Uitnodiging
Kleur erkennen! Cultuurverschillen in de strafrechtstoepassing: je begrijpt het pas als je het wilt zien
Congres RSJ 2015
Donderdag 12 maart 2015 Heerlickheijd van Ermelo
Kleur erkennen! Cultuurverschillen in de strafrechtstoepassing: je begrijpt het pas als je het wilt zien
De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) organiseert een congres over culturele diversiteit in de strafrechtstoepassing. Het congres vindt plaats op 12 maart 2015 in congrescentrum Heerlickheijd van Ermelo.
Thema
Heel wat justitiabelen in gevangenissen, tbs-klinieken en justitiële jeugdinrichtingen hebben een andere culturele achtergrond dan de Nederlandse/Westerse. Dat stelt zowel strafrechtelijk vervolgde en ingesloten mensen als medewerkers in alle fasen van de uitvoeringspraktijk voor problemen. Miscommunicatie en onbegrip kunnen afbreuk doen aan de procesgang en doelmatigheid van diagnostiek en behandeling en aan het detentie-leefklimaat maar kunnen ook leiden tot klachten en agressie. Hoewel er aandacht is voor de behoeften van mensen met een andere achtergrond (bijvoorbeeld door het voorzien in een diversiteit aan geestelijke verzorging) en hoewel maatwerk vaak hoog in het vaandel staat, is het de vraag of interculturalisatie structureel is ingebed in de omgang met en behandeling van de betrokken mensen. Op het congres zullen onder meer de volgende vragen aan de orde komen: --Is het strafrecht voldoende up-to-date om van toepassing te zijn op verdachten met diverse culturele achtergronden en zijn justitiële inrichtingen voldoende toegerust om te gaan met alle culturele verschillen? --Op welke wijze wordt in het kader van het beleidsprogramma ‘Dagprogramma, beveiliging en toezicht op maat’ (DBT) binnen het gevangeniswezen aandacht besteed aan culturele diversiteit? --Houden diagnostiek- en risicotaxatie-instrumenten binnen de forensische zorg voldoende rekening met de culturele achtergrond van de justitiabele/patiënt? --Hoe wordt getracht vervreemding van allochtone jongeren
1
in justitiële jeugdinrichtingen tegen te gaan? --Hoe resocialiseren we daders van cultuurgerelateerde strafbare feiten? Het congres beoogt de al langer lopende vraagstukken te actualiseren en wil dat op een eigentijdse manier doen, namelijk door de bezoekers veel ruimte te bieden mee te discussiëren in rondetafelgesprekken. De aanbevelingen die in de parallelsessies van de ochtend en in de rondetafelgesprekken van de middag naar voren komen worden verwerkt in een document dat aan alle deelnemers toegestuurd zal worden. Doelgroep Dit congres is interessant voor: beleidsmakers en -adviseurs van de betrokken ministeries, openbaar ministerie, zittende magistratuur, advocaten, inspecties, reclasseringsorganisaties, parlementariërs, belangenorganisaties van gedetineerden, behandelaars, wetenschappers, medewerkers van gemeenten en al degenen die in het gevangeniswezen, de justitiële jeugdinrichtingen, de jeugdzorgplusinstellingen of in de forensische zorg werkzaam zijn. In deze brochure treft u het programma van het congres aan (eventuele wijzigingen voorbehouden). Noot voor advocaten, psychologen, psychiaters en pedagogen: Voor het congres wordt accreditatie aangevraagd bij de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA), het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) en de Nederlandse Verenging van Pedagogen en Onderwijskundigen (NVO).
