UITWISSELINGSBIJEENKOMST KERKELIJKE VERTEGENWOORDIGERS IN WMO-RADEN IN ZUIDHOLLAND, D.D. 8 DECEMBER 2009 Aanwezig: zie bijlage 1 bij dit verslag Opening Jan Maasen opent de vergadering in de Immanuelkerk in Rotterdam met een gebed van Huib Klijn (uit: Leven met zorg, Kok Kampen, 2003, p. 101). Korte kennismakingsronde Frans Eskes is een van de kerkelijke vertegenwoordigers in de WMO-adviesraad van de gemeente Westland. De kerken werken hier samen in een Diaconaal Platform. Klasine Scheele is vanuit het Interkerkelijk Diaconaal Beraad lid van de WMO-adviesraad in Hendrik-Ido Ambacht. Rinus Rentmeester is de vertegenwoordiger vanuit ‘Vrede voor de stad’ in de WMO-raad van Spijkenisse. In ‘Vrede voor de stad’ hebben 13 kerken elkaar gevonden om samen diaconale activiteiten op te zetten: gevangenenbezoek in de jeugdgevangenis, voedselbank, stichting leergeld, vluchtelingenwerk en de WMO. Piet Jonkheer is lid van de WMO-adviesraad in Voorschoten. Wilfried Mol is namens de gezamenlijke kerken lid van de WMO-raad in Brielle. Walter Penninga is diaken met bijzondere opdracht van de Gereformeerde Kerk ZevenhuizenMoerkapelle en zit namens het Platform Kerken in Zevenhuizen in de WMO-raad die de gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle gemeenschappelijk heeft met Nieuwerkerk aan den IJssel. Deze gemeenten zullen per 1 januari 2010 samengaan in een nieuwe gemeente Zuidplas. Penninga is voorzitter van de WMO-raad. Hilde van Meurs is namens de kerken lid van de in oktober 2009 opgerichte WMO-raad in de gemeente Korendijk. Aad van Zwienen is diaken van de Gereformeerde Gemeente en vanuit het Interkerkelijk Diaconaal Beraad de vertegenwoordiger in de WMO-raad van Ridderkerk. Theo van Stuijvenberg is gemeenteadviseur van de PKN. Jan Maasen is medewerker sectie dienen van het bisdom Rotterdam. Samen organiseren deze twee kerkelijke functionarissen de halfjaarlijkse uitwisselingsbijeenkomsten. De eerste bijeenkomst was in november 2007 in Capelle aan den IJssel. Verslag vierde bijeenkomst, d.d. 2 april 2009 Het ‘Instrument armoedeproof’ van het Tympaan Instituut staat inmiddels op internet: http://www.tympaan.nl/sites/default/files/0269%20instrument%20armoedeproof%20f26_0.pd f Het instrument is ook opgenomen in een recente Specials over armoedebeleid: http://www.tympaan.nl/sites/default/files/0283%20Specials%2024%20Armoedebeleid%20g1 4.pdf Uitwisselingsronde Jan Maasen nodigt de deelnemers uit om hun ervaringen als kerkelijke vertegenwoordigers in WMO-raden met elkaar te delen. Hij is met name benieuwd naar de specifieke inbreng van de kerkelijke vertegenwoordiger. Hoe wordt men gevoed door de kerkelijke achterban en hoe onderhoudt men de contacten daarmee?
