Kleur onder controle. donderdag 13 maart 14

Kleur onder controle

donderdag 13 maart 14

Digitale revolutie!


Mijlpalen op een rij: ✦

✦

1974: Kodak ontwikkelt de eerste kleurenfilter voor digitale beelden (Bayern Pattern). 1981: Eerste digitale camera verschijnt, de Sony Mavica.


✦

1984: De eerste inkjetprinter voor de consumentenmarkt: de HP ThinkJet.

✦

1988: JPG beeldcompressie wordt ontwikkeld

✦

1991: het World Wide Web (WWW) ontstaat.

✦

✦

✦

1994: Sandiks introduceert de CompactFlash geheugenkaart. 1998: Sony komt met de Mavica FD-71, een camera met diskette. 2000: Eerste telefoons met ingebouwde camera.


✦

✦

✦

✦

2001: Canon komt met de eerste digitale spiegelreflex camera, de Canon 1D met 4,1 megapixels. 2003: De eerste betaalbare digitale spiegelreflex camera, de Canon 300 D. Anno nu: Spiegelreflexcamera’s nemen ook videobeelden in HD-kwaliteit op. Binnenkort allemaal in fullframe!


Photoshop: ✦

✦

In 1990 komt Photoshop voor het eerst op de markt en inmiddels aanbeland in versie CS 6 en er kan steeds meer. Photoshop: een ware revolutie...



De revolutie is nog in volle gang! ✦

✦

Fotoapps worden ontwikkeld voor mobile apparaten zoals telefoons en tablets. ‘Snapshots’ met automatische filters. Over kleurzwemen gesproken!


Licht en Kleur


Kleur heeft alles met licht te maken. Maar wat is dat eigenlijk, ‘kleur’ en ‘licht’? Waarom en hoe zien we kleur? Wat hebben licht en kleur met elkaar te maken?


✦

Zonder licht geen kleur!

✦

Licht bestaat uit lange en korte golflengtes.

✦

licht wordt afgebogen door de atmosfeer.


Lichtbronnen: ✦

Kaarsen

✦

Lampen

✦

Vuur

✦

TL-licht

Reflectie: ✦

✦

Voorwerp zien we pas wanneer het licht reflecteert Gras ziet groen, omdat alleen de groene kleur reflecteert


✦

✦

✦

Met kleurenfilters kun je het licht optisch mengen. Zonder licht geen fotografie. Niet voor niets wordt fotografie wel ‘schrijven met licht’ genoemd.


Kleurbeheer, wat is dat?


Er zit een groot verschil in de manier waarop verschillende apparaten met kleuren omgaan. ✦

✦

✦

✦

Een camera moet kleuren uitlezen van een sensor. Een monitor toont ze aan de hand van gekleurde pixels met licht erachter. Een printer maakt de kleuren door verschillende inkten met elkaar te mengen. Een vaklab werkt met verschillende lagen kleurstoffen.


Allemaal verschillende manieren om kleuren weer te geven in verschillende omgevingen. ✦

✦

✦

Op een monitor is het gemakkelijk om een heldere felle kleur te maken. Op een afdruk is een felle kleur lastiger omdat hier gewerkt wordt met de reflectie van licht op de afdruk. Met kleurbeheer probeer je deze verschillende methoden zo goed mogelijk op elkaar af te stemmen.


We kunnen kleuren op twee manieren mengen: met licht en met inkt of verf. ✦

✦

Mengen met gekleurd licht noemen we additief mengen. Het beeldscherm maakt gebruik van deze manier tot het vormen van kleuren.


✦

✦

Mengen met inkt of verf heet subtractief mengen. Dit betekent in deze context: licht wegnemend. De printer maakt gebruik van deze manier tot het vormen van kleuren.


Met de drie primaire kleuren yellow (geel), cyaan (blauw) en magenta (rood) is elke gewenste kleurtoon te mengen. ✦

✦

Primaire kleuren. Mengkleuren zijn groen (C+Y), paars (C+M) en rood (M+Y).

