoord vanuit het perspectief van de jongeren. In een interview leren we waar het aan schort. En hoe het naar zijn mening in de toekomst beter kan. En nu we het toch over de toekomst van pensioen hebben. Komt de focus bij collectieve contracten vooral te liggen op solidariteit? Of krijgen de individuele wensen van werknemers binnen de collectieve regelingen meer aandacht? Gaston Siegelaer van TowersWatson heeft een duidelijke visie over welke kant het opgaat. Lees zijn verhaal! In 2011 stond pensioen vrijwel dagelijks in de media. Door alle ontwikkelingen lijkt dat in 2012 niet anders te worden. Want ik heb het bijvoorbeeld nog niet eens gehad over verschuiving van de AOW naar de 65ste verjaardag. U kunt hier in deze Update meer over lezen. Ik wens u veel focus op pensioen toe. Rolf van Woerkom Directeur Marketing en Verkoop

Update: Hét vakblad voor personen die werkzaam zijn op het gebied van pensioen. Update is een uitgave van Zwitserleven en verschijnt vier keer per jaar. Redactie: Marion Boom, Arjan Bosma, Peter Keizer, Bettine Schipper, Bas Smelt, Albertjan ten Thije, Wim van Kouteren. Vormgeving: Ecco Fatto! / JeanPaul Commandeur. Deze Update is verder tot stand gekomen m.m.v.: Pauline Bakker, Erik Beckers, Hans van den Berg, Hester Brenninkmeijer, Alieke Doornink, Poul Gelderloos, Thomas Hupkens, Kees van Oostwaard, Gaston Siegelaer en Geert de Vries. Redactie adres: Zwitserleven, Redactie Update, Burgemeester Rijnderslaan 7, 1185 MD Amstelveen. Telefoon 020-3478206, e-mail: [email protected]. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden uitgever en samenstellers geen aansprakelijkheid voor eventuele (druk-)fouten en/of onvolkomenheden. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Zwitserleven.

3

Interview door Bas Smelt, segmentmanager MKB

Martin Pikaart, voorzitter Alternatief voor Vakbond (AVV):

en Geert de Vries freelance copywriter Fotografie door Erik Hijweege

Het pensioenstelsel in Nederland is bij ongewijzigd beleid ten dode opge­ schreven. Als het roer niet omgaat, zijn de pensioenfondsen met een vergrijsd deelnemersbestand over twintig jaar leeg en vinden de jongeren van nu de hond in de pot. Dat voorspelt Martin Pikaart, voorzitter van het AVV (Alter­ natief voor Vakbond). Het pensioen­ akkoord biedt geen oplossing,

Ons pensioen­ stelsel moet radicaal op de schop

maar versnelt de teloorgang. ‘De koek wordt heel erg scheef verdeeld. En dat

N

onder het kopje solidariteit!’

Nederland staat bekend als pensioen­

naar oud. Nu de babyboomgeneratie

paradijs. In vrijwel elk recent internatio­

met pensioen gaat, verandert menig

naal onderzoek naar pensioenstelsels

pensioenfonds van een spaarpot in een

komt Nederland als beste pensioenland

uitkeringsverstrekker. Op drie punten

uit de bus. De werkelijkheid is anders,

loopt het daarbij mis: de systematiek

stelt pensioenspecialist Martin Pikaart.

van de doorsneepremie, de indexatie

In zijn boek ‘De pensioenmythe’ (2010)

van pensioenen waarbij geen of te

vergelijkt hij ons pensioenstelsel met

weinig premie is betaald en de

‘een lekkend bakstenen huisje. Het is

uitbetaling in onderdekking. Gevolg is

misschien minder winderig dan een

dat de pensioenpotten in versneld

wigwam, maar het blijft lek.’

tempo worden leeggegeten. Bovendien

Waar lekt het precies?

wordt nog steeds gerekend met te optimistische rendementen. Pensioen­ fondsen gaan uit van groeicijfers die

‘Op verschillende plekken, maar in de

niet realistisch zijn, waardoor ze hun

kern bij de intergenerationele

tekorten kunnen verbloemen. Ook

solidariteit, de overheveling van jong

daarin schuilt een levensgroot gevaar.’ >>

Martin Pikaart (1968) is wiskundige van huis uit. Hij studeerde aan de Rijksuniversiteit Utrecht en aan de Universite Sud te Parijs, en was werkzaam aan de Universitaet Gesamthochschule Essen, bij KPN Research en bij TNO ICT. Als delegatieleider namens de Centrale Ondernemingsraad TNO voerde hij onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden, sociaal plan en pensioenen. Van 2005-2007 was hij gekozen werknemerslid van het bestuur van het TNO Pensioenfonds. Sinds 2008 is Martin werkzaam als zelfstandig adviseur en onderhandelaar op het gebied van arbeidsvoorwaarden en pensioenen. Samen met Mei Li Vos (PvdA) stond hij in 2005 aan de wieg van de moderne vakbond AVV (Alternatief voor Vakbond). Martin Pikaart is voorzitter van het AVV.

5

“ ”

De sociale partners maken als een soort schaduwkabinet feitelijk de dienst uit.

6

Polderdictatuur

de bestaande rechten zoveel mogelijk

herziening van het pensioenstelsel.

Pikaart is niet de enige die de noodklok

overeind gehouden, zodat de rekening

Ook als voorzitter van het AVV (Alter­

luidt over de toekomst van ons

vrijwel volledig terechtkomt bij de

natief voor Vakbond), opgericht in 2005

pensioen­­stelsel. Een koor van deskun­

komende generaties. ‘Net als bij de

om de belangen te behartigen van alle

digen, onder wie de economen Lans

wegzinkende Titanic, waar de kapitein

‘outsiders’ op de arbeidsmarkt (zie

Bovenberg, Roel Jansweijer en Sweder

het orkest gewoon liet doorspelen,

pagina 11), grijpt hij elke gelegenheid

van Wijnbergen, hoogleraar Pensioe­n­

blijven de vakbonden die aan het roer

aan om invloed uit te oefenen op de

markten Fieke van der Lecq en hoog­

staan roepen dat er geen vuiltje aan de

politieke besluitvorming. Dat is

leraar Risicomanagement voor

lucht is en dat degenen die kritiek

makkelijker gezegd dan gedaan,

Institutionele Beleggers Theo Kocken,

hebben het vertrouwen ondermijnen of

vertelt hij. ‘We moeten ons invechten

waarschuwt al jaren dat het huidige

zelfs onnodig paniek zaaien.

in een systeem dat van boven tot onder is dichtgetimmerd. De gevestigde

systeem niet houdbaar is en moet worden aangepast; tot nu toe zonder

Ondertussen zijn de ‘oplossingen’ die

sociale partners sluiten geregeld

noemenswaardig resultaat. Weliswaar

ze presenteren vergelijkbaar met het

convenanten waardoor nieuwe

zijn in de pensioenregelingen ver­

heen en weer schuiven van de tafels en

vakbonden worden buitengesloten.

soberingen doorgevoerd, maar van

stoelen op de Titanic. Voor het oog

Zelfs de overheid heeft diverse van deze

structurele hervormingen is geen

gebeurt er wat, maar effect heeft het

uitsluitingsconvenanten getekend.

sprake. In De pensioenmythe geeft

niet. Zodra de overheid een poging

Ook voor een willekeurig pensioen­

Pikaart hiervoor een verklaring: de

doet om in te grijpen, wordt ze door de

fonds is er geen enkele drive om

‘dictatuur’ van de polder, waarbij de

bonden en werkgevers ogenblikkelijk

anderen toe te laten. Kijk naar de

sociale partners, verenigd in de SER en

weer teruggefloten’, aldus Pikaart in

gepensioneerden. Zij roepen al dertig

de STAR, als een soort schaduwkabinet

‘De pensioenmythe’.

jaar om een plek in de pensioenfonds­ besturen en worden nog steeds

feitelijk de dienst uitmaken. Met name

“

de vakbonden verzetten zich tot het

Invechten

geweerd. Er liggen nu conceptwets­

uiterste tegen aanpassingen, opkomend

Niet alleen als auteur (en spreker

voorstellen voor vergroting van de

FNV gaat een nieuwe vakbeweging

voor de belangen van hun sterk vergrijsde

op congressen en seminars) roept

deskundigheid in pensioenfonds­

oprichten, een ‘open bond' waar­

achterban. Bij elke maatregel worden

Martin Pikaart op tot een radicale

besturen en voor vertegenwoordiging

binnen naast de FNV-bonden ook

van ouderen, maar jongeren zijn nog

plaats is voor andere vakorganisaties.

steeds nauwelijks in beeld. Daarnaast

Wat vind je van dit plan?

krijgen we als niet-gevestigde bond niet de faciliteiten van gevestigde bonden

‘Eerst zien, dan geloven. Het is een

en komen we ook niet in aanmerking

goede zaak dat de voorzitters van de

voor werkgeversbijdragen, SER- en

FNV-bonden inzien dat voortmodderen

overheidssubsidies. Terwijl de vergrijsde

met de huidige structuren geen zin

vakbonden barsten van het geld, is het

heeft. Vernieuwing is hard nodig.

bij ons grotendeels vrijwilligerswerk.

Kennelijk was er een interne ruzie

Daarbij hebben we dan ook nog te

nodig om eindelijk te doen wat al heel

maken met een generatie die moeilijk

lang nodig was - nodig voor werkenden,

te organiseren is en onderwerpen als

jongeren, flexwerkers, ZZP’ers en al die

pensioen en sociale zekerheid niet

anderen van wie de belangen door de

‘sexy’ vindt. Dit alles maakt het

50+ers van de FNV nooit serieus werden

bijzonder lastig om een vuist te maken.

genomen. De keus die de vernieuwde

Het is een zaak van extreem lange

FNV moet maken, is niet die tussen

adem. Maar onze tijd komt nog wel.

actiebond of polderbond. Dat is een

De muur wordt vanzelf geslecht.

keus tussen middelen en niet tussen

Over tien jaar doet het laatste lid bij

doelstellingen. De kernvraag is: gaan ze

de vakbonden het licht uit. Onlangs

voor de achterban of voor de Neder­

hebben verschillende partijen, waar­

landse werkende? Kiezen ze voor het

onder D66 en CDA, voorstellen gedaan

eerste, dan kan alles bij het oude

om het poldermodel ingrijpend te

blijven. Dan blijft de FNV wat hij was,

moderniseren.’

maar alleen onder een andere naam.

>>

We moeten ons invechten in een systeem dat van boven tot onder is dichtgetimmerd.

” 7

“ ” “ ” Zekerheden zijn razend duur en bovendien lang niet zo zeker als we dachten.

Pensioen­ verzekeraars zijn veel te stil, ze zouden meer van zich moeten laten horen.

Wij hopen dat in het Nederlandse

(GroenLinks), actie om te komen tot

vakbondslandschap nu echt voor een

een beter pensioenakkoord. Wat is het

andere koers wordt gekozen en er echte

kernprobleem van het akkoord?

hervormingen gaan plaatsvinden. Daarbij hoort ook dat andere bonden,

‘De koek wordt heel erg scheef verdeeld.

die de afgelopen jaren al volop voor

Dat is in het huidige systeem al zo,

vernieuwing hebben gestreden, een

doordat bij onderdekking gewoon wordt

kans krijgen. Op de oude voet verder

uitgekeerd, maar het wordt door het

gaan kan echt niet meer.’

pensioenakkoord nog erger. De enige maatregelen die bijdragen aan

PensioenOpStand

de houdbaarheid van het systeem

Sinds oktober voert het AVV, samen met

– de verhoging van de AOW-leeftijd en

de Jonge Democraten (JD), de Jonge

de koppeling aan de langere levens­

Socialisten (JS), de Jongerenorganisatie

verwachting – gaan pas in als alle

voor Vrijheid en Democratie (JOVD), de

vakbondsleden met pensioen zijn.

SGP Jongeren (SGPJ) en DWARS

En dat onder het kopje solidariteit!’

8

In het kader van deze ‘PensioenOpStand’

Kamercommissie. Een ander succes is

hebben de zes organisaties gezamenlijk

dat minister Kamp onderzoek laat doen

een Pensioenmanifest geschreven. Om

naar de doorsneepremie, dit in ant­

een pensioenakkoord op tafel te krijgen

woord op vragen van Wouter Kool­mees

dat niet tot een generatieconflict zal

van D66, geïnitieerd door de Jonge

leiden, moeten volgens het manifest de

Democraten. Wat we ook merken is dat

nodige maatregelen worden genomen.

clubs als FNV- en CNV-jongeren, die het

Zo zal de AOW-leeftijd sneller verhoogd

niet met ons eens mogen zijn en als ze

moeten worden, zullen pensioen­

steun uitspreken door de leiding worden

fondsen met een dekkings­tekort moeten

teruggefloten, druk voelen vanuit hun

uitgaan van realistische rendementen en

achterban. ‘Waarom trekken andere

moet de doorsnee­premie uit het

jongerenorganisaties aan de bel en

pensioenstelsel worden gehaald.

zeggen jullie dat het pensioen­akkoord goed voor ons is? Hoe kan dat?’

Hoe loopt de PensioenOpStand?

