Uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie

Uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie 2009 - 2012

Concept dd 3 september 2008

1

Enkele kerncijfers vrijetijdseconomie Gelderland: • • • • • • • •

Gelderland: binnenlandse vakantieprovincie nummer 1 in Nederland; Ca. 3.1 miljoen binnenlandse vakanties (bijna 18% van het nationale totaal); Ca. 52.000 arbeidsplaatsen; Ruim 5% van de totale Gelderse werkgelegenheid; Bijna 450 miljoen euro bestedingen aan binnenlandse vakantie in Gelderland; Ruim 490 miljoen ondernomen vrijetijdsactiviteiten in Gelderland (alle (dag)recreatieve activiteiten buiten de eigen woning van meer dan een uur); Veluwe nr. 2 van Nederland bij binnenlandse vakanties; Ruim 16 miljoen overnachtingen van Nederlanders tijdens vakanties in Gelderland

Websites www.gelderland.nl www.develuwe.nl www.achterhoektoerisme.nl www.vvvarnhemnijmegen.nl www.rivierenland.nl www.hanzesteden.info www.gobt.nl

2

Voorwoord We willen onze vrije tijd zo goed mogelijk besteden. Aan elkaar, aan kunst en cultuur, aan sport, aan muziek, aan natuur, aan vakantie. Er is een complete industrie ontstaan rondom de vrijetijdsbesteding. Inmiddels is dit een van de snelst groeiende industrieën ter wereld geworden. Ook in onze eigen provincie neemt het belang van deze sector toe. Niet in de laatste plaats door haar betekenis voor de werkgelegenheid van en de leefbaarheid in steden en dorpen. Gelderland wil haar huidige bezoekers natuurlijk behouden. Maar we willen meer; meer bezoekers en meer bestedingen. Ik ben ervan overtuigd dat dit kan. Uit eigen ervaring weet ik dat Gelderland met haar vier regio’s in potentie alles in huis heeft om het iedere bezoeker naar de zin te maken. Met de diversiteit van onze vier verschillende regio’s hebben we namelijk goud in handen. In dit Uitvoeringsprogramma staat wat we de komende vier jaar doen om meer bezoekers naar Gelderland te trekken en ervoor te zorgen dat de inkomsten toenemen. We kiezen als provincie voor die activiteiten waar we het verschil kunnen maken. Die activiteiten voeren we niet alleen uit maar samen met onze partners. Belangrijk in dit Uitvoeringsprogramma is de ontwikkeling van regionale beeldverhalen. De vrijetijdssector wordt op deze manier een coproducent van ruimtelijke kwaliteit en een bron van economische ontwikkeling. Bekeken zal worden of de beeldverhalen een plek kunnen krijgen binnen de jaarprogramma’s ruimtelijke kwaliteit die tot en met 2011 worden opgesteld. Bij de totstandkoming van dit Uitvoeringsprogramma hebben veel ondernemers, organisaties, gemeenten en andere partijen meegepraat. Ik ben erg verheugd dat zoveel mensen zich enthousiast, deskundig én betrokken toonden bij een voor Gelderland zo belangrijke sector. Dit commitment en enthousiasme hebben we nodig om onze gezamenlijke doelen te bereiken. Gezamenlijk -als partnerszullen we ongetwijfeld erin slagen om meer bezoekers te laten genieten van de schoonheid, levendigheid en gastvrijheid van Gelderland. Door goede producten én stevige marketing en promotie leren binnen- en buitenlandse bezoekers onze provincie op waarde schatten. En daar profiteren onze inwoners en bedrijven weer van! In het Coalitieakkoord ‘Gelderland maakt het verschil’ hebben we vier pijlers benoemd: sociaal en duurzaam, daadkrachtig partnerschap, duurzame leefomgeving en verbinden door mobiliteit. Het uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie draagt aan alle pijlers bij.

Annelies van der Kolk Gedeputeerde voor Recreatie & Toerisme

3

4

INHOUDSOPGAVE Samenvatting 1. Inleiding 2. Sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen vrijetijdseconomie Gelderland 3. Visie, ambities en keuzes 4. Gebiedsgerichte aanpak; de regio’s centraal 5. Ondernemen in Gelderland 6. Basisinfrastructuur en –voorzieningen 7. Marketing en promotie van Gelderland 8. ICT en vrijetijd 9. Maatregelen, organisatie en middelen Bijlage 1: Samenvatting evaluatie Mooi Dichtbij

5

6

SAMENVATTING Voor u ligt het uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie 2009-2012. In dit uitvoeringsprogramma staat wat de provincie de komende vier jaar doet om de vrijetijdseconomie te versterken. We kiezen als provincie voor die activiteiten waar we het verschil kunnen maken voor de inwoners en bedrijven van Gelderland. Deze activiteiten voeren we in nauwe samenwerking uit met onze partners. De vrijetijdssector is wereldwijd een van de snelst groeiende sectoren geworden. De verwachting is dat binnen nu en enkele jaren een op de twaalf banen wereldwijd direct of indirect gerelateerd is aan vrijetijd. Ook in Gelderland neemt het belang van de vrijtijdssector sterk toe. De totale toeristische én recreatieve bestedingen (dus inclusief dagrecreatie) in Gelderland worden geschat op 3,7 miljard op jaarbasis. Recreatie en toerisme is goed voor 52.100 arbeidsplaatsen (5,5%). De vrijetijdsindustrie is vanuit economisch opzicht én sociaal opzicht belangrijk: een aantrekkelijk vrijetijdsaanbod maakt een provincie, regio of stad aantrekkelijk om te wonen en te werken. Bovendien zorgt de vrijetijdssector voor draagvlak voor natuur en cultuur(historisch) behoud. Omgekeerd hebben investeringen in bijvoorbeeld de culturele en sportinfrastructuur een positieve invloed op de vrijetijdseconomie. Hetzelfde geldt voor investeringen in natuur, landschap en cultuurhistorie. De vrijetijdssector is een coproducent van ruimtelijke kwaliteit en draagt bij aan de leefbaarheid. Veel voorzieningen zoals winkels, horeca, en sportvoorzieningen kunnen in kleine kernen blijven bestaan of vestigen zich juist daar vanwege het toerisme. De vrijetijdssector zorgt daarmee ook voor veel lokale werkgelegenheid. Voorafgaand aan de totstandkoming van dit Uitvoeringsprogramma hebben we een analyse laten uitvoeren van sterktes en zwaktes van de vrijetijdseconomie in Gelderland en kansen en bedreigingen. Onze provincie heeft veel te bieden: Gelderland is onder de binnenlandse toeristen veruit de populairste vakantieprovincie, zowel bij korte als bij de lange vakanties. Bezoekers kiezen voor één van de Gelderse regio’s - de Veluwe, de Achterhoek, de (stads)regio Arnhem-Nijmegen en het Rivierenland- vanwege het specifieke karakter van de regio en haar gevarieerde vrijetijdsaanbod. We kunnen trots zijn op het feit dat Gelderland tot wandel- en fietsprovincie nummer 1 in Nederland is verkozen. Naast het ruime aanbod voor sport en sportieve recreatie heeft Gelderland veel attracties en bezienswaardigheden van (inter)nationaal belang. Er is echter ook een aantal zaken waar we ons zorgen om maken: Een daarvan is de kwaliteit van de verblijfsrecreatie, en dan vooral de kampeermarkt. De markt voor kamperen krimpt en bij veel Gelderse kampeerbedrijven sluiten faciliteiten en voorzieningen onvoldoende aan bij de wensen van de huidige consument. Deze problemen spelen in heel Gelderland maar zijn het grootst op de Veluwe. Ruimte om te vernieuwen en uit te breiden is doorgaans beperkt en ondernemers ervaren regeldruk door lange procedures. Andere aandachtspunten zijn de toenemende concurrentie met binnen- en buitenland, relatief lage bestedingen van vakantiegangers en onze zwakke positie op de buitenlandse markt. Kansen zijn de grote toename van actieve ouderen met tijd en geld, de groeiende belangstelling van consumenten voor luxere vormen van verblijfsrecreatie, gezondheid, wellness, cultuurtoerisme, evenementen en zakelijk toerisme. Alleen door in te spelen op deze kansen met de juiste vrijetijdsproducten en product-marktcombinaties kunnen we de concurrentie een stapje voor zijn. Goede marketing en promotie met optimaal gebruik van online mogelijkheden zijn daarbij van belang. Een goede organisatiestructuur is een belangrijke voorwaarde voor effectieve marketing en promotie. Om onze concurrentiepositie te behouden en verder te versterken willen wij daarom inzetten op de vrijetijdseconomie. We willen -met respect voor de omgeving, natuur en milieu, het (historisch) landschap en de cultuurhistorische waarden- meer bezoekers (verblijfstoeristen en dagtoeristen (inclusief de eigen inwoners!), meer bestedingen en meer werkgelegenheid: • Behoud en waar mogelijk versterking van ons marktaandeel op de binnenlandse vakantiemarkt, dagrecreatieve markt en zakelijke markt; • Een bovengemiddelde toename van buitenlandse vakantiegangers; • Een bovengemiddelde groei van de werkgelegenheid en bestedingen in de vrijetijdseconomie.

7

We stellen ons actief op om de vrijetijdseconomie van Gelderland te versterken. We nemen een sterkere regierol bij sommige onderdelen. We gaan investeren in de kwaliteit van vrijetijdsproducten en zetten steviger in op promotie en marketing Wij willen onze doelstellingen bereiken door in te zetten op vijf thema’s. Ieder thema bestaat uit een pakket van maatregelen en projecten. De analyse van sterke, zwakke onderdelen van de Gelderse vrijetijdssector en kansen en bedreigingen en het bepalen van die zaken waar de provincie Gelderland het verschil kan maken hebben ten grondslag gelegen aan de keuze voor de thema’s en bijbehorende maatregelen en projecten: Thema’s • gebiedsgerichte aanpak; de regio centraal • ondernemen in Gelderland • basisinfrastructuur en -voorzieningen • marketing en promotie. • ICT en vrijetijd Deze projecten en maatregelen voeren we niet alleen uit maar samen met onze partners. Meer dan in andere sectoren is in de vrijetijdssector samenwerking en partnerschap onontbeerlijk voor resultaat. De ondernemer (profit en nonprofit) en overheid zijn samen verantwoordelijk voor het vrijetijdsproduct. Alleen door samen te werken met onze partners zoals de bureaus voor toerisme, gemeenten, regio’s, bracheorganisaties, recreatieschappen en ondernemers kunnen we de vrijetijdseconomie versterken. Om de voorgenomen projecten en maatregelen uit te voeren maken we gebruik van middelen die voor vrijetijdseconomie en recreatie en toerisme gereserveerd zijn in diverse provinciale fondsen. Voor een groot deel van de voorgenomen projecten en maatregelen bieden deze fondsen geen dekking en zijn extra middelen nodig. Over deze extra middelen zal jaarlijks besloten worden bij de integrale afwegingen in het kader van de provinciale begrotingsprocedure en Meerjarige Investeringsreserve Gelderland (MIG). Leeswijzer In hoofdstuk 1 schetsen we in het kort het belang van de vrijetijdseconomie voor Gelderland en welke rol de provincie hierbij heeft. Ook beschrijft dit hoofdstuk kort het proces van totstandkoming van dit Uitvoeringsprogramma. In hoofdstuk 2 staan de belangrijkste sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen voor de vrijetijdseconomie in Gelderland. De provinciale visie, ambities en keuzes staan in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 tot en hoofdstuk 8 worden de vijf thema’s, die centraal staan in dit Uitvoeringsprogramma, beschreven. Elk hoofdstuk beschrijft per thema de huidige situatie, wat we willen bereiken en welke maatregelen en projecten we hiervoor gaan uitvoeren. In hoofdstuk 9 vatten we alle thema’s met bijgehorende maatregelen en projecten nog eens samen in een overzicht. Hierin geven we ook aan met welke partners we de projecten uitvoeren, welke investeringen nodig zijn (en of hier al middelen voor beschikbaar zijn) en welke resultaten we voor ogen hebben. Bijlage 1 geeft een samenvatting van de evaluatie van Mooi Dichtbij; Uitwerkingsnota Recreatie en Toerisme 2003-2007

8

1. INLEIDING 1

Voor u ligt het uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie . In dit uitvoeringsprogramma staat wat we, de komende vier jaar doen om de vrijetijdseconomie te versterken. We kiezen als provincie voor die activteiten waar we het verschil kunnen maken voor de inwoners en bedrijven van Gelderland. Deze activiteiten voeren we uit in nauwe samenwerking met onze partners. In het Coalitieakkoord ‘Gelderland maakt het verschil’ hebben we vier pijlers benoemd: sociaal en duurzaam, daadkrachtig partnerschap, duurzame leefomgeving en verbinden door mobiliteit. Het uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie draagt aan alle pijlers bij. Sinds de vorige eeuw is er veel veranderd in onze economie. We krijgen steeds meer vrije tijd en besteden die tijd aan allerlei activiteiten. Aan winkelen (‘funshoppen’), sport, ontspanning, bezoeken van attracties, cultuur, natuur. Dagje sauna, avondje discotheek of bioscoop. Het palet aan activiteiten is eindeloos. Daarmee is de vrijetijdssector wereldwijd een van de snelst groeiende sectoren geworden. Een sector met een enorme economische én sociale betekenis. Ook in Gelderland neemt het belang van deze sector sterk toe. De verwachting is dat binnen nu en enkele jaren een op de twaalf banen wereldwijd direct of indirect gerelateerd is aan vrijetijd. De totale toeristische én recreatieve bestedingen (dus inclusief dagrecreatie) in Gelderland worden geschat op 3,7 miljard op jaarbasis. Recreatie en toerisme is goed voor 52.100 arbeidsplaatsen (5,5%). De vrijetijdsindustrie is vanuit economisch opzicht én sociaal opzicht belangrijk: een aantrekkelijk vrijetijdsaanbod maakt een provincie, regio of stad aantrekkelijk om te wonen en te werken. Bovendien zorgt de vrijetijdssector voor draagvlak voor natuur en cultuur(historisch) behoud. Omgekeerd hebben investeringen in bijvoorbeeld de culturele en sportinfrastructuur een positieve invloed op de vrijetijdseconomie. Hetzelfde geldt voor investeringen in natuur, landschap en cultuurhistorie. De vrijetijdssector is een coproducent van ruimtelijke kwaliteit en draagt bij aan de leefbaarheid. Veel voorzieningen zoals winkels, horeca, en sportvoorzieningen kunnen in kleine kernen blijven bestaan of vestigen zich juist daar vanwege het toerisme. De vrijetijdssector zorgt daarmee ook voor veel lokale werkgelegenheid. Totstandkoming van het Uitvoeringsprogramma Wij hebben een analyse laten uitvoeren van de sterktes en zwaktes van de vrijetijdseconomie in Gelderland en de kansen en bedreigingen. Gekeken is naar de ontwikkelingen in de markt van recreatie, toerisme en vrijetijd, en de concurrentie en de resultaten van het in de afgelopen jaren gevoerde beleid . Er is specifiek gekeken naar de ontwikkelingen in de recreatiesector: de kampeeren bungalowsector. Naast de analyse is er uitgebreid gesproken met ondernemers, vertegenwoordigers van sleutelorganisaties en portefeuillehouders van de Gelderse gemeenten in diverse (regionale) werkateliers en bijeenkomsten. De resultaten van de analyse, onze keuzes over waar we het verschil kunnen maken, de gesprekken en de reacties op het concept leverden de bouwstenen voor het nu voorliggende uitvoeringsprogramma. Het Uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie staat niet op zich zelf. Het raakt veel verschillende beleidsvelden: economie, cultuur, cultuurhistorie, welzijn, sport, natuur, landelijk gebied en ruimtelijke ordening. Daarom kozen we voor een integrale aanpak waarbij de bovenstaande beleidsvelden gedurende de totstandkoming van dit uitvoeringsprogramma hebben meegedacht over de inhoud.