✦

Alle drie de kleuren samen leveren zwart op.

✦

Ook inkjetprinters werken met CMYK.


Desktop inkjet printers gebruiken CMYK inktkleuren.

✦

✦

Er moet een vertaalslag gemaakt worden. Niet zelden blijkt echter de afdruk te donker, of dat de kleuren niet kloppen met hetgeen de foto op het beeldscherm laat zien, of dat er sprake is van kleurzwemen.


Bij goed kleurbeheer zorg je ervoor dat ook je omgeving aan bepaalde voorwaarden voldoet: ✦

✦

✦

Afdrukken kunnen alleen goed worden bekeken bij een goed beheersbare lichtbron naast de computer. Een raam achter het beeldscherm, een plafondlamp of een goedkope bureaulamp zijn totaal ongeschikt. De kwaliteit van de plek om de afdruk te beoordelen is net zo belangrijk als de kwaliteit van het beeldscherm


De kwaliteit van de inkt en het papier is minstens van evenveel belang tot het slagen van een goede afdruk van de foto.

✦

✦

✦

Twee soorten inkt zijn momenteel algemeen in gebruik: dye-basedinkt en pigmentinkt Dye-basedinkt op basis van kleurstof wordt als standaardkwaliteit gebruikt. Afdrukken met Dye-basedinkt vervagen sneller


✦

✦

✦

✦

Pigmentinkt is van een veel hogere kwaliteit dan inkt op dye-based. inkt op basis van pigment is beter bestand tegen water dan inkt op basis van kleurstof. Pigmentinkt is aanmerkelijk kleurechter dan inkt op dye-based. De prijs van pigmentinkt ligt significant hoger dan de prijs van dye-basedinkt.


De levensduur van een goede afdruk heeft hoofdzakelijk te maken met drie factoren:

✦

Stabiliteit en levensduur van het papier.

✦

Levensduur en kwaliteit van de inkt.

✦

Omgevingsfactoren.


Over kleurruimtes


De verschillende golflengten worden door het oog gezien als verschillende kleuren: rood voor de langste golflengte en violet voor de kortste.


Er zijn voor fotografen drie verschillende kleurruimten waarin je kunt werken. ✦

sRGB

✦

AdobeRGB

✦

ProPhotoRGB.


sRGB is de kleinste kleurruimte:

✦

✦

✦

✦

Van alle zichtbare kleuren kan sRGB ongeveer 35 procent weergeven. Deze kleurruimte is echter wel de standaard op veel apparaten. Geschikt voor weergave op het internet. Wordt vaak gebruikt wanneer je laat afdrukken door een centrale.


In deze afbeelding wordt het verschil tussen sRGB (in kleur) en AdobeRGB (in wit) weergeven. Zoals je kunt zien biedt AdobeRGB voor alle kleuren meer tinten.


Gebouwd op de toekomst is er ook nog ProPhotoRGB: ✦

✦

✦

Deze kleurruimte is zo ontzettend groot dat er geen apparaat is die deze kan vertonen. In de praktijk is deze kleurruimte echter wat overdreven, alhoewel er fotografen zijn die het hier niet mee eens zijn. Binnen Adobe Photoshop Lightroom is ProPhotoRGB overigens de standaard kleurruimte.


Het ProPhotoRGB profiel (in wit) is zo extreem ruim dat het buiten de afbeelding valt. AdobeRGB (in kleur) valt bijna in het niet.


Over kalibreren


Om het juiste kleurprofiel van een medium (camera, beeldscherm, scanner, printer) te bepalen moet je het kalibreren oftewel ijken.

✦

✦

✦

Voor een optimaal kleurbeheer moet elke stap gekalibreerd worden. De gegevens van een kalibratie leveren een zogenaamd ICC profiel op. Je kunt dit profiel dan toepassen op het medium dat je gebruikt.


