SWOT-analyses regionale werkateliers Ten behoeve van het Uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie Gelderland
Opdrachtgever:
Provincie Gelderland
Opdrachtnemer:
Leisure Result
Datum:
Maart 2008
LEISURE RESULT
INHOUD 1.
INLEIDING ___________________________________________________________ 3 1.1 Regionale werkateliers ______________________________________________ 3 1.2 Leeswijzer________________________________________________________ 4 2. SWOT ANALYSE ACHTERHOEK _________________________________________ 5 3. SWOT ANALYSE KAN __________________________________________________ 9 4. SWOT ANALYSE RIVIERENLAND _______________________________________ 12 5. SWOT ANALYSE VELUWE _____________________________________________ 14 BIJLAGE 1. DEELNEMERS WERKATELIER ACHTERHOEK ________________ 17 BIJLAGE 2. DEELNEMERS WERKATELIER KAN _________________________ 18 BIJLAGE 3. DEELNEMERS WERKATELIER RIVIERENLAND________________ 19 BIJLAGE 4. DEELNEMERS WERKATELIER VELUWE _____________________ 20
2
LEISURE RESULT
1.
INLEIDING
1.1
Regionale werkateliers
Het opstellen van het Uitvoeringsprogramma mocht geen ‘papieren exercitie’ zijn, maar moest een stevig fundament hebben in alle betrokken sectoren in Gelderland. Daarom is in elke regio van de provincie een crosssectoraal werkatelier georganiseerd. Het betreft de regio’s: Veluwe, Achterhoek, KAN en Rivierenland. In de werkateliers zijn stakeholders uit verschillende sectoren met elkaar samengebracht, maximaal 15 personen per werkatelier. Het betreft deelnemers uit de sectoren: ° Dagattracties; ° Horeca en verblijfsaccommodatie; ° Verbrede landbouw; ° Cultuur; ° Cultuurhistorie; ° Natuur; ° Detailhandel, ° Vervoer; ° Evenementen; ° Media; ° Toeristische marketing en promotie (VVV’s, RBT’s en dergelijke). De lijsten van deelnemers zijn in overleg met Sandra ten Wolde opgesteld en bijgevoegd als bijlage bij deze rapportage. De Statenleden zijn uitgenodigd om als toehoorder aan te schuiven om zo vanaf de basis betrokken te zijn bij de vorming van de bouwstenen voor het Uitvoeringsprogramma. Het doel van de werkateliers was allereerst het opstellen van een SWOT-analyse van de vrijetijdseconomie in de regio: welke sterke en zwakke kanten zijn er; welke kansen en bedreigingen worden gezien? Om gezamenlijk aan deze SWOT-analyse te kunnen werken, is een goede basiskennis nodig. Daarom is aan het begin van de bijeenkomst de resultaten van de desk research gepresenteerd. Daarna is in een prikkelende discussievorm, aan de hand van stellingen en door middel van stemrondes gewerkt aan de SWOT. Vervolgens is gewerkt aan een advies aan de provincie: de kernelementen die volgens de deelnemers in het Uitvoeringsprogramma aan de orde moeten komen, de rol die de provincie daarbij speelt en de instrumenten die de provincie daarbij in kan zetten. De sfeer van de werkateliers was over het algemeen prikkelend, bruisend en creatief; hierdoor kwamen nieuwe ideeën en kansen eerder aan de oppervlakte en zijn de bekende stokpaarden minder snel ‘van stal gehaald’. Van elk werkatelier is een verslag gemaakt dat digitaal aan de deelnemers is toegezonden. Eventuele opmerkingen of aanvullingen zijn verwerkt. De aangepaste verslagen zijn opgenomen in de volgende hoofdstukken.
3
LEISURE RESULT
1.2
Leeswijzer
In hoofdstuk 2 is de SWOT analyse voor de Achterhoek beschreven. Hoofdstuk 3 is een samenvatting van de sessie in de regio KAN, hoofdstuk 4 bevat de SWOT analyse voor Rivierenland en hoofdstuk 5 beschrijft de SWOT analyse voor de Veluwe. In de bijlagen staan de overzichten van deelnemers aan de werkateliers in dezelfde volgorde. Deze rapportage is onderdeel van een set deelrapportages die samen de basis vormen voor het rapport: “Gouden Tijden in Gul Gelderland - Bouwstenen voor provinciaal vrijetijdsbeleid ten behoeve van het Uitvoeringsprogramma Vrijetijdseconomie Gelderland”.
Gouda, maart 2008 mr. Roeland A.Tameling drs. Joris Pieter Neuteboom drs. Linda M. Koelemij Janneke C.M.F. Kuysters MBA
4
LEISURE RESULT
2.
