uitgave van Pameijer jaargang 14 nummer 2 augustus 2013 talent

uitgave van Pameijer jaargang 14 – nummer 2 – augustus 2013

talent Steven Mersch: Pameijer ontwikkelt talent <> het portret van Adil Ashtar Casper: ‘Overdag help ik cliënten en ’s avonds ben ik zelf weer cliënt.’ in gesprek met André Koenegras <> het dilemma rond de tractor

2

voorwoord

‘Iedereen heeft talent.’

3

door Linda Boot, bestuurder Pameijer

Hij was niet te missen: de campagne Pameijer Werkt. Je kon je niet in Rotterdam verplaatsen of je kwam wel ergens de trams of de borden met de fraaie kleuren tegen. Mooie woorden, die meteen de aandacht trokken: ‘voor werkgevers met oog voor talent’ bijvoorbeeld. Een sterke campagne voor een prima doel. In de kabinetsplannen lijkt traditionele dagbesteding steeds minder ruimte te krijgen en eigenlijk is dat ook wat we al jaren wilden. Cliënten doen mee in de samenleving, leven niet in de marge van het gewone leven maar er middenin. Dat betekent ook leren, je talenten ontwikkelen en werken. Liefst in een reguliere en betaalde baan, en als dat niet lukt op een andere manier. In een gewaardeerde rol met toegevoegde waarde voor anderen. Deze aflevering van Partners is gewijd aan talentontwikkeling. Iedereen heeft talent. Het komt erop aan het te ontdekken in jezelf en te ontwikkelen en dan te gebruiken. Ongebruikt talent is als een auto die te lang stilstaat, er komt een laag stof op en uiteindelijk doet hij het gewoon niet meer. Vaak is er alleen een vonkje nodig om de motor weer te laten aanslaan. Dat vonkje kan van iemand komen die tegen je zegt dat je zo goed bent in dit, of duidelijk aanleg hebt voor dat. Of dat ze zich altijd zo op haar gemak voelt als jij er bent. Dat vonkje kun je zelf zijn, omdat je bijvoorbeeld meedoet aan een workshop acteren en ontdekt dat je je ongelofelijk op je plek voelt. Pameijer kan de vonk zijn, door het goede gesprek aan te gaan met mensen. Ook als die het zelf misschien niet zien zitten of erg teleurgesteld zijn door nare ervaringen. En Pameijer kan het vuurtje helpen aanwakkeren, door talenten te helpen ontwikkelen, door te ondersteunen, door ruimte te geven en te stimuleren. En wat er dan loskomt… Daar gaat u mooie verhalen over lezen.

‘Het komt erop aan het talent te ontdekken in jezelf, te ontwikkelen en dan te gebruiken.’

4

inhoud

inhoud

inhoud

In gesprek met andré Koenegras pameijer ontwikkelt talent

In gesprek met André Koenegras over de samenwerking tussen een betrokken onderneming en de zorg.

Ieder mens bloeit op wanneer talenten de ruimte krijgen. Voor Pameijer is dit een leidende gedachte in de dienstverlening.

EN VERDER:

6 zelf­red­ zaamheid is de nieuwe maatstaf

20

34

Welke resultaten worden er geboekt? Hoe maak je die inzichtelijk? Veronique Theunissen over de ZelfredzaamheidMatrix.

‘Overdag help ik cliënten en ’s avonds ben ik zelf weer cliënt.’ Caspers ultieme doel is in de zorg te werken. Zijn stage bij Koningshof is slechts het begin.

3 voorwoord 18 actueel 25 uit de uitagenda 38 lifestyle 39 actueel 52 recensies 54 colofon

14 Het portret van Adil Ashtar ‘Een echt goede scriptschrijver worden.’ Dat is wat Adil het allerliefst wil. Daar doet hij ook alles aan.

een bloemetjes­ gordijn, een bloemetjes­ gordijn...

26

44

Een sprankelend kunstproject met bewoners van beschermende woonvorm Lupinehof heeft veel losgemaakt.

5

6

pameijer perspectief

pameijer perspectief

pameijer ontwikkelt talent Als je een beperking hebt krijg je al snel een verkeerd soort aandacht. Aandacht voor je beperking, voor wat je niet kunt, voor waar een ander je bij moet helpen. Natuurlijk is dat soms ook nodig, maar helaas blijft het daar vaak bij en wordt eraan voorbijgegaan dat je vooral heel veel wél kunt. Want of je nou een beperking hebt of niet, de praktijk laat voortdurend zien dat ieder mens talenten bezit en goed is in bepaalde dingen. Nog belangrijker; dat ieder mens opbloeit wanneer die talenten ook de ruimte krijgen. Voor Pameijer is dit al jarenlang een leidende gedachte in de dienstverlening. Met de overgang naar een nieuw zorgstelsel, waarin de zelfredzaamheid van mensen hoog in vaandel staat, wordt die lijn helemaal doorgetrokken. Steven Mersch vertelt over de plannen van 'Pameijer Werkt'.

Steven Mersch met medewerkers van het bedrijfsrestaurant van Pameijer

7

8

pameijer perspectief

pameijer perspectief

mensen verder brengen De nadruk leggen op een beperking heeft vaak negatieve effecten. Het werpt je terug op wat er niet zo goed gaat, terwijl een stimulans om je mogelijkheden ten volle te benutten meestal veel meer op zijn plaats is. En het maakt de zorg ook een stuk duurder dan nodig. In Nederland hebben we een lange traditie van speciale voorzieningen die, hoe goedbedoeld ook, erg kostbaar zijn en veel mensen met een beperking juist op een maatschappelijk zijspoor zetten. Tel daarbij op dat instellingen vooral worden afgerekend op de hoeveelheid zorg die ze bieden – een finan­­ciële prikkel die het ‘beloont’ om mensen afhankelijk van zorg te houden – en de conclusie is duidelijk. Het is tijd voor een andere benadering.