Wil je optimaal gebruik maken van de mogelijkheden en vooral kwaliteit van je camera Vanaf nu is het echter wel belangrijk om te dan kies je voor AdobeRGB. Deze kleurruimte werken met een goed kleurbeheer bij het bevat meer kleurtinten dan sRGB. . . bewerken en vertonen van je foto's!


Het Beeldscherm


Je beeldscherm is een belangrijke stap binnen je kleurbeheer.

✦

✦

Op je monitor bekijk je immers alle foto's die je gemaakt hebt en bewerk je ze ook tot het eindresultaat. Als je aanpassingen doet aan bijvoorbeeld de witbalans of een specifieke kleurbewerking is het van belang dat de kleuren zoals je ze ziet ook kloppen.


Welk beeldscherm is geschikt? ✦

In principe is elk beeldscherm geschikt.

✦

Resultaten kunnen echter erg verschillen.

✦

✦

Goedkope beeldschermen houden vaak toch nog een lichte magentazweem. Kijkhoek mag niet te klein zijn (contrast verandert dan te veel bij de minste beweging van je hoofd).


✦

✦ ✦

✦

Ook laptopschermen zijn goed kalibreerbaar, maar meestal een kleiner kleurbereik (vooral in rood) Beter is dan een extern scherm aan te sluiten. Duurdere wide-gamut schermen hebben een kleurbereik dat (bijna) de volledige AdobeRGB-kleurruimte omvat. Let hierop bij de aanschaf van een monitor! Ook belangrijk is de weergave van donkere tinten. Op veel goedkopere monitoren is zwart niet echt zwart.


Het kalibreren van een beeldscherm heeft een duidelijk doel: ✦

✦

✦

Het scherm in een controleerbare, herhaalbare neutrale toestand te brengen. Een beeldscherm kalibreren kan nooit op het zicht! Een mens kan niet objectief naar een kleur kijken. Je zal moeten investeren in wat hardware: een kalibrator.


Er bestaan twee soorten kalibratie-apparaten: ✦

De Colorimeter

Datacolor Spyder 3 donderdag 13 maart 14

Eye-One Display 2

ColorMunki Photo

✦

De Fotospectrometer Behalve het beeldscherm kalibreren, kun je met dit apparaat ook printerprofielen opmeten.

X-Rite i1 Pro


Drie belangrijke parameters moeten eerst ingesteld worden:

✦

Het witpunt of de kleurtemperatuur.

✦

De gammawaarde.

✦

De helderheid of luminancie.


✦

✦

✦

De luminantie is de helderheidsindruk van een beeldscherm. De helderheid van het scherm moet drastisch verminderd worden om het vergelijkbaar te krijgen met dat van papier. Standaard staat een beeldscherm vaak te helder afgestemd. Als na het kalibreren je afdrukken te donker blijken, betekent dat gewoon dat je je scherm te helder hebt afgestemd!


Je beeldscherm kalibreren: ✦

✦

✦

✦

Om je beeldscherm te kalibreren sluit je de kalibrator aan op een USB poort. Start de bijgeleverde software en volg de instructies op. In dit proces wordt je gevraagd de kalibrator tegen het scherm te hangen waarna de software verschillende kleurvlakken vertoont die gemeten worden. Dit proces duurt doorgaans nog geen tien minuten.


✦

✦

Het aangemaakte kleurprofiel voor je beeldscherm wordt door de software automatisch ingeladen zodra je computer opstart. Zo heb je altijd de juiste kleuren, al kan wisselend omgevingslicht ook hier voor afwijkingen zorgen.


De printer


Zelf verantwoord afdrukken: ✦

✦

✦

Ook bij het afdrukken komen weer kleurprofielen kijken. Maak je gebruik van je eigen printer dan is het belangrijk om deze ook te kalibreren. Niet alle kalibrators die voor een monitor gebruikt kunnen worden kun je ook voor een printer gebruiken, let daar dus op bij de aanschaf.