SWOT ANALYSE ACHTERHOEK
Sterkten ° Het mooie (coulissen-) landschap en de mensen die in de Achterhoek wonen en werken zijn de kracht van de Achterhoek. De rust, eenvoud. De Achterhoeker is authentiek, écht. Het dialect hoort daar bij. De Achterhoekers zijn trots op de streek, zijn gastvrij en zijn goede ambassadeurs van het toeristisch-recreatieve aanbod. Men maakt er zelf ook graag gebruik van. Er is een grote betrokkenheid bij de gebeurtenissen in de streek en er is een groot eenheidsgevoel. Dat onderscheidt de Achterhoek van de Veluwe. Daarnaast is er veel te doen: de combinatie landschap/ volksaard/ attractief aanbod maakt de Achterhoek sterk. Verder is ook de combinatie kleinschaligheid/ kwaliteit/ herkenbaarheid sterk; ° Het ‘noaberschap’ als Achterhoekse kernwaarde zie je terug in het verenigingsleven. Dit uit zich onder andere in een bijzondere muziekcultuur: fanfares en harmonies. De kwaliteit hiervan is hoog; ° De horeca en agrarische organisaties werken goed samen: streekproducten worden bijvoorbeeld gebruikt in restaurants; ° De nieuwe Achterhoek-gids van de VVV is goed; ° De botanische en natuurwaarden in de Achterhoek zijn heel hoog; er is een grote biodiversiteit. Er zijn goede mogelijkheden om dit te laten zien, in samenwerking met de Achterhoekse bevolking; ° Het product in de Achterhoek is goed, maar moet wel in de gaten gehouden worden: het moet aan blijven sluiten bij wat de bezoekers verwachten; ° Weinig files in de Achterhoek; ° De samenwerking komt steeds beter op gang. Het gaat met kleine stapjes, enige versnelling in deze ontwikkeling is gewenst; ° Het wandel- en fietspaspoort is populair. Dit is een kans én een bedreiging. De kracht van het product is de beleving van rust en ruimte. Als te veel mensen er gebruik van gaan maken, kan juist deze beleving onder druk komen te staan. Zwakten ° De Achterhoekers zijn wel trots op hun streek, maar houden dat voor zich. “Doe maar gewoon…”. In de volksaard zit enige beslotenheid, die nadelig is bij het uitdragen van de sterke kanten van de Achterhoek; ° De streek is nog relatief onbekend; ° Er wordt te veel ingezet op kleinschaligheid (onder andere in ruimtelijke ordening), waardoor mogelijk onrendabele bedrijven ontstaan en versnippering van het aanbod optreedt; ° De breedte van het aanbod is een kracht, maar ook een zwakte. Er moet gekozen worden voor één duidelijk thema; ° Er is een sterke lokale focus op bestuurlijk niveau. Het regionale belang staat hierdoor niet altijd voorop; dit kan tot versnippering leiden; ° Bereikbaarheid van de Achterhoek vanaf de snelweg. Discussie N18/ A18. Bereikbaarheid is ook in de beeldvorming van belang; ° De toeristische informatie is nog te weinig ingesteld op de Duitse gast; ° Er ontbreekt een platform zoals ‘Uit in Brabant’, waar alle informatie overzichtelijk bijeengebracht is. Niet alleen de toeristische informatie, maar ook informatie over bijvoorbeeld cultuur en sport die voor de eigen inwoners van belang is.
5
LEISURE RESULT
Kansen ° Er is landelijk een steeds grotere interesse in regionale kenmerken, streekproducten, het platteland en landschap. ‘Boer zoekt vrouw’ is hiervan een voorbeeld; ° De bevolking in de Achterhoek vergrijst sterker dan gemiddeld in Nederland: hierdoor neemt de markt van de eigen inwoners voor het toeristische aanbod toe; ° De Achterhoek is ver weg in de beeldvorming bij de westerlingen: “je bent er even uit, maar toch nog in eigen land”; ° Nieuwe inwoners van de Achterhoek: senioren en gezinnen met kinderen. Eerste of tweede woningen. Deze inwoners trekken weer nieuwe bezoekers aan naar de Achterhoek; ° De opschaling in de landbouw kan samengaan met toeristisch-recreatieve doelstellingen. Bij het ontwikkelen van de grote bedrijven kan als voorwaarde worden gesteld dat het landschap behouden blijft; ° Evenementen trekken veel nieuwe en herhalingsbezoekers naar een regio en geven deze regio bekendheid. Tijdens de bijeenkomst zijn voorbeelden genoemd: Sneekweek en Oerol. Evenementen die passen bij de Achterhoek moeten ontwikkeld worden. Voorbeelden: paarden evenementen of evenementen met een ‘country living’ thema. Om dit te laten slagen moeten budgetten gebundeld worden en moet fors geïnvesteerd worden in promotie; ° De stap maken naar kwaliteit en luxe. De Achterhoek kan 365 dagen per jaar gebruikt worden om vakantie te vieren. Er is geen grote weersafhankelijkheid zoals bijvoorbeeld aan de kust. Investeringen in het toeristische product kunnen daardoor sneller renderen. In de promotie betekent dit dat kansrijke doelgroepen en kansrijke periodes geselecteerd moeten worden. Vervolgens moet het budget gebundeld worden om gezamenlijk op het goede moment de goede doelgroep aan te spreken; ° Consumentenrecensies op websites worden steeds belangrijker. Elke gast moet tevreden zijn. In de Achterhoek moeten alle ondernemers dus een goed inzicht hebben in de wensen van de consument en zakelijke gast; ° Rekeningrijden kan positief uitwerken voor de Achterhoek; ° Spektakeldagen in de winter ‘indoor’ organiseren; ° Inspelen op korte vakanties in de grensregio: promotie tijdig richten op deze doelgroepen; ° Narrowcasting; ° Iedereen heeft een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het landschap: er is een gedeeld belang bij de natuur. Vertrouwen tussen ondernemers en natuurorganisaties is van belang. Bedreigingen ° De industrie verdwijnt, toerisme en recreatie worden steeds belangrijker. Het aantal inwoners neemt af met het dalen van het aantal banen. Regionale focus wordt hierdoor steeds belangrijker: versnippering door een lokale focus kan nadelig uitpakken voor de Achterhoek; ° Het aantal beschikbare arbeidskrachten neemt af; ° Oppassen voor grote veranderingen in het landschap of voor nivellering van het landschap; ° De aandacht voor city marketing kan haaks staan op het belang van regio- of gebiedspromotie en –productontwikkeling; ° De steeds toenemende regelgeving geeft beperkingen voor de toeristisch-recreatieve sector en leidt tot een afname van de flexibiliteit om in kunnen spelen op veranderingen in de marktvraag. De natuur en ruimte zijn belangrijk voor iedereen, ook voor de ondernemers. In goede dialoog moeten oplossingen gevonden worden, het is niet goed als alles ‘op slot gaat’; ° Natura 2000 en de effecten hiervan op de recreatiesector (campings en bungalowparken);
6
LEISURE RESULT
° ° ° °
De concurrentie tussen regio’s in Nederland wordt steeds groter: de intensiteit van de communicatie neemt toe; De oplossing van knelpunten in de bereikbaarheid heeft geen prioriteit vanuit de landelijke overheid; Concurrentie van het buitenland; Een citaat van een deelnemer: “men wil groen recreëren, maar er wel vierbaans naar toe en voor de deur parkeren”.