In Nederland hebben we een lange traditie van speciale voorzieningen die, hoe goed­ bedoeld ook, erg kostbaar zijn. In feite maken Pameijer en verwante organisaties zich hier ook al jarenlang sterk voor. De ondersteuning die we bieden richt zich steeds meer op de ontwikkeling, het verder brengen van mensen. Een hele waaier aan projecten en methodieken getuigt hiervan. Regie Over Eigen Leven (ROEL), Empowerment, Eigen Initiatief Model (EIM), Individuele Plaatsing en Steun (IPS)… ze zetten allemaal in op de eigen kracht en mogelijkheden van mensen. Of zoals het tegenwoordig wel heet: op het ‘ontwikkelen van talent’. Waar ben je goed in? Wat heb je nodig om een volgende stap te kunnen zetten? Al is de organisatorische praktijk vaak weerbarstig, dit is de richting die we gekozen hebben en die we nu over de hele linie volgen. Een richting die ook prima aansluit bij de invoering van het nieuwe zorg­stelsel. Veel mensen zullen het in de toekomst met minder zorg moeten doen. Actief burgerschap en zelfredzaamheid zijn binnen het kader van de Wmo de nieuwe steekwoorden. »

‘Ons streven is dat eind 2013 de helft van de mensen werkzaam is bij een werkproject of een bedrijf.’ Steven Mersch

9

10

pameijer perspectief

pameijer perspectief

11

‘Een warme omgeving en positieve houding.’

Pameijer Werkt Per subregio worden er vijf bedrijfstakken geselecteerd en benaderd die voor cliënten het meeste perspectief bieden. Ook wordt er geïn­ vesteerd in passende opleidingsmogelijk­heden die de doorstroom naar werk bevorderen.

En er wordt ook veel belang gehecht aan weder­ kerigheid. Zelf iets bijdragen aan de samenleving is één van de belangrijkste pijlers voor echte inclusie. Allemaal redenen om werk te maken van je talenten dus. Pameijer Werkt Het ontwikkelen van talenten kan op alle levensterreinen plaatsvinden. Dat is ook de insteek van Pameijer. Zelfstandiger worden in het wonen, leren hoe je met het openbaar vervoer kunt reizen, je scholen in werk dat je graag wilt doen… Iedereen maakt eigen keuzen. Die worden goed besproken en vastgelegd in een persoonlijk ondersteuningsplan. Het terrein dat op dit moment het meest in de schijnwerpers

staat is ‘werk’. In de vorige Partners was al te lezen dat er een ambitieus plan ligt om hier een nieuwe invulling aan te geven: ‘Pameijer Werkt’. Steven Mersch is de eerst verantwoordelijke voor dit plan. Hij vertelt: ‘Onder Pameijer Werkt vallen alle cliënten, ongeveer 900, die door Pameijer ondersteund worden bij werk en dagbesteding. Ons streven is dat eind 2013 de helft van de mensen werkzaam is bij een werkproject of een bedrijf. Een grote groep wil dat graag, kan het ook, en wordt er min of meer ook toe verplicht door de overheid.’ Het plan van aanpak omvat onder andere een gerichte bedrijvenstrategie; per subregio worden er vijf bedrijfstakken geselecteerd »

‘De uitdaging is een vlammetje te vinden. Wat wil iemand echt graag, waar ligt een passie? We kijken niet naar het verleden en richten ons vol energie op de toekomst.’ Rob van Gogh

Rob van Gogh

Rob van Gogh is supportmedewerker bij Werkproject Groen Service van Pameijer. In totaal gaat het om zeven werkprojecten die samen ondersteuning bieden aan ongeveer 90 cliënten. ‘Een deel van de tijd sta ik zelf in de tuin’, vertelt Rob, ‘maar bij mijn taak hoort ook veel overleg. Bij de Groen Service werken we met klantteams. Dat houdt in dat we regelmatig samenkomen met alle mensen die betrokken zijn bij de cliënt om over de voortgang te praten. Meestal zijn dat een verwant, de jobcoach, de persoonlijk ondersteuner en één van de werkbegeleiders. In eerste instantie kijk je natuurlijk of iemand op de goede plek zit bij Groen Service. Is het werk iets voor hem? Hoe gaat het met de samenwerking, aardt hij hier?’

‘Maar uiteindelijk is de uitdaging vooral om een vlammetje te vinden. Wat wil iemand echt graag, waar ligt een passie? Die kan zijn weg­gestopt door tegenslag of vervelende erva­ ringen. Maar wij kijken niet naar het verleden en richten ons vol energie op de toekomst. Het team biedt mensen een warme omgeving en ook bij hoveniers en in de omgeving zie je een positieve houding. Als iemand zich begrepen voelt en het idee heeft echt een vak te leren, ben je meestal al een heel eind op de goede weg. Een werktenue, het halen van een certificaat, een onkosten­ vergoeding; dat soort zaken geeft ook vaak voldoening. In de praktijk weten we veel mensen te stimuleren en stroomt er om de paar maanden wel iemand door.’

12

pameijer perspectief

pameijer perspectief

‘Naast vakgerichte oplei­dingen willen we mensen bovendien de mogelijkheid tot deskundig­ heids­­­bevordering bieden.’ Steven Mersch

-vaardig­­­heden wordt ook nadrukkelijk aandacht besteed aan de arbeidshouding. ‘Naast vak­gerichte oplei­dingen willen we mensen bovendien de mogelijkheid tot des­ kundigheidsbevordering bieden’, zegt Steven. ‘Dat doen we voor medewerkers ook, dus waarom niet voor cliënten? Er wordt samen met enkele externe partijen – Stras en Questgroep – op dit moment hard gewerkt aan een cursus ‘Prettige collega’. Wat komt er allemaal kijken bij werken in een bedrijf? De cursus gaat vooral in op aspecten als presentatie, inzet en omgang met collega’s.’

13

‘Je ziet mensen weer rechtop gaan lopen.’

