Update Diabetes voor verpleging 2010
Update Diabetes voor verpleging 2010 Dr Eeckhout: diabetes algemeen Lief Breekelmans: Insuline (soorten, pennen, …) Annick Kempen: Hypoglycemie Christine, firma BD: spuittechniek Practische richtlijnen
Update diabetes Diabetes: de cijfers. Classificatie diabetes. Wat is diabetes? Behandeling.
Diabetes: de cijfers Anno 2010: wereld: – diabetes: 6,6 % of 285 miljoen – prediabetes: 7,9 % of 344 miljoen – ¼ nog niet gediagnosticeerd
Anno 2010: (België, schatting): – 20-79j: 7,9 % (2025: 9,7 %)
Prevalentie diabetes mellitus 2003 (bron IDF)
Prevalentie diabetes mellitus 2025 (bron IDF)
Classificatie Diabetes (1) 1. Type 1 Diabetes Mellitus
(jeugddiabetes) . Plots optreden symptomen . Vaak <40 jaar . Definitieve vernietiging ß-cellen . Insuline afhankelijk . Normaal gewicht . 15 – 20% van de diabetespatiënten
Classificatie Diabetes (2) 2. Type 2 Diabetes Mellitus . Traag verloop (vaak toevallig ontdekt) . Meestal > 40 jaar . Onvoldoende vrijzetting insuline en/of insulineresistent . Overgewicht, leeftijd . 75 – 85% van alle diabetespatiënten
Classificatie Diabetes (3) 3.
Specifieke Types Diabetes o.a. . t.g.v. geneesmiddelen (cortisone,…) . erfelijke syndromen (Down syndroom) . aandoeningen van de pancreas . infecties (vb. rubella in baarmoeder opgelopen)
4. Zwangerschapsdiabetes (1/20)
Diabetes : Wie Screenen ? bij alle personen > 65 j bij personen > 45 j als volgende risicofactoren : ° diabetes bij 1ste graad familieleden ° algemene obesitas (BMI > 27 kg/m²) ° gebruik van diabetogene farmaca (vb. corticoïden) ° vroeger gestoord glucosemetabolisme (vb. postoperatief) ° dyslipidemie : HDL-C < 35 of TG > 250 mg/dl ° hypertensie > 140/90 mm Hg ° abdominale obesitas (buikomtrek M > 90-102, V > 80-88 cm) ° vroegere zwangerschapsdiabetes of baby > 4.5 kg
Wat is Diabetes Mellitus? Glucose = brandstof. Glucose
energie insuline
β-cellen van de pancreas produceren insuline.
Sleutel-Slot: Geen Diabetes
Sleutel-Slot: Diabetes
Sleutel-Slot: Behandeling
Ontstaansmechanismen Type 2 DM (3 defecten) Islet
Insulin deficiency
Pancreas
Excess glucagon
Alpha cell produces excess glucagon
Beta cell produces less insulin Diminished insulin
Diminished insulin
Hyperglycemia
Muscle and fat
Liver Excess glucose output
Insulin resistance (decreased glucose uptake)
Adapted from Buse JB et al. In Williams Textbook of Endocrinology. 10th ed. Philadelphia, Saunders, 2003:1427–1483; Buchanan TA Clin Ther 2003;25(suppl B):B32–B46; Powers AC. In: Harrison’s Principles of Internal Medicine. 16th ed. New York: McGraw-Hill, 2005:2152–2180; Rhodes CJ Science 2005;307:380–384.