Gewenste rol overheid ° De overheid in een faciliterende rol met subsidiegeld als stimulerend instrument; ° Bundeling op provinciaal niveau. Een voorbeeld hiervan is narrowcasting. Door de techniek provinciebreed te ontwikkelen en vervolgens regionaal te diversificeren wordt het beschikbare geld efficiënt ingezet. Een ander voorbeeld is het platform naar het model van ‘Uit in Brabant’; ° Ruimtelijke Ordening: de huidige regelgeving is te star, deze moet dynamischer worden. Gezamenlijk kijken naar mogelijkheden en oplossingen. Niet denken vanuit beperkingen. Voorbeeld: de indoorspeeltuin in Winterswijk. Er kunnen bijvoorbeeld goede combinaties gemaakt worden waarbij een ondernemer zijn bedrijf kan ontwikkelen en tegelijk bijdraagt aan de leefbaarheid van een kleine kern; ° Niet alleen inzetten op kleinschaligheid en hiermee versnippering tegengaan. Investeren in kwaliteit en duurzaamheid, geen onrendabele bedrijven ondersteunen; ° Provincie en lokale overheden moeten gezamenlijk een oplossing zoeken voor de regeldruk; ° Minder denken vanuit de eigen gemeente, meer vanuit een regionale visie werken. De provincie zou dit kunnen stimuleren door bijvoorbeeld aan subsidie de voorwaarde te verbinden dat er bestuurlijk samengewerkt wordt; ° Ondersteunen van evenementen. Economische spin off en promotionele uitstralingseffecten zijn hierbij belangrijke argumenten; ° Beleid en regelgeving moeten op elkaar aansluiten; ° Er is behoefte aan uitvoeringsgericht beleid, waarbij gedacht wordt vanuit bundeling en vanuit het maken van specifieke keuzes; ° Er is behoefte aan duidelijkheid over de rollen van GOBT en ABT; ° Ontschotting binnen de provincie, met name tussen EZ en RO; ° De provincie zou als adviseur op kunnen treden voor zaken die buiten de invloedssfeer van de provincie liggen en die een regionaal karakter hebben. Wat moet er gebeuren ° Nederlandse en Duitse senioren, stellen zonder kinderen en gezinnen met kinderen zijn de belangrijkste doelgroepen. De promotie naar deze doelgroepen zou ingericht moeten worden aan de hand van thema’s. Hierin moeten duidelijke keuzes gemaakt worden; ° ‘Niet lullen, maar poetsen’: uitvoeringsgericht zijn en plannen concreet uitvoeren. Hiermee kan de Achterhoek een voorsprong nemen op andere gebieden; ° Het gaat goed. Er zijn toch nog wel slagen te maken in de samenwerking tussen de toeristisch-recreatieve sector en cultuur. Voor de hele sector geldt: samen dragen van het imago en de (in een aantal bijeenkomsten vastgestelde) USP’s; ° Promotie intensiveren. Nieuwe bezoekers trekken, ze verbazen en verrassen en er herhalingsbezoekers en ambassadeurs van maken. Werken aan de beeldvorming over de Achterhoek: de beslotenheid benutten en de eigenheid van de Achterhoek uitdragen. Daarbij is het van belang om vanuit de destinatie Achterhoek te denken: de Achterhoek moet een bestemming op zich worden. Je moet er niet omheen kunnen, je moet er geweest zijn. Dat betekent dat er continue gewerkt moet worden aan kwaliteit en exposure, jaar in jaar uit moet dit opgebouwd worden. Dat vraagt om visie en investeringen.
7
LEISURE RESULT
Overige relevante informatie en opmerkingen ° Er zou nagedacht kunnen worden over het opstellen van een Recreatie Effect Rapportage (analoog aan een Milieu Effect Rapportage) bij grote ontwikkelingen in het landschap of in de regelgeving; ° ‘Wie bunt er nog niet uut’: (mevrouw Hammer van Hotel ’t Haantje).
8
LEISURE RESULT
3.