Kortom, onze strategie werkt, maar het gaat traag. Binnenkort organiseren we

‘We zijn krap twee maanden bezig en

een symposium om jongeren bewust te

het Pensioenmanifest is al door zo’n

maken van wat er speelt en waar het

7.000 jongeren ondertekend. Een

over gaat. Ook dat is hard nodig.’

prachtig resultaat. We zijn nu andere jongerenorganisaties aan het aan­

Intussen ligt het Pensioenakkoord nog

schrijven om zich aan te sluiten en er

steeds op tafel. Is er een weg terug?

komen zeker nog meer acties om het draagvlak te verbreden en de druk op te

‘Er is altijd een weg terug. Je moet je

voeren. Belangrijk is ook dat we twee

sowieso afvragen wat de waarde is van

dagen na de start al om tafel werden

een akkoord als de twee grootste

genodigd door minister Henk Kamp van

vakorganisaties, die 90% van de cao’s

Sociale Zaken. De politieke jongeren wel

sluiten, niet meedoen. Het is een

te verstaan, als AVV waren wij expliciet

papieren tijger. Bovendien komen er

niet uitgenodigd. Een puur machtsspel,

rechtszaken; gepensioneerden hebben

te gek voor woorden! Daarnaast krijgt

al aangekondigd dat ze indexatie

PensioenOpStand een plek bij de

gaan afdwingen. Ook wij overwegen

rondetafelgesprekken van de Tweede

om naar de rechter te stappen.’

>>

Wat kunnen pensioenverzekeraars

oogmerk komen die beleggen in sub­

doen?

fondsen per leeftijdsgroep. De onder­

“

linge waarborgmaatschappij (OWM) is ‘Nadrukkelijk contact zoeken met

daarbij een ideale (maar niet de enig

jongeren. En zich actiever mengen in

mogelijke) rechtsvorm. Bij een onder­

het publieke debat, bijvoorbeeld als het

linge hebben alle deelnemers via het

gaat om de afschaffing van de verplicht­

verenigingsrecht direct inspraak en zijn

stelling. Pensioenverzekeraars zijn veel

ondoorzichtige constructies zoals

te stil, ze zouden meer van zich moeten

deelnemersraden, interne verantwoor­

laten horen. Ondersteuning van de

dingsorganen en visitatiecommissies

PensioenOpStand is een andere

overbodig. Deze onderlinge stelt niet

mogelijkheid. Voor ons is het ‘liefde­

een beleggingsbeleid op voor het hele

werk oud papier’ en we moeten

fonds, maar in plaats daarvan wordt er

opboksen tegen een dichtgetimmerd

belegd per leeftijdsgroep. Dat betekent

bastion met oneindig diepe zakken.

dat er afhankelijk van de leeftijd meer

Ook op productgebied zijn nog veel

of minder risico wordt genomen.

verbeteringen mogelijk. Met name in

De doelstelling van de nieuwe

het doorbeleggen over de pensioen­

pensioen­verzekeraar moet een reëel

datum heen. De pensioendatum zou

pensioen zijn, dat opgehoogd wordt

flexibel moeten worden, zodat mensen

met de inflatie. Het risico, maar ook de

langer kunnen doorwerken. De winst

zeggenschap, ligt bij de deelnemers.

hiervan is dat je op de pensioendatum

Om de keuzevrijheid te bevorderen,

niet aan de rente van dat moment zit

kunnen er diverse, door de overheid

vastgeprikt. Daarnaast moeten de

gecertificeerde, dergelijke pensioen­

zekerheden worden losgelaten. Die zijn

instellingen worden opgericht.

namelijk razend duur en bovendien

Zij kunnen van elkaar verschillen in het

lang niet zo zeker als we dachten.

beleggingsbeleid (meer of minder

Met de langere levensverwachting

duurzaam, meer of minder risicovol) en

wordt dit onbetaalbaar.’

in onderlinge solidariteit (grotere of

Zolang de huidige polder blijft zoals-ie is, verandert er helemaal niets!

kleinere leeftijdsgroepen). Verder moet Pensioen van de toekomst

de pensioenfondsverplichting worden

Tot slot: in ‘De pensioenmythe’ stel je

vervangen door een pensioen­

dat het pensioenstelsel radicaal op de

verplichting: de plicht voor iedereen

schop moet. Ook in het Pensioen­

– werknemers èn zelfstandigen – om

manifest van PensioenOpStand wordt

naast de AOW een bepaald minimum­

gepleit voor een nieuw pensioenstelsel

pensioen op te bouwen. Zo’n nieuw

dat de solidariteit tussen generaties

pensioensysteem is redelijk eenvoudig

waarborgt. Hoe ziet dat eruit?

op te tuigen, maar dan hebben we wel

”

een poldermodel nodig waarin alle ‘Het nieuwe stelsel moet in elk geval

betrokken relevante partijen hun stem

duurzaam, transparant en efficiënt zijn.

kunnen laten horen. Zolang de huidige

In plaats van pensioenfondsen moeten

polder blijft zoals-ie is, verandert er

er pensioenverzekeraars zonder winst­

helemaal niets!’

<<

Het AVV is een vakbond voor de outsiders op de arbeidsmarkt: werkenden die nu niet of nauwelijks vertegenwoordigd zijn in de overlegorganen en van wie de belangen minder behartigd worden. Outsiders zijn bijvoorbeeld freelancers, flexwerkers, maar ook bepaalde groepen werknemers. Denk aan jongeren, die moeten betalen voor de vroegpensioenen van oudere werk­nemers. Of juist aan oudere werknemers en allochtonen, die worden gediscrimineerd op de arbeidsmarkt. Of docenten, die door allerlei maatregelen en slechte arbeidsvoorwaarden steeds minder toekomen aan hun vak: lesgeven. Het AVV komt op voor mensen die zich niet thuis voelen bij traditionele vakbonden, maar wel een organisatie nodig hebben die voor hen opkomt.

11

Door Hester Brenninkmeijer (links), projectmanager EBFS en mr. drs. Alieke Doornink (rechts), werkzaam bij het Instituut voor Financiële Kennisontwikkeling (IFK)

Naar verwachting zal het aantal pensioenadviseurs de komende jaren drastisch afnemen. Momenteel zijn zo’n

de maat was. Naar aanleiding van dit onderzoek heeft de

Vakinhoudelijke eisen adviseur

AFM het rapport ‘Kwaliteit Advies Tweedepijler Pensioen’

Bij het opstellen en invullen van de eind- en toetstermen is

geschreven. Zie voor de inhoud van dit rapport www.afm.nl.

de volgende omschrijving van het beroep pensioenadviseur

De constatering dat de kwaliteit van het pensioenadvies voor

als uitgangspunt genomen:

tweede pijler pensioenen onder de maat is, heeft ertoe geleid dat zwaardere vakbekwaamheidseisen gaan gelden

Een Wft-gediplomeerd pensioenadviseur is een

6.500 kantoren actief op het gebied van pensioen­

voor pensioenadviseurs. Een vergunning voor pensioen­

­financieel dienstverlener die kan adviseren en bemid­

advisering – waarvan overigens maar zo’n 2.600 echt

verzekeringen wordt daarom in het leven geroepen.

delen in pensioenverzekeringen en die in staat is de

serieus. De voorspelde daling wordt vooral veroorzaakt door de komst van de (nieuwe) vergunning voor advisering

werkgever zelfstandig een passend advies te geven over Vergunning pensioenverzekeringen - Voorgesteld traject

pensioen-verzekeringen in actuariële, financiële, juridi­

In de Wet op het Financieel Toezicht (verder WFT) en het

sche en fiscale zin in alle stadia waarin een pensioen­

over tweede pijler pensioenproducten. Vanaf 2014 komen

Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen wordt

verzekering zich bevindt. Dit geldt evenzeer voor de

alleen adviseurs die voldoen aan de nieuwe pensioen­

bepaald over welke vakbekwaamheid een financiële dienst­

DGA waarbij de pensioenverzekering ook bedoeld is om

deskundigheidseisen in aanmerking voor een vergunning

verlener moet beschikken bij het aanbieden van advies­

risico’s af te dekken binnen de pensioentoezegging.

van de AFM, zodat dan naar verwachting nog 300 tot 500 pensioenadvieskantoren met zo’n 2.000 pensioen­ adviseurs over zijn.

Nieuwe vergunning voor advi­sering over pensioen: doen?

O

diensten. Deze wetten worden per 1 januari 2012 aangepast aan de komst van WFT Pensioenverzekeringen.

Het College Deskundigheid Financiële Dienstverlening

De vergunningsplicht voor advisering over tweede pijler

(CDFD) heeft op verzoek van het ministerie van Financiën de

­pensioen, inclusief advisering rondom de producten van

eindtermen uitgewerkt in zogenoemde toetstermen. In deze

premie­pensioeninstellingen, is in de tijd gefaseerd:

toetstermen wordt aangegeven welke kennis, vaardigheden en competenties een pensioenadviseur moet beheersen om

1 jan 2012

1 feb 2012

Aanmelden voor vergunning

1 juli 2012

1 jan 2014

het diploma WFT Pensioenverzekeringen te verkrijgen. Doordat is gekozen voor een andere indeling wijkt de opzet

Aantonen inschrijving bij opleidings­­instituut

van de WFT-module Pensioenverzekeringen af van de overige WFT-modules. De theorie wordt daarbij zoveel mogelijk van­ uit de praktijk benaderd en de eindtermen zijn ingedeeld in de

Aantonen vakbekwaamheid

categorieën kennis, vaardigheden, competenties en profes­ sioneel en integer gedrag.

Inwerkingtreding

Diploma WFT Pensioenverzekeringen

Taakstructuur Om de eisen uit de taakomschrijving van de pensioen­adviseur

Om u als adviseur een beeld te geven van de nieuwe deskun­

Uiterlijk op 1 februari moet u aan de AFM kenbaar maken dat

te kunnen concretiseren is de volgende taakstructuur ont­

digheidseisen die worden gesteld, is in deze bijdrage aan­

u wilt doorgaan met pensioenadvisering. Deze aanmelding is

wikkeld:

dacht voor de aanleiding en achtergrond van de pensioen­

overigens niet vrijblijvend. Vóór 1 juli 2012 moet u namelijk

vergunning. Ook wordt ingegaan op de vakinhoudelijke

aan de AFM een bewijs van betaling overleggen waaruit blijkt

eisen die aan de adviseur worden gesteld om het diploma

dat u bent ingeschreven voor een opleiding, examen of EVC-

WFT Pensioenverzekeringen te kunnen behalen. Dit diploma

toets om de module WFT-pensioenverzekeringen te behalen.

is namelijk een vereiste om in de toekomst te mogen (blij­

Vóór 1 januari 2014 moet u aan de AFM aantonen dat u voldoet

ven) adviseren over tweede pijler pensioenproducten. Ten­

aan de nieuwe vakbekwaamheidseisen voor pensioen­

slotte komt aan bod hoe het diploma WFT Pensioenverzeke­

verzekeringen door het overleggen van uw diploma’s voor WFT Basis, Levensverzekeringen en Pensioenverzekeringen.1

ringen kan worden behaald. Strategische, bedrijfseconomische en bedrijfsmatige aspecten die zeker ook van belang zijn bij het maken van een keuze

Wanneer u besluit om geen vergunning aan te vragen, dan

voor het aanvragen van een vergunning voor pensioen­

mag u met ingang van 1 februari niet langer adviseren rond­

verzekeringen worden in deze bijdrage niet behandeld.

om tweede pijler pensioenproducten. Overdracht van uw

Aanleiding en achtergrond vergunning pensioenverzekeringen

• Taak 1:

Inventarisatie, analyse en advies t.a.v. de pensioenregeling werkgever, DGA

• Taak 2: Beheer pensioenverzekeringen, aanspraken

lopende pensioenregeling

• Taak 3: Ontwerpen pensioenadvies werkgever

(algemeen)

• Taak 4: • Taak 5: • Taak 6:

Ontwerpen pensioenadvies DGA



Risicoanalyse uitvoeren Analyse financiële en juridische positie opdrachtgever.

lopende pensioenportefeuille moet dan plaatsvinden binnen

Aan de hand van deze taakstructuur zijn de toetstermen

3 maanden, dus vóór 1 mei 2012!

ingedeeld. Schematisch ziet de taakstructuur van de pensioen­ >>

adviseur er als volgt uit:

In 2010 heeft de Autoriteit Financiële Markten (AFM) moeten

12

concluderen dat de kwaliteit van pensioenadvies aan het

_______________________________________________________________________________________________________________________________________

MKB in ruim driekwart van de onderzochte gevallen onder

1. Uitgebreide informatie kunt u vinden op de site van AFM, onder Professionals, - Hulp - Veelgestelde vragen - Financieel Dienstverleners - Pensioenverzekeringen

13

Gaat om met aanspraken op lopende pensioenregeling

Analyseert financiële positie opdracht­gever

Ontwerpt pensioenadvies werkgever

Professioneel en integer gedrag Ontwerpt pensioenadvies DGA

Voert de risicoanalyse uit

Directeur Groot Aandeelhouder

controleerbaar te maken door middel van een zogenoemd

Hoewel niet in alle gevallen het advies aan een DGA betrekking

portfolio. In een assessmentgesprek wordt dit portfolio

zal hebben op (een) verzekeringsproduct(en) en bovendien

besproken en bepalen twee deskundigen of de aangetoonde

de DGA niet onder de Pensioenwet valt, is er toch voor

verworven kennis en ervaring voldoet. Deze manier van

gekozen om ook de advisering aan DGA’s onder de eind- en

examinering is bij uitstek geschikt voor de (meer) ervaren

toetstermen van de module Pensioenverzekeringen te laten

pensioenadviseur.

vallen. In de praktijk zal dit leiden tot de vraag of daarmee ook accountants, belastingadviseurs of financieel planners

EVC-taject

moeten gaan beschikken over de vereiste WFT diploma’s.