‘Het belangrijkste is dat de ondersteuning mensen echt een stapje verder brengt.’ Erwin van Prooijen

en benaderd die voor cliënten het meeste perspectief bieden. Ook wordt er geïnvesteerd in passende opleidingsmogelijkheden die de doorstroom naar werk bevorderen. Via een aantal pilots onderzoeken cliënten, jobcoaches, kwartiermakers en begeleiders nu samen hoe ze Pameijer Werkt tot een succes kunnen maken. Steven: ‘Het belangrijkste is dat de onder­steuning mensen echt een stapje verder brengt. Waar ligt een belemmering voor dat stapje? Welke twijfel, angst, ontwikkelings­ stoornis houdt je tegen om een nieuwe uitdaging aan te gaan? Hoe kunnen we je daarin van dienst zijn? Niet voor niets gebruiken we de term ‘dagbesteding’ niet meer. Die heeft een wat negatieve klank, alsof mensen worden bezig­gehouden. Waar het om gaat is juist dat je je ontwikkelt, werkt aan je vaardigheden en talenten. Uiteraard is het belangrijk om ook de verwanten hierin mee te nemen. Een goede dialoog is beslist gewenst.’ zorg over productie? Zoals al even aangestipt worden zorgaanbieders financieel afgerekend op ‘productie’. Doorstroom en uitstroom van cliënten wekt om die reden

ook wel wat huiver. ‘Maar een behoudende instelling kunnen we niet gebruiken’, zegt Steven. ‘Die past niet bij onze visie en ook niet bij de ontwikkelingen in de omgeving. Als je die houding overboord zet, zoals ze bijvoorbeeld bij de werkprojecten Groen Service duidelijk hebben gedaan, zie je ook dat het met de zorg over productie wel meevalt. Bij Groen Service maken de jobcoaches deel uit van het team. Wanneer aan de ene kant een cliënt uitstroomt, kan aan de andere kant weer iemand instromen. Als dat proces eenmaal loopt, plukt iedereen er de vruchten van. Nog niet alle projecten zijn al zover, maar dit is de praktijk die we graag zien.’ scholing Van de opleidingsmogelijkheden voor cliënten willen we hier de zogeheten AKA-opleidingen even noemen (zie ook het beeldverhaal). In samenwerking met onze eigen ICT Academie verzorgt Stichting Start Opleiden Nu voor cliënten van Pameijer opleidingen in diverse vakgebieden, zoals Horeca, Zorg en ICT. Dit zijn MBO-1 opleidingen die mensen scholen tot Arbeidsmarkt geKwalificeerd Assistent (AKA). Behalve aan specifieke vakkennis en

ontwikkeling meten Omdat het steeds belangrijker wordt om harde resultaten te overleggen, maakt Pameijer Werkt gebruik van een populair meetinstrument: de Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM). Verderop besteden we hier nog uitvoerig aandacht aan. Met name gemeenten hechten namelijk ook veel waarde aan deze matrix. Met de ZRM kunnen begeleiders heel snel en eenvoudig in kaart brengen hoe ‘zelfredzaam’ iemand op allerlei levensterreinen is. Hoe staat het bijvoorbeeld met het beheer van je financiën, je huis­vesting, je lichamelijke gezondheid? Hoe ziet je dagbesteding eruit? En je sociaal netwerk? Door dit met enige regelmaat met de cliënt te bespreken, wordt goed inzichtelijk hoe iemand in het dagelijks leven functioneert en zich ontwikkelt. Niet alleen voor opdrachtgevers, maar voor alle betrokkenen is dat waardevol. Met mooie plannen kun je mensen wel enthou­ siast maken, maar wat echt telt is dat je ook mooie resultaten laat zien. «

Jobcoach Erwin van Prooijen ondersteunt veel cliënten die doorstromen vanuit Groen Service. ‘Bij het toeleiden naar werk zijn we de afgelopen jaren wat pragmatischer geworden’, zegt Erwin. ‘De crisis heeft werkgevers terug­ houdender gemaakt en het besef is gegroeid dat je er met alleen een passie niet bent. Het moet ook haalbaar zijn, je moet weten wat de markt vraagt. Daarom is het belangrijk dat er eerst wordt geïnvesteerd in algemene basis­ vaardigheden. Om een baan vast te houden moet je op tijd komen, inzet laten zien, met anderen kunnen omgaan… daar begint het mee. Binnen de werkprojecten worden cliënten hier dus meer op getraind.’ ‘De groenwereld loopt in veel opzichten voorop. Er wordt veel aanbesteed en er is een grote betrokkenheid. Bij Groen Service volgen cliënten vaak aangepaste opleidingen van Edudelta, in kleine groepen en in hun eigen omgeving. Het slagingspercentage daarvan is maar liefst 90%. Als jobcoach kom ik in beeld als mensen al een hele ontwikkeling hebben doorgemaakt en klaar zijn om uit te stromen. Eenmaal bij een bedrijf zie je vaak hoe ze nog een grote sprong maken. Ze pakken hun auto­nomie terug, hun zelfrespect. Je ziet mensen letterlijk weer rechtop gaan lopen. Dat is het mooiste van het hele proces.’

14

het portret

Adil Ashtar

het portret

15

‘Een echt goede scriptschrijver worden. En dan korte films maken.’ Dat is wat Adil Ashtar het allerliefst wil. Daar doet hij ook alles aan. Al sinds 2006 schrijft Adil scenario’s, maakt hij films en schoolt hij zich verder in het vak. Hij volgt bijvoorbeeld cursussen en werkt ook drie dagen per week bij Pameijer TV. ‘Ik maak persoonlijke films, met een boodschap. Mijn thema is de innerlijke strijd.’ Ervaringen met zijn eigen psychiatrische aandoening vormen de basis voor zijn werk.

Films willen maken begint natuurlijk vaak met graag naar films kijken. ‘Ik ben al lang film­liefhebber’, vertelt Adil. ‘Mijn favoriet genre? Thrillers, psychologische thrillers vooral.’ Toen hij een keer een dvd zag over het maken van films werd hij geïnspireerd om zelf iets in die richting te gaan doen. ‘Ik heb wel een tijdje nodig gehad om te ontdekken wat ik precies wilde. Schrijven? Regisseren? Acteren? Uitein­ delijk is mijn keuze vooral op het schrijven van scenario’s gevallen. Je hebt daar alleen maar papier en pen voor nodig, dat maakt het heel overzichtelijk.’ Hij krijgt voor zijn films vaak hulp van zijn moeder, bijvoorbeeld als hij er zelf een scene in speelt en zij de camera hanteert. In 2009 deed Adil voor het eerst mee aan een filmwedstrijd, in het kader van de Week van de Psychiatrie. Met ‘Psychose’ won hij meteen de eerste prijs. Een jaar later herhaalde hij dat kunststukje met zijn tweede film, ‘Een spel in donkere ervaring’. ‘Een iets andere versie, maar met hetzelfde thema’, vertelt Adil. ‘Die tweede