SWOT ANALYSE KAN
Sterkten: ° Een sterke groei van creativiteit in de regio, en nieuwe kleine bedrijven die starten. Er is in de regio KAN sprake van een goed ondernemersklimaat; ° De regio KAN heeft een redelijk bijzonder landschap; ° Samenwerkingsverbanden in de regio (Euregio) leveren veel budgetruimte en rendement op; ° De ligging van slimme marketingconcepten als Food- en Health Valley in de regio, maakt de potentiële markt voor congressen en vergadering groot; ° Vrijetijdsaanbod mede dankzij creatieve sector in het KAN gebied vaker aantrekkelijk voor zowel mannen als vrouwen; ° De aanwezigheid van grote toeristische trekkers in de regio Arnhem-Nijmegen zoals: Burger’s Zoo, Openlucht Museum, Museum het Valkhof, Groesbeekmuseumlandschap, etc. ° Bekendheid van de gebieden Arnhem, Rijk van Nijmegen, Veluwe, Land van Maas en Waal, Betuwe, Gelders Poort en de Liemers en marketingactiviteiten zijn gericht op de afzonderlijke regio-merken. Zwakten ° Congestie op de wegen. In de provincie Gelderland is de verkeersintensiteit vooral de afgelopen 5 jaar enorm toegenomen; ° Parkeertarieven in de steden zijn hoog; ° Financiering van projecten verloopt moeizaam, mede door moeizame financiering vanuit de provincie; ° (Te) beperkende regelgeving vanuit de overheid (lokaal/ provinciaal) belemmert ondernemers bij de uitvoering van projecten; ° Aanbod in de regio is te traditioneel en de kwaliteit blijft achter. Ondernemers moeten meer focussen op de wensen van de consument; ° Het ontbreekt aan gastvrijheid in de regio, er moet een omschakeling plaatsvinden in de mentaliteit van ondernemers; ° Het ontbreekt aan gezamenlijke gerichte marketing en PR in de regio; ° Te weinig focus op de sterke kanten van de regio; ° 4 regio’s in de provincie (in ieder geval KAN en Rivierenland) zijn op basis van bestuurlijke grenzen bepaald en daardoor niet algemeen bekend (als toeristische bestemming) bij de consument en eigen inwoner; ° Rendement van inzet op buitenlandse markten is wisselend. Inspanningen gericht op de buitenlandse markt zijn niet bij alle aanbieders in de vrijetijdssector effectief; ° Aantal congres- en vergadercentra sluit niet aan bij de grotere marktvraag;
9
LEISURE RESULT
Kansen ° Toenemende vergrijzing, meer senioren. Voor deze doelgroep is bereikbaarheid erg belangrijk en in verhouding met andere regio’s scoort KAN dan niet slecht; ° Vernieuwing bij marktsegmentatie. Voorbeeld: partycentra met een aparte kinderruimte inclusief opvang. Ondernemers kunnen nog beter inspelen op de wensen en behoeften van de gewenste doelgroep; ° Zorgtoerisme. Health- en wellness-trend in de huidige samenleving; ° (externe) projectontwikkelaars betrekken bij financiering van projecten in de sector; ° Buitenlandse markten zijn interessant. Met name Duitsland, Vlaanderen en in mindere mate Engeland en China hebben potentie; ° Gebruik maken van de sterke merknamen in de provincie, zoals de Veluwe. ° Toenemende vrijetijdsmobiliteit: men is bereid om verder te reizen, dus ook naar het KAN gebied; ° Samenwerken met buitenlandse partners om meer bezoekers vanuit buitenland te trekken (door samenwerking met promotieorganisaties in Duitsland is Duits bezoek afgelopen jaar met 25% gestegen); ° Vliegveld Dusseldorf is nabij gelegen, met groot aantal Europese vluchten; ° Luchthaven Weeze Airport is dichtbij gelegen; ° HTS-halte voor snelle trein in Arnhem; ° Zakelijk markt is complementair aan toeristische markt, en kan daarom worden ingezet om het seizoen te verbreden. ° Cross-sectoraal samenwerken. Het aanbod van de verschillende sectoren als één samengesteld aanbod presenteren, door het maken van innovatieve combinaties. ° Samenwerkingsverbanden tussen bedrijfsleven en RBT KAN in de regio Overbetuwe, Veluwe, Arnhem en Rijk van Nijmegen zijn actiegericht. Bedreigingen ° Door proces van regelgeving voor ondernemers in de regio niet haalbaar om te voldoen aan de wensen en behoeften van de huidige consument. Regelgeving beperkende factor voor vernieuwing bij ondernemers; ° Verschillende gebruikers van het vrijetijdsaanbod in de regio, waarvan de gebruikersbelangen met elkaar kunnen botsen. Het ontbreekt aan een duidelijke structuur van aanbieders van vrijetijdsaanbod (wellicht mede door ontbrekende sturing van de overheid); ° Meer alternatieven in de markt, concurrentie uit andere toeristische regio’s neemt nationaal, maar ook internationaal, toe; ° Continue sterke concurrentie van hotels, congres- en vergadercentra op de Utrechtse Heuvelrug; ° Te sectoraal denken en benaderen door zowel ondernemers als provincie; ° Huidige overlegstructuur en samenwerkingsverbanden vanuit de provincie weinig actiegericht. Rol overheid ° Regierol van de provincie: verbindingen maken en het stimuleren en coördineren van samenwerkingsverbanden om samenwerking op operationeel niveau te bevorderen; ° Kiezen voor een gewenste profilering van de provincie (?); ° Bijdragen in de financiering en co-financiering van projecten in de vrijetijdssector; ° Faciliteren, beperkende maatregelen opheffen en zekerheidsstellingen bieden. ° Samenwerkingsverbanden versterken (waarbij ook GOBT en RBT een grote rol spelen);
