UPC - rapport over de digitale toekomst van Nederland Nederland, klaar voor de toekomst: benut de digitale voorsprong

UPC - rapport over de digitale toekomst van Nederland Nederland, klaar voor de toekomst: benut de digitale voorsprong

Researched & produced by

www.upc.nl

Designed by

UPC- rapport over de digitale toekomst van Nederland Nederland, klaar voor de toekomst: benut de digitale voorsprong Inhoud Voorwoord

2

Executive Summary

4

Inleiding

7

1 Verbonden maatschappij, verbonden economie Samenwerken aan e-skills 2 Binnenlandse innovatie, mondiale concurrentie

12 18 19

Benutten draadloos breedband

25

eHealth: pioniersfase voorbij

28

3 De digitale toekomst van Nederland

33

Op weg naar een digitale toekomst

40

Appendix: Onderzoeksmethodologie

44

© 2014 UPC and Amárach Research

UPC- rapport over de digitale toekomst van Nederland 1

Voorwoord Nederland, klaar voor de toekomst: benut de digitale voorsprong Voor u ligt een rapport over de digitalisering van Nederland. Die digitalisering is snel verlopen. Dat is voor een belangrijk deel te danken aan de hoge kwaliteit en het bereik van onze vaste en mobiele breedband netwerken. Wie had er een decennium geleden gedacht dat meer dan 95% van de huishoudens in Nederland nu al 200 Mbps internet kan krijgen? In de strijd om de gunst van de klant is door de concurrentie tussen infrastructuren veel geïnvesteerd in de capaciteit en de snelheid van de verschillende netwerken. Zo hebben de klanten van UPC toegang tot de hoogste breedbandsnelheden ter wereld. Wij hebben in de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in ons netwerk, met als resultaat dat onze klant een toekomstvast krachtig digitaal netwerk tot zijn beschikking heeft. Daarmee heeft de klant nu en in de toekomst toegang tot alle denkbare innovatieve, commerciële en maatschappelijke diensten. We mogen trots zijn op dit resultaat. Het breedbandinternet van Nederland behoort tot de wereldtop en geeft ons een digitale voorsprong binnen Europa en zelfs in de wereld. Nederland heeft een unieke positie in Europa gezien het aantal concurrerende breedbandnetwerken op nationale schaal. De dynamiek

2 UPC- rapport over de digitale toekomst van Nederland

die inherent aan deze infrastructuurconcurrentie is, zal blijvende investeringen in netwerken garanderen om deze voorsprong te behouden en uit te bouwen. Het gaat in de eerste plaats om investeringen in de capaciteit van die netwerken om de verwachte explosie in internetverkeer als gevolg van verdere digitalisering aan te kunnen. Daarnaast zullen investeringen in toenemende mate gericht zijn op de kwaliteit van transmissie, om aan vraag en aanbod van innovatieve- en betrouwbare applicaties en digitale diensten van de toekomst te kunnen voldoen. Onze klant zal duurzaam met supersnel internet op zijn wenken worden bediend. De Nederlandse voorsprong op breedband infrastructuur moeten we ook effectief benutten voor de groei van de Nederlandse digitale economie. Dat bevordert de werkgelegenheid en vergroot maatschappelijke kansen. Om de kansen die de voortgaande digitalisering biedt beter in beeld te brengen, heeft Amárach Research onderzoek gedaan naar een aantal veelbelovende en opkomende Europese digitale economieën. Dit onderzoek spitst zich toe op de trends in het internetgebruik, zowel bij consumenten als bij bedrijven. Het kijkt ook naar de mate van digitalisering als integraal onderdeel van het dagelijks leven en naar de mate waarin ondernemingen daarop in de bedrijfsvoering inspelen.. De conclusies van deze rapportage kunnen we gebruiken voor initiatieven voor de digitale toekomst van Nederland.

Het digitale heden sprankelt. Internet heeft een enorme invloed op de manier waarop we werken, ontspannen, leren en winkelen. Meer dan 93% van de Nederlanders gebruikt internet. Bijvoorbeeld om online te winkelen, informatie over allerlei onderwerpen op te zoeken of bankzaken te regelen. Zeker zo belangrijk, vooral met het oog op de toekomst, is het vertrouwen in de mogelijkheden van internet. Ook dat is positief. Zo erkent een overgrote meerderheid dat het gebruik van internet loopbaan-, onderwijs- en sociale kansen biedt. Tegelijkertijd zijn er ook duidelijke signalen dat we er nog niet zijn. Is verdere digitalisering belangrijk voor de economische vooruitzichten van Nederland? ‘Ja!’ zeggen zeven van de tien ondernemers en managers. Ook de overheid, die zelf in snel tempo digitaliseert, onderschrijft deze conclusie. Dit rapport laat, ook cijfermatig, zien dat de ondernemers gelijk hebben: digitalisering heeft een positief effect op economische groei en werkgelegenheid. Nu al is het gebruik van internet goed voor een aandeel van 4,3% van het bruto binnenlands product. In 2016 zal dat 6% zijn. Voor Nederland komt het er de komende jaren op aan de mogelijkheden van de interneteconomie optimaal te benutten. Waar veel andere Europese landen nog veel werk te verzetten hebben om de essentiële basis daarvoor te ontwikkelen – snelle concurrerende breedbandnetwerken met nationaal bereik en penetratie - heeft Nederland die al. Onze klanten, zowel zakelijke als particuliere klanten,

varen daar wel bij. De uitdaging in het kader van verdere digitalisering ligt voornamelijk in de ontwikkeling van nieuwe diensten. Innovatie, kennis en vertrouwen zijn daarbij essentieel. Dat vraagt onder meer om een goede samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven, zo concludeert ook dit rapport. Verder is er nog veel onbekendheid over de mogelijkheden en kansen van de digitale economie, ook bij het bedrijfsleven. Indien die door het bedrijfsleven worden benut, levert dat een forse impuls voor de werkgelegenheid. Tenslotte geeft het rapport aan dat verdere digitalisering volop ruimte biedt voor maatschappelijke innovatie, zoals in de zorgsector. Dit vraagt ook om nieuwe initiatieven. UPC levert graag een bijdrage aan het behouden en het duurzaam verzilveren van de digitale voorsprong van Nederland. Een duurzame, welvarende toekomst voor onze klanten en een duurzame en welvarende toekomst voor Nederland. Ik nodig u graag uit om daarover met ons in gesprek te gaan. Baptiest Coopmans Algemeen directeur UPC Nederland


Executive Summary Grip op de toekomst

Het potentieel van digitalisering

Niemand zal ontkennen dat de telecom- en mediasector enorme veranderingen heeft ondergaan in de afgelopen 20 jaar. Telefonie (spraak) werd in Nederland in 1997 geliberaliseerd, digitale televisie werd geïntroduceerd in 2000 en op 11 juli 2008 maakte het Nederlandse publiek kennis met de iPhone 3G. Elk van deze ontwikkelingen is relatief recent en veranderde het gezicht van de betrokken industrieën volledig, maar had en heeft nog steeds een onuitwisbare invloed op het dagelijks leven van bijna elke burger. De bijdrage van de telecomindustrie aan de economische ontwikkeling is onbetwist en private investeringen zijn daarvoor onmisbaar . De Nederlandse consument, zowel de particuliere als de zakelijke, plukt daarvan vergeleken bij het buitenland zeer veel vruchten.

De beloningen voor succes zullen aanzienlijk zijn. Zoals wordt uitgelegd in dit rapport, zal de bijdrage van het internet aan onze economie groeien van ongeveer 4,3% van het BBP nu tot ongeveer 6% in 2016. Hiervoor hoeft Nederland alleen de trend te volgen die andere landen op ongeveer hetzelfde geavanceerde digitaliseringsniveau vertonen. De werkgelegenheid in Nederland zou met bijna 80.000 arbeidsplaatsen toenemen. Nederland is een van de toonaangevende landen in de wereld als het gaat om de toepassingen en snelheden van breedband. De voordelen daarvan komen het best tot uiting indien de nadruk komt te liggen op het stimuleren van diensten die de bestaande mogelijkheden zoals online consumentenbestedingen het best benutten.

Nederlandse vooruitgang naar een nog verder geavanceerde digitale toekomst is een “must have” voor het oplossen van veel van de economische en maatschappelijke uitdagingen waarvoor we nu staan. Het optimaal benutten van onze toekomstvaste telecom infrastructuur met enorme breedband capaciteit, het verkleinen van de digitale kloof en het waarborgen van digitaal vertrouwen, bieden nieuwe mogelijkheden voor burgers, consumenten, werkgevers en werknemers. Door grip op de digitale toekomst kan Nederland een hogere levensstandaard verzekeren door meer en duurzame economische groei. Ook kan ons land hierdoor de werkgelegenheid vergroten door het scheppen van nieuwe diensten en nieuwe bedrijven. Nederland heeft een digitale voorsprong die wij duurzaam kunnen verzilveren.

Het online leven

Onze enquêtes Om een gevoel te krijgen bij het grote belang van digitale oplossingen in de huidige en de toekomstige Nederlandse samenleving gaf UPC aan Amárach Research de opdracht twee parallelle enquêtes uit te voeren in juli/augustus 2013: een online enquête onder 1042 volwassenen van 18 jaar en ouder en een online enquête onder 326 IT-beslissers in het Nederlandse midden-en kleinbedrijf. Met quota om een dwarsdoorsnede van bedrijven naar grootte te garanderen.


Nu al gebruikt 93% van de volwassenen het internet in Nederland. Internet is een essentieel onderdeel van ons dagelijks leven en bepaalt hoe we werken, ontspannen, leren en winkelen. Breedbandinternetgebruikers besteden meer dan drie uur online op een gewone doordeweekse dag, en nog meer tijd in het weekend. Dit is aanzienlijk hoger dan het gebruik in de buurlanden. Bankieren en onderzoeken/informatie opvragen zijn de meest populaire online activiteiten en meer dan een kwart van de volwassenen gebruikt internet al om thuis te werken.

De digitale consument Uit de enquête onder 1042 consumenten blijkt dat de overgrote meerderheid - 92% - van de Nederlandse internetgebruikers online winkelt. De impact van digitale technologie op de Nederlandse consumenteneconomie is aanzienlijk, zoals het rapport laat zien. Kleding, schoeisel en reisboekingen zijn de grootste aankopen, maar vrijwel elke detailhandelscategorie wordt tegenwoordig beïnvloed door digitale technologieën. Ongeveer 70% van de internetgebruikers doet online onderzoek naar de producten die zij willen kopen, maar doet de eigenlijke aankoop in lokale winkels. Het omgekeerde gebeurt ook: 48% van de Nederlandse internetgebruikers onderzoekt producten waarin zij geïnteresseerd zijn in lokale winkels, maar koopt

online, vaak tegen aanzienlijke kostenbesparingen. Internet is een niet weg te denken onderdeel van het aankoopproces. De vervlechting tussen de fysieke en digitale wereld is ook hier een feit. Los van winkelen, is de meerderheid van de Nederlandse internetgebruikers het erover eens dat zij slimmere aankoopbeslissingen nemen door gebruik te maken van het internet. Verder wordt de vraag of internet loopbaan- onderwijs- en sociale kansen biedt drie keer vaker bevestigd dan ontkend.