Vooral voor ervaren adviseurs zal Erkenning van hun Verwor-

Wanneer zij adviseren over specifieke verzekeringsproducten

ven Competenties ertoe kunnen leiden dat zij relatief een-

zal geen twijfel mogelijk zijn, de adviseur is dan immers

voudiger hun diploma kunnen gaan halen. Daarom gaan we

vergunningspichtig. Wordt alleen geadviseerd over pensioen

hier verder op in.

in eigen beheer, dan valt de betreffende adviseur in beginsel niet onder de vergunningplicht op grond van de WFT.

1. Het invullen van een ervaringsscan: dit is een zelf­ Hoe kan het WFT Pensioen diploma worden behaald? Het CDFD zal een examen verplicht stellen voor het behalen

Inventarisatie, analyse en advies t.a.v. pensioenregeling werkgever en DGA

om te bepalen of er voldoende bewijzen in het portfolio

instituten kunnen twee manieren van toetsing aanbieden:

kunnen worden opgenomen. Zo ja, dan volgt advisering

• De traditionele manier van examinering, dat wil zeggen

over de wijze en vorm van het verzamelen van bewijzen.

opdrachten die in een korte tijd in een zaal met anderen of aan een beeldscherm moet worden afgelegd. De hele stof van de module moet beheerst worden alsof de pensioenrisicomanagement Professioneel en integer gedrag neemt een centrale rol in bij de taak van de financieel dienstverlener en dus van de pensioenadviseur. Als reden voor het expliciet opnemen van dit nieuwe uitgangspunt zijn genoemd de recente (negatieve) gebeurte­ nissen waarmee de financiële markt te maken heeft gehad. Ook de nieuwe eindtermen over risicomanagement komen voort uit het toenemend belang en de aandacht voor risico-

• vergelijken van offertes • adviseren over winstdelingssystemen en toeslagmodellen • verlenging, wijziging, beëindiging of revisie van pensioencontracten

• collectieve en individuele waardeoverdrachten • prognosticeren van toekomstige pensioenlasten • versobering of uitbreiding van de pensioenregeling • betalingsachterstanden en faillissement

management in de (zakelijke) markt. Deze risico’s kunnen

Ook moet een pensioenadviseur beschikken over parate

namelijk van invloed zijn op pensioentoezeggingen en dienen

kennis van diverse fiscale en juridische regelgeving op pen-

daarom in het adviestraject te worden betrokken aldus CDFD.

sioengebied. Onderwerpen als ondernemingsstructuren,

beoordeling door invullen van digitale vragenlijsten; 2. Een intakegesprek: bespreking van de ervaringsscan

van het diploma WFT Pensioenverzekeringen. Erkende examen­

een schriftelijk en/of mondeling examen, met vragen en

Nieuw: Professioneel en integer gedrag en

Een EVC-traject bestaat uit de volgende stappen:

adviseur aan het begin van zijn of haar loopbaan staat.

• De andere manier is via EVC (Erkenning van Verworven

Zo nee, dan volgt advies over de manier waarop het gemis aan ervaring kan worden aangevuld; 3. Het samenstellen van een portfolio: verzamelen van bewijsstukken, eventueel met ondersteuning van een opleider of EVC-aanbieder; 4. Portfolio-assessment: (een criteriumgericht interview

Competenties). Deze methode vraagt aan kandidaten, via

waarin u als adviseur bevraagd wordt over uw ervaring

een gestructureerd protocol, hun verworven kennis en vaar-

in relatie tot de taken zoals beschreven in de module

digheden en relevante praktijkervaring op te schrijven en

WFT Pensioenverzekeringen;

>>

bedrijfs­economische vraagstukken als fusies en overnames, Vakinhoudelijke kennis en adviesvaardigheden

actuarieel rekenen en gebruik van rekenmodellen en ICT-

Kennis, vaardigheden en competenties die van belang zijn

toepassingen behoort de pensioenadviseur eveneens te

voor de pensioenadviseur komen vooral terug in de taken

beheersen. Vervolgens zal in het adviestraject zowel schrifte-

1 tot en met 4. Het gaat dan om het beschikken over vol-

lijk als mondeling correct en begrijpelijk moeten worden

doende kennis die nodig is tijdens het adviesproces en het

gecommuniceerd op verschillende persoonlijke en organisa-

beheer van pensioencontracten. De onderwerpen zijn – net

torische niveaus. Hiermee wordt gedoeld op directie, control-

als het vakgebied van de pensioenadviseur – zeer uiteen­

ler, accountant, vertegenwoordigende organen als onder­

lopend.

nemingsraden en individuele werknemers.

Enkele voorbeelden zijn:

De hiervoor genoemde aspecten beslaan slechts een deel

• start en einde van het dienstverband

van de eind- en toetstermen. Voor een volledig overzicht ver-

• arbeidsongeschiktheid • echtscheiding of ontbinding van partnerregelingen

zijn gepubliceerd en het document ‘Advies toetstermen WFT-

• overlijden

14

wijzen wij naar de eindtermen zoals deze in de Staatscourant Module Pensioenverzekeringen’ van CDFD.

15

5. EVC-rapportage: inzicht in uw ervaring t.o.v. de

Eindterm kennis

Mogelijke bewijzen?

Profiel kandidaat

A

B

Toegepaste kennis van de wijze van investeren beleggen van vermogen.

ja

ja

ja

ja

genoemde taken; 6. Diplomering WFT Pensioenverzekeringen: bij voldoende beoordeling per taak. Dit conform de gestelde taak­ structuur, zie ook hiervoor.

Eindtermen Vaardigheden Voorbeeld van een tweetal kandidaten Die beiden het diploma

Collectieve waardeoverdracht beoordelen en adviseren.

WFT Pensioenverzekeringen willen behalen d.m.v. EVC.

Eindtermen Competenties

Kandidaat A: De risicomanager (m/v) De heer Paulusma is succesvol langjarig ondernemer. Zijn expertise is schadeverzekeringen en risico­ management van met name het MKB en de DGA’s. De heer Paulusma is hoogopgeleid in het verzekeringsvak, beschikt over A-diploma’s en heeft enkele ­volmachten. Zijn kantoor heeft 4 pensioencontracten met in totaal zo’n 1.000 werknemers. Hypotheken heeft hij in zijn assortiment, maar hij besteedt deze

ja De kandidaat demon­streert en/of bewijst het adviestraject inzake pensioen­regelingen voor de werkgevers t.b.v. hun werknemers van diverse omvang en complexiteit zelf­standig, succesvol en correct uit te voeren waarbij, onder meer, de volgende situaties zich kunnen voordoen m.b.t. natuurlijke en/of rechtspersonen: einde dienstbetrekking, overlijden, arbeidsongeschiktheid, echtscheiding of ontbinding partnerregelingen, pensioendatum, verwachtingen t.a.v. pensioen, revisie pensioencontract, contractverlenging of - beëindiging, collectieve waardeoverdracht, prognosticeren van toekomstige pensioenlasten, versobering of uitbreiding van de pensioenregeling, faillissement of mogelijkheid daartoe.

taak intern uit. Zijn Levendiploma wordt met ­Permanente Educatie onderhouden. Hij maakt graag

Op basis van deze drie eindtermen is de risicomanager

gebruik van de expertise van derden op actuarieel en

direct een kandidaat voor een EVC-traject. Naar verwachting

pensioentechnisch gebied en is gesprekspartner van

zal de heer Paulusma namelijk voldoende bewijzen kunnen

deze specialisten. Hij is een fanatiek tegenstander

aandragen die bovengenoemde eindtermen kunnen onder-

van de woekerpolispraktijken en wijst op de imago-

steunen. De contractbeheerder, mevrouw Bloem, zal (verder)

schade die dit de bedrijfstak berokkent.

moeten investeren in opleiding en/of het opdoen van ervaring met betrekking tot de laatste eindterm in het voorbeeld,

Kandidaat B: De contractbeheerder (m/v)

maar daarna is ook zij een kandidaat die op basis van een

Mevrouw Bloem is een consciëntieuze HBO-er van

EVC-traject een diploma zou kunnen behalen.

midden dertig. Naast alle interne opleidingen van

Pensioenadviseurs die bij het invullen van hun ervaringsscan

haar werkgever - een gerenommeerde verzekeraar in

(zelfbeoordeling) tot de conclusie komen dat zij (te) weinig

pensioen – heeft zij ook pensioenpraktijk I en II

bewijzen kunnen aandragen zullen op basis van de traditione-

gevolgd en diploma’s behaald. Mevrouw Bloem

le manier van examinering hun diploma moeten behalen.

beheert zelfstandig gedurende vijf jaar een portefeuille van pensioenverzekeringscontracten en adviseert

Gevolgen van komst WFT Pensioen

het intermediair telefonisch over vaktechnische

De komst van WFT Pensioen heeft (uiteraard) ook gevolgen voor

problemen, tot grote tevredenheid van dit inter­

de WFT-Module Levensverzekeringen. Met ingang van 2014 zal

mediair. Tevens houdt ze de ontwikkelingen in het

een aantal onderdelen van WFT Levensverzekeringen vervallen.

vak bij. Mevrouw Bloem is lid van de medezeggen-

De basiskennis van tweede pijler pensioen zal voor de WFT

schapsraad van de school in het voorgezet onderwijs

Levensverzekeringen behouden blijven omdat ze noodzakelijk

waar haar kinderen op school zitten en valt daar op

kan zijn voor advisering rondom het derde pijler pensioen.

door haar scherpe inzicht in de juiste verhoudingen tussen werkgever, werknemer en ouders en treedt

Tenslotte: doen?

daar ook ferm op in geval van discussies of verdeel-

In deze bijdrage hebben we de belangrijkste inhoudelijke aan-

vraagstukken.

dachtspunten behandeld die (gaan) spelen bij advisering op grond van de nieuwe WFT pensioenvergunning. Naast deze

In dit voorbeeld wordt op basis van een drietal eindtermen

punten op het gebied van wet- en regelgeving, zullen voor u als

bekeken of deze kandidaten elk met hun specifieke ervaring

adviseur zaken als strategisch belang, de samenstelling van uw

bewijzen zouden kunnen aandragen voor hun portfolio en

huidige portefeuille en de impact op uw bedrijfsvoering van

daarmee een goede kans maken om door middel van EVC

doorslaggevend belang kunnen zijn bij uw keuze voor de

het diploma te behalen.

­(verplichte) pensioenvergunning. Wij wensen u dan ook veel deskundigheid toe bij het maken van de juiste afwegingen!

<<

17

nee

Marktonderzoek en Pensioen

Global Pension Index

Rol verzekeraars in pensioen niet uitgespeeld

Uitgevoerd door Melbourne Mercer Mercer heeft in samenwerking met Australian Center for

als ze kleine aanpassingen doorvoeren, ze wel de A-status

Financial Studies onderzoek gedaan naar de pensioen­

behalen. De tabel vat de resultaten samen.

systemen in 16 landen. Deze 16 landen vertegenwoordigen

Uitgevoerd ABN Amro en IG&H Consulting

samen meer dan de helft van de wereldbevolking.

Grade Index Value

Countries

Description

De pensioenzekerheid staat steeds meer ter discussie van-

A

>80

Nil

A First class and robust retirement income system that delivers good benefits, is sustainable and has a high level of integrity.

B+

75-80

Netherlands, Australia

B

65-75

Switzerland, Sweden, Canada, UK

A system that has a sound structure, with many good features, but has some areas for improvement that differentiates it from an A-grade system.

C+

60-65

Chile

C

50-60

Poland, Brazil, USA, Singapore, France, Germany

D

35-50

Japan, India, China

A system that has some desirable features, but also has major weaknesses and/ or omissions that need to be addressed. Without these improvements, its efficacy and sustainability are in doubt.

E

<35

Nil

A poor system that may be in the early stages of develop­ ment or a non-existent system.

De rol van verzekeraars op de markt voor individueel en collec-

banken, vermogensbeheerders). Verzekeraars dreigen markt­

wege de vergrijzende beroepsbevolking en negatieve effecten

tief pensioen is allerminst uitgespeeld. Wel moeten verzeke-

aandeel te verliezen, maar ook verzekeraars bewegen zich

van de economie. Welk land heeft nu het beste pensioen­

raars zich aanpassen aan de nieuwe spelregels en dealen met

naar deze markt.

systeem? Waar moet je op letten om een perfect systeem te ontwikkelen? Deze vragen zijn niet gemakkelijk te beant-

meer concurrentie. Een transformatie is op komst. Pensioenfondsen

woorden, omdat de systemen erg verschillen. Ze komen voort

Dit is de belangrijkste conclusie van het rapport over de toe-

In het ‘defined benefit'-segment van de collectieve pensioen-

uit de specifieke economie, sociale structuur, culturele en

komst van Nederlandse levens- en pensioenverzekeraars

markt verwachten de onderzoekers dat de komende tien jaar

politieke omstandigheden van elk individueel land. Deze

“Change of life – Insurers preparing for a midlife crisis”, dat

100 tot 150 pensioenfondsen worden geliquideerd. Dit zorgt

factoren veranderen gedurende de tijd, waardoor ook het

ABN Amro en IG&H Consulting samen uitbrengen. Andere

voor een verschuiving van ongeveer 200 miljard euro aan

pensioensysteem aangepast wordt. Er is geen universeel

belangrijke conclusies uit het onderzoek zijn:

vermogen. Een deel hiervan zal bij verzekeraars met een

pensioensysteem dat in elk land het beste werkt.