9

1 Het uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie is een uitwerkingsnota van het Sociaal Economisch Beleidsplan 2007-2011; Maak het in Gelderland. Dit uitvoeringsprogramma is de opvolger van de Nota Mooi Dichtbij; uitwerkingsnota Recreatie en Toerisme (2003-2007). In bijlage 1 treft u een samenvatting aan van de resultaten van Mooi Dichtbij.

10

2. STERKTES, ZWAKTES, KANSEN EN BEDREIGINGEN VRIJETIJDSECONOMIE GELDERLAND Dit hoofdstuk geeft inzicht in de belangrijkste sterktes, zwaktes van en de kansen en bedreigingen voor de vrijetijdseconomie in Gelderland. STERKE PUNTEN Gelderland is vakantieprovincie nummer 1! Gelderland is onder de binnenlandse toeristen veruit de populairste vakantieprovincie, zowel bij de korte als bij de lange vakanties. Het marktaandeel is gemiddeld 17,3% in de periode 2002-2007. Er werden in Gelderland in 2007 ca. 3,1 miljoen binnenlandse vakanties doorgebracht. Daarvan waren 2,1 miljoen toeristische vakanties en 1,0 miljoen vakanties op vaste standplaatsen. Gelderland bestaat uit 4 onderscheidende regio’s Bezoekers kiezen niet voor Gelderland, maar voor één van de Gelderse regio’s - de Veluwe, de Achterhoek, de (stads)regio Arnhem-Nijmegen en het Rivierenland- vanwege de specifieke kenmerken van deze regio. De regio is de bestemming voor een dagje uit of voor een vakantie. De regionale identiteit is daarom een goede basis voor de marketing en promotie. De Gelderse regio’s hebben elk hun eigen karakteristieken met een zeer gevarieerd vrijetijdsaanbod en landschap. Zoals bos en natuur, historisch landschap, (kleinschalig) platteland, stedelijk gebied, rivieren en plassen. Attracties, kleine en grote bezienswaardigheden en musea, dagrecreatieterreinen, kunst, cultuur en cultuurhistorie, evenementen, een ruim aanbod voor sport en sportieve recreatie, uitgaan, pop- en filmpodia en recreatief winkelen (Arnhem en Nijmegen respectievelijk nummer 1 en 2 in de verkiezing beste binnenstad 2008!). Veluwe belangrijkste vakantieregio in Gelderland en is vakantieregio nummer 2 in Nederland Binnen Gelderland is de Veluwe de belangrijkste vakantieregio. Belangrijkste motief voor de bezoeker is de natuur; de Veluwe is het grootste aaneengesloten natuurgebied van Nederland. De Veluwe had in 2007 een marktaandeel van 62% van het aantal binnenlandse vakanties in Gelderland. De Veluwe wordt op afstand gevolgd door de Achterhoek (20%), Arnhem-Nijmegen (15%) en Rivierenland (3%). Gemiddeld wordt in de periode 2003-2007 ruim één op de elf binnenlandse vakanties in Nederland op de Veluwe doorgebracht. De provincie Gelderland streeft ernaar om de Veluwe op nummer 1 te krijgen op de lijst van binnenlandse vakantiebestemmingen. De afgelopen jaren is hierop beleid gevoerd. De Veluwe heeft de afgelopen jaren de achterstand op de Noordzeekust (de huidige nummer 1) wat betreft aantal binnenlandse vakanties aanzienlijk verkleind van 946.000 vakanties in 2001 naar 30.000 vakanties in 2006. In 2007 was de achterstand echter weer iets opgelopen naar 74.000 vakanties. Oorzaak hiervan was het relatief slechte weer. Dit heeft een groot effect op campingvakanties. Deze maken een relatief groot aandeel uit van het aantal overnachtingen op de Veluwe. Achterstand toeristengebied Veluwe (in aantallen binnenlandse vakanties x 1000) t.o.v. Noordzeebadplaatsen, 2003-2007

330 300 270 240 210 180 150 120 90 60 30 0 2003

2004

2005

2006

Bron: Continu Vakantie Onderzoek

11

2007

Gelderland is wandel- en fietsprovincie nummer 1 in Nederland! Sport en sportieve recreatie zijn populaire activiteiten voor een dagje uit. In Gelderland wordt relatief veel gefietst en gewandeld. De afgelopen jaren is de recreant bovendien meer gaan fietsen en wandelen. In totaal werden in Gelderland in de periode april 2006 tot en met maart 2007 ruim 24 miljoen fietstochten en 52 miljoen wandeltochten van meer dan een uur ondernomen. Gelderland blijkt uit het Trendbox-onderzoek “Nationale Wandelmonitor” een van de populairste wandelprovincies van Nederland te zijn. Uit de resultaten van een onderzoek die op de fietswebsite www.fietsen123.nl staan blijkt dat Gelderland zowel in 2006 als in 2007 ook is gekozen als meest aantrekkelijke fietsprovincie. Bijna een kwart van de fietsers (23,1%) kiest in 2007 voor de provincie Gelderland als prettigste fietsprovincie. Het Fietsplatform heeft in 2005 een benchmarkonderzoek gedaan waarbij de kwaliteiten van verschillende regio’s in Nederland op recreatief fietsgebied zijn vergeleken. De Achterhoek kwam hierbij als winnaar uit de bus. Gelderland heeft attracties en bezienswaardigheden van (inter)nationaal belang Gelderland is een provincie met veel bezienswaardigheden en grote en kleine attracties en musea. Burgers Zoo in Arnhem, Koningin Julianatoren in Apeldoorn, Dolfinarium Harderwijk en de tuinen van Appeltern zijn enkele voorbeelden van goed bezochte attracties en bezienswaardigheden. Een aantal grote musea hebben internationale aantrekkingskracht zoals het Kröller-Müller Museum in Otterlo, Nederlands Openlucht Museum in Arnhem, Valkhofmuseum in Nijmegen en Paleis het Loo in Apeldoorn. Top 10 bezoekersaantallen toeristische attracties in Gelderland Naam

2002

Burgers’ Zoo Arnhem

1.620.000 1.500.000 1.515.000 1.505.000 1.465.000 1.500.000

VIierdaagse feesten Nijmegen

1.200.000 1.200.000 1.100.000 1.200.000 1.300.000 1.400.000

Recreatiegebied Bussloo Voorst

2003

2005

2006

2007

875.000

885.000 1.028.000

759.000

GG

813.000

733.000

753.000

808.000

720.000

Nationaal Park de Hoge Veluwe Otterlo/Hoenderloo

564.000

680.000

547.000

525.000

527.205

527.394

Het Nederlandse Openluchtmuseum Arnhem

286.000

305.000

350.000

374.000

393.000

453.845

Koningin Julianatoren Apeldoorn

450.000

450.000

450.000

475.000

450.000

450.000

Apenheul Apeldoorn

440.000

410.000

403.000

445.000

385.000

395.000

Rijnfestijn/World Statues Arnhem

300.000

225.000

400.000

300.000

350.000

350.000

Paleis Het Loo Nationaal Museum Apeldoorn

444.790

245.920

277.857

316.000

360.000

316.678

Dolfinarium Harderwijk

841.000 1.173.000

2004

Bron: GOBT

Provincie Gelderland heeft een sterke positie Uit de analyse voorafgaand aan de opstelling van dit Uitvoeringsprogramma kwam naar voren dat de provincie Gelderland (bestuur en organisatie) in vergelijking met veel andere provincies een goede positie heeft. Veel gemeenten willen graag samen met het provinciale bestuur en de ambtelijke organisatie zaken oppakken waarbij de provincie vaak een regierol heeft. Voorbeelden hiervan zijn de projecten Groei & Krimp (zie H5) en de herziening van de toeristische organisatiestructuur op de Veluwe (zie H7). Door een nog meer initiërende en actieve rol bij de uitvoering van het beleid voor de vrijetijdseconomie kan de provincie een bijdrage leveren aan een effectieve uitvoering van projecten en daarmee de zichtbaarheid en herkenbaarheid van de provincie vergroten. ZWAKKE PUNTEN Kwaliteit verblijfsrecreatie, vooral kampeermarkt is zwak Uit het onderzoek blijkt dat de markt voor kamperen krimpt. De effecten hiervan voor Gelderland zijn groot omdat de kampeersector in Gelderland een relatief grote sector is. Bij veel Gelderse kampeerbedrijven lijken de faciliteiten en de voorzieningen aan het einde van de levenscyclus te zijn. De concurrentie met andere bestemmingen (deels in het buitenland) neemt toe. Het is voor de consument steeds gemakkelijker om de markt van bestemmingen te overzien, prijzen te vergelijken en te boeken mede dankzij internet De problemen zijn het grootst op de Veluwe. Soms vindt uitponding (zie kader) plaats dat als ongewenste ontwikkeling wordt gezien.

12

Uitponding Onder uitponding wordt verstaan dat een bestaand verblijfsrecreatieterrein geheel opnieuw wordt ingericht, waarbij de toeristische-, seizoen- en jaarplaatsen worden vervangen door chalets. Deze chalets inclusief het perceel worden verkocht aan particulieren. Afname van toeristische plaatsen en daarmee bezoekers aan de Veluwe en het ontstaan van semipermanente bewoning zijn het gevolg. Bestedingen van vakantiegangers in Gelderland laag In totaal besteedde men in Gelderland in 2007 449 miljoen aan binnenlandse vakanties. Gemiddeld per persoon per vakantie komt dit neer op ruim 145 en per dag op 23,-. De bestedingen per persoon per vakantie en per persoon per dag zijn hoger bij een toeristische vakantie (respectievelijk 1 178 en 28) dan bij een vakantie op een vaste standplaats (respectievelijk 77 en 12). In e gemiddelde bestedingen per persoon per vakantie en per dag komt Gelderland landelijk op een 8 plaats. Dit kan voor een groot deel verklaard worden door het hoge aandeel vakanties op vaste standplaatsen in Gelderland. Provincies als Limburg (95%), Drenthe (86%), Groningen (82%) en Friesland (81%) bijvoorbeeld hebben een beduidend groter aandeel toeristische vakanties dan de provincie Gelderland (68%). 1 Een vaste standplaats is een plaats die men in eigendom heeft of die men gedurende een langere periode (een seizoen of jaar) heeft gehuurd.

Gemiddelde bestedingen (x 1 euro) per vakantie (toeristisch en vaste standplaatsen) per persoon naar provincie, 2007

Limburg Friesland Groningen Noord Holland Zeeland Drenthe Overijssel Gelderland Zuid Holland Noord Brabant Flevoland Utrecht 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 Bron: Continu Vakantie Onderzoek

13

Gelderland is zwak op de buitenlandse markt, er is wel groeipotentieel Gelderland heeft in de buitenlandse markt een relatief klein marktaandeel (in overnachtingen); slechts 4%. In 2007 waren er bijna 370.000 buitenlanders op vakantie in Gelderland. Zij brachten gemiddeld ruim 2,8 nachten door in Gelderland. De meeste buitenlanders in Nederland bezoeken Amsterdam, de Randstad en de kust.

Buitenlandse gasten (x1000) in logiesaccommodaties naar provincie, 2007 1) Noord Holland Zuid Holland Limburg Noord Brabant Zeeland Gelderland Utrecht Friesland Overijssel Drenthe Flevoland Groningen 0 1)

1000

2000

3000

4000

5000

6000

Voorlopig cijfer

Bron: CBS Statistiek Logiesaccommodaties

De buitenlandse markt in Gelderland vertoont wel groeipotentieel. Over een langere periode van 2001 tot 2007 laat de buitenlandse markt in Gelderland een bovengemiddelde groei zien zowel in het aantal gasten als in het aantal overnachtingen. Vlaanderen en Duitsland zijn de grootste herkomstmarkten. Deze groei wordt mede veroorzaakt door inspanningen van het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT) en de Regionale Bureaus voor Toerisme (RBT’s). De groei van het aantal Duitse gasten in de Achterhoek is hier een goed voorbeeld van (zie kader). Groei buitenlandtoerisme Achterhoek Sinds 2002 werken GOBT en ABT samen met de Duitse partners aan het ‘Euregio Toeristisch Offensief’. Daarbij worden ze financieel ondersteund door o.a. de provincie Gelderland, Jaarlijks wordt een programma met activiteiten uitgevoerd waarin ondernemers direct participeren. De afgelopen jaren is hiermee een stijging van het aantal overnachtingen van Duitsers van 58% gerealiseerd. KANSEN Technologische ontwikkelingen en ICT zijn belangrijk voor de vrijetijdssector Het aantal gebruikers en bezitters van computer(s), internetaansluitingen en mobiele telefoons is in de afgelopen jaren in hoog tempo toegenomen. Driekwart van de Nederlandse bevolking gebruikt de pc dagelijks. Internet wordt in toenemende mate gebruikt voor de vrije tijd zoals voor het zoeken en boeken van vakantiebestemmingen en dagjes uit. Internet is daarom een van de belangrijkste

14

technologische ontwikkelingen voor de vrijetijdssector. Toeristen hebben op de plek van bestemming ook steeds meer en vaker behoefte aan snelle en duidelijke informatie. De mobiele telefoon, de PDA, GPS en Internetzuilen dragen bij aan de verbetering en ontsluiting van vrijetijdsproducten. Toename aantal actieve ouderen met tijd en geld Door de demografische ontwikkelingen neemt het aantal mensen ouder dan 50 in Nederland de komende 10 jaar toe met een miljoen. Het gaat hierbij om een ander type ‘oudere’ dan voorheen; de huidige oudere beschikt over het algemeen over veel tijd (een kans voor seizoensverlenging!) en geld, is gewend aan een actieve vrijetijdsbesteding, is langer gezond en langer mobiel en kan zich beter oriënteren en verplaatsen in de huidige moderne samenleving dan één of twee generaties geleden. Met het stijgen van de leeftijd neemt over het algemeen de behoefte aan comfort, kwaliteit en service toe. Consument is gewend aan luxe en comfort, ook in de verblijfsrecreatie De consument van nu is gewend aan meer luxe dan een consument van twintig, dertig jaar gelden. Als de consument kiest voor kamperen wil hij vaak een goedkope camperplaats of een kampeerplaats die groter van omvang is en meer faciliteiten biedt. Ook kiest de consument in toenemende mate voor een (huur)caravan, bungalow of hotel. Groeiende belangstelling voor gezondheid en wellness Vergrijzing, toenemende werkdruk en daarmee groeiende behoefte aan onthaasting dragen bij aan de groeiende belangstelling voor gezondheid, slowness en wellness. Deze trend gaat verder dan een toenemende interesse voor sauna’s, sportschool en schoonheidsbehandelingen. Gezonde voeding, ontspanning, contact met de natuur en geestelijke verzorging zijn elementen die een steeds grotere rol spelen. Groeiende belangstelling voor kunst, cultuur en cultuurhistorie De afgelopen jaren is de belangstelling voor cultuur en cultuurhistorisch aanbod aanzienlijk gestegen. Ook het bezoek aan film, toneel, musea, schouwburgen en monumenten is flink toegenomen. De consument is meer dan gemiddeld bereid geld uit te geven aan deze vorm van toerisme en dagrecreatie. Gelderland heeft een aantrekkelijk aanbod van kunst, cultuur en cultuurhistorie. Er is een uitgebreid aanbod van kastelen, landgoederen en bijzondere tuinen en parken. Ook beschikt Gelderland over een aantrekkelijk cultuurlandschap (coulissen, essen en veen) en oud heuvelachtig landschap. Gelderland kent grote en kleinere musea. In Gelderland liggen veel historische dorpen en steden zoals de Hanzesteden. Ook de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Grebbelinie en de IJssellinie zijn gelegen in Gelderland en vertellen een bijzonder verhaal over het militaire verleden van Gelderland. Top 10 bezoekersaantallen van de musea in Gelderland 2002