vind ik zelf nog steeds het beste. Mijn derde film, ‘Zwartwit’, heeft in 2011 op het filmfestival van Pameijer gedraaid, in LantarenVenster. Ondertussen ben ik nu al met de vijfde bezig. Die heet ‘De Tunnel’, het is een documentaire en gaat opnieuw over mijn eigen problematiek. Sinds ik ziek ben zie ik alles vrij wazig, net of je in een tunnel zit met onscherpe randen. De afgelopen dertien jaar heb ik veel onzekerheid, angst, twijfel gekend. Gelukkig gaat het nu wel wat beter met me, ook dankzij medicatie en acu­punctuur.’ In ‘De tunnel’ wordt het perspectief steeds wijder, Adil hoopt dat hij zijn problemen uiteindelijk helemaal de baas wordt. In de films maakt hij graag gebruik van sym­­­bolen om zijn innerlijke strijd te verbeelden. In ‘Zwartwit’ tovert hij de kijker bijvoorbeeld een koetsier voor die twee paarden tegelijk moet mennen. Gevoel en verstand, en daar dan de juiste balans tussen vinden… het is een beeldtaal die je bijblijft. ‘Dat motief had ik van mijn acupuncturist’, vertelt Adil. ‘Maar overal »

16

17

het portret

‘Overal om je heen zijn motieven te vinden die je kunt gebruiken. Voor alle emoties, verdriet, angst, teleurstelling, woede, noem maar op, is wel een tegenovergestelde te vinden.’

om je heen zijn motieven te vinden die je kunt gebruiken. Voor alle emoties, verdriet, angst, teleurstelling, woede, noem maar op, is wel een tegenovergestelde te vinden.’ Hij denkt er veel over na hoe je die mooi in beelden kunt vangen. Sinds de start van Pameijer TV in 2011 werkt hij daar ook drie dagen per week voor. Het werk­ project van en voor cliënten van de organisatie blijkt in veel opzichten een schot in de roos. Zelf films maken over leuke en belangrijke items, veel op pad zijn, dan weer iets moois maken aan de montagetafel… geen dag is hetzelfde en je leert er heel veel. Adil werkt er wel aan zijn eigen producties, maar hij houdt voor Pameijer TV bijvoorbeeld ook een gefilmd dagboek bij – van zijn eigen ontmoetingen en activiteiten overdag – en verricht er allerlei voorkomende werkzaamheden. Ook voor buitenstaanders zijn de films van Pameijer TV – ‘ons eigen YouTube’ – zeker interessant. Het is voor iedereen informatief om te zien hoe mensen met aandoeningen worstelen, daarmee omgaan en werken aan hun eigen ontwikkeling en kwaliteiten.

Het eerste waar Adil zich nu op wil richten is een nieuwe cursus scriptschrijven, mogelijk bij ‘Open Studio’ in Amsterdam. ‘Dan moet je echt naar school. Ik heb ook wel eens een thuiscursus gedaan, maar dat was geen goede ervaring. Vooral de communicatie was vrij slecht, ik kreeg gewoon geen goede antwoorden op mijn vragen. Ik wil het nu beter aanpakken en me graag verder ontwikkelen. Over de verdere toekomst durf ik weinig te zeggen. Er is veel belangstelling voor dit werk, de concurrentie is groot. Waar het mij in de eerste plaats om gaat is dat ik zelf een echt goede scriptschrijver wordt. En dan korte films maken, daar ligt mijn hart helemaal.’ «

Kijk op www.youtube.com/pameijerTV of op www.pameijertv.nl voor de films van Adil.

18

actueel

actueel Pameijer en ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ Pameijer heeft niet alleen maar een zorgtaak. De organisatie wil ook positief bijdragen aan de samen­leving en op een ver­ ant­woorde en duurzame manier werken. Al in 2010 is ‘maat­ schappelijk verantwoord onder­ nemen’ (mvo) als speerpunt van beleid benoemd: het werk dat wij doen moet waardevol zijn voor mens, milieu en economie. Sindsdien zijn er allerlei activi­ teiten ingezet om hier invulling aan te geven. Belangrijke aan­ dachts­punten zijn bijvoorbeeld de arbeidsomstandigheden van medewerkers, verantwoorde inkoop en energiebesparing, en de maatschappelijke impact

van de dienstverlening – het vergroten van de zelfredzaam­­­heid van mensen, de bijdragen die medewerkers en cliënten kunnen leveren aan de buurt etcetera. In 2012 is een programma opgesteld waarin alle initiatieven worden gestroomlijnd. In 2015 moet de samenhangende aanpak hebben geleid tot een maximaal resultaat op drie terreinen: duurzaam personeelsbeleid, duurzaam maatschappelijk rendement en duurzame bedrijfsvoering. Om het draagvlak voor duur­ zaamheid te vergroten en medewerkers, vrijwilligers en cliënten van Pameijer te inspi-

reren is een toolkit ontwikkeld. Goede voorbeelden worden via de website ook met de omgeving gedeeld. Per kwartaal wordt één mvo-thema uitgelicht dat op allerlei manieren onder de aandacht wordt gebracht. Zo worden er posters van activiteiten verspreid, maakt Pameijer TV er filmpjes over en wordt er aandacht aan besteed op de website, in sociale media en in bestaande nieuwsbrieven. Er worden ook prijzen toegekend aan originele en nuttige ideeën. Het eerste thema, ‘duurzame mobiliteit’, is onder­ tussen gelanceerd.

samen duurzaam reizen

expositie sieraden Ridderkerk In het gemeentehuis van Ridder­ kerk zijn in het voorjaar sieraden geëxposeerd die gemaakt zijn door klanten van Pameijer. De makers hebben dagbesteding in wijkvoorzieningen­centrum Bolnes, het maken van armbanden en kettingen is hun hoofdactiviteit. De sieraden worden al verkocht in het wijkcentrum, bij enkele kapsalons en schoonheids­spe­ cialisten en ook via Rotterdams Handwerk. Meedoen in de wijk is eveneens een belangrijk aandachts­punt. Mensen nemen bijvoorbeeld deel aan de breiclub of de schilderclub in het wijk­ centrum, aan het volkstuintjes­ project en aan workshops op basisscholen. Het voorstel voor de expositie kwam uit de sieradengroep zelf. Initiatiefnemer was Diana Onstenk

en de aanleiding was een bezoek van een ambtenaar van de burgerlijke stand bij haar thuis – in verband met haar aanstaand huwelijk! ‘Tijdens het bezoek zag ik dat ze ook zelf­gemaakte sieraden droeg’, vertelt Diana. ‘En van het één kwamen we op het ander. Was het geen leuk idee om een expositie van ons in het gemeentehuis te organiseren?’ Het voorstel viel bij iedereen in goede aarde en uit­eindelijk vond op 22 april de feestelijke opening plaats. In de hal van het gemeentehuis, waar wel vaker exposities te bewonderen zijn, hadden tientallen bezoekers gehoor gegeven aan de uitnodiging. Na een toespraak van wethouder Dokter konden zij met een glas in de hand de vele mooie vitrines bezichtigen.