2
Programma 09.00 Ontvangst 10.00 Welkomstwoord door de dagvoorzitter en door de algemeen voorzitter van de RSJ Drs. J.B. (Jan Bart) Wilschut, dagvoorzitter en mr. L.A.J.M. (Leo) de Wit, algemeen voorzitter van de RSJ Jan Bart Wilschut studeerde politicologie en werkte als freelance journalist bij verschillende opiniebladen en als verslaggever bij de radio. Sinds 1999 treedt hij op als debatleider bij bijeenkomsten van tal van organisaties. Jan Bart is ambassadeur van De Promotiekamer; een instituut (verbonden aan Tilburg University) dat allochtone academici faciliteert in hun streven te promoveren. Leo de Wit is sinds 1969 werkzaam geweest binnen de justitiële organisatie, onder andere als Hoofdofficier van Justitie in Breda, Rotterdam en Amsterdam. Leo de Wit is bestuursvoorzitter van Buma/Stemra en sinds juli 2012 algemeen voorzitter van de RSJ. 10.15 Het conflict als teken van integratie Prof. dr. P.J. (Paul) Scheffer, hoogleraar Europese Studies aan Tilburg University Paul Scheffer zal eerst de stand van de integratie in de Nederlandse samenleving in getal en maat schetsen op basis van een vergelijking tussen Amsterdam en Rotterdam die hij kortgeleden maakte. Daarna zal hij ingaan op de normatieve dilemma’s van integratie, vooral waar het gaat om de juridische en morele benadering van gelijke behandeling, twee benaderingen die niet samenvallen. Vervolgens zal hij beide benaderingen toetsen aan de immigratiegeschiedenis van Amerika om te zien of de overeenkomsten of juist de verschillen overheersen. Betoogd zal worden dat Europa en Amerika meer gemeenschappelijk hebben dan we denken. Ten slotte licht Scheffer de betekenis van deze benadering toe voor het specifieke domein van strafrecht en rechtshandhaving in Nederland. 3
11.00 Discussie 11.30 Pauze en verplaatsing naar de parallelsessies 11.50 Parallelsessies (zie pagina 7 t/m 18 voor uitgebreide informatie) 1. Multiculturaliteit in de opsporing en in de rechtszaal 2. Etnische minderheden, criminaliteit en het Nederlandse strafrecht: hoe ervaren mensen uit verschillende culturen het gestraft worden? Hoe ervaren ze gezag zoals dat in Nederland uitgeoefend wordt? 3. Diagnostiek bij jonge justitiabelen met diverse culturele achtergronden: een kwestie van specifieke vragen van de rechter-commissaris, van specifieke vaardigheden van de diagnosticus, van specifieke kenmerken van de cliënt of van specifieke eigenschappen van het diagnostisch instrumentarium? 4. Forensische rapportage bij verdachten met diverse culturele achtergronden 5. Amsterdam en zijn Top 600: behandelen èn straffen, èn daarbij rekening houden met culturele diversiteit 6. De allochtone jeugd heeft de transculturele toekomst: bespiegelingen rond de bejegening van jongeren met een cultureel diverse achtergrond in de JJI 7. Cultuursensitief werken met jongeren met een lichte verstandelijke beperking in de justitiële hulpverlening: een dubbele uitdaging 8. Etnocentrisme in de forensische psychiatrie 9. Structurele aandacht voor culturele diversiteit in forensische zorginstellingen: project Intercom in de Pompestichting 10. Wakker liggen van (gevangenis)cultuur: cultuursensitief werken in detentie, uitdagingen en drempels 11. Vreemdelingen met psychiatrische problematiek in DJI-inrichtingen 12. Reclassering en culturele diversiteit
4
13.00 Lunch 14.00 Niet culturen maar mensen ontmoeten elkaar: culturele diversiteit in het justitiële werkveld Drs. K . (Kaveh) Bouteh, senior adviseur Pharos Herkent u dit? In het werken met en begeleiden van justitiabelen met een andere culturele achtergrond: --kan ik vaker geen helder beeld krijgen van de klachten, de oorzaken en de gevolgen, --kosten de gesprekken mij extra energie en zie ik er meer tegenop, --heb ik soms het gevoel dat we langs elkaar heen praten. Een goede bejegening van justitiabelen is van groot belang. Communicatie is hierbij het belangrijkste instrument. Men wil serieus genomen worden en graag voldoende tijd en aandacht krijgen om zijn/haar verhaal te doen. De omgang en communicatie met justitiabelen met een andere culturele achtergrond gaat niet iedereen even gemakkelijk af. Gevoelens van onzekerheid en onmacht kunnen daarbij een rol spelen. De verwachtingen en verantwoordelijkheden zijn niet altijd helder. Miscommunicatie kan de effectiviteit van goede begeleiding negatief beïnvloeden. Het is belangrijk dat professionals goed weten hoe communicatieprocessen verlopen. In deze plenaire lezing hanteert Kaveh Bouteh een interactieve discussievorm met als doel de eigen vanzelfsprekendheden en vooroordelen beter te leren kennen. Verder zal hij aandacht besteden aan cultuurverschillen, cultuurgebonden hulpzoekgedrag en effectief communiceren, met voorbeelden van enkele “do’s and don’ts” in de communicatie.