Medicaties voor Type 2 DM Incretines (DPP-4, GLP-1)
Acarbose
Effect op beta- (insuline) en alfacel (glucagon)
Carbohydrate
-
DIGESTIVE
ENZYMES
Glucose
+
Stimulates pancreas
I
I G
Insulin
I I G
-
I
G
Metformine
I
G
(I) G
Reduces hepatic glucose output (??muscle/fat effects)
G
Insulines
I
Sulphonylurea Repaglinide
)
G
G o se ( c u l G
G
Reduces absorption
G
I G
I
-
G
+
Thiazolidinediones Reduce Insulin Resistance
Medicaties voor Type 2 DM Metformine – Insulinesensitizer – Glucophage, Metformine, Metformax (start 2 x 500, verhoog tot 2-3-4 x 850 mg)
– – –
Eerste keuze bij DM II met overgewicht NE: nausea, diarree, zz lactaatacidose Voorzorgmaatregel lactaatacidose: Veilig tot klaring > 40 (creat man 1.5, vrouw 1.4 mg/dl) Dosis reduceren zo klaring 20-40 Staken zo klaring < 20 Tijdelijk staken bij contrastonderzoeken en ziekten gepaard met deshydratatie, acute fase cordecompensatie, …
Medicaties voor Type 2 DM Sulfonylurea – – – – –
Kortwerkende: Diamicron, Gliclazide, Minidiab Langwerkende: Amarylle, Daonil, Euglucon, (Uni)diamicron Renaal veilige: Glurenorm, Unidiamicron HbA1c-daling 0.8 % NE: hypo’s, gewichtstoename, (betaceluitputting)
Glinidinen (Novonorm 2-12 mg/d) – Verlaagt vnl postprandiale glycemies – Snelle + korte werking – NE: hypo’s, gewichtstoename, prijs
Medicaties voor Type 2 DM Glitazones: – – – –
Actos (15-45 mg/d), Avandia (4-8 mg/d) Werking op lever-, vet-, spierweefsel HbA1c-daling 0.5 – 1.5 % NE: gewichtstoename, vochtretentie, risico op cordecompensatie x 2, fractuurrisico – Terugbetaling: combinatie met Met + SU of zo Met niet verdragen
Combinatiepreparaten: – Glucovance (Glucophage + Daonil) – Avandamet (Avandia + Metformine)
Medicaties voor Type 2 DM Incretines: 2 klassen – Gliptines/DPP-4 inhibitoren: Januvia, Galvus, Onglyza Combinatie: Janumet, Eucreas HbA1c-daling: 0,8 % Uitstekende tolerantie: geen hypo’s, geen gewichtstoename NE: opgelet met ouderen (nierfunctie)
– GLP-1 analogen: Byetta 5-10 µg SC 2 x per dag; Victoza 0,6-1,2-1,8 µg SC 1 x per dag HbA1c-daling 0.8 – 1.7 % Voordelen: gewichtsverlies, betacelsparend in dierstudies NE: nausea, braken, diarree (neemt af bij langer gebruik), hypoglycemie door combinatie met SU
Medicaties voor Type 2 DM Metformine
Sulfonylurea
Glinidinen
Glitazones
Gliptine
Productnaam
Glucophage Metformine Metformax
Amarylle Doanil Gliclazide Glimepiride Glurenorm (uni)diamicron
Novonorm
Actos (Avandia) Avandia)
Januvia Galvus Onglyza
Werkingsmech
sensitizer
secretagogen
secretagogen
sensitizer
secretagogen
ContraContra-indicatie
Nierinsufficientie cordecompensatie
Nierinsufficientie (sommige mogen wel) wel)
nierinsufficientie
Lichte cordecompensatie
nierinsufficientie
Risico op hypoglycemie
laag
verhoogd
verhoogd
laag
laag
Effect op gewicht
Geen toename
Matige toename
Matige toename
Belangrijke toename (vocht, vocht, geen visceraal vet) vet)
Geen toename
Neveneffecten
Maag/ Maag/darmlast
Snellere daling endogene insulineproductie
Mogelijke daling endogene insulineproductie
Vochtretentie Cardiaal lijden
Iets meer verkoudheden
Terugbetaling
volledig
volledig
volledig
Attest nodig
Attest nodig
Kost
goedkoop
goedkoop
duur
duur
duur
Insulines Novorapid, Humalog, Apidra (4–5 hr)
Menginsulines
Plasma Insulin Levels
Actrapid,Humuline reg (6–8 hr) Insulatard, Humuline NPH (12–16 hr) Ultralente (~16–20 hr ) Lantus (~24 hr) Levemir (~20-24 hr)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
Hours Based on Rosenstock J, Wyne K. In: Goldstein BJ, Muller-Wieland D, eds. Textbook of Type 2 Diabetes. 2003. Ch. 11:131-154.
Behandeling Diabetes Behandeling van diabetes mellitus (ongeacht type) bestaat uit: 1. Glycemiecontrole 2. Dieet en/of medicatie en/of insuline injecties 3. Educatie - Follow up Behandeling = individueel
Doel diabetesbehandeling Goede glycemische controle om lange termijncomplicaties te voorkomen, uit te stellen of de progressie ervan af te remmen. • Glycemie
< 60/70 mg/dl = hypoglycemie • Glycemie 80 – 150 mg/dl = optimaal • Glycemie 150 – 180 mg/dl = matig • Glycemie >250 mg/dl = hyperglycemie