Bij Pameijer wordt dagelijks heel wat afgereisd. Hoe kan je samen meer en milieuvriendelijker bewegen? Kijk op www.pameijer.nl/samenduurzaam voor tips en voorbeelden samen gaan we voor een duurzame samenleving waar iedereen ertoe doet

20

21

interview

zelfred­ zaamheid is de nieuwe maatstaf Ook in ‘zachte’ sectoren als zorg en welzijn worden ‘harde’ opbrengsten steeds belangrijker. Welke resultaten worden er geboekt? Hoe maak je die inzichtelijk? Naar Amerikaans voorbeeld hebben de gemeenten Amsterdam en Rotterdam een eigen meetinstrument ontwikkeld: de Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM). Met dit handzame instrument wordt nauw­keurig in kaart gebracht hoe zelfredzaam mensen op alle levens­ terreinen zijn en welke voortgang ze boeken in het dagelijks functioneren als ze daar ondersteuning bij krijgen. Het gebruik ervan is vaak al een eis aan opdrachtnemers. Veel medewerkers van instellingen zijn en worden er dan ook in getraind. In onze regio worden de trainingen verzorgd door Veronique Theunissen van de Rotterdamse GGD. Veronique Theunissen

22

interview

de Zelfredzaamheid-Matrix Amsterdam was in 2009 de eerste Nederlandse gemeente die een eigen versie van een Amerikaans instrument – de Self-Sufficiency Matrix – ontwikkelde om de zelfredzaamheid van kwetsbare mensen doeltreffend te meten. Rotterdam raakte ook al gauw geïnteresseerd en betrokken. Een gezamenlijke kerngroep heeft de zogeheten Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM) verder uitgewerkt. In eerste instantie werd de matrix vooral gebruikt voor de doelgroep Maatschappelijke Opvang (MO). Maar ondertussen wordt het instrument steeds breder ingezet. Veel andere gemeenten willen het ook invoeren. Kort gezegd is de Zelfredzaamheid-Matrix een overzichtelijk systeem waarin voor alle basale levensdomeinen wordt vastgesteld hoe zelfredzaam iemand is. De domeinen betreffen bijvoorbeeld financiën, dagbesteding en huisvesting, maar ook terreinen als verslaving en justitie. Daarbij worden vijf niveaus van zelfredzaamheid onderscheiden, oplopend van minimaal – en dat betekent vaak acute problematiek – tot volledig zelfredzaam. De criteria zijn zo geformuleerd dat er snel een score kan worden bepaald, waarmee het instrument echt ‘smart’ is. De gegevens

interview

worden vooral verkregen via regelmatige gesprekken met de klant. Op deze manier ontstaat een goed beeld van hoe mensen func­tioneren in het dagelijks leven en welke voortgang ze daarin boeken. Een zeer waardevolle bron van informatie en natuurlijk ook een goed instrument om het effect van de geboden ondersteuning te meten en te evalueren.

werken met de ZRM

‘heel geschikt’ Veronique Theunissen is Trajectregisseur Maatschappelijke Opvang en Trainster ZRM bij de Rotterdamse GGD. Ze maakt samen met een collega ook deel uit van de eerder genoemde kerngroep. Over het gebruik van de Zelfredzaamheid-Matrix in Rotterdam zegt ze: ‘We zijn ermee begonnen bij het Jongerenloket en iets later ook bij de Maatschappelijke Opvang, de GGD voert de regie over die trajecten. Maar nu wordt het al veel breder ingezet, bijvoorbeeld ook bij gezinnen en ouderen.’ ‘Het instrument is om meerdere redenen heel geschikt. Kijken naar de zelfredzaamheid van mensen biedt bijvoorbeeld een veel wijder perspectief. Iemand kan wel verslaafd zijn, maar de manier waarop hij daarmee omgaat »

‘Kijken naar de zelfred­ zaamheid van mensen biedt een veel wijder perspectief. Je kijkt verder dan het probleem.’ Veronique Theunissen

23

Veronica da Silva Barreto en Hakima Erradouani

Veronica da Silva Barreto is support­medewerker bij active­ rings­­centrum Het Nieuwe Spoor, Hakima Erradouani is opbouwwerker bij SONOR. Ze hebben vorig jaar meegewerkt aan een onderzoeksproject van drie organisaties – SONOR, Noord Plus en Pameijer – getiteld ‘Achter de voordeur’. Doel ervan was om de ondersteuningsbehoefte onder kwetsbare wijkbewoners, waaronder ook een groep senioren, te peilen. Bij het onderzoek, waaraan ook veel vrijwilligers een steentje hebben bijgedragen, is de Zelfredzaamheid-Matrix als instrument gebruikt. De interviewers hebben de mensen bevraagd op hun zelfredzaamheid op de diverse levensdomeinen. Hakima was al met de Zelf­ redzaamheid-Matrix bekend. ‘We gebruiken het ook in het

burgerkrachtteam. Het is een mooi hulpmiddel om de levens­ situatie van mensen uit te pluizen en te weten waar je je op moet focussen. In feite voer je elke keer een klein onderzoekje uit, waarbij de ZelfredzaamheidMatrix je structuur geeft. Als je er een tijdje mee werkt, wordt het je vanzelf eigen. Als opbouwwerker gebruik ik het regelmatig in gesprekken met wijkbewoners. De vrijwilligers die aan ‘Achter de voordeur’ hebben meegewerkt, zijn er in getraind. Voor hen was dat ook een interessant leerproces.’ Een belangrijk punt van aandacht daarbij was de communicatie, je woord­gebruik. Hoe vertaal je de begrippen van de Zelfredzaamheid-Matrix in normale of eenvoudige taal? Voor Veronica was het nieuw, ze heeft eerst zelf een ZRM-