5
14.45 Rondetafelgesprekken (zie pagina 19 t/m 21 voor uitgebreidere informatie)
1. Geradicaliseerde justitiabelen: opsluiten en/of hulp verlenen? 2. Transculturele diagnostiek: gaat het ooit lukken? 3. Gedwongen jeugdzorg of JJI? 4. Transcultureel gevoelig behandelen in forensisch kader 5. Een rol voor ouders bij behandeling in de jeugdinrichting 6. LVB-ers met een andere culturele achtergrond in de strafrechtketen 7. ‘Dagprogramma, beveiliging en toezicht op maat’ (DBT) 8. Allochtone ingeslotenen en hun detentiebeleving 9. Multiculturaliteit in de (verschillende fasen van) de strafrechtketen: samenwerking/opvolging binnen de keten 10. Vrijheidsbeneming van vreemdelingen vraagt om cultuursensitiviteit 11. Nazorg/re-integratie na detentie 15.45 Afsluitende plenaire sessie onder leiding van de dagvoorzitter met de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie mr. F. (Fred) Teeven 16.30 Borrel
6
Dr. J.H.L.J. (Janine) Janssen, politie: hoofdonderzoeker Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld (LEC EGG) en universitair docent criminologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam Mr. A.H.J.M. (Achilles) Damen, advocaat-generaal (Openbaar Ministerie) Hoe komen eergerelateerde zaken bij de politie in beeld? Wat doet het OM rond eergerelateerde zaken en wat gebeurt er vervolgens in de rechtszaal? Is deze vorm van geweld alleen maar cultureel te duiden of spelen wellicht ook andere factoren een rol? Doel van de parallelsessie is om aan de hand van het onderwerp eergerelateerd geweld deelnemers inzicht te bieden in en bewust te maken van de uitdagingen waarvoor de veiligheidszorg in de multiculturele samenleving zich geplaatst ziet.
7
1 Parallelsessie
Multiculturaliteit in de opsporing en in de rechtszaal
Parallelsessie
2
Etnische minderheden, criminaliteit en het Nederlandse strafrecht: hoe ervaren mensen uit verschillende culturen het gestraft worden? Hoe ervaren ze gezag zoals dat in Nederland uitgeoefend wordt? Prof. dr. P.J. (Paul) Scheffer, hoogleraar Europese Studies aan Tilburg University Prof. dr. F. (Frank) Bovenkerk, em. hoogleraar criminologie aan de Universiteit van Utrecht, bijzonder hoogleraar op de FORUM Frank Buijs leerstoel Radicalisering Studies aan de Universiteit van Amsterdam Jeugd en jongvolwassenen binnen de verschillende migrantengroepen (de één meer dan de ander) laten veel confrontaties zien met het gezag in Nederland, wat vaker dan bij autochtonen leidt tot strafrechtelijk ingrijpen; de straffen zijn dan bovendien zwaarder. Dit fenomeen doet veel vragen rijzen die inmiddels geleid hebben tot veel onderzoek, maar het laatste woord is er nog niet over gezegd. Zijn het transculturele en/of oorspronkelijke migratiefactoren die hiertoe leiden dan wel zijn de politie en het rechtssysteem in Nederland selectief of zelfs discriminerend? Hoe ervaren allochtonen straf? Speelt het eeuwig ontkennen van hun aandeel in de misdragingen een rol; maakt dat rechters radeloos en straffen ze daarom langer? Is wellicht de advocatuur onvoldoende cultureel sensitief bij het verdedigen? Of zijn de Nederlandse Marokkaan en Antiliaan gewoonweg crimineler dan hun lotgenoten in de ons omringende landen? Scheffer en Bovenkerk publiceren regelmatig over deze vragen in media en boeken. Na korte inleidingen op deze thematiek gaan zij met elkaar en met de deelnemers aan deze parallelsessie in discussie. Wie zich wil voorbereiden: meest recent van de hand van Bovenkerk verscheen bij Boom Lemma: ‘Marokkaan in Europa, crimineel in Nederland’. Van Scheffer is het meest bekend ‘Het land van aankomst’ dat verscheen bij de Bezige Bij; het boek werd in beeld gebracht in een televisie-drieluik met dezelfde titel (Uitzending gemist). 8
Mr. dr. L. (Lieke) Van Domburgh, senior onderzoeker bij Rentray en VUmc Dr. D.J. (David) Vinkers, psychiater (Antilliaanse expertise) te Rotterdam Antilliaanse en Marokkaanse jongeren in Nederland komen relatief vaak in aanraking met justitie. Tegelijkertijd komen zij minder vaak voor behandeling terecht bij de geestelijke gezondheidszorg dan jongeren met een Nederlandse achtergrond. Hierbij spelen waarschijnlijk zowel sociaaleconomische factoren een rol, zoals het opgroeien in een één-oudergezin, schoolverzuim, voortijdig schoolverlaten en werkloosheid, maar ook culturele factoren als het sneller uiten van emoties en een (gevoelde) isolatie van de Nederlandse samenleving. Vooral bij eerste generatie Antilliaanse en Marokkaanse jongeren is er vaak sprake van een matige taalbeheersing. Hierdoor blijft onduidelijk wat er precies aan de hand is en – mede door gebrek aan culturele kennis – hoe deze jongeren te begeleiden. In deze parallelsessie wordt dit thema nader uitgewerkt en een efficiënte aanpak van deze jongeren besproken. Hoe kunnen wij op adequate wijze psychische problematiek bij deze doelgroep herkennen? Welke factoren spelen mee bij de diagnostiek, maar ook bij het al dan niet tijdig in zorg komen van Antilliaanse en Marokkaanse jongeren met gedragsproblematiek?