10
LEISURE RESULT
Wat moet er gebeuren ° Sturing vanuit de provincie is belangrijk, maar waken voor bureaucratie; ° Sectoroverstijgend beleid. Om de vrijetijdssector, en de verschillende sectoren daarbinnen te stimuleren, moeten de verschillende beleidsafdelingen onderling communiceren over de ontwikkelingen, afstemmen en zorgen voor een integrale benadering; ° Het toeristisch product kwalitatief verbeteren; ° Verbetering van de gastvrijheid in de regio; ° Inspelen op de vraag van de verschillende doelgroepen in de markt; ° Eerst productverbetering, daarna sterker inzetten op marketing en promotie; ° Verbindingen maken tussen de verschillende sectoren, gezamenlijk het product aantrekkelijk maken; ° Samenwerkingsverbanden gericht op uitvoering en realisatie van projecten. Overige relevante informatie en opmerkingen ° Er is zowel behoefte naar kleinschalig, intiem vermaak, als naar grootschalige belevingen. Er is niet zozeer sprake van een verschuiving in het vrijetijdsgedrag, maar er is naast het grootschalige vermaak ook behoefte aan intieme ervaringen; ° Toelichting met betrekking tot de cijfers bij de zakelijke markt. Een zaalbezetting van 25% is een landelijk gemiddelde en heeft betrekking op bijeenkomsten van externe partijen in de zakelijke markt met als doel kennisoverdracht. Dit is exclusief interne overleggen, vrijetijdsbesteding en overleggen van club- en buurthuizen. Bron: Kennis van zalen, NRIT, 2007 en Rapportage Binnenlandse Zakelijke Reizen van het CVO uit 2004. ° Dhr. Mol neemt contact op met Dhr. Kersten van de Golfbaan Welderen, om een column te schrijven.
11
LEISURE RESULT
4.
SWOT ANALYSE RIVIERENLAND
Sterkten ° Er zijn veel ondernemers met goede ideeën die er graag mee aan de slag willen; ° Ook grote ondernemers willen graag investeren in het gebied; ° Rust, ruimte en landschap van Rivierenland; ° Rivierenland is goed ontsloten: bereikbaarheid vanuit de Randstad is heel goed. Zwakten ° Basisinfrastructuur ontbreekt: fietspaden, camperplaatsen, aanbod voor bezoekers in het gebied. Er wordt wel aan gewerkt om deze basisinfrastructuur te verbeteren: paden-, route- en bebordingsprojecten zijn hier voorbeelden van; ° Beperkingen ten aanzien van de beschikbare ruimte. Er zijn in het gebied veel regels ten aanzien van de inrichting van het buitengebied. Hierdoor worden ontwikkel- en uitbreidingsmogelijkheden van ondernemers beperkt; ° Te weinig attracties in Rivierenland; ° Op het gebied van toerisme en recreatie weinig kennis bij de gemeenten; ° Beperkt aanbod van passende verblijfsaccommodatie: buitenlandse bezoekers willen in hotels of bungalowparken verblijven. De optimale product/marktcombinaties zijn nog niet beschikbaar; ° Voor jongeren is er geen passend aanbod in Rivierenland; ° Veel kleinschalige bedrijven als resultaat van het beleid. Gebrekkige samenwerking, ontbreken van professionaliteit; ° Rivierenland is geen toeristische, maar een bestuurlijke regio. De deelregio’s hebben grote naamsbekendheid. Dit verhindert samenwerking; ° Kwaliteit van het product in Rivierenland is te laag. Kansen ° Toenemend aantal Duitse en Vlaamse gasten dat naar Rivierenland komt; ° Meer diversiteit in het aanbod: zowel kwalitatief, kwantitatief, dagrecreatie en verblijfsrecreatie; ° Toerisme en recreatie zijn speerpunt van beleid voor de gemeenten in Rivierenland; ° Markt voor groepsaccommodatie en groepsdagtochten neemt toe; ° Evenementen zijn kansrijk voor Rivierenland. Door samenwerking en afstemming binnen Rivierenland moeten grote publiekstrekkers geïnitieerd worden (of bestaande uitgebouwd worden); ° Watergebonden activiteiten hebben potentie: evenementen, riviercruisevaart, watergebonden accommodatie. Bedreigingen ° Ambities om de regelgeving te verminderen werken niet; ° Toenemende gevoelens van onveiligheid in en om het huis: dit kan zich ook gaan vertalen naar de vakantielocatie; ° Verruwing van de maatschappij. In Rivierenland kan dit ook als kans gezien worden: de maatschappelijke ontwikkelingen zijn op dit punt nog niet zo sterk als in de Randstad: hierdoor onderscheidt Rivierenland zich positief; ° Agrarische sector die omschakelt naar een breed aanbod in de vrijetijdseconomie: hierdoor neemt het aanbod ten aanzien van bijvoorbeeld kamperen sneller toe dan de vraag; ° De flexibiliteit van ondernemers om in te spelen op de marktvraag is te klein door de regelgeving en procedures die doorlopen moeten worden. De kosten voor ondernemers voor dergelijke trajecten zijn erg hoog. Dit wordt deels veroorzaakt door gemeentelijke besluitvorming en deels door provinciale procedures;
12
LEISURE RESULT
° °
De kernwaarden van de regio staan onder druk: afname van de fruitsector, meer bebouwing en de komst van windmolens; De regio’s binnen Gelderland werken slecht met elkaar samen.