training gevolgd. ‘Je leert snel waar je allemaal op moet letten. Wat is goede huisvesting bijvoorbeeld? Dat je in het tweede deel van de training meteen moet oefenen met de nieuwe kennis is heel prettig. De scores kwamen bij ons aardig overeen, kennelijk kun je er snel mee uit de voeten. Ik heb zelf een aantal interviews bij instellingen uitgevoerd. Het is wel de bedoeling dat we de Zelfredzaamheid-Matrix nu binnen het activeringscentrum ook breder gaan gebruiken. Met name bij de intake zou het een prima instrument zijn, maar ook in gesprekken met bezoekers die hier al even komen natuurlijk.’ Overigens heeft het onderzoeksproject ook als effect gehad dat een aantal wijkbewoners de weg naar Het Nieuwe Spoor heeft gevonden en daar nu deelnemen aan activiteiten en werk in de keuken.

24

interview

en de mate waarin hij voor zichzelf kan zorgen zijn natuurlijk heel belangrijk. Je kijkt verder dan het probleem. Veel klanten waarderen dat zelf ook heel positief. De matrix heeft daarnaast een brede toepassing. In eerste instantie werd het met name bij de intake gebruikt om een volledig beeld van iemands situatie te krijgen. Maar het bleek ook al gauw een prima instrument te zijn om de klant te volgen en te bekijken wat interventies opleveren. Het levert concrete en meetbare resultaten op, en die willen we natuurlijk graag hebben.’

‘De matrix biedt zorgverleners over­ zicht en ze kunnen de effecten van inter­ venties goed meten.’ trainingen Het aantal aanvragen voor trainingen, vanuit andere gemeenten en instellingen, is onder­ tussen snel gestegen. ‘Alleen al in Rotterdam heb ik vorig jaar vijftig trainingen verzorgd. MO-partners zijn er al vroeg bij betrokken, de eerste lichting medewerkers van Pameijer heeft er in 2011 aan deelgenomen. Tijdens de bijeenkomsten wordt eerst uitgelegd wat de Zelfredzaamheid-Matrix is en inhoudt. De droge kost zeg maar. Daarna gaan mensen in kleine groepjes een fictieve casus bespreken. Dat is vaak heel leerzaam en verassend. Dan blijkt al gauw dat ze heel verschillend naar situaties kijken. De één vindt het bijvoorbeeld niet zo erg als in een groot gezin veel kinderen een slaap­ kamer delen. Maar een ander vindt het gebrek aan privacy een serieus probleem. Waar het om gaat is dat je interpretatie vaak gekleurd is door je eigen waarden en beleving. De Zelfredzaamheid-Matrix leert je juist om heel feitelijk te

agenda

kijken. Aan de hand van duidelijke criteria leer je over je eigen oordelen heen te stappen en je te concentreren op hoe de klant op de diverse terreinen functioneert.’ verantwoording en inzicht Het gebruik van de Zelfredzaamheid-Matrix is soms al verplicht, bijvoorbeeld bij de Maatschappelijke Opvang. Opdrachtnemers moeten dan elke drie maanden rapporteren over de voort­gang. ‘Het roept ook wel wat weerstand op’, zegt Theunissen. ‘Er is een zekere angst om te worden afgerekend op onvoldoende resultaten. Maar dat kun je niet aan het meet­instrument wijten. Men heeft altijd al verantwoording moeten afleggen en de Zelf­redzaamheid-Matrix verschaft iedereen juist veel duide­lijkheid. De gemeente kan aan de hand van de rapportage de tendensen goed volgen en eventueel het beleid daarop aan­ passen. En voor zorgverleners is de matrix een ondersteuning van hun werk. Het biedt ze overzicht en ze kunnen de effecten van interventies goed meten. Als die tegenvallen is het zaak om intern te bekijken hoe dat kan. Zit de klant wel in de goede doelgroep bijvoorbeeld? In de praktijk wordt er vooral heel positief over geoordeeld. Het werkt snel, verschaft veel inzicht en het biedt bovendien een prima kader voor een gesprek met de klant. Alle thema’s zijn uitgewerkt en bij onduidelijk­heden weet je wanneer je door moet vragen. Het is voor iedereen een waardevol instrument.’ «

25

uit de uitagenda Vanuit Pameijer worden regelmatig activiteiten en evenementen georganiseerd die toegankelijk zijn voor het grote publiek. Dat kan iets cultureels zijn, of bijvoorbeeld een open dag of een ge­za­menlijke activiteit. Het ontmoeten en slechten van grenzen staat daarbij voorop en tegelijk kunnen bezoekers met eigen ogen zien waartoe mensen met een beperking allemaal in staat zijn. We hebben be­slo­ten om voortaan een kleine greep uit geplande activiteiten in Partners op te nemen. Uiteraard ontvangen wij van medewerkers en cliënten graag aankondigingen van zulke gebeur­tenissen. Voorwaarde is wel dat ze voor publiek toegan­ kelijk zijn. Partners richt zich ook voor een belangrijk deel op de omgeving, puur ‘interne’ aangelegenheden willen we voortaan zoveel mogelijk via interne (online) kanalen communiceren.

14 september Activeringscentrum Krimpen doet mee aan ‘Krimpenerwaard in beweging’

31 augustus, 1 september, 28-29 september Sjaak in de mand en De Nutteloze van Theater Maatwerk

Rabobank Krimpenerwaard organiseert op 14 september voor de tweede opeenvolgende keer een sportieve en gezellige dag voor alle ‘Waardbewoners’. Verenigingen en stichtingen kunnen tijdens dit evenement een financiële bijdrage van de bank voor hun club bij elkaar wandelen of fietsen. De dag valt samen met de Open Monumentendag, deelnemers kunnen onderweg stoppen voor enkele monumentale bezichtigingen.