9
3 Parallelsessie
Diagnostiek bij jonge justitiabelen met diverse culturele achtergronden: een kwestie van specifieke vragen van de rechter-commissaris, van specifieke vaardigheden van de diagnosticus, van specifieke kenmerken van de cliënt of van specifieke eigenschappen van het diagnostisch instrumentarium?
Parallelsessie
4
Forensische rapportage bij verdachten met diverse culturele achtergronden Prof. dr. G. (Gerben) Meynen, bijzonder hoogleraar forensische psychiatrie aan Tilburg University Mr. drs. L.E. (Laura) van Oploo, promovenda Tilburg University Binnen de forensische psychiatrie is in toenemende mate sprake van etnische en culturele pluriformiteit. De verwachting is dat het aandeel personen met een niet-Nederlandse achtergrond in de toekomst zal toenemen. De multiculturele context kan het psychiatrisch onderzoek pro Justitia compliceren. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan een verstoord communicatieproces, wat misinterpretaties en een gebrekkige vertrouwensrelatie tot gevolg kan hebben. Ook psychologisch testmateriaal kent soms een culturele bias en kan bovendien sterk op westers onderwijs geënt zijn. Dergelijke factoren kunnen leiden tot verschillen in adviezen aan de rechter. Dat kan de beslissing van de rechter over de sanctie beïnvloeden en tot individuele en maatschappelijke risico’s leiden. Het doel is om zicht te krijgen op de kwetsbaarheden en complicerende factoren bij het rapporteren over mensen met uiteenlopende culturele en etnische achtergronden en mogelijke oplossingen te identificeren. Uitgangspunt daarbij is dat zowel rapporteurs als juristen kunnen bijdragen aan het verminderen van deze risico’s, waarbij bij voorkeur gezamenlijk verantwoordelijkheid wordt genomen.
10
Drs. E.J (Erik) Jongman, psychotherapeut, regievoerder Expertise Netwerk Forensische Zorg, inhoudelijk hoofd forensische polikliniek van de Bascule, docent bij de RINO Groep Utrecht Drs. W. (Wilco) Tuinebreijer, psychiater, eerste geneeskundige GGD Amsterdam De indringende focus op de groep veelplegers in Amsterdam genereert een enorme hoeveelheid ervaring met straffen èn behandelen van deze doelgroep, rekening houdend met een grote culturele diversiteit. Tegelijkertijd worden wetenschappelijke data verzameld: leeftijdsopbouw, delictgedrag, diagnoses naast de culturele achtergronden. Dit betreft niet alleen de etnisch-culturele achtergrond, maar ook het vaststellen tot welke generatie binnen die culturele groep de betreffende mensen behoren, welke diagnoses op de voorgrond staan en waar en hoe deze mensen wonen. Gaandeweg het project cumuleren de data zodanig dat de klinische toepassing verder ontwikkeld kan worden. Welke behandeling lijkt aan te slaan bij welk deel van de doelgroep of moet een interventie worden aangepast naar gelang de culturele achtergrond daarom vraagt? Naast empirische data worden klinische ervaringen gepresenteerd en worden nieuwe therapeutische richtingen ter discussie gesteld bij de participanten.