Het digitale bedrijf De Nederlandse digitale revolutie is niet alleen goed voor de consument, zij biedt ook veel kansen aan het bedrijfsleven. Veel bedrijven zijn vergevorderd in hun toepassing van digitale technologie. Het onderzoek onder 326 bedrijven laat zien dat meer dan een kwart van de bedrijven internet gebruikt voor een vorm van e-commerce (bv.: verkopen, bestellen van voorraden). Tegelijk is er duidelijk nog veel ruimte voor de ontwikkeling van e-commerce bij het MKB. Aanmoediging hiervan zal Nederland alleen maar voordelen opleveren omdat buitenlandse markten gemakkelijker toegankelijk zijn met een online aanwezigheid. Twee-derde van de respondenten noemt de groeivooruitzichten voor hun bedrijf goed of zeer goed. Een duidelijke meerderheid, 7 van de 10 ondernemers en managers, acht verdere digitalisering belangrijk voor de economische vooruitzichten van Nederland. De meeste Nederlandse bedrijven denken dat Nederlandse consumenten gelijk staan met of behoren tot de 5 digitale toplanden als het gaat om acceptatie van digitaal aanbod van bedrijven.

De digitale verbetering Burgers en bedrijven zien echter hiaten in de Nederlandse digitale prestaties. De mogelijkheden die de uitstekende staat van infrastructuur in Nederland biedt, worden nog onvoldoende benut. De Nederlandse digitale infrastructuur loopt voorop ten opzichte van de meeste landen. De beschikbaarheid van een netwerk met hoge bandbreedte in Nederland biedt grote mogelijkheden voor de uitbreiding ervan in openbare ruimtes, zoals stadscentra, winkelcentra,

enzovoort. Initiatieven op het gebied van draadloos breedband voor steden en openbare ontmoetingsplaatsen krijgen veel aandacht, maar kunnen sneller worden gerealiseerd. Het blijkt dat niet alle bedrijven deze mogelijkheden voldoende benutten en hierin liggen de grootste kansen voor verdere groei in Nederland.

Ontwikkeling van draadloze netwerken in dichtbevolkte gebieden Initiatieven op het gebied van draadloze breedbandnetwerken voor steden en openbare plaatsen van samenkomst staan vandaag de dag behoorlijk in de belangstelling. Investeringen in een commercieel draadloos stadsnetwerk met grote bandbreedtemogelijkheden komt de stadsmarketing ten goede. Inspanningen door bedrijven om opkomende stedelijke draadloze netwerken actief te onderzoeken, lijken goed te worden ontvangen. Wij merken op dat essentiële gebieden waarmee rekening moet worden gehouden, onder meer zijn: Openbare veiligheid De beschikbaarheid van een netwerk met een grote bandbreedte is van essentieel belang voor het bevorderen van de openbare veiligheid. Economische waardevermeerdering Zeer snelle draadloze internettoegang kan bijdragen aan de economische groei in detailhandelsgebieden. Nieuwe ondernemingsmodellen kunnen bijvoorbeeld worden gebaseerd op locatie gebonden services en pushmarketing. Het is duidelijk dat detailhandelaren nieuw online en offline winkelgedrag van consumenten moeten omarmen. Intelligente steden Verbind apparaten zoals stadscamera’s, verkeerslichten en parkeermeters met draadloze netwerken. Dit kan de efficiëntie van plaatselijke overheden vergroten en leiden tot aanzienlijke kostenbesparingen. Content Zeer snelle draadloze netwerken maken het mogelijk om verschillende typen content en content die relevant is voor consumenten te ontvangen, overal en altijd.


Focus op het ontwikkelen van services: benut de mogelijkheden

Digitale identiteit

De concurrentie op basis van infrastructuur in Nederland heeft ertoe geleid dat Nederland zich bij de toonaangevende landen in de wereld bevindt voor wat betreft de toepassing en snelheden van breedband. De bestaande concurrentie tussen infrastructuren zorgt voor duurzame innovatie. De beschikbaarheid van de breedbandinfrastructuren die reeds ter beschikking staan aan bedrijven en consumenten, en de mogelijkheden voor diensten en -applicaties op deze netwerken dienen beter te worden gecommuniceerd. Er is nog onvoldoende bewustzijn bij bedrijven en consumenten dat de mogelijkheden om digitale diensten nu al te ontwikkelen en in te zetten, volop aanwezig zijn. Toekomstvaste infrastructuur is inmiddels beschikbaar, maar nog onvoldoende bekend. De overheid en bedrijven moeten hun inspanningen richten op het bieden van ondersteuning aan het stimuleren van diensten die de bestaande mogelijkheden optimaal benutten. Voor diverse sectoren liggen hier grote kansen, niet in het minst in de zorgsector rondom eHealth en mHealth toepassingen waar opschaling essentieel is om doorbraken te realiseren.

Met het investeren in verdere digitalisering wordt waarde gecreëerd door de ontwikkeling van de digitale identiteit. Uit eerdere studie over Digitale Identiteit, blijkt dat het gebruik van persoonlijke gegevens voor € 330 miljard aan jaarlijkse economische voordeel kan opleveren voor bedrijven in Europa in 2020. Individuen zullen zelfs in nog sterkere mate kunnen profiteren. Om deze waarde te ontsluiten, moeten organisaties de voordelen duidelijk maken die digitale identiteit toepassingen hebben voor consumenten. Verantwoordelijkheid, transparantie en controlemogelijkheden voor gebruikers zijn cruciaal. Hierin ligt een gezamenlijke opgave van bedrijven en overheden om te investeren in het vertrouwen bij de consument.


Onderwijs Het rapport maakt duidelijk dat, hoewel bedrijven en consumenten zeer enthousiast zijn over de mogelijkheden van de digitale maatschappij, zij nog steeds te maken hebben met een gebrek aan kennis op het gebied van toegepaste gebruikswijzen van digitale technologieën. Investeringen in een duurzaam nauwe samenwerking tussen de onderwijssector en het bedrijfsleven bij het ontwikkelen van doorlopend digitaal onderwijs, dat eenvoudig toegankelijk is, verdient een plek op de voorgrond.

Inleiding

Bijna alle Nederlanders (93%) zijn online. Het onderzoek dat in dit rapport wordt gepresenteerd, heeft uitsluitend betrekking op deze online meerderheid. We hopen dat de bevindingen in dit rapport Nederlandse burgers, bedrijven en autoriteiten zullen aanmoedigen de digitale voorsprong te benutten voor het veiligstellen van toekomstige banen en groei.


Achtergrond

De digitale voorsprong

Dit rapport is opgesteld in opdracht van Liberty Global en UPC Nederland voor het verkennen van digitale trends in Nederland onder internetgebruikers (consumenten en bedrijven) en voor het identificeren van nieuwe mogelijkheden voor economische groei en sociale verandering.

Het belang en de voordelen van digitaal verbonden en betrokken zijn en het beschikken over zeer snelle breedbandservices worden mondiaal onderkend. Met het oog hierop is er sprake van een groeiende interesse in het meten van de prestaties van landen met betrekking tot digitale trends en hun economische en sociale invloed.

Officieel vertoont de Nederlandse economie een licht herstel van de economische recessie, maar de verwachtingen ten aanzien van economische groei gedurende de komende periode blijven bijzonder laag. Nederland wordt als een van de rijkste landen van de Europese Unie gezien. Dit is in belangrijke mate te danken aan zijn concurrerende economie en het relatief lage niveau van de Nederlandse staatsschuld. Nederland wordt bovendien gezien als een van de kernlanden van de eurozone.

De EU heeft vanuit een Europees oogpunt een aantal zogenoemde Digital Agenda-doelstellingen (EU-doelstellingen) geïdentificeerd om “de EU-economie opnieuw op te starten en inwoners en bedrijven in staat te stellen om digitale technologieën optimaal te benutten”2. Nederland bevindt zich met betrekking tot bijna alle breedbandmaatregelen boven het EU-gemiddelde, en voor wat sommige van deze maatregelen betreft, is Nederland het EU-land dat het hoogste scoort, zoals op het vlak van landelijke dekking van meerdere concurrerende vaste breedbandnetwerken met hoge snelheden.

Nederland is de nummer 8 van de wereld in de Global Competitiveness Index1. Dit is een achteruitgang van drie plaatsen nadat Nederland in 2012/2013 genoteerd stond als het vijfde meest concurrerende land ter wereld. Het WEF-rapport vermeldt de zeer geavanceerde (4e) en innovatieve (10e) bedrijven en de snelle wijze waarop nieuwe technologieën voor productiviteitsverbeteringen (8e) worden aangewend als de sterke punten van Nederland. De vraagt rijst of, nu de Nederlandse economie zich enige tijd in een economische stagnatie bevonden heeft , informatie- en communicatietechnologieën in Nederland -één van de meest vooraanstaande landen op het gebied van het toepassen daarvan- een vermenigvuldigingsfactoreffect kan genereren in de bredere Nederlandse economie, dat verder reikt dan de specifieke bijdrage van de digitale bedrijfstakken zelf.

1

Global Competitiveness Index 2013-14: http://www.weforum.org/issues/global-competitiveness


Nederland beschikt hierdoor ten opzichte van tal van andere EU-landen over een digitale voorsprong. Het is een feit dat 98% van de huishoudens en kleine bedrijven desgewenst over een hogesnelheid internetaansluiting en dus over toegang tot een NGA-netwerk (Next Generation Access Network) via de kabel kan beschikken. Consumenten en bedrijven hebben daarnaast toegang tot DSL- en glasvezelnetwerken, terwijl de uitrol van 4G in Nederland al behoorlijk is gevorderd. Het is van wezenlijk belang dat dit voordeel niet wordt verspeeld op een tijdstip waarop de Nederlandse ontwikkeling op weg naar een digitale economie belangrijker is dan ooit voor het scheppen van banen en het vergroten van de export.