1
Wilfried Mol meldt, dat de WMO-raad van Brielle bezig is met een evaluatie van zijn functioneren. Daartoe behoort ook de relatie met het college van B en W. De WMO-raad kan gevraagd en ongevraagd advies geven. In de praktijk krijg je in een laat stadium een nota of besluit voorgelegd met de vraag wat je ervan vindt. Je moet dan op korte termijn reageren. Wil een WMO-raad echt invloed kunnen uitoefenen bij bijvoorbeeld aanbestedingen, dan zal raadpleging van de raad moeten worden opgenomen in een veel vroegere fase in het aanbestedingstraject dan nu het geval is. Als je als WMO-raad je piketpaaltjes niet scherp neerzet, loop je het risico weinig invloed te hebben, bevestigt Frans Eskes. Dat geldt ook voor beleidsnota’s en evaluatierapporten. Sommige beleidsambtenaren zijn niet in staat tijdig een advies af te ronden. Dan komt de procedure onder tijdsdruk te staan. In de gemeente Westland is ook voorgekomen dat een nota gelijktijdig naar de WMO-raad en de gemeenteraad is gestuurd. De WMO-raad heeft er op gestaan, dat dat ook duidelijk vermeld werd. Normaal is immers, dat de gemeenteraad de nota ontvangt, voorzien van het advies van de WMO-raad. Walter Penninga meldt, dat zijn WMO-raad een abonnement heeft genomen op de stukken van de gemeenteraad. Zo komt men tijdig op de hoogte welke nota’s en beleidsstukken in de maak zijn en kan men daar op inspelen. Dan hoeft men niet te wachten op een gerichte vraag vanuit de gemeente. De WMO heeft te maken met het brede terrein van wonen, zorg en welzijn. Een nota over de woonvisie heeft daarom ook raakvlakken met de WMO. Als de WMO-raad niet was gestoten op de ontwikkeling van deze nota in de gemeenteraadsstukken, had hij ook geen inbreng kunnen leveren. Een en ander hangt wel af van de waarde die de gemeenteraad wil hechten aan een advies van de WMO-raad, werpt Piet Jonkheer tegen. Hij heeft niet de indruk, dat de gemeenteraad van Voorschoten diep duikt in deze adviezen. Ze worden voor kennisgeving aangenomen. Frans Eskes ziet in het Westland een aardige ontwikkeling. Met name de christelijke partijen willen de WMO-raad nog wel eens raadplegen voor advies ter voorbereiding van een raadsvergadering. Piet Jonkheer wijst ook nog op een andere weg om invloed uit te oefenen. De WMO-raad probeert vooroverleg te hebben met de betrokken beleidsambtenaren, b.v. rond notities op de diverse prestatievelden. Die weg heeft voor- en nadelen. Enerzijds bepaal je mede de richting, anderzijds leg je je daarmee ook vast. In Ridderkerk verliep de relatie tussen WMO-raad en college aanvankelijk moeizaam, aldus Aad van Zwienen. De WMO-raad ging zelfs om het college heen om met de fracties te praten. Na tussenkomst van een mediator is de afspraak gemaakt, dat de WMO-adviesraad in een vroeg stadium betrokken wordt. Als een ambtenaar een startnotitie maakt, gaat die niet alleen naar het college maar ook naar de WMO-raad. Dat is b.v. gebeurd rond de aanbestedingen voor huishoudelijke verzorging. Ridderkerk heeft samen met de buurgemeenten Barendrecht en Albrandswaard gekozen voor het Zeeuwse model. Dat betekent, dat de gemeenten zelf de prijs van de hulp vaststellen. Alle aanbieders die voor deze prijs kunnen leveren en voldoen aan een aantal kwaliteitscriteria krijgen een contract. De cliënt kan hieruit zelf de aanbieder kiezen die hem of haar het beste past. De WMO-raad heeft in een vroeg stadium de offertes mogen inzien. Op het laatst liep het traject toch niet helemaal vlekkeloos. Daarom wil de WMO-raad nu een protocol opstellen. Klasine Scheele legt de situatie in Hendrik-Ido-Ambacht uit. Met Dordrecht, Zwijndrecht, Sliedrecht, Papendrecht en Alblasserdam werkt men samen in de ISD Drechtsteden. De WMO-raad vaardigt ook twee vertegenwoordigers af naar een regionale WMO-raad Drechtsteden. Elke bevolkingsgroep (ouderen, jongeren e.d.) heeft twee zetels in de WMO-raad. Dat geldt ook voor de kerken, die in navolging van Ridderkerk een Interkerkelijk Diaconaal Beraad hebben opgericht. De kerkelijke vertegenwoordigers zijn Frans Huijgen en mw. H. van der