Gewenste rol overheid ° Gemeenten: samenwerking tussen gemeenten vergroten en meer kennis binnen de gemeenten om de gekozen speerpunten (infrastructuur en toerisme/ recreatie) daadwerkelijk te verzilveren; ° Provincie: initiatief nemen en regie voeren vanuit een overkoepelende rol. Wat moet er gebeuren ° De eigen inwoners in het gebied moeten het aanbod intensiever leren kennen en trots op hun gebied zijn; ° Inzetten op de buitenlandse markten: Duitsland, België. Aandachtspunt: meertalige informatie; ° Rivierenland als één geheel zien en vanuit deze gedachte aanbod gaan ontwikkelen. Duidelijke keuzes maken en ruimte bieden voor ontwikkelingen. De Sociaal-economische visie hierbij als startpunt nemen. Vanuit een regiobreed gedragen visie op toerisme en recreatie in Rivierenland kunnen oplossingen gezocht worden voor de huidige knelpunten; ° De combinatie tussen verblijfsaccommodatie en attracties is onlosmakelijk. De één is ‘het behang’ voor de ander. De natuurwaarden in het gebied zijn vanuit deze visie beperkt aantrekkelijk; ° Netwerken tussen ondernemers intensiveren. Overige relevante informatie en opmerkingen ° De Kamer van Koophandel, NORT Gelderland en het RBT Rivierenland hebben voor ondernemers een project opgezet; ° Het vergroten van het toeristisch-recreatieve aanbod leidt tot meer bezoekers aan Rivierenland, waardoor ook de voorzieningen in kleine kernen behouden blijven; ° Het Waterschap wil de waterwerken meer ontsluiten en onderzoekt ideeën om dit concreet aan te pakken. Als voorbeeld is een waterspeelplaats genoemd. Daarnaast kijkt het Waterschap naar cultuurhistorie bij de aanleg van waterwerken in Rivierenland; ° Een voorbeeld van goede samenwerking rond één centraal thema is Food Valley in Wageningen. Door de keuze voor dit thema en de communicatie daar om heen trokken veel gerelateerde bedrijven naar het gebied. Dit heeft veel economische spin off opgeleverd.
13
LEISURE RESULT
5.
SWOT ANALYSE VELUWE
Sterkten ° De Veluwe is voor velen het meeste interessante vrijetijdsgebied van Gelderland (heeft de meeste kansen en grootste potentie); ° De Veluwe bezit een grote diversiteit aan elementen zoals natuur, cultuur, historie et cetera; ° In het Veluwegebied liggen verschillende interessante dorpen en steden met een rijke historie; ° De Veluwe is goed bereikbaar (ook relevant voor de zakelijke markt); ° Nationaal Landschap, Twee Nationale Parken, diverse landgoederen; ° Een groot aantal landelijke attracties en musea (nationale trekkers); ° Ruim aanbod van recreatie accommodaties (campings, bungalowparken, hotels, restaurants); ° Rondom liggen dagrecreatiegebieden en regionale attracties en musea. Zwakten ° Te veel korte termijn beleid; ° Er is de afgelopen jaar veel geïnvesteerd voor het behoud van de natuur maar minder in het stimuleren van de vrijetijdseconomie; ° Overheid heeft moeite met (regelgeving voor) nieuwe producten maar verwacht wel dat de ondernemers innovatief bezig zijn. Innovatie blijft daardoor achter; ° Verblijfsrecreatie is te kleinschalig (67% onder de 5 hectare) en komt dus vaak op de uitpondmarkt terecht. Deze kleine bedrijven zijn potentiële uitpondkandidaten doordat deze bedrijven niet rendabel geëxploiteerd kunnen worden. De hoge onroerend goed prijzen én de grote vraag naar tweede woningen maken de stap naar uitponding aantrekkelijk; ° De lobby van de vrijetijdssector (onder andere voor overheidsgeld) is slecht georganiseerd (ten opzichte van bijvoorbeeld de agrarische sector); ° Uit onderzoek is gebleken dat de lokale inwoners niet echt trots zijn op en zich niet echt verbonden voelen met de Veluwe als regio. Daarentegen is men wel trots op hun deel van de regio; ° Te veel bebording (en dus regelgeving in de natuurterreinen) waardoor het product onduidelijk en onaantrekkelijk wordt. ° Geen stimulerende subsidiemogelijkheden voor toeristische investeringen (PIT regeling dicht). Ook geen subsidiemogelijkheden om samenwerking te stimuleren (Leader+ dicht). Kansen ° Niche: “Waterrijk Veluwe”; de natuur van Veluwe bestaat ook uit de waterhuishouding; ° Het product van de Veluwe beslaat meer dan alleen de natuur, het is een samengesteld product. Verbindingen opzoeken tussen de verschillende elementen zoals natuur, cultuur, historie, sport, wellness et cetera. Aanbieden van een totaal vrijetijdsproduct; ° Elkaar promoten. De verschillende sectoren en voorzieningen moeten reclame voor elkaar maken (cross selling) en elkaar ondersteunen; ° Inspelen op de behoefte voor “doe-vakanties”, bijvoorbeeld culturele doe-vakanties. Is een relatief kleine markt maar is wel goed voor het imago; ° Steden inzetten als toeristische trekpleisters; ° Ontwikkelen van minder weersgevoelige attracties; ° De zakelijke markt is interessant en zou meer aandacht moeten krijgen; ° Seizoensverlenging; ° Benutten van nieuwe media (ict); ° Trend om te investeren in “quality time” uitbuiten, slow food, onthaasten, bewustwording, duurzaamheid, sociale ontmoetingen (familie en vriendenuitjes).