2 Het Digital Agenda-scorebord van de EU voor Nederland: https://ec.europa.eu/digital-agenda/ en/scoreboard/netherlands

Afbeelding 1: Digitale vergelijkingen Nederland/EU Total standard fixed broadband coverage - Total (in % of households)

100%

Total NGA broadband coverage - Total (in % of households)

98%

New entrants’ share in fixed broadband subscriptions - Total (in % of fixed broadband subscriptions)

58%

Fixed broadband take-up - Total (in subscriptions per 100 people

40.11

Households with a broadband connection - Alll households (in % of households)

84%

Enterprises with a fixed broadband connection - All enterprises (in % of enterprises)

96%

DSL subscriptions share in fixed broadband - Total (in % of fixed broadband subscriptions) European Commission, Digital Agenda Scoreboard

48% Lowest EU country

EU average Under EU average

Above EU average

Highest EU country

De beloning voor het benutten van de digitale voorsprong kan aanzienlijk zijn. Er wordt bijvoorbeeld geschat dat een toename van 10% op het gebied van het breedbandbereik resulteert in een toename van het bruto nationaal product met 0,9% tot 1,5%3. Ondanks de recente zwakke punten in de Nederlandse economie staat vast dat de Nederlandse telecomsector veel van de vereiste investeringen aan aanbodzijde ter voorbereiding op de digitale toekomst heeft gedaan. Nederland loopt bijvoorbeeld voor op landen als Duitsland op het gebied van het toepassen van NGA-breedband4. De gemiddelde breedbandsnelheden in Nederland behoren tot de hoogste snelheden binnen de EU, als het niet al de hoogste zijn. Verder staat Nederland op de 4e plaats in de Networked Readiness Index van het World Economic Forum5.

Het lijkt erop dat Nederland de maximale voordelen van digitale technologie veiligstelt voor zijn inwoners en bedrijven6. Eén blijk van de digitale voorsprong wordt gemeten via de digitaliseringsscore (de zogeheten Digitization Score) van Booz & Company7. Hun meting is een samengestelde index, die wordt ontleend aan nationale gegevens voor de aanwezigheid van digitale diensten en producten, betaalbaarheid, gebruik, breedbandsnelheden, enzovoort. De Nederlandse digitaliseringsscore laat zien dat Nederland een geavanceerde digitale economie kent die zich, naast Scandinavische landen, waaronder Denemarken, in het meest volwassen stadium van digitalisering bevindt.

3 Re-Thinking the Digital Agenda for Europe: http://www.libertyglobal.com/ir-public-policy.html

6 Eurobarometer E-Communications Household Survey 2012: http://ec.europa.eu/public_opinion/ archives/eb_special_399_380_en.htm#381

4 Zie de vergelijkingen met betrekking tot NGA: http://nlkabel.nl/onderzoek-netherlands-still-hasone-of-the-most-advanced-nga-networks-in-the-eu/ 5 De Networked Readiness Index 2013 van het WEF: http://www.weforum.org/issues/global-information-technology

7 Booz & Co: http://www.booz.com/global/home/what-we-think/reports-white-papers/ article-display/maximizing-impact-digitization en http://www.strategy-business.com/media/ file/00127-Digitization-and-Prosperity.pdf


De digitale economie in Nederland bevindt zich op een uniek keerpunt. De aanbodzijde, in de vorm van aanwezige infrastructuur, van de digitale economie is heel volwassen en in staat tot het leveren van de hiervoor vermelde economische voordelen. De vraagzijde heeft een groter potentieel om bij te dragen aan een hogere werkgelegenheid, uitbreiding van het bedrijfsleven en economische groei.


De essentie van de digitaliseringsscore is dat deze een duidelijke relatie laat zien tussen hogere scores, een hogere economische groei en een lagere werkloosheid. De analyse van Booz met betrekking tot de relaties tussen digitalisering en de economie als geheel toont dat bij digitaal geavanceerde landen, zoals Nederland, elke toename van 10 punten van de digitaliseringsscore leidt tot een toename van 0,62% van het bruto nationaal product per hoofd van de bevolking. Een toename van 10 punten van de digitalisering reduceert bovendien de werkloosheid van een land met 0,84%. In de Nederlandse context betekent een toename van de digitaliseringsscore met 10 punten dat het aantal werklozen8 met bijna 80.000 personen zou kunnen dalen.9

De digitale toekomst

Natuurlijk moet ook erkend worden dat innovatie en economische verandering naast het scheppen van banen ook kan leiden tot het verlies van banen. De Nederlandse regering schatte onlangs dat voor elke verloren baan 2,1 nieuwe banen worden gecreëerd. Nederland bevindt zich in een overgangsfase waarin er enerzijds verliezen zijn (bijvoorbeeld in de detailhandel wanneer consumenten online winkelen) en anderzijds nieuwe banen zullen ontstaan naarmate nieuwe bedrijven (en gevestigde bedrijven) de kracht van de bestaande NGAinfrastructuur benutten voor het ontwikkelen van nieuwe producten en services die voldoen aan de behoeften van Nederlandse en mondiale klanten.

Dit rapport vat de belangrijkste bevindingen van beide onderzoeken samen en is onderverdeeld in drie secties:

Hoe zal Nederland deze digitale voorsprong benutten? Om deze vraag te beantwoorden, hebben we in juli/augustus 2013 een onderzoek uitgevoerd onder 1.042 Nederlandse internetgebruikers en 326 Nederlandse bedrijven. Hierbij is onderzocht wat Nederlandse consumenten en ondernemers momenteel doen om ervoor te zorgen dat Nederland in de komende jaren zal uitgroeien tot digitaal toonaangevend in Europa. Onze analyse van de onderzoeksresultaten maakt het mogelijk om een reeks aanbevelingen voor beleidsmakers en marktspelers voor te stellen met als doel de Nederlandse maatschappij en de Nederlandse economie te helpen om deze digitale kans volledig te benutten.

1. Verbonden maatschappij, verbonden economie » Een blik op de opmerkelijke veranderingen die plaatsvinden met betrekking tot hoe mensen digitale technologie omarmen om hun leven en hun zakelijke prestaties te verbeteren 2. Binnenlandse innovatie, mondiale concurrentie » Een verkenning met betrekking tot hoe Nederlandse bedrijven, met steun van Nederlandse consumenten succesvol kunnen zijn in een veeleisende mondiale markt. 3. De digitale toekomst van Nederland » Een vooruitblik op de economische en sociale voordelen van de digitale mogelijkheden die in het verschiet liggen. Wij hopen dat u de resultaten interessant vindt en u inspirereren tot het verder benutten van de kansen die de digitale toekomst Nederland brengt.

8 Bron: http://www.tradingeconomics.com/netherlands/unemployment-rate 9 Werkloosheidspercentage van november 2013 = 6,9%; een toename van de digitaliseringsscore met 10 punten = 0,84% procentpunt afname van het werkloosheidspercentage naar 6,06%. Bij 621.000 werklozen is de afname 76.000.


1 | Verbonden maatschappij, verbonden economie


Het leven online Nederland loopt wat breedbandtoegang betreft voor op de EU als geheel:

Afbeelding 2: Percentage van de huishoudens met breedband 100

% Nederland Europese Unie

80 60

Gezien het feit dat Nederland boven het EU-gemiddelde uitsteekt, is het niet verrassend dat Nederlandse internetgebruikers het volledige potentieel van breedband en digitale technologieën al benutten. Uit ons onderzoek onder 1.042 volwassenen komt naar voren dat van de Nederlandse internetgebruikers met breedband meer dan de helft in het weekend 3 uur of meer per dag online is. De populairste online content is content die betrekking heeft op bankieren, zoeken, winkelen en sociale netwerken, maar ook nieuwssites en YouTube zijn behoorlijk populair:

40 20 0

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012


232

Nederland

Afbeelding 3: Minuten online per doordeweekse dag, per gebruiker

155

Duitsland

130

België

Bron: Liberty Global/UPC NL onderzoek naar internetgebruik, 2013 14 UPC- rapport over de digitale toekomst van Nederland

Afbeelding 4: Gebruik van online diensten

Een van de grootste voordelen voor de Nederlandse economie van een verschuiving naar een digitale economie ligt besloten in de toename van de productiviteit van het arbeidspotentieel. Nu al gebruikt meer dan een kwart van de Nederlandse internetgebruikers internet thuis in verband met het werk (bij sommige metingen is dit ongeveer een op de drie werknemers10). Zij maken hoofdzakelijk gebruik van internet om te e-mailen, rapporten of presentaties op te stellen en om werkzaamheden te plannen. Op de vraag of hun breedbandsnelheid voldoende is om 1 tot 2 dagen per week thuis te werken, antwoordde iets meer dan de helft van de ondervraagden dat dit het geval is, terwijl een kwart aangaf dat dit niet zo is. Dit laatste is verbazingwekkend, gezien de zeer hoge beschikbaarheid van NGA-netwerken. Dit duidt op een mogelijk gebrek aan goede informatie over de beschikbare service onder gebruikers.

% 77

Bankzaken 69

Onderzoek/ informatie zoeken online 64

Shoppen/ online kopen 61

Social networks 53

Nieuws

50

Youtube 38

Catch-up tv

35

Gamen

Verrassend genoeg wordt er in Nederland minder vaak thuisgewerkt dan in sommige andere markten, wellicht komt dit doordat er in Nederland meer mobiel gewerkt wordt (in de trein, cafe’s of op locatie bij klanten) Natuurlijk leent niet elke baan zich voor thuisgebruik van internet voor werkdoeleinden. Toch vormt het gebruik van digitale technologie ter ondersteuning van flexibelere werkregelingen, zoals thuiswerken, een essentiële stap in de richting van de digitale economie.

27

Muziek downloaden

24

Skype/ video bellen Films downloaden

21

Sporten

20

Appen/ chatten

18

Werk voor school/ universiteit

15

Muziek

13

Streamen van radio

13

Streamen van muziek videos

11

Streamen van films

7

On demand TV apps

6

Overige 4 Weet niet 2 0

10

20

30

40

50

60

70

80

Basis: alle ondervraagden die thuis breedband internettoegang hebben – 1001

10 Bevindingen over 2012 op het vlak van thuiswerken: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/ arbeid-sociale-zekerheid/publicaties/artikelen/archief/2013/2013-3997-wm.htm


Afbeelding 5: Percentage mensen dat thuiswerkt via internet

34% Ierland


37%

Duitsland

37% België

27%

Nederland

Verbonden bedrijven Ons onderzoek heeft ook aangetoond dat Nederlandse bedrijven steeds vaker gebruikmaken van het internet, onder meer voor online bestellingen bij leveranciers en het leveren van klantenservice. Uit ons onderzoek onder 326 bedrijven blijkt dat meer dan een kwart van de bedrijven internet gebruikt voor een of andere vorm van e-commerce (bijvoorbeeld voor het verkopen of het bestellen van voorraadartikelen), terwijl meer dan een derde internet gebruikt voor het bieden van klantenservice (bijvoorbeeld voor feedback van klanten, het afhandelen van vragen, enzovoort). Toch loopt de Nederlandse ervaring, wanneer wordt gekeken naar het gebruik van e-commerce door kleine en middelgrote bedrijven in andere markten, achter bij wat er in sommige (maar beslist niet alle) markten gebeurt:

De overgrote meerderheid van de Nederlandse bedrijven houdt zich momenteel niet bezig met online zakendoen. Dit is deels een kwestie van voorlichting aan Nederlandse bedrijven over de voordelen van digitaal zakendoen (en over de kosten van het nalaten daarvan). Volgens de World Competitiveness Index komt het Nederlandse bedrijfsleven op de 22e plaats in de wereld voor wat betreft het opnemen van technologie op bedrijfsniveau. Hieruit blijkt duidelijk dat het Nederlandse bedrijfsleven het potentieel van digitaal zakendoen niet volledig benut. Nederlandse bedrijven passen digitale technologie intern toe, en dan met name met betrekking tot hun personeel. Bij het gemiddelde bedrijf uit ons onderzoek heeft 87% van het personeel toegang tot internet, terwijl 68% van de bedrijven personeel toestaat om internet voor persoonlijke doeleinden te gebruiken (wat een veel hoger percentage is dan in sommige andere markten het geval is):

Afbeelding 6: Zakelijke e-commerce: Percentage dat gebruikmaakt van e-commerce % firms doing eCommerce 5

0

10

15

20

25

Duitsland

Nederland

30

27

26

Bron: Liberty Global/UPC NL onderzoek onder Nederlandse bedrijven, 2013


Afbeelding 7: Percentage van de bedrijven dat personeel toestaat thuis te werken 66 53

Nederland

Duitsland

59

Ierland

Bron:Source: Liberty Liberty Global/UPC NL onderzoek onder bedrijven, 2013 Global/UPC NL Surveys of Nederlandse businesses, 2013

Bij twee derde van de bedrijven werkt het personeel deels of volledig thuis (dit is bij de grootste bedrijven heel gebruikelijk11). Dit geldt in ons onderzoek voor drie kwart van de grootste bedrijven (met meer dan 250 medewerkers). Bij bedrijven met personeel dat thuiswerkt, is dat het geval bij 54% van hun medewerkers. In gevallen waarin personeel thuiswerkt, is dit gewoonlijk gedurende 3 dagen per week het geval. Bij Nederlandse bedrijven is er aantoonbaar sprake van een sterke tendens om thuiswerken in de toekomst te bevorderen. Met name de bedrijven die het thuiswerken nu al stimuleren, lijken vastbesloten om dit verder uit te breiden.

Er bestaat voor Nederland of welk ander land dan ook echter geen eenvoudige kant-en-klare route voor de digitale toekomst. Verschillende typen locaties zullen verschillende combinaties van technologieën vereisen om te voldoen aan de behoeften van de plaatselijke bevolking12. Eén enkele technologieoplossing voor elke locatie in Nederland bestaat gewoonweg niet, en hetzelfde geldt voor één enkele beleidsoplossing. Het richten van openbare middelen op die gebieden waarop van bedrijven redelijkerwijs niet kan worden verwacht dat zij in mobiele of vaste infrastructuur investeren, waarborgt een optimaal gebruik van publieke gelden en gelden van de EU. Uit ons onderzoek blijkt dat Nederlanders prijs stellen op de economische, sociale en levensstijlgebonden voordelen die digitale technologieën te bieden hebben. Het omzetten van de Nederlandse digitale voorsprong in daadwerkelijke economische en sociale winst, vergt echter dat Nederlandse consumenten, ondernemers, gevestigde bedrijven en beleidsmakers het volledige potentieel van de al aanwezige digitale infrastructuur benutten. Nederland zou flink kunnen profiteren als het een voortrekkersrol in de digitale vooruitgang van Europa op zich neemt. Daarnaast kunnen we, met de kwakkelende binnenlandse economie, verwachten dat digitale innovatie bij nieuwe producten en diensten een belangrijke rol zal spelen in de volgende fase van de Nederlandse economische ontwikkeling.

Zoals gezegd kan er niet bij alle banen thuis worden gewerkt. Voor steeds meer banen zijn echter verder reikende digitale vaardigheden nodig voor het bieden van services en voor interactie met klanten. Bovendien zal een steeds groter percentage van de bedrijven de weg van digitale innovatie moeten inslaan als zij nationaal en internationaal willen concurreren. Hoe Nederlandse bedrijven, werknemers en consumenten reageren op de uitdagingen die in het verschiet liggen, komt in de volgende sectie aan bod.

11 Ongeveer 98% van de bedrijven met 500 of meer medewerkers: http://www.cbs.nl/NR/ rdonlyres/5A8B5B80-C917-4E1A-ADD6-138012961E89/0/2013i78pub.pdf - pagina 104


12 Zie Re-Thinking the Digital Agenda for Europe, WIK Consult: http://www.libertyglobal.com/irpublic-policy.html

Samenwerken aan e-skills In Nederland wordt met het samenwerkingsprogramma Digivaardig & Digiveilig hard gewerkt aan het vergroten van digitale vaardigheden van de Nederlandse beroepsbevolking. Een langlopend programma waar bedrijven zoals UPC een van de founding partners is sinds 2006. Een goede ICT infrastructuur en veilige en betrouwbare ICT toepassingen zijn essentieel voor innovatie die bijdraagt aan een sterke internationale concurrentiepositie van Nederland, evenals voldoende en up-to-date ICT-kennis en vaardigheden van de beroepsbevolking en voldoende IT vakspecialisten die met informatie technologie innovaties mogelijk maken. Dit betekent dat Nederlandse ondernemers actief bezig moeten zijn en blijven met het ontwikkelen van de digitale vaardigheden van zichzelf en hun medewerkers en het stimuleren van een gezonde ICT arbeidsmarkt: voor meer innovatie en productiviteit in Nederland is een beroepsbevolking nodig die voldoende vaardig is op alle niveaus in de piramide van digitale vaardigheden.

eSkills

eBusiness skills Strategic skills

Formal skills Operational skills

ICT user skills

Information skills Digital literacy

In de praktijk worden binnen het Digivaardig & Digiveilig programma diverse activiteiten ontwikkeld, zoals slimmerondernemenin1minuut.nl, digibewustondernemenin1minuut.nl en een campagne gericht op de ICT arbeidsmarkt. Het is een publiek private samenwerking met marktpartijen. Ook recent hebben publiek private partijen tijdens het World Economic Forum verder ingezet op digitalisering en arbeidsmarkt met de Grand Coalition on Digital Jobs.

ICT practicioner skills

Piramide van digitale vaardigheden


2 | Binnenlandse innovatie, mondiale concurrentie


Digitaal winkelen Een van de belangrijkste aanjagers van de Nederlandse digitale economie op lange termijn betreft de groei van online winkelen door Nederlandse consumenten. Nu al winkelt de overgrote meerderheid (92%) van de Nederlandse internetgebruikers online (thuis of op andere locaties), waarbij er sprake is van bijzonder weinig variatie per demografische groep of regio. Verscheidene categorieën domineren het online winkelen in Nederland, vooral kleding, reizen en boeken. Een omvangrijke minderheid aan Nederlandse consumenten winkelt ook in andere categorieën online, uiteenlopend van elektronische goederen tot levensmiddelen:

Nederlandse consumenten zijn veel meer geneigd online te winkelen dan gemiddeld in de EU het geval is13. Een essentiële factor die online winkelen mogelijk maakt, is internetbankieren. Ook dit behoort bij online gebruikers in Nederland tot de normale gang van zaken (91% van alle volwassenen in ons onderzoek, 77% via internet thuis) met relatief weinig verschil op basis van geslacht, leeftijd of regio. Het is voor het verwezenlijken van het volledige potentieel van de interneteconomie in Nederland noodzakelijk dat deze groeit in alle drie de economische sectoren: de consumentensector, de bedrijvensector en overheidssector. Natuurlijk zal de online interactie met de overheid en het bedrijfsleven toenemen naarmate de mogelijkheden tot online verrichtingen verder groeien. Momenteel geeft de helft van de internetgebruikers aan facturen online te ontvangen of te betalen. Dit wijst op (overheids- of bedrijfslevengebonden) mogelijkheden voor groei op het vlak van het online betalen van rekeningen die het internetgebruik in de toekomst verder zouden kunnen bevorderen. Onze gegevens wijzen echter ook op een aanzienlijke weerstand bij hen die rekeningen nog niet online ontvangen/betalen:

13 69% van de Nederlandse internetgebruikers tegenover het EU-gemiddelde van 59%: http://epp. eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/4-15102013-AP/EN/4-15102013-AP-EN.PDF


9%

6%

Medische- en gezondheidsgerelateerde producten Afbeelding 8: Percentage consumenten dat verschillende producten online heeft gekocht (afgelopen 6 maanden)

Meubilair

13%

Parfum & cosmetica

12%

Films/ DVD/ films huren

23%

Elektronische producten (gadgets)

23%

37%

Elektronische gebruiksvoorwerpen (staafmixer)

5%

Bloemen

Boeken

10%

Boodschappen/ voeding/ alcohol

39%

Reizen/ hotel gerelateerde boekingen

15%

Muziek/ cd’s/ mp3’s

14%

Speelgoed/ baby producten

51%

Kleding/ schoenen


Afbeelding 9: Het online betalen van rekeningen

Afbeelding 10: De mate waarin er sprake is van showrooming 3%

onderzoek online, offline kopen 100

11%

%

6% 40%

Ontvangen/ betalen van rekeningen online 49%

80 De wens om rekeningen online te ontvangen/ betalen

60 40 91%

Weet Niet

onderzoek offline, online kopen

Ja

Nee

Weet Niet

Ja

Nee

Bron: Global/ UPCNederlandse NL onderzoek naar internetgebruik, 2013 Basis: Liberty alle ondervraagde internetgebruikers–116 Basis: alle ondervraagden, die geen rekeningen online ontvangen/betalen–1,042

De overgrote meerderheid van de Nederlandse internetgebruikers maakt al gebruik van internet voor het nemen van geïnformeerde beslissingen. Voor Nederlandse detailhandelaren geldt echter dat ze in toenemende mate moeten vrezen voor showrooming, waarbij productmaten en -prijzen in winkels worden vergeleken, waarna de producten bij goedkopere leveranciers online worden gekocht en thuis worden bezorgd. Nederlandse consumenten vinden het nu al geen enkel probleem om online en offline onderzoeks- en winkelgedrag te combineren: 7 op de 10 consumenten onderzoeken producten online en kopen deze vervolgens offline. Het probleem waar veel detailhandelaren zich voor gesteld zien, is echter dat bijna de helft van de consumenten offline onderzoek verricht en daarna online koopt. En dit gebeurt vervolgens niet noodzakelijkerwijs op de websites van dezelfde detailhandelaren.