11
5 Parallelsessie
Amsterdam en zijn Top 600: behandelen èn straffen, èn daarbij rekening houden met culturele diversiteit
Parallelsessie
6
De allochtone jeugd heeft de transculturele toekomst: bespiegelingen rond de bejegening van jongeren met een cultureel diverse achtergrond in de JJI J.P. (Joop) van der Vlugt, directeur bij Het Poortje Jeugdinrichtingen Drs. G.O. (Glenn) Helberg, kinder- en jeugdpsychiater en voorzitter van het Overlegorgaan Caribische Nederlanders (OCaN) De opvang en behandeling van jongeren met een cultureel diverse achtergrond vraagt een andere aanpak dan die we kennen van de justitiële bejegening van volwassenen. Dat heeft te maken met tweede en derde generatie-aspecten en dus met een andere integratiefase waarin deze gedetineerde jongeren verkeren. Het heeft ook te maken met de betrokkenheid van ouders – vaak van de eerste generatie – die we in de JJI’s een plek willen geven bij het onderwijs aan en de behandeling van de jongeren. Met de zich wijzigende geografische spreiding bij het plaatsen van jongeren en met de steeds verdergaande ambulantisering van de interventies wijzigen ook de eisen die aan het beleid rond deze jongeren en vooral ook de eisen die aan de medewerkers van JJI’s gesteld worden.
12
L. (Lidwien) Schulten, senior projectmanager bij de William Schrikker Groep Drs. I. (Imad) Moukaddim, criminoloog en gebiedsmanager bij de William Schrikker Groep Jongeren met een lichte verstandelijke beperking (LVB) zijn oververtegenwoordigd in zwaardere vormen van justitiële jeugdzorg. Hun LVB blijkt een van de risicofactoren. Hetzelfde geldt voor jongeren met een van oorsprong niet-westerse culturele achtergrond; met name eerste en tweede generatie migranten komen vaker met justitie in aanraking. Binnen de cliëntengroep van de William Schrikker Groep, een landelijk werkende specialistische jeugdzorgorganisatie, komen beide risicofactoren voor delinquent gedrag vaak samen. Dat vormt een dubbele uitdaging in de begeleiding van deze jongeren binnen de Jeugdreclassering en de uitvoering van gedragsinterventies, zoals bv. de leerstraf So-Cool. De sprekers vertellen vanuit theorie, maar vooral vanuit de praktijk, wat succesfactoren en handvatten kunnen zijn (ook preventief) om zowel aan te sluiten bij de LVB als bij de bi-culturele context van deze jongeren.
13
7 Parallelsessie
Cultuursensitief werken met jongeren met een lichte verstandelijke beperking in de justitiële hulpverlening: een dubbele uitdaging
Parallelsessie
8
Etnocentrisme in de forensische psychiatrie Prof. dr. F. (Frank) Kortmann, em. hoogleraar transculturele psychiatrie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en als psychotherapeut werkzaam voor allochtone tbs-ers bij de Pompestichting in Nijmegen Vroeger was Nederland in grote lijnen monocultureel. Men kende elkaar en wist wat men aan elkaar had. Ons land wordt steeds meer multicultureel. Dat betekent dat mensen elkaar niet meer automatisch verstaan. De natuurlijke reactie daarop is: ‘soort zoekt soort’. Mensen die wat langer in het buitenland gewerkt hebben weten dit uit eigen ervaring. Als ze het echt plezierig en ontspannen willen hebben zoeken ze hun landgenoten op. Aan dat ‘soort zoekt soort’ ligt een diepere emotie ten grondslag, namelijk ‘onbekend maakt onbemind’. En dat, op zijn beurt, is toe te schrijven aan etnocentrisme. Onder etnocentrisme wordt verstaan de bij iedereen van nature aanwezige overtuiging dat de eigen normen en waarden de beste zijn, en dat mensen die andere normen en waarden hebben, minder goede, inferieure, achterlijke of zelfs slechte mensen zijn. De PVV belijdt deze mening openlijk. Maar mensen met andere normen en waarden dan de mijne redeneren op dezelfde wijze. En wie heeft dan gelijk? Hier raken we aan de wortel van discriminatie. Ongeveer 30% van de patiënten in tbs-klinieken komt uit een niet-westerse cultuur. Zij lopen daardoor het risico ‘onbemind’ te zijn. Deze parallelsessie is bedoeld om hulpverleners zich hiervan bewust te maken en hen strategieën aan te reiken om deze drempel te slechten.