2003

2004

2005

2006

2007

Het Nederlands Openluchtmuseum Arnhem

286.000

305.000

350.000

374.000

393.000

453.845

Paleis Het Loo Nationaal Museum Apeldoorn

444.790

245.920

277.857

316.000

360.000

316.678

Rijksmuseum Kroller-Muller Otterlo/Hoenderloo

311.000

419.378

290.000

265.000

275.116

263.281

Museonder Otterlo

251.000

266.693

243.338

234.245

222.558

220.702

Valkhofmuseum Nijmegen Museumpark Orientalis Berg en Dal Afrikamuseum Berg en Dal

76.481

100.800

94.000

144.000

85.799

158.000

120.000

143.225

115.000

102.297

98.256

93.774

63.302

66.388

69.058

59.219

79.443

79.700

66.000

68.000

Watermuseum Arnhem Airborne Museum Oosterbeek

59.264

47.725

66.000

57.400

55.000

55.000

Museum voor Moderne Kunst Arnhem

40.000

40.000

48.000

35.000

37.000

52.000

Bron: GOBT

Groeiende belangstelling voor evenementen Evenementen zijn de afgelopen jaren een steeds belangrijker rol gaan spelen in de vrijetijdsbesteding. Vaak zijn dit sportieve of culturele evenementen. In 2007 vonden er 7,5 miljoen bezoeken aan evenementen plaats in Gelderland. De evenementensector kenmerkt zich door het aantrekken van

15

hoge aantallen bezoekers. Daarnaast hebben evenementen een aanzienlijke economische spin-off omdat een bezoeker een aanzienlijk bedrag uitgeeft in de stad waar het evenement plaatsvindt aan o.a. horeca en overnachting. Tabel : Top 5 bezoekersaantallen van een aantal evenementen in Gelderland Naam

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Vierdaagse Feesten Nijmegen

1.200.000 1.200.000 1.100.000 1.200.000 1.300.000 1.400.000

Rijnfestijn/World Statues Arnhem

300.000

225.000

400.000

300.000

350.000

350.000

Oogst-Fruitcorso Tiel

140.000

150.000

150.000

180.000

140.000

150.000

Bokbierdag Zuthpen

42.500

45.000

80000

125.000

125.000

125.000

120.000

120.000

100.000

100.000

120.000

120.000

Doesburg Binnenste Buiten Bron: GOBT

Gelderland kent een aantal grote en kleinere evenementen. De Nijmeegse Vierdaagse en de Vierdaagsefeesten, het Rijnfestijn/World Statues in Arnhem, Zwarte Cross in Lichtenvoorde en de Gelderse Muziekzomer zijn voorbeelden van goed bezochte evenementen. Zakelijke markt is kansrijk De zakelijke markt is een specifieke markt binnen de vrijetijdseconomie. Zij maakt voor een deel gebruik van dezelfde voorzieningen zoals hotelaccommodatie. De zakelijke markt kent een hoge gemiddelde besteding per persoon. Gemiddeld wordt bij een zakenreis 379,- euro besteed. Van dit bedrag wordt 302,- euro besteed aan de accommodatie. Dit is een hoger bedrag dan voor een toeristische vakantie. Van alle zakenreizigers overnacht 10% in Gelderland, dit is goed voor 427.000 zakenreizen (2004) en goed voor 160 miljoen euro aan bestedingen. Voor zakenreizigers zijn vooral Nijmegen, Arnhem en Apeldoorn van belang. Ook zakelijke bijeenkomsten (met of zonder overnachting) zijn interessant. De markt voor zakelijk toerisme vult de de toeristische markt aan: de zakelijke gasten komen vaak buiten de vakantieperiodes en verblijven in accomodaties door de week. De “toeristische gasten” komen hoofdzakelijk in het weekend en in de vakanties. De vraag naar zakelijke bijeenkomsten waarbij -naast goede zakelijke faciliteiten- een keuze kan worden gemaakt uit een aantrekkelijk ‘leisure aanbod’ neemt toe. BEDREIGINGEN Regeldruk Voor kwaliteitsverbetering en vernieuwing hebben ondernemers in de vrijetijd(seconomie) vaak (fysieke) ruimte nodig. De (vergunningverlenende) overheid weegt de verschillende belangen af. In sommige situaties wegen andere belangen dan die van de vrijetijdssector zwaarder, bijvoorbeeld de natuurbelangen. Aan deze belangenafweging en het al dan niet verlenen van vergunningen gaan soms lange procedures vooraf. Ook gaat dit vaak gepaard met hoge kosten voor ondernemers. Deze lange procedures belemmeren de ondernemingszin van de Gelderse ondernemers in de vrijetijdssector. Deels zijn deze lange procedures de oorzaak van gebrek aan innovatie. Ondernemers hebben het gevoel dat zij de flexibiliteit kwijtraken om in te kunnen spelen op de snel veranderende markt. De Wet ruimtelijke ordening die per 1 juli 2008 in werking is getreden voorziet in een verkorting van de planologische procedure, waardoor wellicht de ondernemerszin weer toeneemt. Toenemende concurrentie tussen bestemmingen in binnen- en buitenland De concurrentie met andere bestemmingen neemt toe. De markt is opener geworden door het gebruik van Internet. Consumenten kunnen hierdoor o.a. prijzen vergelijken. Door nieuwe opkomende buitenlandse markten (voormalige Oostbloklanden) en goedkope vliegvakanties naar buitenlandse bestemmingen is de concurrentie met het buitenland toegenomen. De ontwikkelingen bij Airport Weeze daarentegen zijn in dit licht een belangrijke kans; het aantal korte vakanties naar Gelderland en in het bijzonder de (stads)regio Arnhem-Nijmegen is hierdoor sterk toegenomen en kan nog verder toenemen. Ook andere steden en gebieden in Nederland werken hard aan het versterken van hun concurrentiekracht vaak met hulp van de provincies die hun marketing- en promotie-inspanningen verhogen. Lobbykracht en belangenbehartiging vrijetijdssector laat te wensen over

16

De vrijetijdssector is niet sterk in het behartigen van de eigen belangen. De vrijetijdssector is zeer divers en veel minder georganiseerd dan bijvoorbeeld de landbouwsector. Hierdoor wordt de belangenbehartiging en lobbykracht van de sector versnipperd en krijgt de sector niet altijd de prioriteit die deze verdient. Grillige, veeleisende en onvoorspelbare consument De consument ging vroeger meestal één keer per jaar voor een wat langere periode op vakantie, vaak jarenlang naar dezelfde vakantiebestemming. Tegenwoordig gaat de consument vaker en korter op vakantie. De aard van deze vakanties loopt bovendien zeer uiteen. Van een luxe stedentrip tot een kampeervakantie. De consument stelt hoge eisen aan de kwaliteit en boekt -vaak via internet- steeds later en impulsiever waarbij weersvoorspellingen en aanbiedingen leidend zijn. Hierdoor is het gedrag van de consument moeilijker te voorspellen. Dit geldt ook voor dagrecreatieve markt.

17

18

3. VISIE, AMBITIES EN KEUZES Visie De vier Gelderse regio’s hebben samen een zeer gevarieerd vrijetijdsaanbod. Om onze concurrentiepositie te behouden en verder te versterken wil de provincie Gelderland –daar waar zij het verschil kan maken- meer inzetten op de vrijetijdseconomie. Vanwege het economische belang én het grote belang van de vrijetijdssector voor de werkgelegenheid, de woon- en leefomgeving, het vestigingsklimaat, het draagvlak voor natuur en landschap en de leefbaarheid. Het vrijetijdsbeleid hangt nauw samen met andere beleidsterreinen zoals beleid op het gebied van cultuur(historie), welzijn, sport, leefbaarheid, landbouw, natuur en ruimtelijke ordening. Ambities We willen -met respect voor de omgeving, natuur en milieu, het (historisch) landschap en de cultuurhistorische waarden- meer bezoekers (verblijfstoeristen en dagtoeristen (inclusief de eigen inwoners!), meer bestedingen en meer werkgelegenheid: • • •

Behoud en waar mogelijk versterking van ons marktaandeel op de binnenlandse vakantiemarkt, dagrecreatieve markt en zakelijke markt; Een bovengemiddelde toename van buitenlandse vakantiegangers; Een bovengemiddelde groei van de werkgelegenheid en bestedingen in de vrijetijdseconomie.

Samenwerking In de vrijetijdssector moet samengewerkt worden. Meer dan in andere sectoren is samenwerking onontbeerlijk voor resultaat. De ondernemer, profit of non-profit en overheid zijn samen verantwoordelijk voor het vrijetijdsproduct. De ondernemer kan het niet alleen en de overheid evenmin. Een camping bijvoorbeeld is aantrekkelijker als deze in een mooie omgeving ligt met een prachtig fietspadennetwerk. Voor deze laatste zaken is de overheid (o.a. de provincie) medeverantwoordelijk. Aan de andere kant is er zonder verblijfsrecreatie onvoldoende basis voor het bestaan van bepaalde voorzieningen in kleine kernen, bijvoorbeeld een supermarkt. Actieve provincie We stellen ons actief op om de vrijetijdseconomie in Gelderland te versterken. We nemen een sterkere regierol bij sommige onderdelen. We gaan investeren in de kwaliteit van vrijetijdsproducten én zetten steviger in op promotie en marketing. We investeren alleen in die onderdelen waar we als provincie het verschil kunnen maken. We hebben verschillende taken en rollen bij de uitvoering van ons beleid. We scheppen beleidskaders, faciliteren door kennis en financiële middelen en het acquireren en lobbyen. Op een aantal onderdelen voeren we regie op regionaal niveau en tussen de regio´s. Bij andere onderdelen hebben we juist een initiërende en stimulerende rol. Bij het beschikbaar stellen van financiële middelen stellen we duidelijke randvoorwaarden. Samenwerking en effectiviteit in relatie tot beleidsdoelen zijn hier voorbeelden van. Keuzes: uitvoeringsprogramma op vijf hoofdthema´s Wij willen onze doelstellingen bereiken door in te zetten op de vijf onderstaande thema’s. Ieder thema bestaat uit een maatregelenpakket cq projectenlijst: • • • • •

gebiedsgerichte aanpak; de regio centraal ondernemen in Gelderland basisinfrastructuur en -voorzieningen marketing en promotie. ICT en vrijetijd

Toelichting op de thema’s We hebben op basis van de belangrijkste geconstateerde sterktes, zwaktes, kansen en keuzes gemaakt voor bovenstaande thema’s. Steeds weer is een keuze gemaakt voor die zaken waar de provincie Gelderland het verschil kan maken. Hieronder volgt hierop een korte toelichting.

19

Gebiedsgerichte aanpak; de regio centraal Een gebiedsgerichte aanpak van het beleid voor de vrijetijdseconomie is het meest effectief. Deze aanpak staat daarom voorop in het thema ‘gebiedsgerichte aanpak; de regio centraal’. De gebiedsgerichte aanpak staat echter ook centraal bij de uitwerking van de andere thema’s. Gelderland is vakantieprovincie nummer één. Deze positie willen we graag behouden en verder versterken. Gelderland bestaat uit vier onderscheidende en unieke regio’s. De binnenlandse bezoeker kiest niet voor Gelderland, maar voor één van deze Gelderse regio’s vanwege de kenmerken van deze regio; de Veluwe, Achterhoek, de (stads)regio Arnhem-Nijmegen en Rivierenland zijn de bestemmingen. Ondernemen in Gelderland Het thema ‘ondernemen in Gelderland’ speelt in op het faciliteren van ondernemers bij kwaliteitsverbetering en het verminderen van regeldruk. Verbeteren van de kwaliteit van het vrijetijdsproduct is belangrijk om onze positie te behouden en te versterken. De vrijetijdsproducten moeten door continue kwaliteitsverbetering en innovatie aansluiten bij de actuele vraag van de consument. De kwaliteit van de verblijfsrecreatie is -vooral op de Veluwezwak en staat onder druk. Consumenten willen steeds meer comfort en luxe. Gebrek aan dit luxe aanbod is mede de oorzaak van een krimpende kampeermarkt. De verblijfsrecreatieve markt heeft vaak meer fysieke ruimte nodig om de kwaliteitsverbetering te realiseren. Ondernemers ervaren hierbij de wet- en regelgeving en vooral het daarmee samenhangende gebrek aan ruimte als knellend (regeldruk) en belemmerend voor vernieuwing. Basisinfrastructuur en -voorzieningen In het thema basisinfrastructuur en –voorzieningen staat de kwaliteitsverbetering van de basisinfrastructuur- en de voorzieningen centraal. Verblijfsrecreatie én dagrecreatie zijn belangrijk voor de vrijetijdseconomie. Sport en sportieve recreatie zijn populaire activiteiten in Gelderland. Gelderland is een erg populaire fiets- en wandelprovincie. Een goede basisinfrastructuur zoals een goed routenetwerk voor wandelen en fietsen en basisvoorzieningen zoals dagrecreatieterreinen en toeristische bewegwijzering, zijn van groot belang om onze positie te behouden en verder te versterken. Marketing en promotie Het thema ‘Marketing en promotie’ bevat een maatregelenpakket voor versterken van marketing en promotie van de vrijetijdsproducten. Het is niet voldoende om een goed vrijetijdsproduct te hebben. Het product moet ook ‘verkocht’ worden. Hiervoor is een uitgekiende marketing en promotie nodig. Er moet meer geïnvesteerd worden in marketing en promotie om de concurrentie met andere binnenlandse en buitenlandse bestemmingen het hoofd te bieden. Concurrerende bestemmingen verhogen hun budgetten. Het budget kan dan vaak volledig in de marketing en promotie van één bepaalde bestemming worden gestoken. Gelderland heeft vier bestemmingen: de vier regio’s. Iedere regio heeft een eigen budget nodig. Daarnaast zijn er middelen nodig voor Gelderlandbrede cq regio-overstijgende marketing en promotie. Hoewel Gelderland een sterke positie heeft op de binnenlandse vakantiemarkt zijn de bestedingen van de consument relatief laag. Uiteraard willen we de huidige bezoekers vasthouden. Daarnaast willen we het gemiddelde bestedingsbedrag verhogen door nieuwe doelgroepen aan te trekken die meer besteden. Dit kan met gerichte marketing en promotie. Het stimuleren van zakelijk toerisme is hier een goed voorbeeld van. Zakelijke toeristen besteden relatief veel. Voor de binnenlandse markt is promotie op regionale schaal het meest effectief. Gelderland heeft momenteel nog een zwakke positie in het buitenland. Het is nodig om meer marketing promotie in te zetten om deze zwakke positie te versterken. Deze markt kent ook veel groeimogelijkheden. De buitenlandse toerist herkent de vier Gelderse regio’s minder dan de binnenlandse toerist. Voor deze toerist is themagerichte promotie daarom effectiever. De RBT’s en het GOBT voeren de Gelderse marketing en promotie uit. Deze organisatiestructuur moet de komende jaren verder worden verbeterd om zo effectief mogelijk te promoten. De taakverdeling én de onderlinge samenwerking moet beter.