14
LEISURE RESULT
Bedreigingen ° Toerisme en vooral recreatie staat vaak niet hoog op de politieke agenda; ° Gebrekkige steun en inzet van de overheid door kleinschaligheid; ° De overheid (met name de lokale) is niet flexibel genoeg (te veel regels) en te bang om fouten te maken; ° Ontbreken van een vast contactpersoon (één loket) met voldoende autoriteit, met name bij de lokale overheid, maar ook bij provincie die over sectoren heen kan kijken (ontkokeren); ° Vrijetijdseconomie is te versnipperd over verschillende beleidssectoren (bijvoorbeeld cultuur versus cultuurtoerisme); ° Toenemende concurrentie uit met name het buitenland (Oost-Europa). Op de Veluwe mag steeds minder wat wel in het buitenland mag; ° Veluwe steeds slechter toegankelijk en te beleven voor ouderen (delen afgezet met hekken), terwijl dit juist een sterk groeiende doelgroep is; ° Regels van Natura 2000 en de verschillende bestemmingsplannen bemoeilijken de ontwikkeling. Daardoor nog minder flexibiliteit in wet- en regelgeving voor innovatie; ° Bestemmingsplannen zijn te gedetailleerd geformuleerd en kunnen niet flexibel worden geïnterpreteerd (liever bestemmen als ‘vrije tijd’, dan als toiletgebouw); ° Procedures (doorlooptijd RO) zijn te lang; het aantal ondernemers dat het “uithoudingsvermogen” heeft om alle procedures te doorlopen neemt af; ° Een groot deel van de gevestigde ondernemers is maar beperkt vernieuwend bezig en blijft zich niet ontwikkelen; ° Uitponden van de recreatie ondernemers. In de afgelopen jaren is 650 hectare van de in totaal 2500 hectare recreatieve grond uitgepond. Hierdoor blijft er steeds minder ruimte over voor toeristisch verblijf. Deze ruimte voor verblijfsrecreatie zou elders op de Veluwe (eventueel in een andere vorm) terug kunnen komen (bijvoorbeeld op vrijkomende militaire en zorgcomplexen). Dit vraagt om ander beleid (à la groei en krimp, totale ruimte voor verblijfsrecreatie blijft gelijk, maar op een andere plaats ingevuld); ° Verstoring van de kernwaarden van de Veluwe (de gouden eieren: natuur, rust en ruimte) door verkeer, militair gebruik (laagvliegen) etc. Gewenste rol overheid ° Politieke lef tonen op het gebied van RO; ° Meer flexibiliteit inbouwen in bestemmingsplannen (bestemmen als vrijetijdsruimte); ° Veluwe als totaal bekijken. Als ergens gesloopt wordt, mag elders gebouwd worden; ° Groei en Krimp gedachte breder inzetten (saldo benadering inbouwen in Natura 2000); ° Regierol: duidelijke lange termijn visie opstellen; ° Faciliteren en ondersteunen; ° Beperkende regelgeving opheffen/ verminderen; ° Zich meer flexibel opstellen voor ondernemers en nieuwe ontwikkelingen; ° Het slechten van muren binnen het overheidsapparaat tussen de verschillende sectoren zoals bijvoorbeeld cultuur en cultuurtoerisme; ° Het vrijetijdsproduct breder benaderen, dus zowel natuur, cultuur et cetera; ° Meer ruimte creëren om te kunnen ondernemen op toeristisch en recreatief gebied. De Veluwe dus naast natuurbescherming ook openhouden voor recreatie; ° Aanstellen van een centraal aanspreekpunt (één loket) / toegankelijkheid verhogen; ° Stimuleren en coördineren van samenwerkingsverbanden. Meer samenwerking tussen provincie en ondernemers, tussen kenniscentra en ondernemers (kennis naar de praktijk brengen), maar ook door ondernemers onderling uit verschillende vrijetijdssectoren en partijen met elkaar in gesprek brengen (netwerk- en brainstormbijeenkomsten, opstellen van een Gelders of Veluws vrijetijdsnetwerk); ° Financiële inzet/ budget van de provincie niet versnipperen. Duidelijke keuzes maken voor promotie en productontwikkeling zodat je een aantal aansprekende producten hebt;
15
LEISURE RESULT
° ° ° ° °
Onderzoeken van de mogelijkheden voor de inzet van landelijk of Europees overheidsgeld voor de Veluwe; De transferium gedachte is goed, maar dan wel met voorzieningen en activiteiten er omheen, (niet het voorbeeld Nunspeet); Verder ontwikkelen van de routegebonden recreatie; Alles valt of staat bij een goede ontsluiting (infrastructuur, maar ook bewegwijzering van toeristische accommodaties) en voldoende parkeergelegenheid (waaronder de transferium gedachte); Structurele oplossing voor de VVV discussie op de Veluwe.