Of verantwoord laten afdrukken: ✦

✦

✦

Je kunt ook gebruik maken van een dienst die kleurprofielen voor jouw printer maakt. Je download een testafbeelding bij de betreffende kalibratiedienst en drukt deze af op jouw printer met het type papier waar je de kalibratie voor wilt hebben. Een paar dagen laten ontvang je het ICC profiel voor je printer. Let erop dat het profiel alleen geschikt is voor exact die printer, met het type inkt dat je gebruikt hebt en ook exact het papier waarop je de opgestuurde afdruk hebt gemaakt.


Zelf printerprofielen maken: ✦

✦

✦

✦

Dit kun je alleen met een fotospectrometer doen. Dat vergt een kleine tot grote investering. Elke papiersoort heeft zijn eigen printerprofiel nodig. Voor het maken van profielen zijn speciale testkaarten nodig. Bij het afdrukken van testkaarten moet het kleurbeheer uitgeschakeld zijn. Alleen op die manier wordt het volledige kleurbereik van de bewuste printer aangesproken.


✦

✦

Met de fotospectrometer worden de kleuren gemeten. Soms zijn meerdere testkaarten nodig. Als het ICC profiel is gemaakt en in de juiste map is geplaatst, kun je het gaan gebruiken.


ICC profielen kunnen alleen gebruikt worden met software die kleurbeheer ondersteund (zoals Adobe Photoshop, Lightroom, e.d.):

✦

✦

Voor je een profiel kunt kiezen uit een lijst van beschikbare profielen, moet het ICC-bestand op de juiste plek gezet worden. Met de windows verkenner (PC) of de finder (Mac) kun je ze dan verplaatsen.


Witbalans


Met de witbalans kun je ervoor zorgen dat de kleuren in je foto's met de werkelijkheid overeenstemmen.

✦

✦

✦

Of de kleuren in balans zijn, zie je het makkelijkst aan wit. Camera's zijn redelijk goed in staat deze balans zelf te vinden (stand AWB). Echter niet altijd het mooiste resultaat.


Je kunt ook zelf de witbalans instellen

✦

✦

✦

Er zitten presets (zonlicht, bewolkt, e.d.) op je camera. Zit er nogal wat schaduw in je onderwerp, zet dan de witbalans op ‘schaduw’. Bij kunstlicht is het helemáál gewenst om aan de camera op te geven om welke lichtbron het gaat.


Neutrale kleurweergave ✦

✦

✦

✦

Al die vaste witbalansinstellingen zijn mooi, maar ze garanderen geen neutrale kleurweergave. Er is één daglichtinstelling, maar er zijn heel veel soorten daglicht. Wil je de kleurbalans exact neutraal hebben, voer dan een eigen witbalansmeting uit met behulp van één van de vele witbalansaccessoires. Hoe je de witbalansmeting precies in werking zet verschilt per camera.


Verschillende witbalansaccessoires: EzyBalance

Grijskaart

White Balance Lens Cap donderdag 13 maart 14

Expodisc

X-Rite ColorChecker Passport: ✦

✦

Al decennia lang fotograferen fotografen die kritisch zijn met kleur, een zogenaamde Gretag Macbeth kaart mee. Met de ColorChecker Passport kun je ook de camera profileren!

X-Rite ColorChecker donderdag 13 maart 14

Waarom witbalans handmatig instellen: ✦

✦

✦

✦

Vertrouwen op de automatische witbalans is heel onverstandig, want die wisselt te sterk. Fotografeer altijd in RAW, in JPG is een foutieve witbalans bijna niet meer te corrigeren zonder schade aan de foto toe te brengen. Niet in iedere foto zit een neutrale toon en wat is nu neutraal grijs? Vergeet niet dat je ogen heel goed zijn in aanpassen. De eerste foto die je maakt is dus van de grijskaart. Daarmee kun je in de camera al de witbalans instellen. De grijskaart is namelijk wel betrouwbaar.


Kleur onder controle. donderdag 13 maart 14

Recommend Documents