20

ICT en Vrijetijd Het thema ‘ICT en Vrijetijd gaat over het meer en beter benutten van informatietechnologie in de vrijetijdssector. De ontwikkelingen in technologie en het gebruik van ICT in de vrijetijdssector zijn belangrijke ontwikkelingen en van grote invloed op de toenemende concurrentie met bestemmingen in binnen- en buitenland. We moeten de mogelijkheden die onder andere internet ons biedt meer benutten en zo inspelen op wat de consument van nu doet en wil. In de volgende hoofdstukken worden de vijf hoofdthema´s en voorgenomen maatregelen uitgewerkt.

21

22

4. GEBIEDSGERICHTE AANPAK; DE REGIO’S CENTRAAL Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? Zoals al bleek uit hoofdstuk twee zijn de Gelderse regio’s; Veluwe, Achterhoek, (stads)regio ArnhemNijmegen en Rivierenland, de bestemmingen voor de (binnenlandse) bezoeker.

De Veluwe De Veluwe is het grootste aaneengesloten bosrijke natuurgebied van Nederland. De grote natuurwaarden vormen tevens de belangrijkste toeristische waarde. Daarnaast kent de Veluwe een aantal grote dagattracties. Naast het Centraal Veluws Natuurgebied (CVN) liggen aan weerszijden de Gelderse Vallei, de IJsselvallei en de Randmeren die een ander karakter hebben dan het CVN. De Veluwe profileert zich al enkele jaren met het merk “De Veluwe; ieder jaargetijde anders”. Achterhoek De Achterhoek is een typische plattelandsregio met relatief veel kleine recreatiebedrijven. De sterke punten van het gebied zijn de kleinschaligheid, het gastvrije platteland, de wijnbouw en het cultuurtoeristische aanbod (zoals kastelen en landgoederen). De Achterhoek speelt hier onder andere op in met de slogan: ‘Je komt op verhaal in de Achterhoek’. De (stads)regio Arnhem Nijmegen De (stads)regio Arnhem-Nijmegen kenmerkt zich door het knooppunt van twee steden met de bijbehorende dynamiek, het afwisselende landschap daaromheen en de cultuurhistorische waarden (o.a. de Limes en de landgoederen op de Veluwezoom). In het gebied zijn ook nationaal bekende attracties zoals Burgers Zoo en het Nederlands Openluchtmuseum te vinden. De (stads)regio Arnhem Nijmegen heeft zeven deelgebieden w.o. Arnhem, het Rijk van Nijmegen, de Gelderse Poort en de Veluwezoom. Sommige van deze deelgebieden hebben een slogan of merk. Een voorbeeld hiervan is Made in Arnhem.

23

Rivierenland Rivieren nemen een belangrijke plaats in binnen het recreatieaanbod van het Rivierenland. Sterke punten van Rivierenland zijn de relatie land-water, het cultuurhistorische aanbod (w.o. molens, kastelen en forten die onderdeel uitmaken van de Nieuwe Hollandse Waterlinie), het plattelandstoerisme en de centrale ligging in Nederland. Deelgebieden van Rivierenland zijn: de Betuwe, de Bommelerwaard en het Land van Maas en Waal. De afgelopen jaren heeft de provincie -samen met haar partners- ingezet op positionering van de regio’s als (vakantie)bestemmingen met ieder een eigen imago. Zo hebben we de afgelopen jaren de ontwikkeling van merken en regioprofielen van de toeristische regio’s, en de implementatie van deze merken in productontwikkeling en promotie (het ‘laden’ van de merken) gestimuleerd. Voorbeelden hiervan zijn ‘Kom op verhaal in de Achterhoek’ en ‘Veluwe ; ieder jaargetijde anders’. In alle toeristische regio’s zijn Regionale Bureaus voor Toerisme (RBT’s). Deze zijn er mede gekomen met steun van de provincie Gelderland. Zo willen we ervoor zorgen dat de marketing en promotie van de toeristische regio’s goed wordt georganiseerd. Het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT) is zich steeds meer gaan richten op bovenregionale zaken zoals kennis, advies, innovatie, ict en buitenlandpromotie. De gebiedsgerichte aanpak van de regio’s heeft de afgelopen jaren verder vorm gekregen. Het Programma Imagoversterking Veluwe 2007-2009 is hier een goed voorbeeld van (zie kader). Programma Imagoversterking Veluwe Het Programma Imagoversterking Veluwe omvat een aantal projecten om het imago en de beleving van de bezoekers van de Veluwe te versterken, zodat hij/zij ook beleeft wat hij verwacht. Daarom starten de samenwerkende partners* verschillende projecten met een sterke Veluwse uitstraling, zoals een natuuractiviteitenkrant en een tv-serie. Met de ontwikkeling van Veluwse welkomstportalen, bewegwijzering en toeristische informatiezuilen wordt gezorgd voor meer eenheid in uitstraling van de Veluwe. Evengoed kenmerkt de Veluwe zich door variatie en veelzijdigheid. Dit speelt een rol bij het project Herkenbare Veluwse Kernen . *21 gemeenten op de Veluwe, waterschappen op de Veluwe, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Geldersch Landschap en Kastelen, Gelders Particulier Grondbezit, Nationaal Park de Hoge Veluwe, RGV BV, RECRON, Koninklijk Horeca Nederland , ANWB, VBT en regio-VVV’s Veluwe, Kamer van Koophandel (KvK,) Stichting Veluwerangers, Natuurvoorlichting Veluwe, Vereniging Kleine Kernen (VKK), Gelderse Milieu Federatie (GMF), Programma-bureau Veluwestroom, Provincie Gelderland

Andere voorbeelden van gebiedsgerichte programma’s zijn de impulsprogramma’s Achterhoek en Rivierenland (zie kaders). Deze impulsprogramma’s zijn opgesteld met de extra middelen ( 3.000.000) die in het coalitieakkoord zijn uitgetrokken voor stimulering van recreatie en toerisme in de Achterhoek en Rivierenland. Een groot deel van deze middelen (ruim 2,4 miljoen) is inmiddels besteed of gehonoreerd via zogenaamde ‘vliegende start projecten’ en via de regiocontracten. Voor de resterende middelen worden deelprojecten ontwikkeld. Impulsprogramma Achterhoek Het impulsprogramma Achterhoek omvat een aantal deelprojecten. Zo is de Achterhoek in twee uitzendingen te zien geweest in het RTL-TV-programma “Bestemming Nederland” met per uitzending ca. 807.000 kijkers. De Achterhoek is neergezet als grootste wijnbouwgebied van Nederland (20 wijnbouwers). Een gebied met steeds meer aandacht voor streekproducten in de Achterhoekse restaurants. De Achterhoek is ook onder de aandacht gebracht als ideaal golfgebied (minstens 10 golfbanen én accommodaties). Een ander sterk punt is Achterhoek: kinderrouteland met twintig wandel- fietsroutes specifiek voor kinderen. Achterhoek kampeerland bij uitstek gepromoot middels de gratis campingcard met meer aandacht voor de digitale vermarkting (www.kamperenindeachterhoek), professionalisering van de boeking van groepsdagtochten middels uniforme reserveringsvoorwaarden richting de horeca en de VVV’s (www.groepenindeachterhoek.nl).Tot slot is de Achterhoek neergezet als gebied dat zijn cultuurhistorische rijkdom graag openstelt middels kunst- en antiekroutes, Bredevoort Boekenstad, meer groepsarrangementen etc.

24

Impulsprogramma Rivierenland Het impulsprogramma Rivierenland omvat een aantal deelprojecten. Een daarvan is het project ‘Mijn idee goed idee’. Dit is een begeleidingstraject voor (startende) toeristische ondernemers middels een serie workshops, workshops voor gemeenten, en een beleidsscan ondernemersplannen. Doelstellingen van dit project zijn vergroting van de professionaliteit van toeristische ondernemers, verbetering van relatie/communicatie ondernemers-gemeenten, stimuleren toeristische initiatieven, vergroten toeristische werkgelegenheid en versterking “”Rivierenlandgevoel”. Bij andere deelprojecten staat de optimalisatie en promotie van het toeristische routenetwerk (wandelen, fietsen, varen etc.) centraal zoals het realiseren van struinroutes, toeristische overstappunten (transferia) en rivierpleisterplaatsen. De gebiedgerichte aanpak van de provincie slaat aan en wordt gewaardeerd door de regio’s. Helaas krijgen de Gelderse regio’s nog te weinig aandacht van het Rijk. Zo is de focus van het ministerie van EZ nog vooral op de Randstad en het inkomende toerisme. Wat willen we bereiken en hoe? We willen dat de vier toeristische regio’s de al ontwikkelde regionale profielen en merken verder doorontwikkelen tot (integrale) ‘regionale beeldverhalen’. Een regionaal beeldverhaal is een verhaal gemaakt door de regio. Wij willen hierin initiëren, faciliteren, regisseren en coördineren. We zoeken hiervoor ondersteuning vanuit het Rijk. Het concept ‘regionale beeldverhalen’ (zie kader) is afkomstig uit het advies van de VROM-raad ‘Groeten uit Holland’ en staat centraal in de Beleidsbrief Toerisme 1 van het ministerie van Economische Zaken . 1

http://www.ez.nl/Onderwerpen/Regionaal_economisch_beleid/Toerisme/Introductie/Toerismebrief

Regionale beeldverhalen Met de regionale beeldverhalen ontwikkelen regionale overheden en marktpartijen vanuit een gezamenlijke gebiedsvisie een gewenst toekomstbeeld voor de regio, een herkenbare regionale identiteit. Deze geeft richting aan de toeristisch-recreatieve ruimtelijke ontwikkeling van de regio en aan productontwikkeling door ondernemers. De ruimtelijke kwaliteiten van het gebied, de aanwezige natuur- en landschapswaarden en de cultuurhistorische waarden worden gekoppeld aan economische ontwikkelingskansen voor diverse sectoren waaronder vooral het cluster vrijetijd en toerisme (hiertoe worden toerisme, sport, entertainment, kunst en cultuur(historie), natuur en recreatie gerekend). Hierdoor kunnen nieuwe allianties worden gevormd. Het kabinet heeft in reactie op het VROM-raad advies aangegeven de regio’s te willen stimuleren en faciliteren om met dit concept aan de slag te gaan. In deze regionale beeldverhalen is naast marketing en promotie ook aandacht voor ruimtelijke componenten; wat wil je zijn als regio (identiteit)? En wat moet waar zijn? Hierbij gaat het vooral om het in beeld brengen van lacunes in dag-, verblijfsrecreatie en zakelijk toerisme en aandacht voor schaalgrootte, kwantiteit en kwaliteit. Ook kan het gaan over de instandhouding of versterking van beeldbepalende kenmerken. Voorbeelden van beeldbepalende kernmerken zijn landschappelijke en cultuurhistorische waarden, monumenten maar bijvoorbeeld ook schaapskudden (zie kader). De positionering en ligging van de regio’s ten opzichte van andere regio’s en provincies en landen zijn bij de opstelling van beeldverhalen ook van belang in verband met samenwerkingsmogelijkheden. In de beeldverhalen brengen we ook ontbrekende schakels in kaart in de routenetwerken voor wandelen en fietsen. We kunnen investeringskansen voor ondernemers in beeld brengen en hen vervolgens faciliteren via bijvoorbeeld NORT-ondersteuning (zie ook hoofdstuk 5) en tekorten in beeld te brengen in hotel- en congresaccommodaties voor zakelijk toerisme. Het regionale beeldverhaal voor de (stadsregio) Arnhem-Nijmegen vormt de basis voor een impulsprogramma voor deze regio, in navolging van de gebiedsprogramma’s op de Veluwe, de Achterhoek en het Rivierenland. De (stads)regio Arnhem-Nijmegen heeft veel te bieden zoals interessante steden en grote attracties en musea. De Modebienale Arnhem, de Limes in Nijmegen, het Airbornetoerisme en de ontwikkelingen bij Airport Weeze bieden kansen om dit gebied verder op de kaart te zetten. We willen hier graag een impuls aangeven.

25

Schaapskudden in Gelderland De provincie Gelderland ondersteunt een zevental schaapskudden met een kleine jaarlijkse bijdrage. De schaapskudden hebben een belangrijke toeristische functie. Daarnaast zijn zij van belang voor de waarde op cultuurhistorisch gebied (o.a.instandhouding historische rassen), het beeldbepalende karakter van een gebied en hun functie voor het behoud van bepaalde natuurwaarden. In de regionale beeldverhalen is ook aandacht voor de instandhouding en eventuele uitbreiding van schaapskudden. We maken een voorstel samen met de stakeholders voor de voortzetting van het Programma Imagoversterking Veluwe op basis van het beeldverhaal voor de Veluwe. We voeren regie over de verdere invulling van de impulsprogramma’s voor de Achterhoek en Rivierenland. Wij zullen lobbyen bij het Rijk voor aandacht en steun voor de Gelderse regio’s en het belang van het binnenlandse toerisme voor de economie. In de tabel in hoofdstuk 9 vatten we de beschreven projecten en maatregelen per thema nog eens samen. Hierin geven we ook aan met welke partners we ze uitvoeren, welke investeringen nodig zijn en welke resultaten we voor ogen hebben.