­voldoende sterke kapitaalsbasis terecht komen. Er zijn wel bepaalde onderdelen van een pensioensysteem

Banksparen Banksparen heeft de markt voor individueel leven in hoog

Beschikbare premieregelingen

die in alle landen kunnen leiden tot:

tempo opengebroken voor banken, maar verzekeraars her-

In de ‘defined contribution'-pensioenmarkt hebben verzeke-

winnen marktaandeel.

raars een dominante positie. Mede vanwege hun distributie-

• verbeterde opbrengsten voor individuen/gezinnen; • zorgen voor toekomstige zekerheden in het systeem; • een groter gevoel van vertrouwen.

positie. Zij worden gedwongen doortastend te handelen om PPI

nieuwe toetreders voor te blijven. Voldoende schaalgrootte,

Door de introductie van de PPI is de collectieve pensioen-

een sterke kapitaalpositie en operationele slagkracht zijn

markt eveneens opengebroken voor nieuwe toetreders (o.a.

­cruciaal voor de winstgevendheid op langere termijn.

Mercer heeft die specifieke onderdelen van de verschillende <<

pensioensystemen gebruikt om landen met elkaar te kunnen vergelijken. Het model van Mercer ziet er als volgt uit:

A system that has some good features, but also has major risks and/or shortcomings that should be addressed. Without these improvements, its efficacy and/or long-term sustainability can be questioned.

Nederland is het best scorende land met een index van 77,9. Samen met Australië (score 75,0) heeft Nederland de B+ status. Dit betekent dat de A-status met maar enkele aanpassingen haalbaar is. De aanpassingen die volgens Mercer nodig zijn om ons pensioensysteem naar het hoogste niveau te tillen zijn:

• Een minimum toegangsleeftijd voor pensioendeelname invoeren, zodat deelnemers weten dan ze vanaf dan

beginnen met opbouwen van hun oudedagsvoorziening. Deze studie toont aan dat geen enkel pensioensysteem van de onderzochte 16 landen perfect is. Geen enkel land heeft de A-status gekregen. Landen met een A-status hebben een sterk pensioensysteem dat goede resultaten oplevert, evenwichtig is met een hoog integriteitsniveau. Zes landen hebben van Mercer wel de B-status gekregen. Dit betekent dat

18

• Het spaarsaldo van Nederlandse gezinnen moet omhoog. • De participatie van oudere werknemers in de beroeps­ bevolking moet omhoog.

• Betere bescherming bieden voor het werknemerspensioen bij gevallen van fraude, mismanagement of het niet meer kunnen betalen van schulden door de werkgever.

<<

19

Door mr. Pauline Bakker pensioenjurist

Ontwikkelingen

inkomensverzekeringen, onder het provisieverbod vallen. De

Passende provisieregels (inducement)

brief waarin de minister zijn voornemens kenbaar maakt is

Uit het Bgfo Wft vloeien kaders voort voor de passende pro-

daar echter niet heel duidelijk over.

visieregels, neergelegd in de inducementnorm. Deze norm

Juridische status van afsluitprovisie De laatste jaren zijn verschillende regels tot stand gekomen voor financieel dienstverleners die in de praktijk een groot effect sorteren. Ik refereer aan de passende provisieregels en de beloningstransparantie. In de aankomende jaren komen daar een aantal nieuwe maatregelen bij die eveneens van invloed zijn op financieel dienstverleners. Ik noem in dit verband het provisieverbod en aanverwante maatregelen en de deelvergunning Pensioenverzekeringen. Het zijn ontwikkelingen die er naar verwachting toe zullen leiden dat het aantal intermediairs waar pensioenuitvoerders (hierna: aanbieders)

I

zaken mee doen in de komende jaren aanzienlijk zal dalen. Dat veroorzaakt discussies, onder andere over afsluitprovisie.

houdt grofweg in dat het verboden is om als financieel

Pensioenadvisering

dienstverlener provisie te betalen of te ontvangen voor een

Voor het verstrekken van een passend advies heeft de AFM in

bemiddeling of advies dat niet noodzakelijk is voor de

2009 de Leidraad Tweedepijler Pensioenadvisering gepubli-

dienst­verlening. Uitzondering op de norm is mogelijk, mits

ceerd.4 De Leidraad bestaat uit elf afleveringen en is op­-

er sprake is van passende provisie. De Leidraad passende

gesteld om financieel dienstverleners te helpen hun advies­

provisie financieel dienstverleners geeft richtlijnen voor de passende provisieregels.1

traject waar mogelijk te verbeteren.

Sinds de toepasselijkheid van het Bgfo Wft is het slechts nog mogelijk om afsluit- en doorlopende provisie te ontvangen.2

Een andere maatregel om de kwaliteit van pensioenadvisering naar een hoger niveau te brengen is de deelvergunning (module) Pensioenverzekeringen die per 1 januari 2012 wordt

Provisieverbod

geïntroduceerd.5 Deze module stelt aanvullende vakbekwaam-

In 2013 komt er, afgezien van een overgangsregime voor

heidseisen aan financieel dienstverleners die bemiddelen en/

lopende contracten en een uitzonderingspositie voor collec-

of adviseren in pensioenverzekeringen.6 De toenemende vak-

tieve inkomensverzekeringen, een algeheel provisieverbod.

bekwaamheidseisen en de (aankomende) aanpassingen van

De minister is voornemens om het provisieverbod geleidelijk,

de beloningsstructuur vragen veel van intermediairs en inter-

onder eerbiedigende werking van financiële producten die

mediairverzekeraars. Niet alle intermediairs zijn in de gele-

voor 1 januari 2013 zijn afgesloten, in te voeren zodat reke-

genheid of bereid om hun werkzaamheden op het terrein van

ning wordt gehouden met de financiële gevolgen voor de

het pensioen in 2012 voort te zetten.

intermediair.3 De minister streeft ernaar zijn voornemens in het voorjaar van 2012 te hebben uitgewerkt. Vooralsnog ga ik

Hoeveel intermediairs op 1 februari 2012 niet aangeven te willen

er van uit dat pensioenverzekeringen, anders dan collectieve

beschikken over een deelvergunning Pensioenverzekeringen >>

In de praktijk roepen de ontwikkelingen vragen op over de beëindiging van (een deel van) de samenwerking tussen de intermediair en de aanbieder. In het bijzonder ten aanzien van onverdiende afsluitprovisie. Afsluitprovisie wordt onver-

1 AFM, Leidraad passende provisie financieel dienstverleners, Amsterdam juli 2009. 2 www.afm.nl/professionals/regelgeving/thema/provisie harmonisatie/fd/passende-provisieregel.aspx. 3 Kamerbrief nadere uitwerking beleid provisieverbod complexe producten, 13 december 2011. 4 AFM, Leidraad Tweedepijler Pensioenadvisering, Amsterdam 2009. 5 De eind- en toetstermen zijn inmiddels door het CDFD vastgesteld. Stcrt. 2001, 21803. 6 Dienstverleners die voor 1 februari 2012 aangeven te willen beschikken over de deelvergunning, hebben tot 1 juli 2012 de tijd om aan te tonen dat ze zijn ingeschreven bij een erkend opleidingsinstituut. Voor hen bestaat er in beginsel een overgangsregeling tot 1 januari 2014. 7 IG&H Consulting & Interim, ‘Wft-pensioen: een tikkende tijdbom?’, Woerden, december 2011. 8 Rb. Utrecht 16 maart 2011, nr. 282629/ HA ZA 10-457. 9 Hof Amsterdam 19 juli 2011, LJN BR6993. 10 Rb. Utrecht 26 januari 2011, nr. 276356/ HA ZA 09-2479. 11 Rb Rotterdam 5 oktober 2011, LJN BT6857.

20

diend genoemd als de periode waarop de berekening van de provisie betrekking had nog niet is verstreken. Er ontstaat dan een terugboekrisico. Onder terugboekrisico versta ik in dit verband het risico dat een intermediair provisie moet terugbetalen of dat een aanbieder teveel betaalde provisie niet kan terugvorderen. Afsluitprovisie wordt vaak bij aanvang van een contract in één keer uitbetaald, maar kan betrekking hebben op een periode van bijvoorbeeld 5 of 10 jaar beheer van het betreffende contract door de intermediair die de provisie heeft ontvangen. In dit artikel ga ik nader in op het vraagstuk voor wiens rekening het terugboekrisico kan komen. Ik doe dit aan de hand van contractuele verhoudingen en jurisprudentie. Hiermee probeer ik meer inzicht te geven in de problematiek van onverdiende afsluitprovisie en het inherente verband met de wijze van contractsbeëindiging.

21

blijft gissen. Onderzoek toont aan dat vooral intermediairs

Tussentijdse pro forma opzegging

voor wie pensioenadvisering een klein bedrijfsonderdeel

In het vonnis Brandjes & Van Wessel8 staat de vraag centraal

vormt geneigd zijn om hun portefeuilles binnenkort over te

of er sprake is van een beëindiging van de overeenkomst of

7

dragen. Dit geldt echter voor relatief veel intermediairs.

van een verlenging en voortzetting van de overeenkomst met een intermediairwisseling.

Rechtsverhouding Als de relatie tussen een werkgever en een intermediair

Feiten

­(tussentijds of op contractvervaldatum) wordt beëindigd en/

Door bemiddeling van de intermediair is een mantelovereen-

of wordt overgedragen, rijzen er mogelijk vragen over onver-

komst tot stand gekomen tussen de cliënt en de aanbieder.

diende afsluitprovisie in het pensioencontract. Steeds vaker

Na vijf jaar wordt de overeenkomst door de cliënt pro forma

discussiëren aanbieder en intermediair over dit vraagstuk.

opgezegd. Door bemiddeling van een nieuwe fee adviseur komt een nieuwe pensioenverzekering tot stand bij dezelfde

Er bestaat een bijzondere driehoeksrelatie tussen de cliënt,

aanbieder. De vordering van de onverdiende afsluitprovisie

de aanbieder en de intermediair.

op de intermediair wordt door de aanbieder in de rekening

Doorgaans werkt de intermediair in opdracht van de aanbieder

courant van de intermediair gedebiteerd.

of de consument. De rechtsverhouding tussen de intermediair en de consument kan, ook als partijen geen schriftelijke

Verweer

overeenkomst aangaan, worden gekwalificeerd als een over-

De aanbieder stelt dat de verdientermijn van de provisie vijf-

eenkomst van opdracht in de zin van artikel 7:400 BW.

tien jaar bedraagt en dat bij voortijdige beëindiging van de

Als een werkgever van intermediair wil wisselen dan staat

overeenkomst, de intermediair is gehouden om het onver-

hem dit vrij op grond van artikel 4:103 Wft. De aanbieder is

diende deel van die provisie te restitueren.

gehouden om direct mee te werken aan een dergelijk verzoek. Voorts mogen partijen het artikel niet terzijde stellen.

De intermediair stelt dat de werkgever de overeenkomst niet heeft beëindigd, maar heeft verlengd en voortgezet. Hij

De rechtsverhouding tussen de aanbieder en de intermediair

vindt dat de nieuwe intermediair het terugboekrisico draagt

kwalificeert doorgaans eveneens als een overeenkomst van

en niet de overdragende intermediair. Ook is de aanbieder

opdracht. De intermediair bemiddelt ten behoeve van de

tekortgeschoten in de nakoming van haar verplichting

aanbieder bij de totstandkoming van de overeenkomst van

jegens de intermediair, dan wel heeft de aanbieder onrecht-

financiële dienstverlening tussen aanbieder en consument.

matig gehandeld door mee te werken aan de intermediair-

Deze relatie wordt veelal schriftelijk vastgelegd in een

wijziging, dan wel aan ongewijzigde voortzetting van de

(samenwerkings)overeenkomst. In de overeenkomst wordt

overeenkomst, zonder nadere voorwaarden te stellen met

doorgaans bepaald hoe wordt omgegaan met het terugboek-

betrekking tot het terugboekrisico.

risico bij verschillende vormen van (tussentijdse) contractsbeëindiging, bijvoorbeeld intermediairwijziging, (tussen­tijdse) opzegging en faillissement.