2
Waal. Zelf zit Klasine Scheele nu in de WMO-raad namens het Platform Mantelzorg ZHZ (was voorheen namens de kerken). Zorgbelang zorgt voor secretariële ondersteuning van de WMO-raad. De WMO-raad wil graag vooraf informatie hebben om mee te kunnen denken bij het ontwikkelen van beleidsnota’s. Daar hebben ambtenaren en de wethouder moeite mee. Veel zorgen heeft de WMO-raad ook over het functioneren van het sociaal loket in de gemeente. De ambtenaren komen van de ISD Dordrecht en hebben weinig kennis van de lokale situatie. Kritiek op het functioneren van dit sociaal loket wordt niet op prijs gesteld: “Jullie houden je teveel bezig met de uitvoering.” Klanttevredenheidsonderzoeken horen toch bij de WMO, stelt Rinus Rentmeester. Frans Eskes stelt daarbij wel de vraag, of de gemeente de klanttevredenheidsonderzoeken uitvoert om het rijk tevreden te stellen (als verplichte stap om geld uitgekeerd te krijgen) of uit oprechte belangstelling in het oordeel van de eigen burgers om het functioneren te verbeteren. De WMO-raad van het Westland heeft de reeks benchmarken bekeken en de dubbele zaken er uitgehaald. Toen bleef een handzaam pakketje over. Ook heeft zij een eigen klanttevredenheidsonderzoek gedaan door navraag te doen bij een aantal bekende klanten. Dat leidde tot andere indrukken dan het officiële onderzoek. Achteraf was het college daar toch blij mee. Een aantal fracties heeft de bevindingen van de WMO-raad ook gebruikt in de eigen opstelling. Theo van Stuijvenberg wijst op het bijzondere karakter van de WMO-raad als vorm van burgerparticipatie (anders georganiseerd dan via politieke partijen). Hoe zal de WMO-raad functioneren in een ander politiek krachtenveld na de gemeenteraadsverkiezingen? Die verkiezingen hebben we net gehad voor de nieuwe gemeente Zuidplas, aldus Walter Penninga. Als WMO-raad zullen we weer veel tijd moeten besteden aan het opbouwen van contacten, met name met de nieuwe wethouder. Maar de beleidsambtenaren blijven grotendeels hetzelfde. Hij verwacht meer politieke discussie over de uitvoering van de WWB dan over de WMO. Frans Eskes komt nog eens terug op de suggestie van Penninga om je als WMO-raad te abonneren op de gemeenteraadsstukken. Hij ziet daar zelf het nut niet zo van in. Maar hij wijst wel op het belang van commissievergaderingen. Uit eigener beweging kunnen WMOraadsleden daarbij aansluiten en vrij meepraten. En je kan altijd nog inspreken bij de gemeenteraad, als het college aspecten uit jouw advies niet heeft overgenomen, vult Walter Penninga aan. Rinus Rentmeester vindt het moeilijk om diakenen te betrekken bij zijn werk in de WMOraad. ‘Vrede voor de stad’ heeft een adviesgroep van vier mensen gevormd, waarmee hij maandelijks de onderwerpen uit de WMO-raad doorneemt. Dat levert soms nieuwe inbreng op. Om meer diakenen bij de WMO te betrekken, is de cursus Kerk en WMO van Kerkinactie naar Spijkenisse gehaald. Na veel aandringen heeft iets meer dan de helft van de kerken een vertegenwoordiger naar de cursus gestuurd. Hij had gehoopt, dat door de cursus het netwerk vergroot zou zijn. “Dus ik fantaseer maar wat,” is zijn oordeel over zijn inbreng namens de kerken. Hij ziet geen kans om meer werk te maken van een terugkoppeling naar de kerken. Hij wijst er ook op, dat bijeenkomsten met de kerkelijke achterban vaak een wisselende samenstelling hebben en dat er wel veel wordt geroepen over fouten bij de WMO, maar dat er weinig gefundeerde informatie wordt aangeleverd. Je kan dan weinig met die geluiden. Deze problemen in de relatie met de kerkelijke achterban, worden breed herkend. Frans Eskes vraagt zich zelfs af, wat überhaupt de meerwaarde van een WMO-raad is. Je kan enige resultaten van de advisering aanwijzen, maar zouden belangengroeperingen als gehandicapten ook niet zonder WMO-raad deze resultaten hebben kunnen bereiken op de