84 70

67 48

49

45

20 0

Nederland

Duitsland

België

Bron: Liberty Global/ UPC NL onderzoek naar internetgebruik, 2013 2013 Bron: Liberty Global/ UPC NL onderzoek naar internetgebruik,

Zoals duidelijk blijkt in andere landen, zullen in de komende jaren waarschijnlijk nog meer Nederlandse internetgebruikers producten online kopen nadat ze winkels hebben bezocht. Het is niettemin van belang om onze bevindingen in hun context te plaatsen. Het einde van de winkelstraat is nog niet in zicht. Er zijn categorieën, zoals reizen, muziek en films, waarbij de meeste Nederlandse internetgebruikers de voorkeur geven aan online winkelen. Maar in andere categorieën, zoals kleding en levensmiddelen, geven aanzienlijk hogere percentages de voorkeur aan winkelen in de winkels zelf:


Afbeelding 11: Kanaalvoorkeuren - Online tegenover offline Online 21

Kleding/ schoenen (489)

Winkel

Geen Voorkeur 33

Reizen/ hotel gerelateerde boekingen (369)

46

76

Boeken (350)

19

47

Elektronische producten (gadgets) (215) Elektronische gebruiksvoorwerpen (staafmixer)(212)

35

40

32

41

34

18 27 25

65

Muziek/ cd’s/ mp3’s (141) Speelgoed/ baby producten (131)

24

34

41

28

Parfum & cosmetica (124)

34

60

Boodschappen/ voeding/ alcohol (90) Medische- en gezondheidsgerelateerde producten (81)

21

Meubilair (53)

21

31 22

25 0

20

10

57

63

Bloemen (45)*

12 25

38

Films/ DVD/ films huren (114)

5

27

10

32

47

24

50

40

60

80

Bron: Liberty Global/UPC NL onderzoek naar internetgebruik, 2013 *Pas op: kleine sample grootte. (): sample grootte , voor de ondervraagde personen, die online hebben gekocht


100

Dit klinkt mogelijk geruststellend voor Nederlandse detailhandelaren, maar er moet niet worden aangenomen dat Nederlandse websites als de grote winnaars uit te bus zullen komen bij een verschuiving naar meer online besteding. Ons onderzoek toont weliswaar aan dat de overgrote meerderheid van de Nederlandse consumenten er in de meeste categorieën de voorkeur aan geeft om bij Nederlandse websites te kopen. Een aanzienlijke minderheid van de consumenten geeft er echter de voorkeur aan om op internationale sites of een mix van beide typen sites te winkelen:

Afbeelding 12: Nederlandse vs Internationale Websites Online/ geen voorkeur/ winkel Nederlandse website Mix van beide

Internationale website

weet niet

Kleding/ schoenen (489)

65

24

Reizen/ hotel gerelateerde boekingen (369)

62

29

3

7

66

24

3

6

66

22

3

9

1

8

Boeken (350) Elektronische producten (gadgets) (215) Elektronische gebruiksvoorwerpen (staafmixer) (212) Muziek/ cd’s/ mp3’s (141)

21

70

10

6

36

40

1

63

26

2

9

Parfum & cosmetica (124)

67

20

6

8

Films/ DVD/ films huren (114)

65

23

3

9

Medische / gezondheidsproducten (81) Meubilair (53) Bloemen (45)*

72

66 75

5

5

4

7

18 10

79 18

10

De uitdaging voor Nederlandse bedrijven die online aan Nederlandse consumenten willen verkopen, zal zijn om ervoor te zorgen dat ze in vergelijking tot internationale sites een groter gedeelte van de bestedingen binnenhalen naarmate het niveau aan online bestedingen in Nederland verder groeit. Gelet op de toekomst van de winkelstraat in Nederlandse gemeenten, vertegenwoordigen deze trends een belangrijke uitdaging voor detailhandelaren, lokale overheden en iedereen die betrokken is bij de economische levensvatbaarheid van onze stadscentra.

18

Speelgoed/ baby producten (131)

Boodschappen/ voeding/ alcohol(91)

Soms kunnen consumenten niet anders dan een bepaald product of een bepaalde service via een internationale website aanschaffen. Wanneer consumenten echter kunnen kiezen voor kopen via een Nederlandse website, geeft de helft van hen aan dat ze daar de voorkeur aan geven.

2

14 7

7

(Basis: alle ondervraagde personen, die de afgelopen 6 maanden producten gekocht hebben) *Pas op: kleine sample grootte

() sample grootte, voor de ondervraagde personen, die online hebben gekocht

Bron: Liberty Global/ UPC NL onderzoek naar internetgebruik, 2013


Benutten draadloos breedband Exterion Media (voorheen bekend als CBS Outdoor) heeft diepgaande kennis van doelgroepen en de markt, een breed aanbod, jarenlange expertise en is marktleider in interactieve buitenreclame. Hiermee biedt Exterion Media adverteerders innovatieve en creatieve buitenreclame-oplossingen op straatmeubilair, NS-stations, billboards en via vervoersreclame. Eind 2013 hebben de kabelsector en Exterion Media een partnership overeenkomst getekend om in een pilotproject vijf openbare WifiSpots te ontwikkelen en te testen op abri’s in Hilversum en Eindhoven. Deze abri’s zijn te vinden op plekken waar veel mensen zich verzamelen, die veelal aan het wachten zijn op een bus of een tram. De telecom partner levert de technische kennis, het breedbandnetwerk en ondersteunende diensten en CBS Outdoor zorgt voor de locaties, stroomvoorziening en toegevoegde waarde voor adverteerders.


De samenwerking biedt de partners in dit project de kans om de mogelijkheden van een breedbandig (draadloos) netwerk te ontdekken. Dankzij het breedbandige kabel netwerk is het bijvoorbeeld mogelijk om streaming video applicaties aan te bieden aan consumenten. Adverteerders krijgen meer mogelijkheden om directer en interactiever met consumenten te communiceren. Het wachten op een tram of bus wordt op deze manier bijzonder aangenaam. Als de pilot succesvol is, zullen meerdere locaties in het land worden uitgerust met openbare WifiSpots. Dankzij de wijdverbreide beschikbaarheid van snelle breedbandverbindingen zijn de mogelijkheden niet beperkt tot abri’s maar zijn te vinden op allerlei plekken, plekken waar veel mensen komen die wachten, werken of aan het ontspannen zijn.

De omvang van het potentieel

Toekomstige impact

Internationale vergelijkingen bieden ons een aanwijzing voor de potentiële dreiging (en kansen) van online verkoop. Online verkoop maakt nu al 5,7% uit van de totale detailhandelsverkoop in de Benelux14:

Als we winkelen buiten beschouwing laten, zien we nu al belangrijke invloeden van het internet op het dagelijks leven. Een meerderheid van de Nederlandse internetgebruikers is het ermee eens dat het internet hen in staat stelt om beter geïnformeerde aankoopbeslissingen te nemen. Een derde van de Nederlandse internetgebruikers stelt niet in staat zijn om zonder het internet hun werk te verrichten.

Afbeelding 13: online verkopen als % van alle retail verkopen 2008-2012 2008

2010

2012

Groot-Brittannië

12.7%

Duitsland

10%

Frankrijk

8.7%

Denemarken

9.1%

Noorwegen

9.1%

Zwitserland

9.9%

Sweden

8.0%

Gemiddeld

7.6%

Benelux

5.7%

Spanje

4.1%

Polen

3.8%

Italië

1.6% 0

2

4

6

8

10

12

14

Het Verenigd Koninkrijk, waar de online verkoop tegen 2018 naar verwachting 22% van de totale detailhandelsverkoop zal uitmaken, geeft de richting aan als het gaat om toekomstig groeipotentieel15. Andere cijfers die specifiek voor Nederland gelden, geven aan dat dit percentage hier al 13% is16. 14 Centre for Retail Research: http://www.retailresearch.org/onlineretailing.php

Afbeelding 14: De toekomstige impact van digitale technologie Zeer mee eens

(1)(2)

Internet zorgt ervoor dat ik slimmere beslissingen kan nemen

4 10

Internet opent carrière, onderwijs en sociale mogelijkheden Ik zou mijn werk niet kunnen uitvoeren zonder internet

22

Ik zou niet de zaken kunnen doen, die ik zou willen doen, zonder het internet

14

Mijn familie leven is beter dankzij het internet Ik zou me niet alles kunnen veroorloven zonder het internet Mijn internet verbinding thuis is niet snel genoeg voor alle behoeften die mijn familie heeft

zeer mee oneens Gemiddeld Neutraal (3) (4)

16

20

10

3.5

27

3.3

34

6 11

41

24

22 10

2.8

22

20 4

2.7

30

14 2

2.6

45

15 3

2.6

33

82

2.3

23

31

25

14

50

33

46

7

(Basis: alle Nederlandse internet gebruikers – 1.042)

15 Centre for Retail Research: http://www.retailresearch.org/retail2018.php

Gevallen van ‘geen mening’ zijn buiten beschouwing gelaten

16 E-commercegegevens van Eurostat: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do?dvsc=9

Bron: Liberty Global/ UPC NL onderzoek naar internetgebruik, 2013


De grotere economische waarde van onze ‘digitale identiteit’ (de som van alle digitaal beschikbare informatie over een individu) brengt met zich mee dat een steeds groter aandeel van de inkomsten uit e-commerceverkoop en belastingen afkomstig zal zijn van de digitale economie. De Boston Consulting Group schat de waarde van digitale identiteit voor bedrijven en overheden in de Europese Unie voor 2020 op 330 miljard EUR17. Een grote meerderheid van de Nederlandse internetgebruikers verwacht dat de ontwikkeling van digitale technologieën in Nederland hoofdzakelijk gepaard zal gaan met voordelen voor de gebruiker zelf. De meesten van hen verwachten meer geld te besparen en rekenen op meer mogelijkheden voor online winkelen. Een meerderheid en een omvangrijke minderheid verwachten dat mensen niet in het buitenland hoeven te werken, aangezien het werk bij hen kan worden gebracht; ze verwachten zelfs dat mensen niet langer hoeven te pendelen tussen het werk en thuis.

Het beeld dat uit ons onderzoek naar voren komt, is dat Nederlandse consumenten de voordelen van het internet nu al omarmen wanneer het gaat om scherpere prijzen en innovatieve nieuwe services. En alles wijst erop dat ze ook verdere veranderingen zullen omarmen wanneer deze komen. We moeten uiteraard niet de risico’s uit het oog verliezen waarmee de ontwikkeling in de richting van de digitale toekomst gepaard kan gaan. Zo is er in 2013 bijvoorbeeld overal in Europa sprake van opkomende zorgen over gegevensbeveiliging, welke de bereidheid van sommige consumenten en bedrijven om het volledige potentieel van digitale technologie voor hun toekomst te benutten, zouden kunnen remmen. Er moet worden geïnvesteerd in een groter digitaal vertrouwen, zoals is uiteengezet in het Digital Confidence onderzoek van Booz.