Behandeling De rechtbank stelt dat de werkgever in lijn met het bepaalde in de overeenkomst heeft opgezegd en de overeenkomst

Bepaalde situaties, zoals faillissement van de intermediair,

daarom in beginsel door opzegging is geëindigd.

worden vaak goed beschreven. Intermediairwijziging en verkoop van de portefeuille door de intermediair worden daaren-

De opzeggingsmogelijkheid stelt de werkgever in de gelegen-

tegen vaak slechts gedeeltelijk uitgewerkt. Als partijen er

heid om een voor hem zo gunstig mogelijk nieuwe verzeke-

onderling niet uitkomen, kan een rechter zich buigen over

ring af te sluiten. Daartoe heeft de cliënt een verzoek voor

het ontstane geschil. Dat gaat dan meestal over de vraag:

een nieuwe offerte ingediend bij de aanbieder. De aanbieder

Voor wiens (ondernemings)risico komt het onverdiende deel

heeft daarop een offerte uitgebracht met enkele wijzigingen

van de afsluitprovisie?

ten opzichte van de oorspronkelijke overeenkomst, waar­ onder een premieaanpassing omdat de nieuwe adviseur op

Jurisprudentie

fee basis werkt.

Ten aanzien van onverdiende afsluitprovisie is enkele jurisprudentie gewezen. Uit onderstaand overzicht komt naar

Voorts heeft de werkgever het recht om een andere adviseur

voren dat de gevolgen van het terugboekrisico verschillen

in de arm te nemen. Conform de Wft staat het de werkgever

per de wijze van contractsbeëindiging. Per kopje is de wijze

vrij op ieder moment van intermediair te wijzigen.

>>

van beëindiging aangegeven.

23

Bij het offreren hoeft de aanbieder geen rekening te houden

Belangrijke omstandigheid is dat de aanbieder de onderhandelingen na de overname heeft heropend en zijn bereidheid

Het uit de markt halen van een pensioenproduct In het vonnis Network Finance B.V.10 staat de vraag centraal

Echter is niet uitgesloten dat zich omstandigheden kunnen

met de belangen van de intermediair ter zake het terugboek­ risico. De aanbieder moet, om een zo gunstig mogelijk aan-

heeft geuit om alsnog afspraken te maken over de nieuwe

of het tussentijds uit de markt halen van een pensioenproduct

uit de markt haalt, daarbij rekening moet houden met de

bod uit te kunnen brengen, in eenzelfde uitgangspositie ver-

pensioenverzekeringen. De intermediair is in de gelegenheid

en het dientengevolge vorderen van het terugboekrisico naar

gerechtvaardigde belangen van de intermediair. In die zin

keren als een willekeurige andere verzekeraar, dus zonder

gesteld om bij deze gesprekken aanwezig te zijn en heeft dit

maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is.

dat hij onrechtmatig handelt wanneer hij geen zorg draagt

rekening te houden met het terugboekrisico. Als de aanbie-

ook (deels) gedaan. De cliënt koos er vervolgens zelf voor om

der rekening zou moeten houden met het terugboekrisico,

in te gaan op een aanbieding van een andere partij.

zou hij belemmerd worden om een concurrerend aanbod te

voordoen waarin een verzekeraar die onverplicht een product

dat de intermediair een zekere compensatie voor het verlies Feiten

van zijn provisieaanspraak ontvangt.

De intermediair biedt pensioenproducten aan van de aanbieder.

In dit geval achtte de rechtbank echter van belang dat de

Als de verzekeringsovereenkomst wordt geroyeerd moet de inter-

aanbieder een aantoonbaar belang had bij het uit de markt

De intermediair stelt dat het in de gegeven omstandigheden

mediair de afsluitprovisie pro rata terugbetalen. Aanbieder is op

halen van het product, omdat het fiscale risico’s met zich

naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaard-

enig moment gestopt met het aanbieden van het pensioenproduct

bracht. Hierdoor stond het de aanbieder vrij om haar belang

De aanbieder zou het terugboekrisico voor eigen rekening

baar is dat hij het terugboekrisico draagt, terwijl substantiële

en het verwerken van mutaties. Cliënten hebben de verzekeringen

te laten prevaleren boven het belang van de intermediair bij

kunnen nemen, maar dan zou de intermediair de volledige

werkzaamheden en inspanning voor het nieuwe contract

noodgedwongen voortijdig moeten beëindigen. De aanbieder

het behoud van haar provisie.

provisie ontvangen zonder de feitelijke werkzaamheden te

niet tot een provisieaanspraak hebben geleid. Daarnaast

heeft conform de toepasselijke samenwerkingsvoorwaarden de

Voorts heeft de aanbieder de intermediair een redelijke

verrichten. De aanbieder is hier echter niet toe verplicht.

stelt de intermediair schade te hebben geleden door het niet

onverdiende afsluitprovisie in de rekening courant gedebiteerd.

­termijn geboden om naar alternatieven te zoeken. Ongeacht

doen. Wat ook minder keuzevrijheid zou inhouden voor de werkgever.

Verweer

nakomen van de afspraken door de aanbieder. Op grond van de inducementnorm staat het de uitvoerder mijns inziens niet zonder meer vrij om de resterende onver-

deze termijn moet de intermediair hoe dan ook het onverVerweer

Behandeling

diende deel van de afsluitprovisie terugbetalen.

De intermediair stelt dat het in de gegeven omstandigheden

diende afsluitprovisie kwijt te schelden, omdat er tegenover

De bijzondere driehoeksverhouding die bestaat tussen een

naar redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is dat zij het

Het risico van onverwachte voortijdige beëindiging van pro-

elke beloning een inspanning hoort te staan. Het kwijtschel-

verzekeraar/aanbieder, een bemiddelaar en een aspirant-

terugboekrisico draagt.

ducten, en daarmee van verlies van provisieaanspraken, komt

den van een vordering beschouw ik ook als een geldelijke

verzekerde verzet zich ertegen dat te snel wordt aangeno-

beloning.

men dat de verzekeraar zich de belangen moet aantrekken

in beginsel voor rekening van de intermediair. Behandeling

die de intermediair heeft bij een behoorlijke nakoming of de

De rechtbank overweegt dat het uit de markt halen van pen-

Faillissement

Tussentijdse wijziging intermediair

totstandkoming van een overeenkomst tussen de verzeke-

sioenproducten uitsluitend ter beoordeling staat van de ver-

In het arrest De Vries & Partners B.V.9 staat de vraag centraal:

raar en de aspirant-verzekerde.

zekeraar en niet van de intermediair.

In het vonnis Taf staat de vraag centraal of tegenover prolon>> gatieprovisie beheerwerkzaamheden moeten staan.11

• of het beroep van de aanbieder op het bepaalde in de

Voorts is het in beginsel niet verenigbaar met de inhoud en

beloningsregelingen in de gegeven omstandigheden naar

strekking van de Wft dat een aanbieder zich de belangen van

maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaard-

de intermediair aantrekt, omdat de belangen van de cliënt

baar zou zijn; en

centraal dienen te staan, en deze niet altijd verenigbaar zijn

• of de aanbieder verantwoordelijk is voor het verliezen van

met het (provisie)belang van de intermediair.

de cliënt en het onbetaald zijn gebleven van verrichte substantiële werkzaamheden.

De verschillende relaties brengen mee dat wanprestatie van de aanbieder ten opzichte van de cliënt in beginsel niet mee-

Feiten

brengt dat aanbieder ook wanprestatie pleegt jegens de

De intermediair heeft bemiddeld bij het tot stand komen van

intermediair. Verder brengt beëindiging van de bemiddelings-

een collectieve pensioenverzekering tussen cliënt en aanbieder

overeenkomst door cliënt, niet zonder meer mee dat de aan-

in 2000. In 2004 vindt er een ingrijpende wijziging plaats in

bieder schadeplichtig is geworden ten opzichte van de inter-

de regeling, onder andere door wijzigende wetgeving. Op 20

mediair.

september 2006 wordt overeenstemming bereikt over de

Het mislopen van provisies hoort in beginsel tot het onder-

aanpassing, waaronder de vertaling van afsluitprovisie naar

nemersrisico van de intermediair.

geheel doorlopende provisie. De aanbieder heeft de totstandkoming niet belet en hij is De aanbieder voert de overeenkomst echter nooit uit op de

niet op andere wijze tekortgeschoten. Ook kan niet worden

afgesproken wijze. De aanbieder is overgenomen door een

aangenomen dat een beroep op de inhoud van de belonings-

rechtsopvolger en die weigert de producten uit te voeren. De

en provisieafspraken naar maatstaven van redelijkheid en

cliënt is vervolgens overgestapt op een andere aanbieder

billijkheid onaanvaardbaar is.

met een ander intermediair. De intermediair heeft voor zijn verrichte werkzaamheden voor het nieuwe contract geen door-

De aanbieder is de klant als verzekeringnemer ook verloren en

lopende provisie ontvangen en moet over het oude contract

ondervindt daarvan ook nadeel. Het recht op provisie eindigt

onverdiende afsluitprovisie terugbetalen omdat het voor het

als de verzekering eindigt. Het recht op premieomzet echter

einde van de verdienperiode is geëindigd.

ook.

24

25

Feiten De intermediair sluit op 1 februari 2006 met de aanbieder

De uitspraak laat duidelijk zien dat de aanstelling van een

een bemiddelingsovereenkomst. De overeenkomst bepaalt

curator niet per se het afrekenmoment hoeft te zijn voor

dat de aanbieder bij faillissement van de intermediair

onverdiende afsluitprovisie, tenzij de samenwerkingsover-

bevoegd is om de overeenkomst onmiddellijk op te zeggen.

eenkomst anders bepaalt.

De aanbieder betaalt afsluit- en prolongatieprovisie. Resumerend Op 23 maart 2010 failleert de intermediair. De aanbieder

In de meeste gevallen wordt de onverdiende afsluitprovisie

zegt de overeenkomst niet op. De curator verkoopt de porte-

als vordering van de aanbieder op de intermediair gekwalifi-

feuille op 23 juli 2010, met terugwerkende kracht tot 1 juni

ceerd. Dientengevolge komt het terugboekrisico doorgaans

2010. Over de maanden maart tot en met mei 2010 betaalt

voor het ondernemingsrisico van de intermediair.

de aanbieder geen prolongatieprovisie aan de curator. Indachtig dat de intermediair en de aanbieder beide profesVerweer

sionele ondernemingen zijn, die beide nadeel ondervinden

De curator vordert de provisiebetalingen en stelt dat slechts

als een cliënt het contract tussentijds opzegt, kan iedere

het voortbestaan van de verzekering relevant is voor de pro-

partij echter ook het voordeel aan zijn zijde hebben. Als een

visiebetaling.

werkgever van intermediair wisselt en de werkzaamheden voortzet met een ander intermediair/adviseur, dan geldt dit

De aanbieder stelt dat de overeenkomst als zodanig niet

voor de aanbieder. Als de werkgever het contract opzegt en

wordt ‘geraakt’ door het faillissement maar dat, nu de over-

met dezelfde intermediair een contract sluit bij een andere

eenkomst niet door haar is opgezegd, boek 6 BW van toe-

aanbieder, ligt het voordeel bij de intermediair.

passing is. Uit het faillissementsverslag blijkt dat er geen beheer is gevoerd. Voorts heeft de aanbieder na de failliet-

In beide gevallen komt echter de vraag naar voren, voor

verklaring enkele claims zelf afgehandeld.

wiens ondernemingsrisico het onverdiende deel van de afsluitprovisie komt. De beantwoording van deze vraag komt

Behandeling

voornamelijk aan op hetgeen partijen ter zake zijn overeen-

De rechtbank stelt dat nu de overeenkomst niet is opgezegd

gekomen in de (samenwerkings)overeenkomst. Het belang

deze is blijven bestaan.

van goede afspraken is dan ook groot. Partijen blijken het

In principe heeft de aanbieder de prolongatieprovisie op-

echter vaak (net) niet goed geregeld te hebben. De mate van

geschort. Echter is niet gebleken dat de aanbieder de curator

uitwerking verschilt ook per aanbieder en per wijze van con-

in kennis heeft gesteld van de opschorting in april tot en met

tractsbeëindiging.

mei. Hierdoor komt de aanbieder geen beroep toe op het opschortingsrecht, omdat het idee daarachter is dat de curator

De branche zou meer met elkaar in gesprek moeten gaan

in de gelegenheid komt om alsnog na te komen. In dit geval

voordat discussies optreden over het terugboekrisico. Het is

kon dat niet omdat de tijd al was verstreken.

beter vooraf duidelijke standpunten in te nemen dan het aan te laten komen op tijdrovende en dure rechtszaken. Vooral

Ten aanzien van de tekortkoming in de nakoming merkt de

nu de voorgenomen eerbiedigende werking van het provisie-

rechtbank op dat de aanbieder de curator niet in gebreke

verbod de afwikkeling van deze contracten nog vele jaren

heeft gesteld. Hierdoor is de curator geen gelegenheid

verlengt. Het is belangrijk dat het belang van de klant

geboden tot nakoming en kan niet worden vastgesteld dat

­centraal staat in deze gesprekken. Als hij geen partij is

de curator niet kon, dan wel had willen nakomen. In dit ver-

(geweest) bij de provisieafspraken, is het niet logisch als hij

band is dan ook niet relevant dat de aanbieder zelf beheer-

wel partij wordt bij de oplossing van het probleem ter zake

activiteiten heeft verricht.

het terugboekrisico.

<<

Niet is gebleken dat de aanbieder voor het faillissement speci­ficaties wenste te ontvangen van de beheeractiviteiten, noch deze daarvan afhankelijk maakte. Algemeen bekend is dat prolongatieprovisie voor de intermediair een inkomstenbron is zo lang de premie wordt betaald. Nu niet is aan­ getoond dat er in de drie maanden sprake was van onnatuurlijk verval is de aanbieder ten opzichte van de curator de provisiebetalingen verschuldigd (gebleven).