Theater Maatwerk maakt al meer dan twintig jaar theatervoorstellingen met acteurs met een verstandelijke beperking. Naast binnen­ voorstellingen worden ook uitbundige straat­voorstellingen gemaakt. Daarmee reist het theater door heel Europa.

Dit jaar is Activeringscentrum Krimpen actief van de partij. De locatie is niet alleen stempelpost maar ook één van de ‘doelen’ waarvoor kan worden bewogen. Een mooie manier om kennis te maken met het prachtige polderlandschap en het activerings­centrum. voor meer informatie: Activeringscentrum Krimpen 0180 51 92 73 of [email protected] www.rabobankkrimpenerwaard.nl

Op 31 augustus en 1 september wordt in het eigen theater de productie Sjaak in de mand gespeeld. Bezoekers worden door ontdekkings­reiziger Sjaak in zijn luchtballon meegevoerd naar interessante plaatsen en mensen. Op 28 en 29 september speelt het theater er de voor­stelling De Nutteloze. Centraal daarin staat het hachelijke leven van een jongen met een beperking ten tijde van het naziregime. Op de website van Theater Maatwerk is altijd een actuele agenda te vinden. voor meer informatie: 010 276 30 39 of [email protected] www.theatermaatwerk.nl

26

beeldverhaal

‘Overdag help ik cliënten, ’s avonds ben ik zelf weer cliënt.’

Zijn stage bij Koningshof is slechts het begin. Caspers ultieme doel is in de zorg te werken.

beeldverhaal

28

beeldverhaal

Ik ben Casper Hoogendoorn, 28 jaar en woon in Spijkenisse. Vroeger dacht ik schrijver te worden of bij de politie te gaan. Ik schrijf nu wel maar ben al bang van een rotje, dan snap je wel dat de politie niks werd. Bij mijn geboorte heb ik een hersenbloeding gehad waardoor ik altijd extra ondersteuning nodig heb gehad. In de BW word ik nu nog vooral begeleid bij geldzaken en eetpatronen. En door mijn jobcoach heb ik geleerd te kijken naar wat ik kan. Ik kan namelijk veel meer dan ik eerst altijd dacht.

Op dit moment volg ik de AKA-opleiding. Dat is een algemene opleiding die ik via Pameijer volg. Hier leer ik sociale vaardigheden ontwikkelen en basisvaardig­ heden als taal en rekenen. De lessen volg ik op vrijdag, op drie andere dagen loop ik stage bij Koningshof, een zorgcentrum voor ouderen. Daar schenk ik koffie en serveer de warme lunch in het restaurantgedeelte. »

30

31 Het is vreselijk leuk om wat voor deze generatie te kunnen doen. Zij hebben hun hele leven hard gewerkt en het land na de oorlog weer opgebouwd. Als ik deze opleiding heb afgerond moet ik staatsexamen doen en heb ik een basisdiploma. De opleiding duurt drie jaar en ik zit net in het eerste jaar. Hierna wil ik wel een vervolgopleiding in zorg en welzijn gaan doen. Daarmee zou ik uiteindelijk bijvoorbeeld als assistent-begeleider bij een woonvorm of activiteitencentrum willen worden. Ik wil de zorg in. Dat zou wel het ultieme zijn. De zorg gaat de zorg in, is een grapje dat vaak in me opkomt.»

‘Ik wil de zorg in. Dat zou wel het ultieme zijn. De zorg gaat de zorg in.’

32

beeldverhaal

Natuurlijk weet ik niet hoe lang ik hier stage mag lopen, maar volgens mij zijn ze wel tevreden. Soms moeten ze zelfs tegen mij zeggen dat ik mag stoppen met werken. Dat komt ook omdat ik het naar mijn zin heb. Het is een erg gezellig team. Ik kan vooral goed met de dames opschieten. En daarbij ben ik wel iemand die lang op dezelfde plek blijft. Overdag op mijn stage help ik cliënten en ’s avonds als ik thuis kom ben ik zelf weer cliënt. Grappig hè! «

beeldverhaal

‘Soms moeten ze zelfs tegen mij zeggen dat ik mag stoppen met werken. Dat komt ook omdat ik het naar mijn zin heb.’

33

34

in gesprek met

in gesprek met

‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen’ zit in de lift. Steeds meer bedrijven zijn zich ervan bewust dat een onderneming opereert in een maatschap­pe­lijke omgeving en als werkgever en producent van goederen of diensten ook medeverantwoordelijk voor die omgeving is. De afgelopen maanden heeft Pameijer intensief campagne gevoerd om bedrijven te interesseren voor het in dienst nemen van mensen die, met name door een beperking, moeite hebben om een baan te vinden. In de praktijk hebben al veel bedrijven hier ervaring

‘Je hebt niet alleen als bedrijf maar als hele samen­­­leving een verant­ woordelijkheid.’

André koenegras

mee. We kunnen zelfs letterlijk een ‘kijkje in eigen keuken’ nemen, want ons bedrijfsrestaurant aan de Crooswijksesingel is een mooi voorbeeld van samen­ werking tussen een betrokken onderneming en de zorg. Een gesprek met André Koenegras, locatiemanager van Sodexo in het restaurant van Pameijer.

maatschappelijk verantwoord ondernemen

Sodexo is een grote Franse multinational die sinds 1966 uiteenlopende ‘facilitaire en restauratieve diensten’ levert. Receptie, beveiliging en catering behoren tot de meest bekende. In Nederland telt de onderneming 5600 werknemers. Een grote tak is Sodexo Health Care, dat op maat diensten verzorgt in ziekenhuizen en zorginstellingen. Pameijer heeft hier direct ervaring mee want het bedrijfsrestaurant in het hoofdkantoor wordt al enkele jaren geleid door Sodexo. Het gros van de werk­ zaamheden wordt tot ieders grote tevredenheid uitgevoerd door cliënten. Dat past prima bij de visie van Sodexo, het bedrijf heeft veel aandacht voor thema’s als duurzaamheid, diversiteit en inclusie. Voor de praktijk van het ‘maatschappelijk verant­ woord ondernemen’ zijn we bij manager André Koenegras dus aan het goede adres. »

35

36

in gesprek met

in gesprek met

nieuwe opzet

André Koenegras

‘Wat wil iemand graag? Waar is hij of zij goed in? Daar begint alles mee.’