Afbeelding 15: de toekomstige impact van Digitale Technologie Gevallen van ‘geen mening’ zijn buiten beschouwing gelaten

zeer onwaarschijnlijk (1)(2) Mensen zullen in de toekomst meer inkopen geleverd krijgen nadat ze online gewinkeld hebben 12 Mensen zullen geld kunnen uitsparen, omdat zij instaat zijn online te kopen/ 12 op onderzoek uit kunnen gaan

zeer waarschijnlijk (4) 56

(5) 21 23

54

Gemiddeld Neutraal 4.0 20 4.0

20

3.6

28

Mensen zullen in het buitenland kunnen werken, zonder uit Nederland te hoeven vertrekken

1 8

Mensen zullen niet meer naar de bioscoop/ videotheek hoeven, maar kijken films online

3 8

45

13

3.6

31

Mensen zullen zich in dorpen en landelijk omgeving gaan vestigen in plaats van in de stad

2 9

47

6

3.5

36

Betere technologie ontwikkeling zal de Nederlandse economische groei versnellen Snel internet is nodig om e-Health diensten aan mensen te kunnen aanbieden die ouder worden Mensen hoeven niet naar hun werk toe te gaan, maar zijn in staat om vanuit huis te werken

2 9

44

7

3.5

39

2 9

44

9

3.5

36

3.5

30

3.2

44

3.0

32

Sneller internet zal mijn levenskwaliteit verhogen Studenten hoeven niet fysiek aanwezig te zijn op hun onderwijsinstelling om lessen te kunnen volgen (Basis: alle Nederlandse internet gebruikers – 1.042) 17 The Value of Our Digital Identity, BCG: http://www.libertyglobal.com/ir-public-policy.html


9

23

11

46

2 11 5 5

11

51

5

34 30

6

eHealth: pioniersfase voorbij Hoe kansrijk e-Health is, bewijst het Nederlandse ZuidZorg. Tien jaar geleden startte de zorgorganisatie een experiment met zorg op afstand, dat uitgroeide tot de meest succesvolle toepassing van eHealth in Nederland. Vandaag de dag communiceren zo’n 700 cliënten uit Brabant, Limburg en Gelderland digitaal met hun zorgverleners, via een beeldverbinding van de Zuidzorgzorgcentrale. Daarnaast maken nog eens 16.000 mensen gebruik van personenalarmering via een telefoonverbinding. Bij de zorg op afstand van de Zuidzorg-zorgcentrale gaat het voor het overgrote deel om geplande contactmomenten via een videoverbinding. Bijvoorbeeld om, veelal oudere, cliënten te adviseren of te instrueren, of gewoon om te checken hoe het met ze gaat. De man achter het succes van de zorg op afstand is Toon van de Looy, tegenwoordig werkzaam bij VanMorgen. “Relatief eenvoudige zaken zoals hulp bij de dagstructuur kun je prima bieden op deze manier. Mensen wennen er snel aan en willen dan vaak niet anders meer. Bij ZuidZorg zijn er jaarlijks 110.000 geplande zorgcontacten via zorg op afstand. In aanvulling op de beeldverbindingen zijn er ook andere toepassingen, zoals sensoren die bijvoorbeeld een signaal geven als een deur niet dicht is of als iemand op een ongebruikelijke tijd in beweging is.”

Opschaling Zuidzorg is nog één van de weinige organisaties die zorg op afstand op grote schaal en rendabel toepast. Om diverse redenen slaagden veel andere initiatieven in het verleden niet. Toon van de Looy benadrukt in dat verband het belang van een goede borging van zorg op afstand, zowel in de werkprocessen van de zorgverleners als in de backoffice-processen. “Dat is een absolute voorwaarde voor opschaling. Overigens denk ik dat we nu ook een fase verder zijn. De pioniersfase, vooral gericht op de techniek van eHealth, is voorbij.”

Snelle groei? Twee belangrijke veranderingen zouden de groei van eHealth-toepassingen wel eens kunnen versnellen. De eerste is dat de techniek inmiddels enorm is doorontwikkeld. Snelle breedbandverbindingen zijn beschikbaar bij vrijwel alle huishoudens. En consumentenelektronica is er in alle soorten en maten en, onder meer dankzij touchscreens en tablets, heel gebruiksvriendelijk en veel goedkoper dan een aantal jaren geleden. Dat maakt de business case voor eHealth gunstig. De tweede ontwikkeling die eHealth stimuleert, is dat traditionele zorg te duur wordt, vooral door de sterke vergrijzing.

Europese uitdaging Dat de kosten van traditionele zorg de pan uit rijzen, is niet uitsluitend een Nederlands probleem. “In heel Europa worstelt men met de uitdaging van de vergrijzing en de daaraan gekoppelde toename van het aantal mensen dat zorg en ondersteuning nodig heeft”, zegt Nick Guldemond, associate professor Integrated Care & Technology bij het Universitair Medisch Centrum in Utrecht. “En overal speelt het probleem van de beperkingen van de huidige zorgsystemen: te weinig mensen en te weinig geld. Het algemene beeld is dat mensen in de toekomst meer zullen worden aangesproken op hun zelfredzaamheid, met ondersteuning van familie, buren en vrijwilligers. Heel belangrijk in deze participatiezorg is de organisatie ervan: de communicatie rondom de logistiek van de zorg. Daarbij kunnen we zeker de vruchten plukken van de digitalisering.”


Fragmentatie sectoren Een drempel voor een doorbraak van eHealth is nog de fragmentatie van sectoren, denkt Nick Guldemond. “In heel Europa lopen er projecten rond de toekomstige ouderenzorg, onder meer de EU-projecten rond het thema Ambiant Assisted Living. Er wordt veel geïnvesteerd in R&D. Maar er speelt nog een integratieprobleem. Voor eHealth-oplossingen heb je de IT-sector nodig, de telecomsector, de medische sector en de toezichtsector. Er liggen genoeg kansen om de efficiency van de zorg te verbeteren met moderne technologie. Maar daarvoor moeten al die sectoren op één lijn komen en moeten ook overheden los komen van de traditionele organisatie van zorg.”

Toepassingen Nederland heeft hoe dan ook een uitstekende uitgangspositie voor de verdere ontwikkeling van eHealth. Nergens in Europa is de penetratie van breedbandinternet zo hoog als in Nederland. En nergens in Europa wordt dat breedbandinternet door zo veel mensen gebruikt. Oók door ouderen. Bovendien lijkt de belangstelling voor eHealth-toepassingen snel toe te nemen. Toon van de Looy: “De behoefte aan verantwoorde en betaalbare zorg thuis groeit. Veel zorgorganisaties zijn zeer geïnteresseerd om nieuwe zorgconcepten te ondersteunen met de mogelijkheden van zorg op afstand. Ook de Nederlandse overheid onderkent het belang van nieuwe oplossingen steeds nadrukkelijker. eHealth is benoemd als thema in het programma InVoorZorg van het ministerie van VWS.”


• Toon van de Looy stond aan de basis van de ontwikkeling van zorg op afstand in Nederland. Tegenwoordig is hij directeur van VanMorgen, een bedrijf dat zorgorganisaties adviseert, traint en begeleidt bij de implementatie van technologie in zorgprocessen. VanMorgen brengt ook kennis en ervaring in bij het Europese programma voor Ambient Assisted Living (AAL), in het Aaliance2 project. • Nick Guldemond is Associate Professor Integrated Care & Technology bij het Universitair Medisch Centrum in Utrecht. Daarnaast is hij bestuurslid van het Innovative Medical Device Initiative, coördinator van het EU European Innovation Partnership, lid van de stuurgroep van Nationale Implementatie Agenda eHealth en adviseur ‘innovatie in gezondheidszorg en technologie’ voor de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg.

De realiteit aan de aanbodzijde Het veiligstellen van alle voordelen van de digitale toekomst vergt echter meer dan alleen het enthousiasme van Nederlandse consumenten. De beslissers in de bedrijven uit het onderzoek voor dit rapport zijn zich bewust van bepaalde obstakels bij het verwezenlijken van het volledige toekomstige potentieel. De meeste bedrijven denken dat Nederlandse consumenten zich op vergelijkbare hoogte of in de top 5 van de toonaangevende digitale landen bevinden wanneer het gaat om het aanvaarden van digitale aanbiedingen van bedrijven. En de meeste bedrijven vinden dat de digitale bedrijfsmodellen die in Nederland worden gehanteerd de toonaangevende modellen die elders worden gebruikt, dicht benaderen of evenaren.

Toch menen zij dat Nederland op sommige punten achterloopt: meer dan een kwart van de bedrijven vindt dat de Nederlandse digitale infrastructuur achterloopt op die in toonaangevende landen, en een vergelijkbaar groot aantal vindt dat de betrokkenheid van politieke besluitvormers bij de digitale agenda achterloopt bij die in andere landen. Opmerkelijk is dat deze meningen in schril contrast staan met de feitelijke werkelijkheid, namelijk dat de Nederlandse digitale infrastructuur ruim voorloopt op de rest van de wereld:

Afbeelding 16: Nederland vergeleken met andere landen [Opmerking: gevallen van ‘geen mening’ zijn buiten beschouwing gelaten in de kolom over digitale infrastructuur]

Acceptatie van digitale aanbiedingen door consument

Het engagement van de politiek om de digitale ontwikkeling vooruit te brengen

Digitale infrastructuur

Digitale bedrijfsmodellen

Weet niet

11%

Weet niet

15%

Weet niet

0%

Weet niet

12%

Enorm achterlopend

1%

Enorm achterlopend

0%

Enorm achterlopend

1%

Enorm achterlopend

7%

Redelijk achterlopend

7%


8%


9%

Redelijk achterlopend 19%

lets achter lopend

15%

lets achter lopend

26%

lets achter lopend

18%

lets achter lopend

28%

Gelijk opgaand

39%

Gelijk opgaand

37%

Gelijk opgaand

30%

Gelijk opgaand

26%

In de top 5

25%

In de top 5

12%

In de top 5

29%

In de top 5

7%

Vooruitlopend

2%

Vooruitlopend

Vooruitlopend

1%

Vooruitlopend

2%

4%



Dit zijn belangrijke kwesties voor Nederlandse bedrijven, niet in de laatste plaats omdat Nederlandse bedrijven al concurrentiedruk ervaren door online trends en concurrerende technologieën. Meer dan 1 op de 10 Nederlandse bedrijven in ons onderzoek lijdt omzetverlies als gevolg van online concurrentie. Het merendeel van deze concurrentie is afkomstig van Nederlandse bedrijven. Voorts ontvangt een kwart van de Nederlandse bedrijven online meer reacties van klanten. De invloed van online concurrentie lijkt momenteel voor sommige markten hoger dan voor andere markten:

Afbeelding 17: Impact van online concurrentie % percentage bedrijven, dat omzet verliest aan online concurrentie

26

17 13

Nederland

Duitsland

Bron: Liberty Global/UPC onderzoek onder Nederlandse (Bron: Liberty Global/NL UPC NL business onderzoek, 2013)bedrijven, 2013


België

Niettemin beginnen de bedrijven uit ons onderzoek een aantal belangrijke, tastbare voordelen te zien van hun gebruik van digitale technologieën, en niet alleen op het gebied van omzet en concurrentie. We hebben bedrijven gevraagd hun huidige prestaties te beoordelen op het vlak van het gebruik van digitale technologie in verschillende afdelingen. Het diagram (afbeelding 16) laat zien dat veel bedrijven hun gebruik van digitale technologie voor het bieden van klantenservice vrij positief beoordelen (51% geeft zichzelf het cijfer 7 of een hoger op een schaal van 10). Daar staat tegenover dat een kwart van de bedrijven zichzelf in dit opzicht een vrij laag cijfer geeft. Dit neemt niet weg dat er zelfs bij de bedrijven die het best presteren ruimte is voor verbetering. Meer dan de helft geeft zichzelf bijvoorbeeld een laag cijfer wanneer het op het opleiden en ontwikkelen van personeel aankomt:

Wedijveren met betrekking tot groei

Afbeelding 18: Het toepassen van digitale technologie Zeer laag Laag Medium (1/2) (3/4) (5/6) Verlenen van klantenservice

17

Maximeren van productiviteit

20

8

Kosten minimaliseren

17

12

22

34

Verkoop maximaliseren

19

10

20

36

Managing leveranciers

20

Managen supply chain

9

27

Managen van personeel

29

Werving & selectie managen 0

20 10

19

14

20

In de volgende sectie wordt ingegaan op wat er moet gebeuren om de digitale toekomst voor Nederland veilig te stellen.