26

5. ONDERNEMEN IN GELDERLAND Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? Kwaliteitsverbetering en innovatie van het vrijetijdsproduct De eisen van de consument aan producten en diensten in de vrijetijdseconomie veranderen steeds sneller. Ondernemers moeten daarom continu bezig zijn met kwaliteitsverbetering en aanpassing en vernieuwing van hun producten en diensten aan de wensen van de consument. Koppelingen met andere markten en sectoren en het aangaan van nieuwe allianties (met sport, zorg etc.) zijn kansrijk. Een deel van de Gelderse ondernemers in de vrijetijdseconomie is voorloper en werkt aan vernieuwing aansluitend aan de wensen van de consument. Een groot deel van de ondernemers echter is hier niet toe in staat of heeft onvoldoende prikkel om te vernieuwen. NORT Gelderland is gericht op de ondersteuning van ondernemers en is sinds 2005 in Gelderland actief (zie kader). NORT Gelderland NORT Gelderland ondersteunt de recreatiesector, watersportsector en horecabranche in Gelderland door de inzet van drie consulenten. De hoofdtaken van NORT Gelderland zijn de individuele ondersteuning van ondernemers en het opstarten en begeleiden van collectieve projecten op het gebied van deskundigheidsbevordering, milieu, samenwerking en ketenvorming. De ondersteuning richt zich op recreatiebedrijven (bungalowbedrijven, campings, groepsaccommodaties en dagrecreatiebedrijven) en op de horecabedrijven (logiesverstrekkende bedrijven als hotels en pensions). In Gelderland zijn verschillende aansprekende resultaten behaald zoals het Milieuproject watersport, het opzetten van samenwerkingsverbanden van dagattracties en groepsaccommodaties op de Veluwe, het project Partners Toerisme Veluwe (o.m. een bedrijvengids), het opzetten van het samenwerkingsverband van hotels in de Achterhoek, het uitvoeren van website scans, het opzetten van gasteninformatiesystemen, de bijdrage aan ' Mijn idee-goed idee'in het Rivierenland (zakelijke ideeën die gehonoreerd konden worden), de bevordering van zakelijk toerisme naar en in Rivierenland, de bijdrage aan ondernemingsplannen en diverse excursies met en voor ondernemers. NORT is een initiatief van de brancheorganisaties RECRON, HISWA Vereniging en Koninklijk Horeca Nederland. Het project wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland, De Europese Unie en de Kamers van Koophandel. Ook in andere provincies zijn NORT consulenten actief: Flevoland, Zeeland, Noord-Brabant, NoordHolland, Utrecht en Zuid-Holland. Regeldruk Een knelpunt voor ondernemers is de huidige (interpretatie van) wet-en regelgeving. De aanwezigheid van natuur versterkt het Gelderse vrijetijdsproduct enerzijds, maar anderzijds belemmert de nabijheid van (beschermde) natuur ondernemers die willen uitbreiden. Bij belangenafweging wordt soms prioriteit gegeven aan de natuur. Dit speelt het sterkst op de Veluwe. Zo kunnen de Vogel- en Habitatrichtlijn en Natura 2000 nieuwe initiatieven van het bedrijfsleven in de sector beperken. Ondernemers krijgen te maken met hoge kosten verbonden aan diverse onderzoeken die ze moeten verrichten in het kader van deze wetten en regels. Zij worden hierdoor afgeremd. Ook is het voor (lokale) overheden complex om ontwikkelingen in dit kader te beoordelen terwijl de ambtelijke capaciteit vaak beperkt is. Dit geldt vooral bij uitbreiding maar soms ook bij vernieuwing binnen de bestaande grenzen. Doorlooptijden van vergunningen kunnen veel tijd in beslag nemen. Deze lange procedures belemmeren de ondernemingszin van Gelderse ondernemers in de vrijetijd en zijn hierdoor voor een deel de oorzaak van het gebrek aan innovatie. Ondernemers geven aan dat zij daarmee de flexibiliteit kwijtraken om in te kunnen spelen op de snel veranderende markt. Een creatieve in plaats van een defensieve houding kan dit verbeteren, maar vereist kennis en capaciteit bij overheden en ondernemers. Het verminderen van dan wel beter omgaan met regelgeving is daarom een belangrijk aandachtspunt, ook voor het kabinet. Een voorbeeld waarin dit aandachtspunt is uitgewerkt is de Wet ruimtelijke ordening die per 1 juli 2008 in werking is getreden. De wet ruimtelijke ordening voorziet in een aanzienlijke verkorting van de planologische procedure

27

Het beleid op het gebied van ruimtelijke ordening is niet altijd goed afgestemd op actuele ontwikkelingen en trends in vraag van consumenten. Een voorbeeld van een dergelijke ontwikkeling is de steeds groter wordende vraag naar grotere recreatiebungalows voor familiebijeenkomsten, vriendengroepen, reünies e.d. Op deze vraag is het huidige beleid nog onvoldoende afgestemd. Kwaliteitsverbetering verblijfsrecreatie (m.n. kampeermarkt) Uit de analyse is gebleken dat in delen van Gelderland het vrijetijdsproduct achterhaald is en onvoldoende aansluit bij de wensen van bezoekers en bewoners van Gelderland. De grootste knelpunten zijn te vinden in de verblijfsrecreatie, in het bijzonder de kampeermarkt. In Gelderland worden relatief veel vakanties op campings doorgebracht (21% versus 18% landelijk). Gelderland heeft ook de meeste grote kampeerterreinen (20%) van Nederland. Uit het onderzoek blijkt dat de markt voor kamperen krimpt. Er is minder vraag naar seizoensrecreatief en toeristisch kamperen. De effecten in Gelderland zijn groter dan in andere provincies omdat de kampeersector in Gelderland een grote sector is. De consument wil meer luxe. Het Gelderse kampeerproduct lijkt in veel bedrijven aan het einde van de levenscyclus te zijn. De kwaliteit van het product is in de topbedrijven over het algemeen goed. In de bedrijven die niet in de top van de markt opereren valt op dat er te weinig geïnvesteerd wordt om het product te laten voldoen aan de eisen van de consument. De winstgevendheid van bedrijven staat onder druk. De concurrentie met andere bestemmingen, in binnen- en buitenland, wordt steeds groter doordat de markt opener is geworden (door o.a. Internet). Deze concurrentiestrijd wordt grotendeels op het element prijs ‘uitgevochten’. Een risico in de huidige markt is dat kleine en slecht renderende kampeerbedrijven geen opvolging kunnen of willen vinden en kiezen voor uitponding (zie hoofdstuk 2) met het gevaar dat toeristische plaatsen aan de markt worden onttrokken. Problemen verblijfsrecreatie het grootst op de Veluwe De problemen in de verblijfsrecreatie spelen in alle Gelderse regio’s maar zijn het grootst op de Veluwe. Op de Veluwe zijn veel kleine en een relatief klein aantal grote bedrijven. De noodzaak van kwaliteitsverbetering en productvernieuwing speelt vooral op de kleine bedrijven. De grote(re) bedrijven maken zich echter ook zorgen over de toekomstbestendigheid van het bedrijf. Er is sprake van onvoldoende productontwikkeling, diversiteit en vernieuwing van accommodaties. Het project Groei & Krimp (zie kader) is daarom gestart in 2002 en is bedoeld om binnen de eisen die gesteld worden vanuit natuurregelgeving toch ontwikkelruimte te bieden aan recreatie(ondernemers). Het project Groei & Krimp In 2002 is het project Groei en Krimp van start gegaan. Groei en Krimp is in gang gezet om verblijfsrecreatie op de Veluwe ontwikkelruimte te kunnen bieden zodat bedrijven kunnen investeren in kwaliteit om zodanig een eigentijds recreatieproduct te kunnen bieden. Recreatiebedrijven op voor de natuur meest kwetsbare locaties in het Centraal Veluws Natuurmassief (CVN) worden op vrijwillige basis gesaneerd of uitgeplaatst. Dit heet krimp. Krimplocaties worden teruggegeven aan de natuur. De krimphectaren komen beschikbaar als groei- en uitbreidingsruimte voor recreatieclusters op minder kwetsbare locaties. Deze recreatieclusters, dertien in totaal, liggen doorgaans meer aan de randen van het CVN. De totale ambitie is 100 hectare groei en 100 hectare krimp. Belangrijke voorwaarde voor de kwaliteitsimpuls is dat recreatiebedrijven ook als zodanig worden gebruikt. Een deel van de recreatie-eenheden wordt nu permanent bewoond of als tweede woning gebruikt. Het project stelt zich ook ten doel om het ‘uitponden’ tegen te gaan en het wisselende gebruik (verhuur) van recreatie-eenheden te bevorderen. De provincie Gelderland is initiatiefnemer en projectleider van het Groei en Krimpplan. In de uitvoering zijn gemeenten, de brancheorganisatie (RECRON), de terreinbeherende organisaties en het Rijk betrokken. Wat willen we bereiken en hoe? Ondernemers hebben uiteraard een eigen verantwoordelijkheid; zij moeten alert zijn op de veranderende wensen van consumenten en hierop inspelen, rekening houdend met de kaders van de wet- en regelgeving. Gastvrijheid en dienstbaarheid moeten hoog in het vaandel staan bij ondernemers. Als provincie kunnen we hierin het verschil maken; wij kunnen innovatie (van

28

voorzieningen, partners en processen) stimuleren, regisseren en faciliteren door (individuele en collectieve) ondersteuning op dit terrein. De integrale aanpak van de regionale beeldverhalen (zie H4) is hier een goed voorbeeld van. Voor de periode 2009-2012 willen we NORT Gelderland (zie kader op pagina 27) graag verder voortzetten voor alle Gelderse regio’s (inclusief de (stads)regio Arnhem-Nijmegen). NORT Gelderland kent vooralsnog een looptijd tot eind 2008 (voor Veluwe en Achterhoek) en tot eind 2009 (voor het Rivierenland). Voor een zorgvuldige belangenafweging is regelgeving noodzakelijk. We willen ondernemers én gemeenten ondersteunen op het gebied van procedure en planbegeleiding zodat effectiever en efficiënter met de procedures wordt omgegaan. We onderzoeken of de opdracht aan NORT hiertoe uitgebreid kan worden. Daarnaast willen we onderzoeken of we consulenten voor gemeenten in het leven kunnen roepen. Verder willen we de komende jaren een aantal pilotproject(en) starten en begeleiden in de Gelderse regio’s waarin we wet- en regelgeving adequaat en oplossingsgericht willen toepassen. Vanuit deze pilotprojecten willen we komen tot algemene gedragsregels, tot betere integrale planbegeleiding en tot snellere, beter gecoördineerde en efficiëntere procedures. De kennis die we hierover opdoen, wisselen we uit via een werkconferentie met ‘bestpractises’. Voor ondernemers die willen uitbreiden, een kwaliteitsslag willen maken binnen de bestaande grenzen van hun terrein of startende ondernemers is soms onduidelijk welke vergunningen nodig zijn en welke procedures gevolgd moeten worden. We willen deze ondernemers een overzicht bieden in de vorm van een handleiding, waarin deze procedures en vergunningen op een heldere wijze worden weergegeven. Ook willen wij –op basis van signalen uit de toeristische sector en gemeenten- daar waar mogelijk inspelen op de maatschappelijke ontwikkeling binnen de toeristische markt. Om drempels voor innovatie weg te nemen willen we onderzoeken of we een regeling kunnen maken voor (kleine) ondernemers. Deze regeling heeft als doel om tegemoet te komen in de kosten die verplicht zijn in het kader van specifieke wet- en regelgeving (bijvoorbeeld de Flora en Faunawet, de vogel –en habitatrichtlijn, Natura 2000, Ruimte voor de Rivier). De kwaliteit van de verblijfsrecreatie is een specifiek aandachtspunt. De provincie kan en wil de kwaliteit van de verblijfsrecreatie op onderdelen helpen verbeteren om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de wensen van de hedendaagse toerist. We gaan daarom de noodzakelijke innovatie met kracht ondersteunen door de voorzetting van de inzet van NORT. Verder gaan we het project Groei & Krimp (zie kader op pagina 28) de komende jaren verder uitvoeren. In 2009 zullen we het project Groei & Krimp evalueren. Een specifieke markt is de groeiende campermarkt. Het aantal camperplaatsen in Gelderland is momenteel beperkt terwijl de vraag vanuit de markt toeneemt. Vanuit recreatieondernemers is er doorgaans weinig belangstelling om (goedkope) camperplaatsen te realiseren omdat dit de ondernemer relatief weinig oplevert. De indirecte bestedingen (aan o.a. eten, drinken, bezoek aan attracties en bezienswaardigheden) zijn doorgaans echter groot en campergebruikers zijn mede daarom een interessante doelgroep. In de regionale beeldverhalen willen we de vraag naar en het aanbod van camperplaatsen in beeld brengen. Verder gaan wij een handreiking met richtlijnen voor camperplaatsen (laten) ontwikkelen voor ondernemers en gemeenten. In de tabel in hoofdstuk 9 vatten we de beschreven projecten en maatregelen per thema nog eens samen. Hierin geven we ook aan met welke partners we ze uitvoeren, welke investeringen nodig zijn en welke resultaten we voor ogen hebben.

29

30

6. BASISINFRASTRUCTUUR EN –VOORZIENINGEN Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? Basisinfrastructuur Een goede basisinfrastructuur is onontbeerlijk om te kunnen genieten van natuur en landschap. Met de basisinfrastructuur bedoelen we alle recreatieve voorzieningen die van belang zijn voor de vrijetijdsbesteding van de Gelderse burger en bezoeker (dagrecreant en toerist). Hierbij valt te denken aan goede wandel- en fietspaden, mooie routes (o.a. wandel-, fiets-, vaar-, en ruiterroutes), heldere bewegwijzering en goed geoutilleerde dagrecreatieterreinen. We veroverden de eerste plaats op het gebied van wandelen en fietsen mede door onze paden en routes (zie hoofdstuk twee). De ICT-infrastructuur is naast de fysieke infrastructuur ook erg belangrijk. Hoofdstuk 8 gaat hier uitgebreid op in. Landelijke routes voor fietsen, wandelen en varen Landelijke Fietsroutes (LF-routes) vormen een wijd vertakt fietsnetwerk van ruim 6000 km door Nederland. Ook door Gelderland lopen een aantal LF-routes. Ze zijn geschikt als basis voor dagtochten én voor korte of langere fietsvakanties. Het Rijnfietspad; de Rijndeltaroute Het Rijnfietspad wordt een aaneengesloten fietsroute gelegen tussen de bron van de Rijn (bij Mitternach in Zwitserland) tot aan de monding in de Noordzee (bij Hoek van Holland). De totale lengte bedraagt 1300 km. De voorbereidingen voor de realisering, allereerst in Duitsland en later in alle vier betrokken landen, zijn gestart in 2001. In deze voorfase heeft de provincie Gelderland gefungeerd als internationale partner in dit project namens de vier betrokken Nederlandse Rijndeltaprovincies en heeft het diverse fasen gesubsidieerd (ontwerp, logo, uitvoering, marketing) voor zover het Gelders grondgebied betrof. Het Nederlandse deel van de route – de Rijndeltaroute- is inmiddels gereed en is 240 km. lang. Ook Zwitserland kent al een route en in Duitsland zijn momenteel al delen gereed. Het Rijnfietspad is nationaal maar zeker ook internationaal zeer goed te vermarkten omdat de “River Rhine” een internationaal begrip is. De route is in twee richtingen bewegwijzerd, er is een fraaie gids en veel bedrijven hebben zich al snel gemeld voor arrangementen (hotels, nabrengservice, routeplanner-op-de-fiets etc). Hetzelfde geldt voor de Lange-Afstand-Wandelpaden (LAW’s) in Nederland. Hiervan lopen ook een aantal door Gelderland. De LAW’s vormen samen een landelijk netwerk met een totale lengte van ruim 6000 km. De wandelroutes voeren zo veel mogelijk over onverharde paden en wegen en zijn in twee richtingen gemarkeerd met de bekende wit-rode strepen. Gelderland heeft als enige provincie in Nederland de LF’s en LAW’s planologisch beschermd in het streekplan. Landelijk kennen we voor varen een basistoervaartnet, dat circa 4400 km vaarten, kanalen, vaargeulen en rivieren in Nederland omvat. Een deel van het toervaartnet loopt door Gelderland. Het toervaarnet is bevaarbaar met boten van 2.40 m hoog en 1.10 m diepgang. In het kader van het Investeringsregeling Landelijk Gebied (ILG) zijn de provincies (nu) verantwoordelijk voor het verbeteren van de kwaliteit en het opheffen van knelpunten in het netwerk van landelijke routes voor fietsen, wandelen en varen. Er is een provinciale bijdrage van ruim 3 miljoen nodig voor infrastructurele verbeteringen voor een knelpuntvrij landelijk wandelroutenetwerk in Gelderland, volgens het Wandelplatform. Voor fietsen is eveneens voor dezelfde periode een bedrag van bijna 3 miljoen becijferd door het Fietsplatform voor Gelderland. De Stichting Recreatietoervaart heeft berekend dat in de ideale situatie bijna 43 miljoen nodig is voor een knelpuntvrij landelijk vaarroutenetwerk in Gelderland. Fietsknooppuntensysteem De provincie heeft de afgelopen jaren –als onderdeel van het fietstotaalplan (zie kader)- de totstandkoming van een fietsknooppuntensysteem op de Veluwe gestimuleerd. Aan de hand van het fietsknooppuntensysteem kunnen fietsers naar eigen inzicht fietsroutes samenstellen. Dit systeem bestond al in Belgie en andere delen van Nederland.