14
D. (Diana) Thomas, werkzaam bij de Pompestichting in Nijmegen als sociotherapeut en projectleider interculturele communicatie Drs. M. (Marlies) van den Berg, junior onderzoeker bij FPC Dr. S. van Mesdag te Groningen Angola, België, Duitsland, Guatemala, Irak, Marokko, Nederlandse Antillen, Peru, Rusland, Somalië, Sri Lanka, Suriname, Thailand, Turkije, Venezuela, Joegoslavië. Zomaar een rijtje landen zou je denken, maar bijna 30% van de patiënten in de Pompestichting is hier geboren! Al deze landen hebben een eigen cultuur, maar ook een eigen manier van communiceren. Patiënten moeten zich vaak aanpassen aan de (Westerse) bejegening in de tbs-klinieken. Maar hoe kunnen wij meer aansluiting vinden bij de achtergrond van allochtone patiënten, zodat we elkaars taal leren spreken en zodoende elkaar beter leren begrijpen? Situaties met patiënten zijn soms lastig te beoordelen en een onjuiste interpretatie van wat je ziet en hoort is snel gemaakt. Het project Intercom heeft als doel de (interculturele) communicatie tussen sociotherapeut en patiënt te verbeteren en zodoende de behandeling. Het project Intercom staat stil bij de eigen cultuur in de communicatie met de patiënten. Een belangrijk punt in dit programma is dat patiënten worden uitgenodigd deel te nemen aan het trainingsprogramma en hun ervaringen te delen. Het project Intercom is in september 2014 van start gegaan en omvat de volgende onderwerpen: -- Werkconferentie -- Invoering van gedragsregels -- Training Interculturele Communicatie -- Cultureel Interview -- Cultuur als item in bespreking van behandeling. Naar verwachting zullen de eerste resultaten van het project Intercom in maart 2015 bekend zijn. Marlies van den Berg zal hierop reageren, mede op basis van haar ervaringen in FPC Van Mesdag. 15
9 Parallelsessie
Structurele aandacht voor culturele diversiteit in forensische zorginstellingen: project Intercom in de Pompestichting
Parallelsessie
10
Wakker liggen van (gevangenis)cultuur: cultuursensitief werken in detentie, uitdagingen en drempels Dr. B. (Bart) Claes, postdoctoraal onderzoeker aan de Vrije Universiteit Brussel (Faculteit Recht en Criminologie) en aan de Erasmushogeschool Brussel en verbonden aan de onderzoeksgroep Crime & Society
De gevangenis is een bijzonder complexe, dynamische organisatie met een verscheidenheid aan doelstellingen en een diversiteit aan relaties, culturele eigenschappen en structurele karakteristieken. Door ontwikkelingen van binnenuit (in de gedetineerdenpopulatie) en van buitenaf (nieuwe eisen aan het gevangeniswezen) groeit de noodzaak in te zetten op structurele verandering. De organisatiestructuur, de medewerkers, bejegening en het aanbod moeten door een intercultureel veranderingsproces worden afgestemd op eisen die de multiculturele samenleving stelt. Deze parallelsessie richt zich op het belang van interculturalisering en cultuursensitief werken, de uitdagingen en drempels in een detentiecontext.
16
Drs. M. (Maaike) Philippi, Gz-psycholoog, hoofdbehandelaar bij FPC Veldzicht P. (Piet) De Jong, forensisch maatschappelijk werker bij FPC Veldzicht
11
Een groot gedeelte van de justitiabelen in inrichtingen bestemd voor opname van vreemdelingen heeft een andere cultuur, kampt met psychische problemen en is daarnaast niet in het bezit van een vergunning om in Nederland te mogen verblijven. Tijdens een maatregel of straf kunnen bovengenoemde componenten met elkaar botsen. Dat levert soms lastige situaties op voor betrokkenen, begeleiders en de rechterlijke macht. Binnen DJI bestaat een overleg met ketenpartners om voor deze situaties efficiënte oplossingen te vinden. Tijdens deze parallelsessie zullen de sprekers een aantal van deze oplossingen illustreren aan de hand van voorbeelden uit de TBS, PIJ en ISD. Zij zullen ingaan op de interstatelijke overdracht en op de vraag hoe dit verbeterd kan worden. Tevens zullen zij de discretionaire bevoegdheid van de Staatsecretaris belichten om zo aanpassingen vanuit de praktijk te vertalen naar aanpassingen in de wet en regelgeving.