38

9

5.5

33

10

5.3

8

4.8

19 60

6.0

16

5.9

16

30

22 10

40

5.9

16

36

19

38

17

Zeer hoog Gemiddelde Score (9/10)

35

20

10

32

Training ontwikkeling van personeel

24

14

5.9

Uit ons onderzoek onder bedrijven en onder consumenten komt naar voren dat er voor Nederland de komende jaren reële mogelijkheden zijn om zijn digitale voorsprong te benutten voor exportdoeleinden, het scheppen van banen en het verwezenlijken van algehele groei. Nederlandse consumenten zijn enthousiast over de invloed van digitale technologie op hun leven en op hun werkvooruitzichten. Nederlandse bedrijven geven eveneens blijk van vertrouwen in hun mogelijkheden om de voordelen van digitale technologie te benutten.

Hoog (7/8)

28

7

4.8

26

6

4.3

80

100



3 | De digitale toekomst van Nederland


Klaar voor de toekomst Nederlandse internetgebruikers zijn bescheiden. Op de vraag hoe zij hun kennis van digitale technologie beoordelen op een schaal van 1 tot 10, gaf minder dan de helft zichzelf een hoge score (7-10 op een schaal van 10).

Afbeelding 19: Digitale kennis 6

4

4 3

12

12 22 % Persoonlijke kennis van digitale technologie

42

% De voordelen van digitale technologie

36 59

Extreem hoog Redelijk hoog Niet hoog/ niet laag Redelijk laag Extreem laag (Basis: alle Nederlandse gebruikers 1.042) Bron: Liberty Global/ UPCinternet NL onderzoek naar– internetgebruik, 2013

Veel mensen waarderen de voordelen van digitale technologie hoger dan hun eigen kennis, waarbij 70% van hen de invloed van deze digitale technologie als groot beoordeelt. In Nederland is echter ongeveer 20% van de mensen in de leeftijd 55-74 niet online18. Dit is lager dan het EU-gemiddelde, maar het betreft desalniettemin een aanzienlijke minderheid van deze leeftijdsgroep. Dit wordt om de volgende redenen overal in Europa als een belangrijk probleem gezien. Ten eerste hebben oudere consumenten geen toegang tot lagere prijzen en betere services omdat ze niet online zijn. Ten tweede lopen Nederlandse bedrijven de mogelijkheid mis om online aan oudere consumenten te verkopen, die een toenemend groter aandeel van het nationale inkomen en de nationale welvaart in handen hebben dan de groep die jonger is dan 25 jaar. Tegenover de inhaalslag die ouderen kunnen maken, staat dat het niet te ontkennen valt dat er in Nederland sprake is van een generatiegebonden verschuiving naar de nieuwe generatie van ‘digital natives’ die hun zelfverzekerde omgang met en kennis van digitale middelen gebruiken in hun werk, in bedrijven en in hun privéleven. We moeten niet uit het oog verliezen dat we ons nog steeds in het vroege stadium bevinden van een buitengewone economische en sociale verandering die wordt aangedreven door digitale technologieën. De veranderingen die we als consumenten en werknemers tot nu toe hebben gezien, zijn slechts het begin. De komende 5-10 jaar zullen nog grotere veranderingen met zich meebrengen, waarbij er nieuwe mogelijkheden voor groei en ontwikkeling zullen ontstaan. Hierbij wordt er natuurlijk van uitgegaan dat Nederlandse werkgevers en ondernemers even enthousiast zullen zijn over het toekomstige potentieel van digitale technologie. Ons onderzoek bevestigt dat dit het geval is.

18 Statistische UNECE-database, samengesteld op basis van officiële nationale en internationale (Eurostat) bronnen


Voortbouwen op succes In de vorige sectie zagen we dat Nederlandse bedrijven het potentieel van digitale technologie nu al omarmen met het oog op een hogere productie en in reactie op een toenemende concurrentiedruk. Een steeds groter aantal bedrijven is klaar voor de digitale toekomst, en sommige van deze bedrijven verrichten baanbrekend werk op het gebied van nieuwe, innovatieve manieren om het volledige potentieel van op nieuwe technologie gebaseerde services en producten te benutten. Het goede nieuws is dat Nederlandse eigenaren van bedrijven en managers optimistisch zijn over de toekomst. Twee derde waardeert de groeivooruitzichten voor hun bedrijven als goed tot zeer goed. Daarnaast is bijna een kwart van hen van plan om gedurende de komende twee jaar extra personeel aan te nemen, hetgeen bij sommigen een indicatie kan zijn dat zij verwachten te zullen groeien. De verwachtingen op het gebied van groei en werkgelegenheid zijn hoger bij bedrijven met een bovengemiddeld digitaliseringsniveau (gemeten op basis van de toepassing van digitale technologie - zie bovenstaande afbeelding 18). Een ander voordeel dient zich aan in de vorm van toenemende exportmogelijkheden. Nederland Hoewel 40% van de bedrijven in ons onderzoek groei vanuit de binnenlandse markt verwacht (zie het diagram), verwacht 25% zijn omzet te vergroten via klanten buiten Nederland.

Bovendien zijn het niet alleen de grootste bedrijven die verwachten dat hun export zal groeien door het gebruik van digitale technologie. Een grote minderheid van de kleine en middelgrote bedrijven verwacht een hogere omzet met betrekking tot buitenlandse klanten. Dit maakt duidelijk dat digitale technologie toegangsbelemmeringen kan wegnemen voor alle typen bedrijven, waarbij er sprake is van een gelijk speelveld dat niet alleen voor grote multinationals, maar ook voor startende bedrijven en micro-ondernemingen toenemende mogelijkheden biedt.

Afbeelding 20: Groei- en werkgelegenheidsvooruitzichten 65

60

45

40

39 25

Nederland % Groei op binnenlandse markt

Polen

% groei op buitenlandse markt

Bron: Liberty Global/UPC NL onderzoek onder Nederlandse bedrijven, 2013 Source: Liberty Global/UPC NL Surveys of businesses, 2013


Ierland

Werken met de overheid Er bestaat geen twijfel over dat digitale technologie een belangrijke rol zal spelen in de toekomst van Nederland. Onderstaand diagram laat zien dat 7 van de 10 eigenaren van bedrijven en managers verdere digitalisering beschouwen als een essentieel onderdeel met betrekking tot de Nederlandse economische vooruitzichten. Meer dan de helft van alle bedrijven uit ons onderzoek beschouwt digitalisering als een essentieel onderdeel van hun plannen op het gebied van het scheppen van werkgelegenheid. Tot slot denkt twee vijfde dat verdere digitalisering van doorslaggevend belang zal zijn voor hun eigen zakelijke ontwikkeling.

Afbeelding 21: Het belang van verdere digitalisering voor de... 73%

Nederlandse economie

Zeer belangrijk (9/10)

14%

Belangrijk (7/8)

59%

Neutraal (5/6)

22%

Niet belangrijk (3/4)

4%

Totaal niet belangrijk (1/2)

2%

Gemiddelde Score

7.2


11%

54%

Ontwikkeling van uw onderneming

Belangrijk (7/8)

43%

Neutraal (5/6)

26%


9%


11%

Gemiddelde Score

6.1


9%

55%

Uw mogelijkheid om banen te creëren

Belangrijk (7/8)

46%

Neutraal (5/6)

29%


8%


8%

Gemiddelde Score

6.2



Nederlandse bedrijven zijn bereid en in staat om hun steentje bij te dragen aan het veiligstellen van de economische toekomst van Nederland. De ondernemers met wie wij in ons onderzoek hebben gesproken, zijn er echter van overtuigd dat de overheid ook een rol kan spelen in het veiligstellen van de toekomst. Meer dan een derde van de bedrijven zou graag aanvullende belastingmaatregelen zien om het investeren in digitale capaciteit aan te moedigen19. Een vergelijkbaar gedeelte heeft behoefte aan technische ondersteuning voor het opbouwen van hun digitale mogelijkheden. Er zijn ook partnerschapsmogelijkheden waarbij technologiespecialisten werken met Nederlandse bedrijven voor het bereiken van nieuwe klanten. Ten slotte behoren volgens Nederlandse bedrijven de verdere ontwikkeling van de onderwijssector, marktwerking, concurrentie en doelgerichte overheidsondersteuning tot de belangrijkste factoren die het digitaliseringsproces in Nederland kunnen versnellen. Bedrijven zijn van mening dat de mogelijkheden die digitalisering biedt in Nederland nog steeds niet ten volle worden benut. Vaardigheden, concurrentie en overheidsondersteuning kunnen allemaal een belangrijke rol spelen. Niettemin is de boodschap duidelijk: Nederlandse bedrijven zijn klaar voor de digitale toekomst en zijn bereid om te investeren in de services, vaardigheden en nieuwe werkwijzen die zullen bijdragen aan de economische groei in Nederland.