31

De provincie heeft zich de afgelopen jaren ook sterk gemaakt voor de realisatie van fietsknooppuntensystemen in de andere Gelderse regio’s. Deze worden in 2008 gerealiseerd. Dan is er een provinciedekkend netwerk. Fietstotaalplan Veluwe Het Fietstotaalplan Veluwe (2006) is opgesteld door de Klankbordgroep van 19 Veluwse gemeenten onder leiding van de gemeente Apeldoorn. Het Fietstotaalplan is het eerste regionaal ingestoken fietsplan in Gelderland. Het fietsplan richt zich op de verbetering van de kwaliteit van het fietspadennet op de Veluwe en op de promotie van het fietsen in deze regio. Eén van de plannen, het realiseren van het fietsknooppuntensysteem, is met succes gerealiseerd. De fietspaden binnen dit systeem worden het meest gebruikt. Deze paden vormen dan ook de kern van de aandacht van de verschillende instanties die zich met fietsen bezighouden als onderdeel van een meerjarenprogramma van te verbeteren fietspaden. Het Fietstotaalplan is aan de provincie Gelderland aangeboden. Het pleidooi om op de Veluwe één fietsorganisatie te vormen is door de provincie omarmd en het vormt een bouwsteen in de provinciale plannen om te komen tot een Fietsplatform Veluwe en op termijn een Fietsplatform Gelderland. De provincie heeft ook voor andere sportieve vormen van recreatie de realisatie van diverse voorzieningen en routes gestimuleerd en gesubsidieerd. Zoals klompenpaden, kerkpaden en struinroutes. Dagrecreatieterreinen Onder dagrecreatieterreinen worden recreatiegebieden verstaan, al dan niet met recreatieplassen. Zij zijn voor iedereen toegankelijk. De dagrecreatieterreinen zijn tot stand gebracht en worden beheerd door de recreatieschappen. Gelderland kent een flink aantal recreatiegebieden met recreatieplassen. Recreatiegebied Bussloo, Nulde/Horst, de Rhederlaag en het Eiland van Maurik zijn voorbeelden van goed bezochte recreatiegebieden. Deze gebieden trekken vooral in de zomer veel bezoekers die komen om te zonnen, te zwemmen of op andere manieren te recreëren. In 2006 ontvingen de Gelderse recreatiegebieden volgens een inventarisatie van het GOBT ruim 6 miljoen bezoekers. Voor een deel zijn dit vakantiegangers en dagrecreanten van buiten de provincie. De dagrecreatieterreinen hebben ook een belangrijke functie voor de eigen inwoners. Toeristische bewegwijzering Goede toeristische bewegwijzering zorgt voor een betere toegang tot een gebied en daarmee voor meer bezoekers en bestedingen bij ondernemers. Daarnaast kan door goede bewegwijzering de verkeerstroom sturen en daarmee zorgen voor meer veiligheid. Zoekgedrag van weggebruikers wordt voorkomen en dat geeft een verbetering van het leefklimaat op het platteland en in de steden. In bijna heel Europa en in o.a. Australië en China is voor de toeristische bewegwijzering een systeem van bruin-witte borden ingevoerd. Dit systeem is voor de bezoeker dus gemakkelijk te herkennen. De afgelopen jaren is er met steun van de provincie een pilot toeristische bewegwijzering uitgevoerd in Rivierenland. In Barneveld is in het kader van ‘Herkenbare Veluwse Kernen’ eveneens een proef gedaan met bruin-witte borden. Ook heeft de provincie de totstandkoming van een handboek ‘toeristische bewegwijzering Rivierengebied’ gestimuleerd dat als basis voor een uniforme invoering van de bruin-witte borden is gemaakt voor dit gebied. De richtlijnen van het CROW hebben hieraan ten grondslag gelegen. Wat moet er gebeuren en hoe? Op dit moment zijn de provinciale middelen voor het oplossen van knelpunten in het landelijke wandel-, fiets-, en vaarroutenetwerk in Gelderland zeer beperkt. De provincie zal de komende jaren – mede in het kader van de regionale beelverhalen- met de regionale partners de knelpuntenoverzichten van de landelijke routes voor fietsen, wandelen en varen actualiseren en beoordelen welke projecten hiervan het meest urgent én haalbaar zijn. Daarbij maken we gebruik van de kennis en ervaring van het Gelders Fietsplatform (momenteel in oprichting). Deze informatie kan gebruikt worden voor de herijking van het Provinciaal Meerjaren Programma (PMJP). Daarnaast willen we in het kader van de regionale beeldverhalen ontbrekende schakels in regionale wandel- en ruiterroutenetwerken in kaart brengen.

32

Bij de ontwikkeling van regionale beeldverhalen wordt per regio bekeken of het aanbod van dagrecreatiegebieden aansluit bij de vraag hiernaar (in kwantitatieve en kwalitatieve zin). Ook voor dagrecreatieterreinen kan kwaliteitsverbetering of vernieuwing nodig zijn om beter aan te sluiten bij de veranderende wensen van de consument. De huidige consument komt tegenwoordig niet alleen meer om te zwemmen en te zonnen maar wil sporten, eten, drinken, spelen en relaxen. Door het inpassen van nieuwe voorzieningen en evenementen en verbetering van de kwaliteit kan bovendien het seizoen worden verlengd en daardoor tot meer bezoek en bestedingen leiden. We willen bekijken of de provincie een rol in deze ontwikkelingen zou moeten hebben en zo ja hoe de provincie deze ontwikkelingen op de dagrecreatieterreinen randvoorwaardelijk kan stimuleren. Wij willen een uniform systeem van toeristische bewegwijzering (de ‘bruin-witte borden’) in alle Gelderse regio’s invoeren, in navolging van de pilot Rivierenland. Hiervoor zal het GOBT het handboek -dat in het Rivierengebied ontwikkeld is- geschikt maken als handboek ‘toeristische bewegwijzering Gelderland’ en verspreiden onder alle gemeenten en hen hierover informeren. Tevens stellen we extra middelen beschikbaar als cofinanciering voor de realisatie van toeristische bewegwijzering (zo mogelijk in het kader van Interreg). De realisatie van uniforme toeristische bewegwijzering is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeenten, ondernemers en provincie. In de tabel in hoofdstuk 9 vatten we de beschreven projecten en maatregelen per thema nog eens samen. Hierin geven we ook aan met welke partners we ze uitvoeren, welke investeringen nodig zijn en welke resultaten we voor ogen hebben.

33

34

7. MARKETING EN PROMOTIE VAN GELDERLAND Belangrijke onderdelen van het thema ‘Marketing en Promotie’ zijn: • Regiopromotie (7.1); • Toeristische organisatiestructuur (7.2) • Buitenlandpromotie (7.3) • Zakelijk toerisme (7.4) 7.1 Regiopromotie Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? Gelderland is onder de binnenlandse toeristen –zowel bij de korte als bij de lange vakanties- veruit de populairste vakantieprovincie. De Veluwe is in Gelderland de belangrijkste vakantieregio, op afstand gevolgd door de Achterhoek, Arnhem-Nijmegen en Rivierenland. Op dit moment vormen de al ontwikkelde regioprofielen en (sub) regionale merken de basis voor de marketing, promotie en productontwikkeling en worden regionale marketing en promotie uitgevoerd door de Regionale Bureaus voor Toerisme ondersteund door het GOBT. Wat willen we bereiken? We willen zwaarder inzetten op regiopromotie om onze doelstellingen te bereiken. Het hebben van een goed product is onvoldoende. Het moet ook verkocht worden. De provincie Gelderland wil het verschil maken door –meer dan in het verleden- te investeren in regionale marketingcampagnes en daardoor zowel het dagtoerisme (inclusief eigen inwoners) als het verblijfstoerisme naar de Gelderse regio’s te stimuleren. Aangezien Gelderland vier toeristische destinaties ‘in de markt moet helpen zetten’ en concurrerende provincies vaak maar één bestemming is een groter marketing - en promotiebudget van belang om de concurrentieslag niet te verliezen. Naast regiopromotie is thematische promotie belangrijk, soms regio-overstijgend of grensoverschrijdend. Voorbeelden hiervan zijn de marketing en promotie van de ‘Hanzesteden aan de IJssel’, de Oude IJssel en de fietsmogelijkheden in Gelderland. Gezondheid en wellness, cultuurtoerisme, evenementen, het inspelen op de groeiende markt van ouderen met tijd en geld zijn andere kansrijke thema’s om nieuwe doelgroepen en meer bestedingen te genereren. Per regio verschillen de accenten en de invulling van thema’s. De al ontwikkelde regioprofielen, merken en gesignaleerde kansen vormen in eerste instantie het kader voor nieuwe productmarktcombinaties bij marketing, promotie en productontwikkeling. In de nabije toekomst zullen de regionale beeldverhalen (zie hoofdstuk 4) de basis vormen voor zowel de ruimtelijke ontwikkeling als de marketing, promotie en productontwikkeling en dus de kaders hiervoor vormen. Kwaliteiten van de regio worden op die manier gekoppeld aan kansrijke markten. Deze breed gedragen regionale beeldverhalen of destinatievisies zullen ten grondslag moeten liggen aan de regionale promotiecampagnes. De regionale bureaus voor toerisme (RBT’s) zijn primair verantwoordelijk voor de regiopromotie. Bij (regio-overstijgende) thematische marketing en promotie heeft het GOBT en Bureau Hanzesteden voor de marketing en promotie van de Hanzesteden aan de IJssel- ook een rol. 7.2 Toeristische organisatiestructuur Onder de toeristische organisatiestructuur wordt de samenhang tussen het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT), de Regionale Bureaus voor Toerisme (RBT’s) en de (lokale) VVV’s verstaan. Deze organisaties zorgen gezamenlijk voor de marketing, promotie, informatievoorziening en gastheerschap in Gelderland. Daarnaast heeft het GOBT ook taken op het gebied van productontwikkeling en innovatie, kennis en advies. Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? Regionale bureaus voor Toerisme Om de regionale marketing en promotie goed te organiseren zijn de afgelopen jaren, mede met ondersteuning van de provincie Gelderland, in alle toeristische regio’s Regionale Bureaus voor Toerisme (RBT’s) opgericht.

35

-

Het Veluws Bureau voor Toerisme (VBT) Het Achterhoeks Bureau voor Toerisme (ABT) Het Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland (RBT-Rivierenland); Het Regionaal Bureau voor Toerisme Knooppunt Arnhem Nijmegen (RBT-KAN).

Naast de RBT’s is Bureau Hanzesteden verantwoordelijk voor de marketing en promotie van de Hanzesteden aan de IJssel in zowel Gelderland als Overijssel. RBT’s zorgen er mede voor dat toeristen naar de regio komen. Zij verzorgen de regionale marketing en promotie. De RBT’s worden structureel gefinancierd door gemeenten en (in meer of mindere mate, dit verschilt per regio) het bedrijfsleven. De provincie ondersteunt de RBT’s projectmatig voor specifieke marketing- en promotie-activiteiten. Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme Het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT) is de uitvoeringspartner van de provincies Gelderland en Overijssel op het gebied van recreatie en toerisme. Door het ontstaan van de RBT’s is de positie van het GOBT de laatste jaren veranderd. In 2005 is een evaluatie van het GOBT/RBT-netwerk uitgevoerd door een extern bureau. Mede op basis van deze evaluatie is door de Staten de volgende opdracht meegegeven: het GOBT en de RBT’s moeten nauw samenwerken waarbij het GOBT de RBT’s ondersteunt. Het GOBT moet, in de periode 20062009 vraaggestuurd vanuit de regio’s (RBT’s) haar drie hoofdtaken oppakken: Kennis & Advies, Ontwikkeling en Innovatie en Dienstverlening aan de RBT’s,. Als kritische succesfactor is een complementaire samenwerking noodzakelijk. In 2008 is er in het takenpakket van het GOBT een accent gelegd op ondersteuning bij innovatieve productontwikkeling. De toeristische organisatiestructuur ín de regio’s Zowel provinciebreed als per regio is de toeristische organisatiestructuur een belangrijk aandachtspunt.Wij zijn voorstander van één regionale organisatie die zowel de marketing, promotie, informatievoorziening en gastheerschap organiseert. Zo bevorderen we één regio-uitstraling. Eén organisatie is bovendien efficiënter. De uitvoering van de informatievoorziening en gastheerschap gebeurt wel lokaal. In de (stads)regio Arnhem-Nijmegen en het Rivierenland maken toeristische informatie en gastheerschap aan de toeristen (al dan niet via VVV’s) al onderdeel uit van het Regionaal Bureau voor Toerisme. Momenteel zijn er op de Veluwe verschillende organisaties werkzaam voor de informatievoorziening, gastheerschap, promotie en marketing van het gebied. Het Veluws Bureau voor Toerisme richt zich vooral op de marketing en promotie van de Veluwe. De lokale VVV’s zijn georganiseerd in drie Regionale VVV’s: de VVV Veluwe Randmeren, de VVV Veluwe Vallei en de VVV Veluwe IJsselvallei. Deze RVVV’s richten zich vooral op toeristische informatievoorziening, gastheerschap en lokale promotie. In 2006 hebben de Veluwse gemeenten de provincie Gelderland om ondersteuning gevraagd bij de verbetering van de toeristische organisatiestructuur op de Veluwe. Hoofdadvies is om één organisatie verantwoordelijk te maken voor de toeristische informatievoorziening, marketing en promotie om zo de Veluwe weer de belangrijkste toeristische regio van Nederland te maken. De regio Achterhoek doorloopt momenteel een vergelijkbaar traject als de Veluwe om te komen tot een efficiëntere toeristische organisatiestructuur. Een vernieuwde organisatiestructuur is een van de pijlers van Toeristisch Recreatief Ontwikkelingsplan voor de Achterhoek (TROP), die met steun van de provincie is ontwikkeld. Wat willen we bereiken en hoe? Provinciebreed willen we dat RBT’s en GOBT zich de komende jaren gezamenlijk verder ontwikkelen tot een complementaire toeristische organisatiestructuur. Het GOBT moet zich verder ontwikkelen tot een initiërende en proactieve organisatie die naast haar kennis- en adviesfunctie, zich richt op innovatie, regio-overstijgende projecten en producten coördineert en de RBT’s tot onderlinge samenwerking stimuleert (bijvoorbeeld ICT en buitenlandpromotie). De RBT’s functioneren zelfstandig en kunnen voor ondersteuning bij innovatieve projecten een beroep doen op personele inzet van het GOBT en voor specifieke marketing en promotieactiviteiten (regio en thematische promotie) op projectmatige financiële ondersteuning van de provincie.