26

27

Door Gaston Siegelaer Senior Investment Consultant bij Towers Watson

Werkgevers kunnen hun medewerkers straks een derde generatie

beheerkosten hebben dezelfde orde

Hoewel de tweede generatie DC-­

van grootte als van toepassing is op

regelingen een aantal nadelen van de

particuliere klanten. Voor deelnemers

eerste generatie DC-regelingen heeft

geldt gedwongen winkelnering bij

ondervangen, blijven er belangrijke

(actief beheerde) fondsen van de aan-

bezwaren aan kleven. De vrij hoge

bieder.

­vermogensbeheerkosten drukken zwaar op het pensioenkapitaal.

“ ”

beschikbare premieregeling aanbieden, waarbij deelnemers tegen

Tweede generatie DC

Ter illustratie: een vermogensbeheer­

institutionele kosten­tarieven een op hun pensioenambitie

De tweede generatie DC-regelingen

vergoeding van 100 basispunten over

toegesneden lifecycle profiel gaan kiezen. Een premiepensioen­

stamt uit het eerste decennium van

het belegd vermogen levert over 40

instelling (PPI) kan als regisseur van onderaannemers per onder­deel

deze eeuw. Het belangrijkste kenmerk

jaar een circa 20% lager pensioen­

is dat gebruik wordt gemaakt van

kapitaal op.

de beste aanbieder inhuren, gericht op het belang van de deelnemers en niet gerelateerd aan het commerciële belang van de aanbieders

zogeheten lifecycle-profielen. Een lifecycle-profiel is een dynamische beleg-

Het toesnijden van het risicoprofiel op

zelf. Misschien is dit wel het passende antwoord op tal van

gingsmix. Naarmate de pensioen­

de individuele situatie en wensen is

ontwikkelingen die door het pensioenakkoord zijn gemarkeerd.

datum nadert, wordt het risico in de

slechts beperkt mogelijk. Het koop-

beleggingsmix afgebouwd op zodanige

krachtrisico na pensionering is niet

wijze dat op de pensioendatum met

afgedekt indien er op de pensioen­

een redelijke zekerheidsmarge een

datum een nominaal pensioen kan

bepaald pensioen kan worden aan­

worden ingekocht. Een nominaal vast

gekocht. Dit gebeurt door de rente­

pensioen lijdt onder geldontwaarding:

gevoeligheid van de beleggingen af te

€ 100 over 20 jaar, is bij 2% inflatie per

stemmen op de rentegevoeligheid van

jaar nog maar € 67 in euro’s van nu

de prijs van een pensioen.

waard. Met andere woorden: de bood-

DC-regelingen; Een passend antwoord op de individuele pensioenambitie

E

Een defined contribution regeling (DC-

uitmaken, wordt over het algemeen

regeling), ofwel beschikbarepremie­

aangenomen dat de belangstelling van

regeling, is een pensioenregeling waar-

werkgevers voor DC-regelingen zal

bij elke deelnemer individueel voor zijn

toenemen.

Tweede generatie DC-regelingen bieden geen bescherming tegen inflatierisico na pensionering.

schappenkar is dan maar voor 67% vol. Door inwerkingtreding van de Pensioenwet in 2007 kreeg de vernieuwing van

Kortom, deelnemers zitten vast aan

de eerste naar de tweede generatie

een relatief duur product dat te weinig

DC-regelingen een impuls, omdat de

maatwerk biedt. In het bijzonder bieden

Pensioenwet expliciet ingaat op de

tweede generatie DC-regelingen geen

afbouw van risico naarmate de pensioendatum nadert.1

bescherming tegen inflatierisico na pensionering.

>>

of haar pensioen spaart. De werkgever legt daarvoor een premie in, eventueel

De historische ontwikkelingen

aangevuld met een eigen premie-inleg

van DC-regelingen

van de werknemer. De ingelegde premies,

1 Pensioenwet, art. 52, derde lid: “Indien de deelnemer of de gewezen deelnemer de verantwoordelijkheid voor de beleggingen heeft overgenomen, adviseert de pensioenuitvoerder de deelnemer of de gewezen deelnemer over de spreiding van de beleggingen in relatie tot de duur van de periode tot pensioendatum, waarbij het beleggingsrisico kleiner wordt naarmate de pensioendatum nadert.”

28

vermeerderd met de beleggings­

Eerste generatie DC

opbrengst na aftrek van kosten, leveren

De eerste generatie DC-regelingen

op de pensioendatum een pensioen­

stamt uit de jaren tachtig en negentig

kapitaal op. Met dat pensioenkapitaal

van de vorige eeuw. De deelnemer kan

koopt de deelnemer pensioen in. Dat

daarin beslissen over de aanwending

wil zeggen: een vaste periodieke uitkering.

van de premie en heeft daarbij een

Een DC-regeling kan worden uitgevoerd

keuze uit aangeboden beleggings­

door een pensioenfonds, een verzekeraar

mogelijkheden om een beleggingsmix

of een PPI.

samen te stellen. De kostenstructuur van de regeling en de beleggingsfondsen

Hoewel DC-regelingen op dit moment

lijkt op een retailkostenstructuur,

een klein deel van de pensioenmarkt

dus de administratie- en vermogens-

29

Derde generatie DC

planning door de deelnemer. Dit bete-

regeling levert de deelnemer niet over

zich alleen maar te buigen over de

Op grond van voorgaande analyse

kent dat de keuze mogelijkheden voor

aan inflatierisico’s, maar laat de deel-

pensioenambitie. Deze pensioen­

menen we dat een belangrijke verbete-

de deelnemer in termen van reëel

nemer zelf beslissen over het afdekken

ambitie wordt vervolgens vertaald naar

ring nodig is van het ontwerp en de uit-

inkomen na pensionering worden uit-

ervan.

een optimale beleggingsportefeuille.

voering van DC-regelingen. Bij een DC-

gedrukt in plaats van in termen van

regeling liggen ontwerp en uitvoering

beleggingsprofielen worden uitge-

dichter bij elkaar dan bij een defined

drukt. De vraag waar het om draait is:

benefit regeling (DB-regeling). De wijze

welke levenstandaard na pensionering

van uitvoering is immers sterk bepalend

wilt u hebben? Tevens moet de deel­

voor de uitkomsten. De vermogens­

nemer aangeven welk deel van de

beheerkosten zijn sterk van invloed op

levensstandaard niet op het spel mag

het bereikbare pensioenkapitaal.

staan ten gevolge van beleggingsrisico’s.

De inrichting van de lifecycle profielen

Hiermee wordt een minimumniveau

en de communicatie daarover zijn

vastgelegd. De vertaalslag naar beleg-

bepalend voor de betrokkenheid van de

gingsprofielen is een technische aan­

deelnemer. Een beter pensioenproduct

gelegenheid, waarmee de deelnemer

en betere communicatie verhoogt de

niet hoeft te worden lastiggevallen.

perceptiewaarde van pensioen bij de

De huidige stand van de techniek moet

deelnemers. We noemen onze visie op

het voor de deelnemer mogelijk maken

de DC-regeling van de toekomst: derde

om direct inzicht te krijgen in de haal-

generatie DC-regelingen.

baarheid van zijn of haar pensioen­ ambitie en het gewenste minimum­

Eenvoud en begrijpelijkheid

niveau. De deelnemer moet tevens

voor de deelnemers

inzicht krijgen in hoe hij of zij door

Een essentieel kenmerk van een derde

­wijziging van een vrijwillige extra

generatie DC-regeling is dat het ont-

premie-inleg en verschuiving van de

werp, het beheer en de communicatie

pensioendatum de doelstelling beter

zijn gericht op persoonlijke financial

kan bereiken. Een derde generatie DC-

“

Hiervoor gebruikt de uitvoerder van de

De deelnemer aan de derde generatie DCregeling hoeft geen verstand van beleggingen te hebben

”

Een praktisch uitwerking

DC-regeling een rekenmodel dat

van deze visie

terugrekent van de pensioenambitie

Het voorgaande is het ideaalplaatje

naar de benodigde beleggingsstrategie

van een DC-regeling. In werkelijkheid

(reverse engineering). Deze beleggings-

zijn er veel deelnemers die niet willen

portefeuille is een combinatie van

of kunnen kiezen. Voor deze groep is

twee deelportefeuilles:

het van belang dat er default lifecycles

1. Beleggingsinstrumenten die de

(standaard aangeboden lifecycles)

rentegevoeligheid en inflatie­

zijn, die zijn afgestemd op de belang-

gevoeligheid van inflatiegegaran-

rijkste kenmerken van de betreffende

deerde annuïteiten (levenslang

groep. In het Verenigd Koninkrijk is

gegarandeerde koopkracht vanaf

reeds ervaring opgedaan met de op­deling van een deelnemerspopulatie in drie verschillende groepen, gerang-

pensionering) nabootsen; en 2. Een gediversifieerde risico­ dragende belegging.

schikt naar leeftijdscohort. De grootste

Met behulp van deze financiële bouw-

groep bestaat uit deelnemers die zich

stenen worden de dynamische lifecycle

graag verlaten op een standaard aan-

profielen uitgevoerd. Naarmate de pen-

geboden lifecycle. Een minder grote

sioendatum nadert, vindt auto­matisch

groep bestaat uit deelnemers die

afbouw van de tweede ten gunste van

graag de belangrijke aspecten zelf

de eerste deelportefeuille plaats.

willen kiezen, maar de uitwerking willen overlaten aan de uitvoerder. De

De financiële bouwstenen voor de

kleinste groep bestaat uit deelnemers

eerste deelportefeuille zijn onder meer

die zelf de volledige invulling van de

vastrentende instrumenten, inflatie-

beleggingsmix willen bepalen. In de

linked obligaties en inflatieswaps.

praktijk komt het voor dat veel tijd en

Eventueel kan deze deelportefeuille

aandacht wordt besteed aan allerlei

een gedeeltelijke afdekking van het

‘toeters en bellen’ voor de kleinste

langlevenrisico bevatten, afhankelijk

groep, zoals het in het assortiment

van de kosten daarvan. Denk daarbij

opnemen van speciale actief beheerde

aan langlevenderivaten of een optie op

beleggingsfondsen, hedgefondsen en

tariefgarantie bij een verzekeraar.

themafondsen. De opgedane ervaring

De tweede deelportefeuille bestaat

in het Verenigd Koninkrijk leert echter

grotendeels uit passief beheerde fond-

dat de meeste aandacht uit moet gaan

sen in zakelijke waarden, teneinde de

naar het ontwerp van de default life­

beheerskosten laag te houden.

cycles. Door de kenmerken van de deelnemerspopulatie zo goed moge-

De kostenstructuur van het vermogens-

lijk in beeld te brengen, kan een life­

beheer van de bovengenoemde finan­

cycle worden ontworpen, die aansluit

ciële bouwstenen is gebaseerd op

bij de gemiddelde deelnemer die voor

­institutionele tarieven in plaats van

een standaard lifecycle kiest.

retailtarieven. Dit zorgt ervoor dat er van elke ingelegde euro aan premie

30

De uitvoering van DC en de PPI

netto meer overblijft voor de deel­

De deelnemer aan de derde generatie

nemers. Bij retailtarieven kunnen de

DC-regeling hoeft geen verstand van

vermogensbeheerkosten voor actief

beleggingen te hebben. Hij of zij hoeft

beheerde aandelenfondsen soms wel

>>

31

“

Goed werkgeverschap blijft het uitgangspunt voor de betrokkenheid van de werk­ gever bij de DC-regeling.

”

100 tot 200 basispunten over het­

generatie DC-regeling het beste een

­Echter, de invulling ervan is bij een

toegesneden op de wensen van deel-

­vermogen onder beheer bedragen.

PPI kan oprichten of zich kan aansluiten

DC-regeling anders dan bij een DB-

nemers. De PPI past heel goed in deze

Bij passief beheerde aandelenfondsen

bij een PPI die als een dergelijke onaf-

regeling. Bovendien heeft de werk­

visie op de uitvoering van de DC-

tegen institutionele tarieven gaat het om

hankelijke inkooporganisatie fungeert.

gever een belang bij een hoge perceptie-

regeling. Een PPI kan als regisseur

20 tot 40 basispunten. Dit is dus sub-

Een PPI die is opgericht door een ver-

waarde van het pensioen voor de werk-

van onderaannemers per onderdeel

stantieel lager. Hoewel bij de huidige

mogensbeheerder of verzekeraar met

nemers. In een DC-regeling ligt de

de beste aanbieder inhuren, gericht

tweede generatie DC-regelingen natuur-

de bedoeling gedwongen winkelnering

nadruk op de eigen verantwoordelijk-

op het belang van de deelnemers en

lijk ook een verandering naar institutio-

bij die vermogensbeheerder of verzeke-

heid van deelnemers voor de keuze

niet gerelateerd aan het commerciële

nele tarieven mogelijk is, is dit voor

raar te doen plaatsvinden, mist echter

van hun pensioenambitie, waaronder

belang van de aanbieders zelf. Met de

derde generatie DC-regelingen een

belangrijke voordelen ten opzichte van

de gewenste zekerheid van de levens-

derde generatie DC-regeling op deze

absolute randvoorwaarde om de totale

een onafhankelijke inkooporganisatie.

standaard na pensionering. De werkgever

uitvoeringswijze wordt een stap voor-

kan de deelnemers ondersteunen in

waarts gezet die de DC-regeling tot

kosten zo laag mogelijk te houden. Tot slot geldt als voordeel dat een PPI

hun beslissingsproces door financial

een volwaardig alternatief voor DB-

De uitvoering van een derde generatie

met een efficiënte governancestructuur

planning of coaching beschikbaar te

regelingen maakt. Sterker nog, het is

DC-regeling geschiedt door een pensioen-

kan worden ingericht. De wetgeving

stellen.

het passende antwoord op tal van

uitvoerder die dat zo effectief en

geeft een PPI meer vrijheidsgraden om

efficiënt mogelijk kan doen. Vergele-

het bestuur, het toezicht en de verant-

De werkgever is ook in staat om de

akkoord weliswaar worden gemarkeerd,

ken met de traditionele uitvoerings­

woording in te regelen dan bij een

best mogelijke uitvoering te regelen.

maar nog niet tot in hun consequentie

vehikels, zoals verzekeraars en pensioen-

pensioenfonds.