17
Parallelsessie
Vreemdelingen met psychiatrische problematiek in DJI-inrichtingen
Parallelsessie
12
Reclassering en culturele diversiteit Prof. mr. M.M. (Miranda) Boone, universitair hoofddocent straf(proces)recht en criminologie aan de Universiteit Utrecht, bijzonder hoogleraar penitentiair recht en penologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en lid van de sectie gevangeniswezen van de RSJ
M. (Mamoun) el Loukili, trainer en interventiecoach bij de Stichting Verslavingsreclassering GGZ (SGV) in Arnhem, Amsterdam en Utrecht De reclassering heeft bij het omgaan met cliënten uit etnische en culturele minderheden verschillende hordes te nemen: het bereiken van de (potentiële) cliënt, de taal, ontkenning (van het delict) en het motiveren tot meewerken aan gedragsinterventies. Leiden deze hindernissen ertoe dat deze mensen minder effectief worden geholpen of soms in het geheel niet worden bereikt? Lukt het om zowel tegemoet te komen aan verwachtingen van de cliënt als die van de opdrachtgever (OM, rechter, DJI)? Kan de reclassering de situatie voldoende helder overbrengen in de voorlichting aan justitie? Is de reclasseringswerker voldoende toegerust (communicatievaardigheid, screeningsinstrumenten) op problematiek rond cultuurverschillen? Wat is er nu en in de nabije toekomst nodig om deze problematiek het hoofd te bieden? Deze en andere vragen komen in deze sessie aan de orde, zodat deelnemers hierover met de sprekers en elkaar van gedachten kunnen wisselen.
18
Tijdens de rondetafelgesprekken gaat een achttal genodigde deskundigen – zij vormen de ‘binnenring’ – met elkaar in discussie rondom één van onderstaande thema’s. De discussie wordt geleid door een tafelvoorzitter en vindt plaats aan de hand van een aantal vooraf geformuleerde stellingen. De overige congresdeelnemers nemen plaats in de ‘buitenring’ en worden in tweede instantie door de tafelvoorzitter betrokken bij de discussie. De resultaten van de rondetafelgesprekken worden teruggekoppeld tijdens de afsluitende plenaire sessie. Tevens worden de aanbevelingen of hoofdlijnen van de discussie genotuleerd en samengebracht in een algemeen document dat aan alle congresdeelnemers achteraf wordt toegestuurd.
1. Geradicaliseerde justitiabelen: opsluiten en/of hulp verlenen? Actuele gebeurtenissen vragen om meer preventieve maatregelen, maar zijn overtuigingen en gedrevenheid van geradicaliseerde verdachten en veroordeelden een punt van aandacht in justitiele inrichtingen? En zo ja, wat voor aandacht: bespreken, beïnvloeden, behandelen, respecteren?
2. Transculturele diagnostiek: gaat het ooit lukken?
Hoe willen we uiteindelijk omgaan met de enorme diversiteit aan culturen die onze diagnostiek mede bepalen? Op naar ‘Esperanto-diagnostiek’? En hoe kan de strafrechtelijke procedure hiermee uit de voeten?
3. Gesloten jeugdzorg of JJI?
Veel rechters neigen de laatste jaren tot gesloten plaatsing in de jeugdzorg-plus. Welke jongeren krijgen (nog) een vrijheidsstraf opgelegd? Speelt culturele diversiteit een rol bij deze keuze? Waar ligt dan de grens tussen individualisering en ongelijke rechtsbedeling? En wat betekent dit voor de samenstelling van de populatie in de kleiner wordende JJI’s?
19
Rondetafelgesprekken
Rondetafelgesprekken
Rondetafelgesprekken
4. Transcultureel gevoelig behandelen in forensisch kader
Het onderkennen en behandelen van psychische problematiek bij patiënten uit andere culturen stelt medewerkers in deze sector voor speciale uitdagingen. Zijn zij hierop toegerust? Worden ze hierbij voldoende gesteund door beleid, management en onderzoek? In ochtendsessies zijn deze punten aan de orde geweest. Dit rondetafelgesprek biedt gelegenheid om hier verder op in te gaan.
5. Een rol voor ouders bij behandeling in de jeugdinrichting
Ouders uit culturele minderheidsgroepen laten zich niet gemakkelijk betrekken bij de opvang, opvoeding, zorg en behandeling van hun kinderen in de gesloten settings. Is het toch denkbaar dat ouders – ook al kennen zij heel verschillende culturele achtergronden – samen inbreng hebben in de bejegening van hun kinderen binnen justitie en jeugdzorg?
6. LVB-ers met een andere culturele achtergrond in de strafrechtketen
Allochtoon, LVB-er of beide? Hoe vaardig zijn alle spelers in de strafrechtketen in de omgang met mensen uit diverse culturele groepen die ook nog eens verstandelijk beperkt zijn? Met name zal de discussie zich richten op het overdragen van informatie, van intenties en van beleid tussen politie, reclassering/Raad voor de Kinderbescherming, rechtbank, advocatuur, JJI/hvb en uiteindelijk JJI/gevangenis.