3
verschillende prestatievelden? De stad Delft heeft geen WMO-raad, maar lijkt zeker niet asocialer te zijn. De gemeente heeft een voorbeeldig armoedebeleid. En als al een WMO-raad wenselijk is, wat is dan de functie van de kerken daarin? Walter Penninga wijst ten antwoord op twee zaken. De kerken hebben een achterban, die je kan vertegenwoordigen. En de kerken hebben via diaconale contacten expertise m.b.t. mensen in nood. De WMO heeft de kerken in Hendrik-Ido-Ambacht ook bij elkaar gebracht, aldus Klasine Scheele. Nu is er een Interkerkelijk Diaconaal Beraad en een uitdeelpunt van de voedselbank met 20 pakketten. De gemeente heeft de kerken gevraagd om met de stichting HiP in zee te gaan, b.v. om vrijwilligers te werven voor mantelzorgondersteuning. Daarnaast blijven organisaties als Zonnebloem, NPV en Rode Kruis actief. Frans Eskes is niet overtuigd. Volgens hem hebben kerken moeite om noden op het spoor te komen en er vervolgens iets mee te doen. In het Westland neemt het aantal tuinders dat in de schulden zit, toe. Ook vallen er fikse ontslagen in de toeleveringsbedrijven. Mensen raken werkloos met weinig uitzicht voor de toekomst. Dat heeft ook gevolgen voor de participatie van hun kinderen aan sportactiviteiten e.d. Maar hoe komen we als kerken met hen in contact? Mensen wachten veel te lang met het vragen van hulp, als ze schulden maken. En als ze zich dan tot je wenden, kan je hen alleen maar begeleiden tot aan de deur van het bureau schuldhulpverlening. Zelf heb je daartoe niet voldoende middelen. En als je iets extra’s zou willen doen voor mensen die in het schuldhulpverleningstraject zitten, maken allerlei regels dat onmogelijk (of illegaal) en breng je de mensen die in dit traject zitten in de problemen. Wilfried Mol vindt het een verkeerde reflex om altijd meer geld te willen geven als het woord armoede valt. De meeste mensen kunnen de voor hen geldende voorzieningen ook wel vinden. Het probleem van minder gebruik van voorzieningen zit hem vooral bij de groep ouderen. In Goes is deze groep deur aan deur bezocht. Toch was de respons minimaal. Hoever moet je dan gaan? Ouderen hebben er vooral moeite mee steeds allerlei persoonlijke gegevens te moeten verstrekken. Dat is vaak helemaal niet nodig. Voor deze groep is een vereenvoudigde verantwoording voldoende. De gemeente Hellevoetsluis maakt daarvan gebruik bij de toekenning van de servicepas en de maaltijdverstrekking. Mol wijst ook op de overheveling van onderdelen van de AWBZ naar de WMO, b.v. rond de begeleiding. Een groot aantal mensen heeft zich niet aangemeld bij de gemeente, terwijl daar toch een morele verplichting ligt om iets te doen. Het gaat om op zich eenvoudige activiteiten. Piet Jonkheer vertelt, dat hij het onderwerp armoede heeft aangekaart bij de WMO-raad. Een klein werkgroepje van de raad heeft nu contact gelegd met de adviesraad voor bijstand. De gemeente Voorschoten heeft in zijn ogen een minimabeleid, geen armoedebeleid. Er is gekozen voor een lage grens, 110 %. De voedselbank krijgt geen subsidie. De gemeente houdt het contact met de kerken af. De WMO-raad hoopt voor de zomer met een advies te komen. In januari ontvangt de WMO-raad een training van Zorgbelang over het leggen van contacten met de achterban. De leden van de raad zitten hierin op persoonlijke titel, maar Jonkheer is wel voorgedragen door de Raad van Kerken. Walter Penninga heeft opmerkingen vanuit de politiek gehoord, dat de kerken wel sterk zijn vertegenwoordigd in de WMO-raad. Het gaat dan niet alleen om de formele zetels, maar ook op andere zetels zitten actieve kerkgangers. De meeste WMO-raadsleden zijn benoemd voor een periode van vier jaar, gelijktijdig aan de zittingsduur van de gemeenteraad. Een periode kan één keer verlengd worden. In een aantal gemeenten wordt nu gedacht aan een rooster van aftreden, zodat via een dakpanconstructie enige continuïteit kan worden verzekerd.