Dat wil zeggen: tegen lage kosten en

zijn uitgewerkt.

ontwikkelingen die door het pensioen-

<<

fondsen, kan een premiepensioen­ instelling significante voordelen bieden.

Conclusies en gevolgen voor de

Een PPI is een uitvoeringsvehikel voor

Nederlandse markt

DC-regelingen dat door recente wet-

Een DC-regeling, ofwel beschikbare-

geving mogelijk is gemaakt. De PPI

premieregeling, komt bij steeds meer

mag echter zelf geen verzekerings-

werkgevers in beeld als basispensioen-

technisch risico dragen. Feitelijk

regeling. De huidige DC-regelingen

­fungeert de PPI daarom als regisseur

bevatten een aantal nadelen, zoals

van onderuitvoerders en als inkoop­

relatief hoge kosten en een gebrek aan

organisatie van onder meer verzeke-

afstemming op de pensioenambitie

ringen en vermogensbeheer. Een PPI

van de deelnemers, zodat deelnemers

kan de benodigde onderdelen voor de

zijn overgeleverd aan risico’s waarover

DC-regeling elk apart inkopen bij de

ze zelf niet expliciet hebben kunnen

beste aanbieder per onderdeel. Door

beslissen. Deze zijn echter verbonden

deze zogeheten ‘unbundled services’-

aan de huidige wijze van invoering en

aanpak wordt gedwongen winkel­

niet aan de essentie van de DC-regeling.

nering bij aanbieders voorkomen.

In onze visie zijn verbeteringen binnen handbereik.

In aanvulling op de financiële bouwstenen voor de opbouw van ouder-

Onze visie is dat de toekomst van DC

domspensioen zijn er onder meer

gelegen is in derde generatie DC-­

overlijdensrisicoverzekeringen en

regelingen. In een derde generatie

arbeidsongeschiktheidsverzekeringen

DC-regeling kunnen deelnemers tegen

nodig (afhankelijk van de inhoud van

institutionele kostentarieven een op

de pensioenovereenkomst). Deze kan

hun pensioenambitie toegesneden

de PPI collectief inkopen bij een ver­

lifecycle profiel kiezen, waarbij inflatie-

zekeraar om voor de deelnemers zo

risico na pensionering kan worden

gunstig mogelijke voorwaarden te

afgedekt.

kunnen bedingen. Goed werkgeverschap blijft het uit-

32

Uit het voorgaande volgt dat een werk-

gangspunt voor de betrokkenheid van

gever voor de uitvoering van een derde

de werkgever bij de DC-regeling.

33

Interview door Bettine Schipper Klantoriëntatie Manager en Geert de Vries freelance copywriter Fotografie door Erik Hijweege

‘Je bent jong en je wilt wat!’ Met die kreet veroverde Veronica dertig jaar geleden een plek in het publieke omroepbestel. Voor bedrijven die veel ‘young professionals’ in dienst hebben, zoals mediabedrijf IDG Nederland, is de slogan vandaag de dag actueel als vraag: wat willen jongeren eigenlijk? Hoe kunnen we de ‘jobhoppers’ van nu boeien en binden? Saskia van Delft, HR Manager bij IDG: ‘Ontwikkelingsmogelijkheden staan

Saskia van Delft HR Manager bij IDG Nederland:

Om medewerkers te binden is meer nodig dan een goede pensioenregeling

I

bovenaan de wensenlijst.’

IDG Nederland. Geen naam die direct

Elk merk voorziet in een specifieke

een belletje doet rinkelen. Toch is deze

behoefte van de doelgroep: van het

Nederlandse dochteronderneming van

laatste ICT-nieuws tot langetermijn-

’s werelds grootste tech mediabedrijf

trends en visies op corporate niveau.

International Data Group (zie pag 39)

Ook verzorgen we evenementen voor

dominant aanwezig op zowel de consu-

CIO’s en C-level IT-beslissers. Zo orga-

menten- als de zakelijke markt. ‘Onze

niseren we op 1 en 2 februari 2012 de

marketingstrategie naar eind­gebruikers

CIO Summit. Daarnaast hebben we met

is er bewust op gericht niet IDG, maar

onze IT-vacaturesite Jobworld.nl een

juist de onderliggende merken te profi-

sterke troef op de recruitmentmarkt.’

leren’, legt HR Manager Saskia van Delft uit, als we haar spreken in het

In medialand is sprake van een

trendy hoofdkantoor in Amsterdam.

verschuiving van ‘print’ naar ‘online’.

‘In het B-to-C-segment gaat het daarbij

Hoe spelen jullie hierop in?

om bekende labels zoals Computer!-

‘De consumentenmarkt is voor ons nog

Totaal, Zoom.nl, Tips&Trucs, iPhone

altijd erg belangrijk en is voor een groot

Magazine en iPad Magazine. Onze

deel ‘print’. Maar het is een feit dat men-

zakelijke doelgroepen bedienen we via

sen steeds minder kranten, tijdschriften

online platforms zoals Webwereld.nl,

en bladen lezen, en informatie via hun

Computerworld.nl en CIO.nl.

smartphone en internet binnenhalen. >>

Saskia van Delft (42) is sinds april 2011 werkzaam bij IDG Nederland in de functie van HR Manager. Voor haar indiensttreding bij IDG werkte zij zeven jaar als HR Manager bij Kamsteeg Autogroep B.V. (2004-2011) en twee jaar als Vestigingsmanager bij Quality Select (2002-2004). Ze startte haar carrière bij KLM. Saskia is getrouwd met René. Het gezin bestaat verder uit (stief ) dochter Milou en hond Max. Haar interesses zijn studeren (momenteel organisatiepsychologie), koken, golf en ‘buiten zijn’.

35

“ ” Boeien en binden, daar komt het op aan.

De ontwikkelingen gaan wat dat

‘We kennen een platte organisatie. Dit

Welke HR-instrumenten zet IDG

betreft razendsnel. Vooral jongeren

brengt met zich mee dat wij medewerkers

hiervoor in?

verruilen ‘print’ massaal voor ‘online’.

zoeken die initiatiefrijk en ondernemend

‘We hebben een aantrekkelijk pakket

Onze focus voor de toekomst ligt dan

zijn, en de verantwoordelijkheden die ze

arbeidsvoorwaarden, met onder andere

ook op online en dan met name op

krijgen ook daadwerkelijk pakken.

een pensioenregeling, een collectieve

het ontwikkelen en aanbieden van

‘Ownership’ is een van de keywords bij

ziektekostenverzekering en ongevallen-

crossmediale concepten en online

IDG. Ook klantgerichtheid, zowel extern

verzekering. Ook bieden we extra faci-

diensten voor corporate branding en

als intern, is van belang. Daarnaast stellen

liteiten bovenop de c.a.o., zoals een

leadgeneration. Dit geldt voor het

we hoge eisen aan de vakinhoudelijke

sportregeling en een fietsenplan. Maar

B-to-C-segment, maar nadrukkelijk

competenties en vaardigheden, maar

alleen goede arbeidsvoorwaarden zijn

ook voor het B-to-B-segment. Daar is

dat spreekt voor zich. In de praktijk valt

tegenwoordig niet meer voldoende om

nog veel groei te behalen. Wat overi-

het trouwens niet mee om geschikte

werknemers te boeien en te binden.

gens niet wil zeggen dat we niet

kandidaten te vinden. In medialand vis

Bij de meeste jongeren staan ‘opleiding

meer investeren in ‘print’. Integen-

je in een kleine vijver. Vaak moeten we

en ontwikkeling’ bovenaan de wensen-

deel, we blijven innoveren, op zoek

mensen losweken bij een ander bedrijf

lijst; ook bij onze mensen. Jaarlijks

naar nieuwe kansen en nieuwe doel-

en verlokken om naar ons over te stap-

wordt er binnen IDG wereldwijd een

groepen. Zo hebben we onlangs

pen. Tegelijk moeten we onze eigen

medewerkertevredenheidsonderzoek

‘Raw fotomagazine’ gelanceerd, een

medewerkers binnenhouden. We heb-

gehouden. In 2010 was onze score op

prachtig fotografieblad gericht op

ben circa 85 mensen in dienst, de

‘ontwikkeling’ een belangrijk aan-

semiprofessionals.’

gemiddelde leeftijd ligt rond de 30 jaar.

dachtspunt. We hebben hier lering uit

Deze generatie van ‘young professionals’

getrokken en zijn gestart met het

Om te kunnen innoveren heb je als

is snel geneigd van baan naar baan te

Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP).

nemers dit zelf, maar in 2010, bij de

bedrijf de juiste mensen nodig.

hoppen, op zoek naar uitdaging en

Met resultaat: in 2011 zijn we significant

herziening van het pensioencontract,

Wat is het profiel van de ‘ideale’

­gefocust op ‘what’s in it for me’. Boeien

gestegen in de waardering van de ont-

heeft IDG ervoor gekozen de premie

IDG-medewerker?

en binden, daar komt het op aan.’

wikkelingsmogelijkheden. En die gaan

voor haar rekening te nemen. Onze

we verder uitbreiden. Zo werken we

pensioenregeling loopt sinds 1999 bij

aan de oprichting van een ‘IDG Academy’.

Zwitserleven, tot volle tevredenheid.

Per jaar willen we, buiten het reguliere

Na een uitgebreide selectieprocedure,

opleidingsbudget per medewerker,

waarbij vijf pensioenverzekeraars zijn

minimaal vier trainingen gaan facili­

uitgenodigd om een offerte uit te

teren; twee businessgerelateerd, zoals

brengen, hebben we in 2010 in overleg

mobile marketing en social media, en

met onze adviseur Meijers opnieuw

twee meer algemeen van aard, denk

gekozen voor Zwitserleven.’

aan timemanagement en communi­

“

catievaardigheden. In overleg met ons

Leeft het onderwerp pensioen bij

hoofdkantoor in Boston zijn we boven-

jullie medewerkers?

dien aan het onderzoeken hoe we

‘Nauwelijks. In wervingsgesprekken

internationale uitwisselingen kunnen

willen sollicitanten wel weten of er iets

inzetten als extra bindmiddel. En zo

geregeld is voor hun pensioen, maar

staan er nog meer initiatieven op

daar blijft het meestal bij. Bij indienst-

­stapel.’

treding overhandig ik de startbrief en

Bij de meeste jongeren staan ‘opleiding en ontwikkeling’ bovenaan de wensenlijst.

het pensioenreglement, leg ik globaal

36

Je noemt zojuist de pensioenregeling.

uit hoe de regeling in elkaar zit en licht ik

Hoe zit die bij IDG in elkaar?

het keuzeformulier voor Horizon Beleg-

‘We hebben een beschikbarepremie­

gen of zelf beleggen toe. In het algemeen

regeling, waarbij de werknemers een

kiest iedereen voor Horizon Beleggen en

derde van de premie betalen en de

dat is het dan. Het pensioenakkoord,

werkgever tweederde. De premie voor

de verhoging van de AOW-leeftijd, de

het partnerpensioen wordt daarbij

hoogte van hun pensioen het boeit

gefinancierd uit het werkgeversdeel.

jongeren allemaal niet zo. Ze hebben

In het verleden betaalden de werk­

zoiets van ‘dat komt later wel’ en zijn

>>

” 37

“

geïnteresseerd in heel andere dingen.

Voldoet Zwitserleven ook aan jullie

Voorzover ik weet tenminste, want voor

verwachtingen?

hetzelfde geld zitten ze ’s avonds of in

‘De samenwerking verloopt tot nu toe

het weekend achter de PC om op inter-

prima. Zoals gezegd, maak ik regel-

net zelf informatie te verzamelen!’

matig gebruik van ‘My Workplace’ en die tool is echt zeer gebruikersvrien-

De informatieverstrekking zou nóg actiever en persoonlijker kunnen.