7. ‘Dagprogramma, beveiliging en toezicht op maat’ (DBT) Bij DBT wordt voor elke gedetineerde een detentie- en re-integratieplan opgesteld. Afhankelijk van iemands opstelling en gedrag kan een gedetineerde promoveren of degraderen. In welke mate houdt DBT hierbij rekening met etniciteit? Moet dat trouwens?
20
Veel allochtone gedetineerden beleven hun detentie als asielverlening: regelmaat, ‘natje en droogje’, dagbesteding en redelijk drugsvrij functioneren bezorgt hen zekerheid in het dagelijks bestaan. Zeker ook wanneer sprake is van een verstandelijke beperking. Schiet het strafrecht zijn doel voorbij als er geen sprake meer is van beleving van straf in engere zin? Ervaringen worden uitgewisseld rond belevingen binnen verschillende culturen.
9. Multiculturaliteit in de (verschillende fasen van) de strafrechtketen: samenwerking/opvolging binnen de keten Is er voldoende sprake van cultuurgevoeligheid en rechtsgelijkheid in de rechtsgang en in de strafrechtketen? En is het met het oog daarop nodig om in de personeelsteams mensen met verschillende culturele achtergronden op te nemen?
10. Vrijheidsbeneming van vreemdelingen vraagt om cultuursensitiviteit Tot een vrijheidsstraf veroordeelde vreemdelingen worden in beginsel na hun detentie uitgezet. Hoe moet in die wetenschap invulling gegeven worden aan bejegening en re-integratie? En hoe kan hierbij rekening worden gehouden met alle verschillende culturele achtergronden? Of hoeft dat niet?
11. Nazorg/re-integratie na detentie
Reclassering en – vooral – gemeenten hebben taken met betrekking tot de nazorg en re-integratie van (ex-)gedetineerden in de samenleving. Onderdak, werk en inkomen, schulden en zorg moeten zo goed mogelijk geregeld zijn om de kansen op recidive zo klein mogelijk te houden. Moet daarbij rekening worden gehouden met de culturele achtergrond? Zo ja, hoe dan?
21
Rondetafelgesprekken
8. Allochtone ingeslotenen en hun detentiebeleving
Praktische informatie Datum:
Donderdag 12 maart 2015
Tijd:
09.00 – 17.30 uur
Congreslocatie:
Heerlickheijd van Ermelo Staringlaan 1 3852 LA Ermelo http://www.goldentulipheerlickheijdvanermelo.com/nl
Bereikbaarheid met openbaar vervoer:
Vanaf NS-station Ermelo: --voor de deelnemers aan het RSJ-congres rijdt een gratis pendelbus tussen de congreslocatie en NS-station Ermelo (reistijd 5 tot 10 minuten); de pendelbus rijdt ’s ochtends tussen 8:45 en 10:00 uur en ’s middags tussen 16:30 en 17:45 uur --Buurtbus 501 (richting Garderen) naar halte ’t Weitje in Ermelo (bus rijdt één keer per uur). De looptijd vanaf halte ’t Weitje naar de congreslocatie bedraagt circa 15 minuten. Vanaf NS-station Harderwijk: --Bus 205 (richting Barneveld) naar halte Nassaulaan in Ermelo (bus rijdt elk half uur). De looptijd vanaf halte Nassaulaan naar de congreslocatie bedraagt circa 5 minuten. --Bus 104 (richting Apeldoorn) naar halte Nassaulaan in Ermelo (bus rijdt één keer per uur). De looptijd vanaf halte Nassaulaan naar de congreslocatie bedraagt circa 5 minuten.
22
Parkeren:
De congreslocatie heeft voldoende gratis parkeergelegenheid.
Kosten:
Deelname aan dit congres is kosteloos.
Aanmelding:
--Aanmelding is uitsluitend mogelijk via de website http://www.congresrsj2015.nl/ --Bij aanmelding geeft u op aan welke parallelsessie en aan welk rondetafelgesprek u bij voorkeur deelneemt. U kunt drie opties opgeven. Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met uw voorkeur(en). --Aanmelden is mogelijk tot 26 februari 2015
Informatie over de aanmelding:
Ministerie van Veiligheid en Justitie Bureau Protocol & Evenementen S.M.M. (Suzan) Copes van Hasselt
[email protected] o.v.v. Congres RSJ 2015
Informatie over de organisatie:
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) F.A. (Frank) Groeneveld 070 - 361 93 44
Informatie over de inhoud:
Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) M.A.T. (Marleen) Kuijs 070 - 361 93 54
Algemene informatie over het congres:
Volg onze website (www.rsj.nl) en ontvang onze nieuwsbrief voor actuele informatie over het congres.
23