Wat moet er gebeuren ° Investering in de (imago-) verbetering van de Veluwe. Concurrentie is groot; ° Investeren in zowel de natuur en infrastructuur alsmede het toeristisch product; ° Het toeristisch product blijven vernieuwen om zo ook de eigen inwoners te kunnen blijven verleiden; ° Het toeristisch product moet goed zijn en daar moet de promotie op afgestemd worden; ° Goede gastvrijheid ter ondersteuning van je product. Dit begint bij de eigen inwoners en de mensen die werkzaam zijn in de vrijetijdseconomie; ° Verbindingen leggen tussen de verschillende elementen die de Veluwe rijk is zoals natuur, cultuur, historie et cetera; ° Meer integrale promotie, dus niet alleen de natuur maar ook de andere aanwezige elementen (VBT is hier al mee bezig). Het kernproduct “Veluwe” moet echter wel herkenbaar blijven; ° Op zoek naar duurzame en lange termijn ontwikkelingen en dus ook seizoensverlening (niet te veel inzetten op alleen buiten activiteiten). Overige relevante informatie en opmerkingen ° Veluwe niet versnipperen en opdelen. Men komt juist voor de Veluwe als toeristische destinatie. Dat maakt het gebied zo sterk. Opmerking ten aanzien van de presentatie ° Ontbreken van verschillen in vrijetijdsgedrag tussen culturele en etnische groepen; ° De “waan van de dag” en de “event driven leisure” niet benoemd maar speelt wel een belangrijke rol in het huidige vrijetijdsgedrag.
16
LEISURE RESULT
BIJLAGE 1. DEELNEMERS WERKATELIER ACHTERHOEK ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° °
partycentrum ’t Haantje Neede Hotel Ehzerwold Het Wieskamp ANWB Achterhoeks Bureau voor Toerisme RECRON Recreatieschap Achterhoek-Liemers Gelderse Sport Federatie Art hotel villa Ruimzicht Golden Tulip De Scheperskamp Erve 't Byvanck KvK Midden Nederland Staatsbosbeheer Centrum voor de Kunsten Boogie Woogie Hotel Bakker Ronduit Hattem NORT Gelderland Outdoor Gelderland Plattelandshuis Achterhoek/Liemers Regio Achterhoek SER Gelderland PS Gelderland Koninklijk Horeca Nederland Provincie Gelderland Marveld Recreatie Pannekoekboerderij De Heikamp
17
mevrouw I. Hammer R. Ottenschot M. van Dam C. Voerman E. Kok I. Gelsing mevrouw M. van Dillen H. Lubbers K. Hensen S. Vos J. Gerritsen mevrouw M. Nouwt H. van Laake mevrouw T. Döppen J. Geubels mevrouw M. Karssing F. van Eenennaam P. van de Poel J. ten Have mevrouw M. Doejaaren mevrouw H. Schats J. Houwers E. Kamphuis P. Akkerman E. Bomers B. van Zijtveld
LEISURE RESULT
BIJLAGE 2. DEELNEMERS WERKATELIER KAN ° ° ° ° ° ° ° ° ° °
J.J.P. Gardeniers mevrouw M. Brouwer M. den Hertog J. de Mol mevrouw M. Nouwt L. van den Bosch J. Latijnhouwers mevrouw B. Keijman mevrouw I. Eisenburger dhr. Kersten
Stichting Oude Gelderse Kerken Museum Het Valkhof GOBT RBT KAN KvK Midden Nederland ANWB Het Geldersch Landschap conferentiecentrum WICC Wageningen Afrika museum Berg en Dal Golfbaan Landgoed Welderen
18
LEISURE RESULT
BIJLAGE 3. DEELNEMERS WERKATELIER RIVIERENLAND ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° °
mevrouw M. Klein Holkenborg R. de Bruin dhr. Van Gruijthuijsen jr dhr. Van Ooijen T. Drost J. Temminck A. Kwakernaak mevrouw C. van Dooren J. Kaspers mevrouw C. van Geffen mevrouw A. Roeffer A. Kraal S. Reimer
Syntens RBT Rivierenland Moeke Mooren Informatietuinen Appeltern Rivierengebied Waterschap ANWB Recreatiemaatschappij Rivierengebied KvK Midden- Nederland NORT Gelderland Bommelerwaard Evenementen De zaak van de stad (Tiel) Recreatiegebied Betuwestrand Landgoed/Heerlijkheid Mariënwaerdt
19
LEISURE RESULT
BIJLAGE 4. DEELNEMERS WERKATELIER VELUWE ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° ° °
Camping IJsselstrand Recreatiepark De Veerstal De Rusthoeve Landgoed De IJsvogel Landgoed De IJsvogel VVV VELUWE IJSSELVALLEI KvK Midden Nederland KvK Oost-Nederland Bungalowpark De Toverberg Molencatengroep VVV Veluwe Randmeren Recreatiecentrum De Paalberg Het Groene Eiland lid Provinciale Staten Gelderland (toehoorder) Regio VVV Veluwe en Vallei Bungalowpark Kastelenhof Camping De Hertshoorn Nationaal Park de Hoge Veluwe Camping IJsselstrand / Het Zwarte Schaap
20
A.G.Uenk A. Heebink dhr. Kool M. Kammeijer H. Kammeijer R.H. ter Heide mevrouw M. Nouwt E. Geel mevrouw A. Redschaad-Paulus dhr. Slager B. Benedictus B. Breedijk A. van Oijen mevrouw A. Prins W.F. Jacobs O. Leeuwis A. Licht dhr. Beukhof W. Takkenkamp