36

Gezonde concurrentie tussen regio’s is niet verkeerd. Maar de concurrentie moet niet doorschieten. Op bepaalde thema’s en onderwerpen is samenwerking nodig. Het is bovendien efficiënter en effectiever om als RBT’s een aantal zaken gezamenlijk op te pakken zoals ICT, buitenlandpromotie, kennisontwikkeling en (bovenregionale) productvernieuwing. Het GOBT moet hierin proactieve en coördinerende rol vervullen. We willen daarom dat het GOBT zich de komende jaren richt op de kerntaken: kennis, innovatie en regio-overstijgende projecten waar onder ICT en buitenlandpromotie. Ook zal er advies gevraagd worden van de RBT’s ten aanzien van de inhoud van het werkplan van het GOBT. In 2009 evalueren wij het functioneren van het GOBT. We willen de toeristische organisatiestructuur in de regio’s verder helpen optimaliseren. Hier kunnen we als provincie het verschil maken. We ondersteunen de gemeenten op de ingeslagen weg naar één organisatie op de Veluwe die verantwoordelijk is voor de toeristische informatievoorziening, marketing en promotie. We zijn we bereid om dergelijk traject op een vergelijkbare manier te ondersteunen in de Achterhoek. 7.3 Buitenlandpromotie Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? De buitenlandse markt in Gelderland is relatief klein. Het marktaandeel (in overnachtingen) is zo’n 4% van het totaal aantal overnachtingen.Er is wel groeipotentieel. Gezien over de langere periode van 2001 tot 2007 laat de buitenlandse markt in Gelderland een bovengemiddelde groei zien zowel in het aantal gasten als in het aantal overnachtingen. Zo komen er steeds meer Duitse gasten naar de Achterhoek. Wat willen we bereiken en hoe? Wij willen de positie van Gelderland en de Gelderse regio’s op de buitenlandse markt versterken met als uiteindelijk doel meer buitenlandse bezoekers, meer bestedingen en meer werkgelegenheid. De focus ligt hierbij op de bijgelegen herkomstmarkten zoals Duitsland en Vlaanderen, omdat hiervandaan de meeste buitenlandse toeristen afkomstig zijn. Daarnaast willen we uiteraard ook aanhaken bij opkomende markten zoals China en India. We verwachten daarvan echter pas effect op middellange termijn. Uit onderzoek blijkt dat buitenlandse toeristen nauwelijks tot geen onderscheid maken in provincies of regio’s. Een thematische of inhoudelijke insteek is bij buitenlandse toeristen kansrijker. Het GOBT is daarom een belangrijke partner bij het versterken van de buitenlandse markt. Zij heeft een belangrijke coördinerende regierol om samen met de RBT’s en het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) succesvolle campagnes te realiseren om het buitenlands toerisme te bevorderen. In deze campagnes worden aan ondernemers (in dag- en verblijfstoerisme) concrete mogelijkheden voor deelname geboden. Als provincie kunnen we het verschil maken door deze campagnes (mee) financieel mogelijk te maken zomogelijk als cofinanciering van Europese fondsen. Voorbeelden van gezamenlijke campagnes van GOBT en RBT’s gericht op de buitenlandse markt zijn het ‘Toeristisch Offensief Euregio’ en de campagnes Cool Region en Cool Breaks. Verder kunnen we als provincie het verschil maken door GOBT/RBT’s financieel in staat te stellen om aan te sluiten bij voor Gelderland kansrijke NBTC campagnes zoals Holland Good Life, Nooitverwacht Nederland en het pilotproject fietsen voor de Chinese markt. 7.4 Zakelijk toerisme Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? De zakelijke markt is een hele specifieke en interessante markt binnen de vrijetijdseconomie. Gelderland kan hier door haar centrale ligging en landschappelijke en natuurwaarden uitstekend op inspelen. Zakelijk toerisme maakt voor een deel gebruik van dezelfde voorzieningen als ‘gewoon’ toerisme, bijvoorbeeld hotelaccommodatie. Zakelijke gasten verblijven vaak buiten de vakantieperiodes en door de week en “toeristische gasten” hoofdzakelijk in het weekend en in de vakanties. Bovendien is er bij zakelijk toerisme in toenemende behoefte aan recreatief aanbod. De zakelijke markt kent een hoge gemiddelde besteding per persoon.

37

Wat willen we bereiken en hoe? We willen een toename van het aantal zakelijke toeristen (via zakelijke reizen en zakelijke bijeenkomsten) in de Gelderse regio’s. Op dit moment zijn er signalen dat er in een aantal Gelderse regio’s onvoldoende (hotel)capaciteit is voor grotere congressen. In het kader van de regionale beeldverhalen (zie hoofdstuk 4) willen we daarom verkennen of vraag en aanbod binnen de zakelijke markt in Gelderland goed op elkaar zijn afgestemd. Door het verspreiden van marktinformatie kunnen we marktpartijen stimuleren om investeringskansen te pakken en faciliteren (o.a.via NORT). Verder zijn er de afgelopen jaren -vaak met ondersteuning van de provincie- congresbureaus op de Veluwe (Congresbureau Veluwe) en in het KAN-gebied (Conventionbureau Arnhem-Nijmegen) opgericht. In 2009 zal in Rivierenland een ‘businessdesk’ voor de zakelijke markt worden opgezet. Wij willen verkennen of en op welke manier we deze regionale congresbureaus naar Gelders niveau kunnen opschalen zodat Gelderland optimaal kan worden ingezet voor het zakelijke toerisme. Ook willen we marketing -en promotiecampagnes van de congresbureaus ondersteunen. Tot slot willen we een gerichte gezamenlijke campagne van de congresbureaus ondersteunen waarin nadrukkelijk de combinatie zakelijk toerisme en recreatie centraal staat. In de tabel in hoofdstuk 9 vatten we de beschreven projecten en maatregelen per thema nog eens samen. Hierin geven we ook aan met welke partners we ze uitvoeren, welke investeringen nodig zijn en welke resultaten we voor ogen hebben.

38

8. ICT EN VRIJETIJD Wat speelt er nu/hoe is de situatie nu? De consument heeft sterke behoefte aan informatie om te besluiten waar, wanneer en hoe hij zijn vrije tijd besteedt. Of dit nu een dagje uit betreft of een korte of langere vakantie. Vroeger ging de consument hiervoor naar het reisbureau, het VVV-kantoor of de ANWB. Internet biedt het grote voordeel dat informatie wanneer je maar wilt beschikbaar is. Boekingen kunnen dag en nacht worden uitgevoerd. Momenteel vindt meer dan de helft van de toeristische reserveringen plaats via Internet en dit aandeel groeit nog steeds. Snelle en gemakkelijke toegang tot informatie en het klantvriendelijk kunnen reserveren en boeken zijn belangrijke factoren voor succes op de toeristische markt. In toenemende mate laat de consument zich graag door een goede presentatie op Internet inspireren en overtuigen. Daarnaast speelt ICT in toenemende mate een rol bij routegebonden recreatie (wandelen, fietsen etc.). De toepassing van GPS leidt tot flexibele nieuwe vormen van routegeleiding en informatie onderweg. Ook hier is het van belang dat de consument naar eigen keuze tijd- en plaatsonafhankelijk over de gewenste informatie kan beschikken. De concurrentie bij het aanbod op Internet neemt toe. Het aantal aanbieders en daarmee ook websites is de laatste jaren enorm gegroeid, waardoor er alleen al binnen de sectoren toerisme, recreatie en vrijetijd een onoverzichtelijk aanbod op het Internet is ontstaan. Het GOBT en de Gelderse en Overijsselse RBT’s en VVV’s hebben de afgelopen jaren gewerkt aan de bouw van een toeristische databank en internetsysteem. Hiermee ontstaat een compleet overzicht van gegevens met betrekking tot het toeristische aanbod, van zowel het publieke domein als van ondernemers. De meerwaarde van een gezamenlijke database is dat deze gegevens bruikbaar zijn voor alle betrokkenen. Bovendien ontstaan aanzienlijke efficiency- en kostenvoordelen en delen de regio’s ontwikkeling van kennis op dit gebied en een hoge kwaliteitsstandaard van de internet presentaties. De Gelderse RBT’s en het GOBT onderzoeken de mogelijkheden tot verdere samenwerking op ICTgebied, gericht op gezamenlijk ontwikkelen van online marketing. Daarbij wordt gedacht aan een gezamenlijk centraal online marketingplatform, waarvan eigen websites van de RBT’s en gezamenlijke websites onderdeel zijn. De insteek is om niet alleen het Internet aan te bieden als vervanging voor schriftelijke informatie, maar de consument (inter)actief en op maat te benaderen. In de gewenste situatie wordt niet alleen een goede internetsite gebouwd naast de meer klassieke marketing producten als folders en gidsen, maar wordt een integrale benadering gekozen waarbij deze elementen optimaal op elkaar worden afgestemd. Dit moet er daarom voor zorgen dat toeristen niet eenmalig gebruik maken van de website, maar geprikkeld worden om dit regelmatig te doen met als uiteindelijk doel een (herhalings)bezoek aan Gelderland. Centraal staat het inzicht dat het online platform voor de consument zelf een interactief platform dient te zijn. Dit biedt de consumenten de mogelijkheid om User Generated Content met elkaar te delen, zoals bijv. ook gebeurt op YouTube en door reviews. Dit levert tevens een continue schat aan marktinformatie op (waar heeft de consument belangstelling voor en hoe wordt het aanbod gewaardeerd). Toepassing van dit inzicht gebeurt nog nergens op toeristisch gebied in Nederland en kan Gelderland een belangrijke concurrerende voorsprong geven. Aansluitend bij de huidige ontwikkelingen moet de consument meer betrokken worden bij het opstellen van de informatie op Internet. De consument moet met de Gelderse websites toegang krijgen tot alle data zodat hij of zij van daaruit op maat zelf dagtochten en vakanties kan samenstellen en boeken. Ondernemers kunnen via deelname aan dit systeem grote aantallen consumenten bereiken en informatie zoals routekaarten en gidsen downloaden. De digitale basisinfrastructuur moet voldoende aansluiten bij de wensen van de eindgebruikers (consumenten). Als deze digitale infrastructuur hierop aansluit zullen ondernemers ook aanhaken. Wat willen we bereiken en hoe? We willen dat de Gelderse regio’s optimaal gebruik maken van de actuele ontwikkelingen op ICTgebied. Dat betekent continue ontwikkeling. We zien daarbij voordeel in een vergaande samenwerking: door deze samenwerking kan de kwaliteit van de websites verbeteren en kunnen mogelijk kostenvoordelen behaald worden. Ook kan deze samenwerking o.a. door schaalgrootte

39

bijdragen een een stevige positie op zoekmachines (google etc.). Deze websites moeten uiteraard voldoen aan de behoefte van deze bezoekers en daarmee bijdragen aan het aantrekken van bezoekers. Uiteindelijk moet dit leiden tot meer bezoekers naar de Gelderse regio’s (verblijfs- en dagtoeristen (inclusief eigen inwoners!), meer bestedingen en daardoor meer werkgelegenheid. Voor de consument kan naast het verkrijgen van informatie op Internet het verkrijgen van informatie ter plaatse van belang zijn. Informatiezuilen waarbij informatie 24 uur per dag beschikbaar is, kunnen hierin een rol spelen in plaats van of in combinatie met bemande informatieloketten. Daarnaast is het bieden van de mogelijkheid tot online reserveren van belang. De bouw van een modern systeem met de mogelijkheden voor inbreng van uit de consument, het monitoren van het gedrag van de bezoeker en het bieden van zoveel mogelijk opties zoals online boeken en zelf samenstellen van routes, is complex en duur. De inspanningen moeten gezamenlijk worden gedaan en zijn groot, zowel financieel, organisatorisch als in capaciteit. Als provincie kunnen we het verschil maken door hierin te faciliteren. De RBT’s werken daarom onder regie van het GOBT met waar zinvol ondersteuning van de provincie gezamenlijk aan het continu actualiseren van de ICTmogelijkheden bij de marketing en informatievoorziening. In de tabel in hoofdstuk 9 vatten we de beschreven projecten en maatregelen per thema nog eens samen. Hierin geven we ook aan met welke partners we ze uitvoeren, welke investeringen nodig zijn en welke resultaten we voor ogen hebben.

40

9. MAATREGELEN, ORGANISATIE EN MIDDELEN Zoals blijkt uit dit uitvoeringsprogramma willen wij onze doelstellingen voor versterking van de vrijetijdseconomie bereiken door in te zetten op de volgende vijf thema’s: • gebiedsgerichte aanpak; de regio centraal • ondernemen in Gelderland • basisinfrastructuur en -voorzieningen • marketing en promotie. • ICT en vrijetijd Ieder thema bestaat uit een pakket van maatregelen en projecten. Deze zijn in hoofdstuk 4 tot en met 8 nader uitgewerkt en toegelicht. In de tabel op de volgende pagina’s vatten we alle thema’s met bijbehorende maatregelen en projecten nog eens samen. We geven aan met welke partners we de projecten uitvoeren, welke investeringen nodig zijn en welke resultaten we voor ogen hebben. Provinciale middelen Om bovengenoemde projecten en maatregelen te kunnen uitvoeren maken we voor een deel gebruik van middelen die voor vrijetijdseconomie en recreatie en toerisme gereserveerd zijn in diverse provinciale fondsen (zie tabel), zoals: • Regeling Sociaal Economisch Beleid (SEB) • Het Provinciaal Meerjaren Programma (PJMP) • MIG Veluwe 2010; • Middelen voor recreatie & toerisme vanuit het coalitieakkoord 2007-2010; Overzicht van bestaande middelen in euro’s voor uitvoering van projecten en maatregelen uit het Uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie 2009 2010 2011 2012

Coalitieakk oord / RSP

PMJP (Programma 8.1 Vitaal Platteland)

SEB

Structureel

Incidenteel

R&T –projecten Schaapskudden Boekjaarsubsidie GOBT

405.119 31.766 606.8821

405.119 31.766 606.8821

405.119 31.766 606.8821

405.119 31.766 606.8821

Totaal structureel Uitvoeringskosten Groei & Krimp (MIG Veluwe 2010) Rijksmiddelen voor landelijke routenetwerken wandelen, fietsen en varen

1043.767 50.000

1043.767

1043.767

1043.767

Voor de periode 2007-2013 zijn de volgende middelen beschikbaar gesteld: Wandelen: 540.000 (100% provinciale cofinanciering gewenst) ) Fietsen: 430.000 (100% cofinanciering gevraagd w.o. provincie 50%) Varen: 1.563.000 (900% cofinanciering gevraagd waarvan 50% van de provincie )

MIG Veluwe 2010

Provinciale middelen voor landelijke routenetwerken voor wandelen, fietsen en varen Groei & Krimp3

100.000

100.000

100.000

1.750.000

500.000

Imagoversterking Veluwe4

450.000

750.000

3.000.000 voor de periode 2011 t/m 2014 550.000 225.000

Impulsprogramma’s Achterhoek & Rivierenland5

3.000.000 voor de periode 20072010 (hiervan resteert nog 600.000)

1

100.000

Uitgaande van bestaande situatie en exclusief loonprijscompensatie Deze middelen zijn bestemd voor activiteiten (ontwikkelen, onderhouden en bekendmaken van Landelijke Routenetwerken) van de Stichting Lange Afstand Wandelpaden, het Landelijk Fietsplatform en de Stichting Recreatietoervaart Nederland 3 Is bestemd voor het saneren van verblijfsrecreatie op de Veluwe en het elders hervestigen/verruimen van mogelijkheden voor verblijfsrecreatie 4 Is bestemd voor Imagoversterking van de Veluwe (promotie en marketingactiviteiten) 5 Vanuit het coalitieakkoord is 3 miljoen beschikbaar gesteld voor de impulsprogramma’s Achterhoek en Rivierenland. Hiervan resteert momenteel nog 600.000 2