Afbeelding 22: Digitale maatregelen voor het bevorderen van groei (komende 3 jaar) %

Belastingverlaging om in digitale capaciteit te investeren Technische ondersteuning om je digitale vaardigen te ontwikkelen Partnerschappen met technologie specialisten om nieuwe klanten te kunnen bereiken Advisering over verkoop kansen in Nederland door gebruik te maken van het internet Advisering over verkoop kansen buiten Nederland door gebruik te maken van het internet Toegang tot supersnel breedband internet

Makkelijker toegang tot werknemers met juiste digitale vaardigheden De bedrijvigheid niet groter willen laten groeien

Optimalisatie van de digitale omgeving

Overige 0

19 Opmerking: er is al een aantal initiatieven van de Nederlandse overheid beschikbaar, zoals de WBSO (Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk) en de RDA (Research en Development Aftrek): https://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/Focus%20op%20speur-%20en%20 ontwikkelingswerk%20van%20de%20WBSO%20RDA%20in%202012.pdf 38 UPC- rapport over de digitale toekomst van Nederland

5

10


15

20

25

30

35

52% Voortschrijdende ontwikkeling van het onderwijs

Afbeelding 23: Factoren die het digitaliseringsproces kunnen versnellen

41% Marktkrachten

37% Hulp van de overheid (overheidsinitiatieven)

29% Politieke basiscondities

28% Ondersteuning van een start-up cultuur

6%

Overige


Op weg naar een digitale toekomst


Europa is op weg naar een digitale toekomst, en Nederland is van plan daarbij een voortrekkersrol te spelen. Zoals we in de inleiding al hebben gezien, presteert Nederland nu al bijzonder goed met betrekking tot tal van indicatoren in vergelijking tot andere OESO- en EU-landen. Nederland loopt voor een aantal Digitale Agenda-doelstellingen van de EU voor 2020 meer dan vijf jaar voor op schema of heeft deze nu al gehaald. Het verwezenlijken van deze doelstellingen zorgt ervoor dat Nederland een reële mogelijkheid heeft om een hogere levensstandaard veilig te stellen dan het geval zou zijn wanneer we achter zouden lopen en om de werkloosheid te reduceren.

De digitale vermenigvuldigingsfactor Hoe kunnen we de omvang van de mogelijkheid meten? Het nuttigst voor wat betreft het berekenen van de omvang van de beloning voor digitaal succes, zijn de analyse en prognoses voor de interneteconomie van de Boston Consulting Group20 interessant. In het onderstaande diagram zijn de waarnemingen van de Boston Consulting Group (BCG) voor Nederland weergegeven, uitgedrukt in het bruto nationaal product (bnp) per hoofd van de bevolking ten opzichte van de e-Intensity-score van BCG. Deze laatste meet het niveau aan mogelijkheden (de aanwezige hoeveelheid internetinfrastructuur), de besteding (de hoeveelheid geld die wordt besteed aan online wederverkoop en online reclame) en de betrokkenheid (de mate waarin bedrijven, overheden en consumenten betrokken zijn bij het internet) van de afzonderlijke landen. Verscheidene van deze aspecten zijn in dit rapport behandeld. Nederland is een zogeheten ‘native’ wanneer het de interneteconomie betreft en presteert relatief goed ten opzichte van de gevestigde landen en ‘ontluikende natives’:

20 Boston Consulting Group: https://www.bcgperspectives.com/content/articles/media_entertainment_strategic_planning_4_2_trillion_opportunity_internet_economy_g20/


Afbeelding 24: De e-Intensity Index van de Boston Consulting Group

BCG e-Intensity Score 200 South Korea

Denmark Sweden UK

150 Hong Kong

Iceland Japan

Germany France

New Zealand

100

Czech Republic

Slovenia

Spain

Estonia Poland

50

Turkey Malaysia Argentina Columbia China Morocco India

0

Israel Portugal Hungary Slovakia Russia Brazil Saudi Arabia Chile

Belgium Austria

Netherlands Finland USA Singapore Canada

Norway Switzerland

Ireland United Arab Emirates

Italy Greece

Venezuela Mexico South Africa

Nascent Natives

Egypt Indonesia

20

Luxembourg

Australia

40

60

Natives

Players

Laggards

Aspirants

80 2010 GDP per capita ($ thousands)


In het algemeen is er sprake van een positieve invloed op het bnp per hoofd van de bevolking bij een toegenomen e-Intensity. Voorts zal de interneteconomie (inclusief de waarde van digitale goederen, services en investeringen) in de G20economieën die door BCG zijn onderzocht, naar verwachting tegen 2016 bijna verdubbeld zijn, zodat deze veel sneller zal groeien dan het bnp van de G20 over dezelfde periode. Het aandeel van de interneteconomie in het totale bnp van ‘natives’ zoals Nederland zal oplopen van minder dan 4,3% van het bnp tot bijna 6,0% in 2016. Het grootste gedeelte van de toename van de interneteconomie zal naar verwachting afkomstig zijn van online consumentenbestedingen: een trend die al gaande is in Nederland, zoals uit dit rapport blijkt. We kunnen daarnaast ook de invloed van de telecommunicatiesector op de totale economie meten. Onderzoek21 toont aan dat een kwart van de groei van het bnp in Nederland gedurende de afgelopen decennia te danken is aan de telecommunicatiesector. Slechts een klein gedeelte (5%) is het resultaat van directe investeringen in de telecommunicatiesector. Interessant genoeg kan het grootste gedeelte van deze groei (20%) worden verklaard door productiviteitstoenamen in andere sectoren (bijvoorbeeld meer concurrentie in andere markten). Uit dit rapport komt e-commerce naar voren als een voorvechter met betrekking tot deze toegenomen concurrentie. We zien echter ook een toegenomen specialisatie van de (Nederlandse) economie als gevolg van dalende kosten voor informatieoverdracht. En tot slot bevordert telecommunicatie ook innovatie. Hedendaagse onderzoekers hebben bijvoorbeeld op een eenvoudige wijze toegang tot een enorme hoeveelheid online verhandelingen. Het is daarnaast eenvoudiger om samen te werken met onderzoekers aan de andere kant van de wereld. Hieruit komt duidelijk naar voren dat investeringen in deze sector gepaard gaan met een sterke vermenigvuldigingsfactor. We verwachten tevens dat dit effect duurzaam zal zijn en ook gedurende de komende decennia zal optreden.

21 http://www.nederlandict.nl/Files/TER/Onderzoek_Telecom_2012_(Dialogic).pdf

De waarde van de interneteconomie in Nederland was 24 miljard EUR in 2009 en zal naar verwachting tegen 2015 bijna verdubbeld zijn tot 41 miljard EUR22. Digitale technologie zal onmiskenbaar een steeds belangrijkere (en misschien zelfs wel een dominante) rol spelen bij het veiligstellen van toekomstige economische groei, productiviteitsverbeteringen in onze bedrijven en het scheppen van nieuwe banen in Nederland. We mogen dergelijke resultaten echter niet als vanzelfsprekend beschouwen. Zoals al in dit rapport is vermeld, schakelen Nederlandse consumenten over en als gevolg daarvan groeit het gedeelte dat online wordt besteed. Nederlandse bedrijven hebben de mogelijkheid om van deze trend te profiteren, maar het staat niet vast dat dit ook het geval zal zijn. Ons rapport geeft niettemin blijk van een hoge mate van optimisme bij Nederlandse bedrijven, dat wordt bevorderd door de operationele voordelen en de voordelen op het vlak van het genereren van inkomsten uit digitale technologie. Dit rapport behandelt de Nederlandse digitale economie en maatschappij op een moment dat van essentieel belang is. Nederlandse consumenten en bedrijven hebben digitale technologieën en services omarmd en profiteren daar nu al enorm van. Dit neemt niet weg dat er nog wel een pad af te leggen is voordat we het ware potentieel van digitale technologie verwezenlijken. Nederland geniet momenteel een digitale voorsprong die kan worden benut voor het veiligstellen van een hogere levensstandaard, een betere levenskwaliteit, een beter consumentenwelzijn, een hogere bedrijfsproductiviteit en een lagere werkloosheid. Deze voorsprong zal echter niet eeuwig stand houden. Dit rapport toont de weg vooruit naar de digitale toekomst: we moeten de volgende stappen samen zetten.

22 http://www.impactvaninterned.nl/


Appendix: Onderzoeksmethodologie UPC heeft Amárach Research opdracht gegeven om in juli/augustus 2013 twee parallelle onderzoeken uit te voeren: het eerste betrof een online onderzoek onder 1.042 volwassenen van 18 jaar en ouder die representatief zijn voor de Nederlandse internetpopulatie; het tweede onderzoek betrof een online onderzoek onder 326 IT-besluitvormers in kleine kantoren/thuiskantoren,

kleine en middelgrote ondernemingen en grotere ondernemingen, waarbij er quota’s werden gehanteerd om een representatieve steekproef van bedrijven op omvangsbasis te waarborgen. Het profiel van de twee steekproeven is als volgt:

Afbeelding 25: Consumenten sample

Weet niet 65–75

16–24 Man 49 % Sekse 51 Vrouw

13 65–75

16–2413

Man 55–64

49

55–64

% Sekse

18

13

18 20

51

13 % Leeftijd

16

% Leeftijd

16 19 19 35–44

45–54 20

Vrouw

(bron: alle Nederlandse internetgebruikers – 1042) (bron: alle Nederlandse 250+internetgebruikers – 1042)

Afbeelding 26: Bedrijven sample

52 <5 52 <5

100-249 250+ 10 3 100-249 10 % Aantal 3 17 medewerkers 17 % Aantal medewerkers 17

35–44

45–54 Buitenlands 6 Buitenlands

20–99 20–99

17 5–19 (bron: alle Nederlandse bedrijven 5–19 – 326) (bron: alle Nederlandse bedrijven – 326)


6 % Eigendom % Eigendom 94 Nederlands 94 Nederlands

Werkzoekend/ niet voltijdig aan het werk

Anders ZZP Weet niet

Niet voor overheid werkend Niet voor overheid werkend

Anders ZZP 4 4 1 7 35 25–34 Werkzaam 7 4 41 % voor overheid 7 8 Sociale Klasse 35 Student 25–34 7 % 10 Sociale Klasse 8 Student 12 11 Niet werkzaam vanwege 10 langdurige ziekte 12 Gepensioneerd 11 Huisvrouw/man Niet werkzaam vanwege langdurige ziekte Gepensioneerd Huisvrouw/man Buiten Beide Nederlands

Grensregio’s

Werkzaam voor overheid

Buiten Beide 2 10 Nederlands

Zuid Zuid

3 grootste gemeentes

4 Grensregio’s 123 grootste gemeentes 23 4 12 % 23 29 West Regio % Regio 10

29

West

% Type klant

44

B2B

% 39 Type klant

44

B2B

21 Oost

21

Noord 10

Oost

Noord Beide Beide17

2 10 % Omzet gegenereerd in % Omzet gegenereerd in 88 Nederlands 88 Nederlands

17

Consumenten 39 Consumenten

Designed by

UPC - rapport over de digitale toekomst van Nederland Nederland, klaar voor de toekomst: benut de digitale voorsprong

Researched & produced by

www.upc.nl

UPC - rapport over de digitale toekomst van Nederland Nederland, klaar voor de toekomst: benut de digitale voorsprong

Recommend Documents