”

Wat doen jullie om het pensioenbe-

delijk. Een topservice, zeker in combi-

wustzijn te vergroten?

natie met de persoonlijke ondersteu-

‘Ten eerste voldoen we volledig aan

ning van onze relatiebeheerder! Wat

onze wettelijke informatieplicht: de

ik wel lastig vind, is dat we regelmatig

pensioenregeling wordt genoemd in

van Zwitserleven informatie ontvangen

de aanstellingsbrief, ik meld nieuwe

die bestemd is voor onze medewer-

deelnemers via ‘My Workplace’ bij

kers. Ik moet dat dan opvouwen, in

Zwitserleven aan en overhandig

envelopjes stoppen en als een soort

persoonlijk de startbrief. Als een

van ‘postbode’ rondbrengen. Op zich,

werk­nemer uit dienst gaat, meld ik

gezien onze kleine organisatie, niet

hem via ‘My Workplace’ af en zorg ik

zo veel werk, maar toch… Het zou

ervoor dat hij de juiste papieren krijgt

efficiënter zijn als Zwitserleven recht-

toegestuurd. Zwitserleven verstuurt

streeks met onze medewerkers com-

daarnaast de persoonlijke waarde-

municeert door brieven naar het huis-

overzichten. Verder kaart ik zelf regel-

adres te versturen. Ook omdat ze dan

matig het onderwerp pensioen aan.

alerter zijn op de post en het sneller

Als medewerkers gaan samenwonen,

zullen lezen.

adviseer ik ze bijvoorbeeld om aandacht te besteden aan partner­

Ook de informatieverstrekking zou

pensioen. En als een werknemer uit

nóg actiever en persoonlijker kunnen.

dienst gaat, wijs ik op de mogelijk-

Laten we eerlijk zijn, pensioen is een

heid van waardeoverdracht. Ik zie het

complex onderwerp waar je niet

als een belangrijk aspect van mijn

dagelijks mee bezig bent; ik in elk

functie om iedereen zo goed mogelijk

geval niet! De inhoudelijke expertise

te informeren. Als IDG hebben we

ligt toch echt bij de verzekeraar en,

klantgerichtheid hoog in het vaandel

niet te vergeten, onze adviseur

staan. Dan moet je dat ook intern in

Meijers. Wie wat moet/kan doen, weet

praktijk brengen, vind ik. Vragen die

ik niet precies. Dat zouden Zwitser­

technisch van aard zijn, stuur ik altijd

leven en Meijers met elkaar moeten

door naar onze adviseur Meijers. Die

afstemmen. Wat ik wel weet, is dat

is zeer proactief, reageert snel en

Zwitserleven dit jaar is gestart met de

biedt de ondersteuning die wij ver-

organisatie van deelnemersbijeen-

wachten; niet alleen als het om onze

komsten. Als die worden afgestemd

pensioenregeling gaat, maar ook bij

op de levensfase en interessesfeer van

alle andere personeelsvoorzieningen

onze medewerkers, hebben we daar

en bedrijfsmatige verzekeringen.’

zeker belangstelling voor!’

<<

IDG Nederland is een dochteronderneming van International Data Group, ’s werelds grootste mediabedrijf en onderzoeks­ instelling in de ICT-branche. Sinds de oprichting in 1964 is IDG uitgegroeid tot een miljardenbedrijf. Naast 200 kranten en tijdschriften brengt het mediaconcern ook nog eens meer dan 450 websites op de markt. Samen met de mobiele toe­ passingen en evenementen bedient IDG daarmee 270 miljoen IT-beslissers en geïnteresseerden in 90 landen. De producten en diensten van IDG zijn in te delen in zes hoofdgroepen: digital media, tijdschriften, lead generation services, evene­ menten, ICT-recruitmentoplossingen en onderzoek. Ook in Nederland is IDG het meest toonaangevende ICT-mediabedrijf. Kijk voor meer informatie op www.idg.nl.

39

COLUMN

AOW-ingang vanaf 1 april op verjaardag

arbeidsongeschiktheidsverzekering ontvangen. Zij zullen in hun polisvoorwaarden moeten nagaan tot welke einddatum deze uitkering loopt om erachter te komen of zij te maken krijgen met een ‘inkomensgat’. Ook werknemers waarvan de pensioenpolis wegens arbeidsongeschiktheid (gedeeltelijk) is vrijge-

Vorig jaar heeft Minister Kamp van SZW de ‘Wet wijziging

steld, moeten nagaan tot wanneer deze vrijstelling plaatsvindt.

ingangsdatum AOW-ouderdomspensioen’ ingediend bij de

De einddatum van de premievrijstelling wordt meestal niet

Tweede Kamer. Begin december werd de wet aangenomen

aangepast als de pensioeningangsdatum verschuift.

door de Eerste Kamer. Commentaar Zwitserleven

Door Erik Beckers manager praktijk­groep pensioenrecht

Oudere werk­ nemer is goud waard

Het recht op een AOW-uitkering ontstaat op de 65e verjaar-

Het is niet verplicht om de pensioenleeftijd in een pensioen­

dag. Op dit moment krijgt iemand AOW vanaf de eerste dag

reglement aan te passen aan de nieuwe AOW-ingangsdatum.

van de maand van zijn 65e verjaardag. Per 1 april 2012 krijg je

Als er geen aanpassing van het reglement plaatsvindt, gaat het

pas AOW vanaf je daadwerkelijke 65e verjaardag. In de nieuwe

pensioen dus gewoon in op de eerste van de maand dat een

Werknemers stoppen op steeds latere leeftijd met werken. Dat is

Maar dat zegt nog niet alles. Oudere werknemers blijken name-

situatie wordt de AOW gemiddeld een halve maand later uit­

werknemer 65 wordt. Een dienstverband mag wettelijk echter

maar goed ook, want onze beroepsbevolking krimpt sinds 2011.

lijk minder vaak ziek te zijn. Het aantal keer ziek melden en de

gekeerd. Dit levert het Rijk een besparing op.

eindigen op de 65e verjaardag van een werknemer, de datum

De krimp zal nog tientallen jaren voortduren, tenzij werknemers

gemiddelde ziekteperiode bepalen samen het ziekteverzuimper-

De verschuiving van de AOW-ingangsdatum betekent dat

waarop het recht op een AOW-uitkering ontstaat. Als het

van buiten Nederland massaal ons land binnenstromen. Wie

centage. Het ziekteverzuimpercentage stijgt in Nederland tot

andere wetgeving ook moet worden aangepast. Zo wordt

ouderdomspensioen ingaat op de eerste dag van de maand,

gaat al ons werk doen?

zestigjarige leeftijd. Daarna blijkt dit percentage sterk af te

de einddatum van verschillende werknemersverzekeringen

zou de werknemer kunnen stellen dat hij naast zijn pensioen

nemen. Zo sterk zelfs dat een zestigplusser een lager ziektever-

(onder meer WIA/WAO, WW, ZW, WAZ en

nog recht heeft op loon tot zijn 65e verjaar-

Mede dankzij de goede werkomstandigheden in Nederland kun-

zuimpercentage veroorzaakt dan een werknemer in de groep 45

TW), de volksverzekering Anw en sociale

dag. Als het dienstverband vóór de 65e ver-

nen oudere werknemers hun werk blijven doen. Tot en met 2006

tot 55 jaar!

jaardag eindigt, zou immers sprake kunnen

was de gemiddelde leeftijd waarop werknemers deze eeuw met

Oudere werknemers kunnen dus prima doorwerken en veroorza-

zijn van leeftijdsdiscriminatie.

pensioen gingen stabiel 61 jaar. In 2007 steeg deze opeens naar

ken geen hoger ziekteverzuimpercentage. Daarnaast bestaan er

voorzieningen zoals Wet Wajong en IOAZ ook verschoven naar de 65e verjaardag. Wie 65 jaar of ouder is, betaalt geen premie AOW en werknemersverzekeringen meer

Korte Update

62 jaar. Dit kwam vooral door het afschaffen van VUT en prépen-

tal van subsidies die het aantrekken of behouden van een oudere

Als de ingangsdatum van het ouderdoms-

sioen. De gemiddelde leeftijd waarop werknemers met pensioen

werknemer nóg aantrekkelijker maken. Dit soort stimulerings-

pensioen wordt gewijzigd, moet het ouder-

gingen, is in 2010 opgelopen tot bijna 63 jaar.

maatregelen breidt de overheid in 2013 verder uit.

domspensioen actuarieel neutraal worden

In alle bedrijfstakken neemt de pensioenleeftijd toe. Het meest

herrekend. Voor advies over de beschreven

steeg deze in het openbaar bestuur en in de sector vervoer,

Werkgevers doen er goed aan meer oudere werknemers aan te

situaties kunnen de werkgevers en werknemers terecht bij hun

opslag en communicatie. In de handel en reparatie én de bouw-

stellen en zich meer in regels over oudere werk­nemers te verdie-

adviseur.

nijverheid nam de pensioenleeftijd het minst toe.

pen. Of hen aan het werk te houden. Desnoods in een wat lagere

Fiscaal partnerbegrip en partnerpensioen

Een groot misverstand bestaat over de kosten van oudere werk-

hard nodig om de beroepsbevolking op peil te houden.

nemers. Werkgevers denken vaak dat oudere werknemers duur-

Verder was al duidelijk dat oudere werknemers vaak loyaler en

der zijn omdat ze een hoger ziekteverzuimpercentage veroorza-

meer ervaren zijn. Hoogste tijd dus om misverstanden over bij-

ken. Het misverstand wordt veroorzaakt door het feit dat oudere

voorbeeld arbeidsongeschiktheid de wereld uit te helpen. Oude-

werknemers gemiddeld langer ziek zijn dan jongere werknemers.

re werknemers zijn een goudmijn voor Nederlandse werkgevers. <<

en heeft een lagere algemene heffings­ korting. De wisseldatum voor het 65+-tarief

Hans van den Berg, Fiscale Zaken

in de loon- en premieheffing blijft op de eerste dag van de maand van de 65e verjaardag gehandhaafd.

functie of voor minder uren per week. De oudere werknemers zijn

Gevolgen voor pensioen Het kan zijn dat met de AOW-ingangsdatum ook de pensioeningangsdatum verschuift. Of dat een werknemer tot of na zijn 65e verjaardag door wil werken. In dat geval moet de werk­ gever nagaan of zijn loonadministratiesysteem moet worden aangepast. Vanaf de eerste dag van de maand waarin de werknemer 65 jaar wordt, wordt immers geen premie AOW en

Sinds 1 januari 2011 is het begrip fiscaal partner gewijzigd

werknemersverzekeringen meer op het loon ingehouden.

en worden ongehuwd samenwonenden onder voorwaarden

In pensioenregelingen hoeft de ingangsdatum van het ouder-

automatisch als fiscaal partner aangemerkt. Onder meer als

domspensioen niet gekoppeld te zijn aan de AOW-ingangs­

zij op hetzelfde adres staan ingeschreven én een van beiden

onduidelijk geweest of hierdoor ook (automatisch) fiscaal

Commentaar Zwitserleven

datum. Het wordt aan de werkgevers en werknemers overgelaten

is aangemeld als partner in de pensioenregeling van de ander.

partnerschap kan ontstaan. Onlangs heeft het Centraal

Het is goed dat het CAP deze vraag duidelijk heeft beant-

om - onder andere in cao’s - de pensioenleeftijd aan te passen

De Belastingdienst heeft onlangs duidelijkheid gegeven of

Aanspreekpunt Pensioenen (CAP) van de Belastingdienst

woord. Als aan de voorwaarden wordt voldaan, ontstaat

aan de nieuwe AOW-ingangsdatum. Ook bieden verzekeraars

ook (automatisch) fiscaal partnerschap kan ontstaan als de

duidelijkheid gegeven. Een pensioenregeling volgens het

automatisch fiscaal partnerschap volgens het nieuwe part-

(aanvullende) inkomensverzekeringen, zoals de Anw-hiaat- en

partner niet is aangemeld bij de pensioenuitvoerder.

onbepaald partnersysteem is niet voldoende om (automa-

nerbegrip. Partners die bewust niet kiezen voor fiscaal part-

tisch) te kwalificeren als fiscaal partner. De reden hiervoor

nerschap, lopen nu niet het risico via de pensioenregeling

kunnen samen bekijken of het wenselijk is om de einddatum

Bij een pensioenregeling volgens het ‘bepaald partnersys-

is dat de partner doorgaans niet bekend is bij de pensioen-

volgens het ‘onbepaald partnersysteem’ alsnog fiscaal part-

van de verzekering aan te passen aan de gewijzigde AOW-

teem’ moet de partner worden aangemeld bij de pensioen-

uitvoerder. Voorwaarde voor het fiscale partnerschap is dat

ner te worden.

ingangsdatum.

uitvoerder. In dat geval kan dus (automatisch) fiscaal partner-

de partner bij de pensioenuitvoerder als partner staat gere-

schap ontstaan. Bij een pensioenregeling volgens het

gistreerd. Bij een onbepaald partnersysteem moet de part-

Let op! Bij een onbepaald partnerpensioen moet de partner

Gevolgen voor zelfstandigen

‘onbepaald partnersysteem’ hoeft dit niet. De partner kan

ner zich hiervoor met zijn NAW-gegevens melden bij de

dus worden aangemeld om te kwalificeren voor het fiscale

Er zijn zelfstandigen die een uitkering uit een particuliere

dan ook alleen zijn aangemeld bij de werkgever. Het is lang

pensioenuitvoerder.

partnerbegrip.

WIA-aanvullingsverzekeringen. Verzekeraars en hun klanten

40

<<

41

Burgemeester Rijnderslaan 7, 1185 MD Amstelveen. Telefoon 0800 - 0045. www.zwitserleven.nl