41

Zoals blijkt uit de tabel zijn voor een groot deel van de voorgenomen projecten en maatregelen echter extra middelen nodig. Over deze extra middelen zullen jaarlijks besluiten worden genomen bij de integrale afwegingen in het kader van de provinciale begrotingsprocedure en Meerjarige Investeringsreserve Gelderland (MIG). Communicatie We willen onze doelstellingen van het uitvoeringsprogramma bereiken door een groot aantal maatregelen en projecten samen met onze partners in de vrijetijdssector, zoals genoemd in dit uitvoeringsprogramma, op te pakken. We richten de communicatieactiviteiten daarom vooral op deze partners. Daarnaast richten we de communicatie op de inwoners van Gelderland om de zichtbaarheid en herkenbaarheid van de provincie op het terrein van de vrijetijd te vergroten. Na vaststelling van het uitvoeringsprogramma zal over de belangrijkste doelen en maatregelen van het uitvoeringsprogramma en resultaten die dit op moet opleveren worden gecommuniceerd door o.a. het uitdoen van een persbericht, verspreiding van het uitvoeringsprogramma met aanbiedingsbrief, publicatie op de website en in nieuwsbrieven, mondelinge communicatie etc. Verder zal gedurende de uitvoeringsperiode per specifieke maatregel of project maatwerkcommunicatie plaatsvinden, nader uit te werken in een communicatieplan. Ook zal er tijdens de uitvoering gecommuniceerd worden over de concrete resultaten en de vertaling naar de betekenis hiervoor voor inwoners, bedrijven en gemeenten aan de hand van cijfers en voorbeelden. Monitoring en evaluatie Het is van belang om het uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie tijdens de uitvoering te monitoren om het –indien nodig- tijdig bij te sturen. Jaarlijks zal daarom over de voorgang van de uitvoering van de maatregelen die zijn voorgenomen in dit uitvoeringsprogramma en de resultaten en effecten daarvan worden gerapporteerd in de beleidsmonitoring. In dit monitoringsverslag wordt ook de ontwikkeling van de sector vrijetijd en recreatie en toerisme geschetst (veldmonitoring) aan de hand van een aantal indicatoren zoals werkgelegenheid, bestedingen, aantal vakanties, marktaandeel, bezoekersaantallen etc. Deze cijfers en indicatoren kunnen tevens fungeren als nulmeting voor dit uitvoeringsprogramma.

42

Thema

Maatregel

Wat willen we hiermee bereiken (resultaat)

Planning

Samen met de vier toeristische regio’s

Een gewenst toekomstbeeld voor de vier regio’s ontwikkelen die richting geeft aan de ruimtelijke ontwikkeling en de marketing en promotie

2009-2010

Extra toeristische impuls voor de regio Arnhem-Nijmegen

2010-2012

Op basis van het beeldverhaal van de Veluwe een gedragen voorstel maken voor de voortzetting van dit programma

2009 t/m 2012

Extra toeristische impuls voor de Achterhoek en Rivierenland

2009 t/m 2010

Gebiedsgerichte aanpak; de regio centraal

regionale beeldverhalen opstellen

Samen met de regio Arnhem-Nijmegen een impulsprogramma voor deze regio opstellen en hierin investeren Programma Imagoversterking Veluwe voortzetten; regisseren en financieren Zorgdragen voor goede regie en invulling Impulsprogramma’s Achterhoek en Rivierenland Wij zullen lobbyen bij het Rijk voor de Gelderse regio’s en het belang van het

Meer aandacht en steun van het vrijetijdseconomie in de Gelderse regio’s

Rijk

voor

de

Middelen ( ) 2009-2012

Welke partijen zijn betrokken

Bestaand: 400.000 (SEB)

GOBT/RBT’s, gemeenten, brancheorganisaties, recreatieschappen en overige partners in de vrijetijdseconomie (cultur(historie), sport etc.) Stadsregio Arnhem-Nijmegen RBT-KAN

Extra: 400.000 Extra: 500.000

2009-2012

Bestaand: MIG ‘Veluwe 2010’; 2009 t/m 2012: 1.975.000 Bestaand: 3.000.000 (coalitieakkoord, deels via RSP’s) -

2009 t/m 2012

Extra: 200.000*

Brancheorganisaties, KvK, TPG, NORT

2009

Bestaand: 30.000 (SEB) Bestaand: 50.000 (SEB)

Brancheorganisaties, KvK, TPG, NORT, VNG Recron, TPG, NORT

binnenlandse toerisme voor de Gelderse economie. Voortzetting en uitbreiding NORT en eventuele verzwaring inzet NORTconsulenten op procedure en planbegeleiding Onderzoeken of er consulenten voor gemeenten in het leven kunnen roepen. Pilotproject(en) starten en begeleiden in de Gelderse regio’s waarin we wet- en regelgeving adequaat en oplossingsgericht willen toepassen. Werkconferentie met ‘bestpractises’ n.a.v. pilots vermindering regeldruk Handleiding voor ondernemers waarin noodzakelijke vergunningen en

Ondernemen in Gelderland

Kwaliteitsverbetering, professionalisering en samenwerking in de vrijetijdssector bevorderen en eventuele extra inzet op ondersteuning van ondernemers op het gebied van procedure en planbegeleiding. Ondersteuning gemeenten op het gebied van procedure en planbegeleiding Komen tot algemene gedragsregels die leden tot een flexibele toepassing van wet- en regelgeving, tot betere integrale planbegeleiding en tot snellere, beter gecoördineerde en efficiëntere procedures.

2009

Partners Imagoversterking Veluwe ABT, RBT-Rivierenland, regio Achterhoek regio Rivierenland Ministeries van EZ, VROM, LNV, RBT’s GOBT, gemeenten, regio’s, TPG

Vergaarde kennis uitwisselen

2010/2011

Bestaand: SEB: 50.000

Brancheorganisaties, TPG, NORT

Startende ondernemers en ondernemers die willen innoveren of uitbreiden faciliteren

2009

-

Recron, NORT

procedures worden weergegeven.

43

Daar waar mogelijk inspelen op de maatschappelijke ontwikkeling binnen de toeristische markt.

2009-2012

-

Branchorganisaties, TPG, NORT

Drempels voor innovatie wegnemen

2010

Bestaand: 50.000 (SEB)

Brancheorganisa-ties, TPG, NORT

Proces en project optimaliseren

2009

Bestaand: 50.000 (uit: MIG ‘Veluwe 2010’; uitvoeringskosten)

Groeirealisatie en kwaliteitsverbetering bij bestaande bedrijven en realisatie van nieuwe krimp om natuurwinst te realiseren en nieuwe groeitenders te kunnen uitschrijven.

2009 t/m 2012

Handreiking (laten) ontwikkelen met richtlijnen voor camperplaatsen

Stimuleren aantal camperplaatsen en daardoor inspelen op groeiende vraag naar camperplekken

2009/ 2010

MIG Veluwe 2009 t/m 2010 2.250.000 en 2011 t/m 2014 3.000.000

Knelpunten oplossen in landelijke routes voor fietsen, wandelen en varen

Oplossen knelpunten landelijke routes voor fietsen, wandelen en varen en daarmee de kwaliteit van het toeristisch product van de regio’s verhogen

Periodieke evaluaties van provinciaal beleid op het gebied van ruimtelijke ordening in relatie tot de trends en de vraag uit de toeristische markt. Haalbaarheid onderzoeken van (investerings)regeling voor ondernemers ter vermindering van de hoge kosten die gemaakt moeten worden voor onderzoeken die moeten worden verricht in het kader van specifieke wet- en regelgeving. Evaluatie Groei & Krimp

Vervolg Groei & Krimp

Basisinfrastructuur en –voorzieningen

Knelpunten actualiseren (urgentie én haalbaarheid) en de noodzakelijke provinciale bijdrage inzichtelijk maken.

2009-2012

2009

Ontbrekende schakels in regionale wandel en - ruiterroutenetwerken in kaart brengen

Kwaliteit toeristisch product regio’s verhogen

Visie vernieuwing dagrecreatieterreinen en bepaling rol provincie hierbij Invoering uniform systeem van toeristische

Kwaliteit toeristisch product regio’s verhogen idem

44

Gemeenten Veluwe, recreatieondernemers Veluwe, Recron, ,Natuurorganisaties,.DLG, Ministeries van LNV en VROM

Bestaand: SEB: 25.000

GOBT/RBT’s

Bestaand: 2.533.000 euro 20072013 (PMJP, ILGmiddelen)

Gemeenten, Fietsplatform, Wandelplatform, regiobureaus, Gelders Fietsplatform (in oprichting).

400.000 euro 20092012 (PMJP, provinciale middelen) Extra: pm2

2009 t/m 2012

Extra: pm 1

Gemeenten, RBT’s,

2009 t/m 2012 2010 t/m

Extra: pm3 Extra:

Recreatieschappen, gemeenten Gemeenten, RBT’s

promotie

thematische

2010 t/m 2012

Extra: 2.000.0000

RBT’s

Sturen op kerntaken GOBT via werkplannen (kennis, innovatie & ICT en buitenlandpromotie

Samenwerking tussen regio’s en RBT’s stimuleren om efficienty en effectiviteit te bewerkstelligen

2009 e.v.

GOBT, RBT’s

Evaluatie GOBT

Uitgezette koers GOBT 2006-2009 evalueren om nieuwe besluitvorming t.a.v. GOBT voor te bereiden Eén organisatie op de Veluwe realiseren die verantwoordelijk is voor de toeristische informatievoorziening, marketing en promotie zodat de Veluwe weer de belangrijkste toeristische bestemming in Nederland wordt Optimalisatie toeristische organisatiestructuur Achterhoek

2009

Bestaand: 2009: 606.882 (prijspeil 2008) boekjaarsubsidie uit SEB, Bestaand: SEB: 50.000 Bestaand: SEB, 200.000

2009

Bestaand: pm

gemeenten Achterhoek ABT

Genereren stijging aankomsten en overnachtingen buitenlandse toeristen

2010 t/m 2012

Extra: 1.000.000

GOBT, RBT’s, NBTC

Inzicht in tekorten en overschotten zakelijke markt (kwantiteit en kwaliteit)

2009

Bestaand: 50.000(SEB)

Zakelijk toerisme in heel Gelderland stimuleren (ook Achterhoek en Rivierenland) om zo en sterkere positie te krijgen op de zakelijke markt Gerichte marketing en pr om sterkere positie te krijgen op zakelijke markt

2010

Bestaand: 20.000 (SEB)

2010 t/m 2012

Extra: 300.000

GOBT Gelderse aanbieders zakelijke markt Congresbureau Veluwe, Conventionbureau KAN, RBT’s GOBT Congresbureau Veluwe, Conventionbureau KAN, RBT’s, GOBT

2010 t/m 2012

Extra: 1.000.000

Mogelijk (mede) uitvoeren herziening toeristische organisatiestructuur Achterhoek Ondersteuning campagnes van tie

promo

1.400.000 voor Veluwe, Rivierenland en Stadsregio Arnhem-Nijmegen 4

Meer toeristen, meer bestedingen en meer werkgelegenheid genereren en concurrentie met binnenen buitenlandse bestemmingen het hoofd bieden Aantrekken nieuwe doelgroepen met hoger bestedingsprofiel

GOBT/RBT’s (eventueel samen met het NBTC) gericht op inkomend toerisme Verkenning vraag- en aanbod zakelijke

Zakelijk toerisme

Marketing & promotie

2012

Meer investeren in regionale (en thematische) marketingcampagnes van de toeristische regio’s

Implementatie herziening toeristische organisatiestructuur Veluwe

land-

Buiten

toeristische organisatiestructuur

Regio- en

bewegwijzering (bruin-witte borden) in alle Gelderse regio’s

markt in Gelderse regio’s Verkenning Gelders Congresbureau Campagnes zakelijk toerisme ondersteunen, inclusief specifieke

2009 e.v.

promotiecampagne zakelijk toerisme en recreatie

ICT & Vrijetijd

Ondersteunen van ICT-vernieuwingen in

GOBT, RBT’s gemeenten Veluwe VBT RVVV’s VVV’s

GOBT/RBT’s

Gelderse databank en websites Dit gebeurt in het kader van de regionale beeldverhalen. Voor de financiering van de ontbrekende schakels in regionale (wandel of ruiter)routenetwerken zal op basis van het regionale beeldverhaal een apart Statenvoorstel worden gemaakt 2 Op dit moment loopt een onderzoek door DLG en worden in kaart gebrachte knelpunten geactualiseerd en geprioriteerd,, op basis hiervan zal een apart Statenvoorstel worden gemaakt) 1

45

3 4

In het kader van de ontwikkeling van regionale beeldverhalen vraag en aanbod dagrecreatieterreinen (kwantitatief en kwalitatief) in kaart gebracht, hierna volgt een apart Statenvoortel Financiering voor de Achterhoek is reeds via het RSP geregeld

46

47

48

BIJLAGE 1: SAMENVATTING EVALUATIE MOOI DICHTBIJ Doel • Stimulering van de herziening van de toeristische organisatiestructuur in Gelderland ter bevordering van marketing en promotie van de toeristische regio ‘s

Resultaat • De 4 regionale bureaus voor Toerisme zijn met hulp van de provincie opgericht; Het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT) heeft een nieuwe rol gekregen en is als gevolg van de kerntakendiscussie gekort op de boekjaarsubsidie.

• Stimuleren toerisme middels projecten;

• De middelen voor toerisme zijn grotendeels ingezet via gebiedsgericht beleid (cofinanciering rijks- en Europese middelen) waarmee een forse multiplier is behaald. Als gevolg van de kerntakendiscussie zijn middelen gekort

• Investeren in de basisinfrastructuur

• Realisatie beschermde status LAW’s en LF’s in streekplan; realisatie fietsknooppuntensysteem op de Veluwe. De fietsknooppuntensystemen in de Achterhoek, Rivierenland en (stads)regio KAN zijn volop in voorbereiding en wordt in 2008 en 2009 gerealiseerd.In Rivierenland is een pilot met bruin-witte bewegwijzering uitgevoerd

• Kwaliteitsverbetering van het toeristisch product

• Professionalisering, innovatie en kwaliteitsverbetering van het toeristische bedrijfsleven door NORT-Gelderland en innovaties door de PITregeling

• Stimuleren toerisme door de conceptontwikkeling van nieuwe kansrijke thema’s als cultuurtoerisme en plattelandstoerisme

• Opstellen en uitvoeren integrale Masterplan Cultuurtoerisme, stimuleren cultuur- en plattelandstoeristische projecten, haalbaarheidsstudie erfgoedlogies, stimuleren professionalisering plattelandstoerisme door inzet GOBT

• Veluwe op 1

• Speciale inzet op de Veluwe door o.a. Veluwebrede samenwerking, oprichting VBT, Groei & Krimp, Fietstotaalplan en Imagoproject

• Actief stimuleren van 50 ha groei en 50 ha krimp op de Veluwe.

• Het groei en krimpbeleid is in uitvoering genomen. Er is 37 ha krimp gerealiseerd. Voor groei is de planologische procedure voor 15 ha afgerond en voor 22 ha ingezet. In totaal is hiermee voor 37 ha aan groei weggegeven.

49

50