4
De WMO-raad van de gemeente Westland heeft de onafhankelijk voorzitter voor twee jaar benoemd. Dat biedt de mogelijkheid van een evaluatie, waarvoor de lijst van Tympaan wordt gebruikt. De voorzitter is immers een belangrijke schakel tussen de politiek en de WMO-raad. Er is een convenant opgesteld voor de benoeming van de voorzitter. De portefeuillehouder in het college van B en W draagt drie kandidaten voor de onafhankelijk voorzitter voor. Een kleine commissie uit de WMO-raad voert gesprekken met de kandidaten en geeft een advies aan de WMO-raad. Die draagt de uiteindelijke kandidaat ter benoeming voor aan het college. In andere gemeenten is gekozen voor een open sollicitatie. Rondvraag Piet Jonkheer vraagt, of er nog gereageerd is op de oproep van Kerkinactie voor voorbeelden van ‘helpen onder protest’ bij WMO-raden. Geen van de aanwezigen heeft dat gedaan. We wachten de publicatie af. Jan Maasen meldt, dat in oktober 2009 de vijfde herziene versie van de informatiemap Kerk en WMO van Kerkinactie is verschenen. I: http://www.kerkinactie.nl/site/uploadedDocs/wmo-map%20oktober%2020091.pdf Daarin staat ook een handig overzicht van de prestatievelden in de praktijk (op verzoek van enige aanwezigen bijgevoegd bij dit verslag – bijlage 2). De brochure ‘Leidse kerken en de WMO’ is te bestellen bij het Diaconaal Centrum De Bakkerij, Oude Rijn 44 b/c 2312 HG Leiden. T: 071-5144965. E:
[email protected] Nieuwe afspraak Afgesproken wordt om opnieuw bij elkaar te komen op woensdag 26 mei 2010 in de Immanuelkerk in Rotterdam. Aanvang: 19.45 uur. Een agendaonderwerp is dan de zinvolheid van een WMO-raad.
Rotterdam, 10 december 2009
Jan Maasen
5
Bijlage 1 DEELNEMERSLIJST BIJEENKOMST 8 DECEMBER 2009 Brielle Wilfried Mol
[email protected] Hendrik-Ido-Ambacht Klasine Scheele
[email protected] Korendijk Hilde van Meurs
[email protected] Ridderkerk Aad van Zwienen
[email protected] Spijkenisse Rinus Rentmeester (Vrede voor de Stad)
[email protected] Voorschoten Piet Jonkheer
[email protected] Westland Frans Eskes (Naaldwijk)
[email protected] Zevenhuizen-Moerkapelle Walter Penninga
[email protected] Bisdom Rotterdam PKN
Jan Maasen Theo van Stuijvenberg
[email protected] [email protected]
Afmeldingen Gouda Nely van der Weijde
[email protected] Hardinxveld-Giessendam Paul Sterrenburg
[email protected] Hoeksche Waard Klaas van Egmond
[email protected] Kaag en Braassem Hans van der Knijff
[email protected] Katwijk Frans Spaink
[email protected] Sliedrecht Roel van Kleef
[email protected] Westland Dukky Schreiber (Wateringen)
[email protected]
6
Bijlage 2
Uit: Informatiemap Wet Maatschappelijke Ondersteuning, Kerkinactie, oktober 2009, p. 47-48
7