‘Het gevoel en het bewustzijn dat iedereen moet kunnen meedoen, dat is voor mij de kern van maatschappelijk verantwoord ondernemen.’

Koenegras heeft nu een klein jaar de leiding over ons restaurant. Extra interessant is dat er het afgelopen jaar volgens een nieuwe opzet is gewerkt. Cliënten en begeleiders van Pameijer – die hier ‘medewerkers’ en ‘ondersteunende medewerkers’ heten – hebben nog meer verantwoordelijkheid dan voorheen. ‘Voordat ik hier werd aangesteld, werkten er behalve de manager ook twee cateringmedewerkers van Sodexo in het restaurant’, vertelt hij. ‘Maar in goed overleg is besloten om de operationele verantwoordelijkheid in handen van de mensen van Pameijer te leggen. De medewerkers zijn nu zelf verantwoordelijk voor de catering. De ondersteunende medewerkers begeleiden hen daarin. In de praktijk helpen zij ook wel eens een handje mee om te zorgen dat alles op tijd klaar is en aan alle kwaliteitseisen voldoet. Dat luistert echt nauw in dit werk.’ Het afgelopen jaar is voor alle betrokkenen een enorme leer­ school geweest, die ook nog niet is afgerond. ‘Om alles op de werkvloer goed te borgen is het noodzakelijk dat zowel de mede­ werkers als hun begeleiders een passende opleiding volgen. Bij Sodexo wordt hard gewerkt aan het ontwikkelen daarvan, waarover zo iets meer. Voor mij was het ondertussen zaak om de werkzaamheden heel goed te structureren en te delegeren. De menucyclus, de takenroosters, het bedienen van de kassa… alles moest tot in detail geregeld zijn. Ik heb dit jaar heel veel moeten sturen en ook wel wat eens wat ‘streng’ moeten zijn. Te midden van alle vernieuwing moet je iedereen scherp houden.’

eigen sterke punten

‘Alle medewerkers hebben hun eigen sterke punten en de werkzaamheden moeten daar zo goed mogelijk op aansluiten’, zegt Koenegras over de taakverdeling in het restaurant. ‘Zoals ik al even aanstipte wordt binnen Sodexo speciaal voor cliënten van Pameijer een ‘opleidingsmatrix’ gemaakt om dit te realiseren. Wat wil iemand graag? Waar is hij of zij goed in? Daar begint alles mee. De matrix houdt in dat er heel gericht wordt gekeken naar het niveau van de werkzaamheden én naar het niveau van zelfstandigheid van de medewerker. Heeft iemand bijvoorbeeld bij het werken met koffieautomaten veel, weinig of helemaal geen begeleiding nodig? En wat als je de automaten wel prima kunt vullen maar niet goed schoon­ maken? Kan dan misschien nog in de taak worden geknipt? Het ideaal is natuurlijk dat elke medewerker van Sodexo een baan heeft die hem of haar gegoten zit. De matrix gaat overi­ gens om tientallen werksituaties, niet alleen op het gebied van catering maar van een heel scala aan gemaksdiensten.’

37

veel communiceren

Het restaurant van Pameijer biedt werk aan ongeveer vijfentwintig cliënten. Koenegras: ‘Met de motivatie zit het over het algemeen goed. Er zijn natuurlijk wel bepaalde minimum­eisen waar je aan moet voldoen. Als iemand constant begeleiding nodig heeft wordt het ook een stuk lastiger om door te stromen naar een bedrijf. Belangrijk is om veel en direct met mensen te communiceren, dat heb ik wel geleerd. Even praten helpt vaak snel als iemand iets niet begrijpt of vergeten is. Daar komt bij dat veel medewerkers gevoelig zijn voor wat ze thuis of op het werk meemaken. Omgaan met stemmings­ wisselingen, de sfeer goed aanvoelen… daar ben ik zeker alerter op dan in voorgaande werksituaties en dat is ook nodig. Elke dag is hier anders.’ ‘Maar op de een of andere manier ervaar ik hier juist meer rust. Dat heeft er vooral mee te maken dat medewerkers altijd zichzelf zijn. Ze hebben geen dubbele agenda, bedrijven geen politiek. Dat maakt het werk ondanks de druk vaak prettig en ontspannend voor mij. Ook uit een oogpunt van bedrijfsvoering is dat een pluspunt. Overigens is het wel zo dat de mensen hier in een vrij beschermende omgeving werken en op veel begrip kunnen rekenen. In het bedrijfsleven gaat het er soms heel anders aan toe. Als je ergens alleen of met een klein groepje werkt, sta je er natuurlijk ook meer in je eentje voor. Er komt heel wat bij kijken als je doorstroomt naar een gewone baan. In mijn ogen zou eigenlijk iedereen een maatje, een buddy moeten hebben op het werk. Iemand die je altijd kunt aan­ spreken, zeker als je tegen iets vervelends aanloopt.’

draagvlak nodig

Koenegras adviseert bedrijven graag om mensen met een beperking een kans te geven. ‘Die kunnen zeker een waardevolle bijdrage leveren. De belangrijkste voorwaarde is denk ik dat er echt draagvlak voor moet zijn, zowel bij de manager als de ploeg. Daar worden locaties natuurlijk ook vaak op geselecteerd, over het algemeen is er genoeg draagvlak. Als je eenmaal de stap hebt gezet, nemen het begrip en inzicht, en ook het werkplezier, vanzelf verder toe. In feite heb je niet alleen als bedrijf maar als hele samenleving ook een verantwoordelijkheid op dit punt. Dat gaat veel verder dan het werven van goedkope arbeids­ krachten. Het gevoel en het bewustzijn dat iedereen moet kunnen meedoen, dat is voor mij de kern van maatschappelijk verantwoord ondernemen.’ «

Pauline

‘Ik werk van half 8 tot half 4 voor Sodexo. Ik haal vuile kopjes op. Soms zijn het er veel, soms niet. Af en toe kom ik collega’s tegen, ze zijn allemaal leuk en aardig. Mijn lievelingscollega vraagt me vaak om hulp. Ik vind het leuk om haar te helpen, bijvoorbeeld met koffie weg­ brengen. We kletsen graag. Als ze ruzie heeft met haar moeder bijvoorbeeld. Dan praten we erover, dat ze niet moet stressen. Ik heb er zelf ook ervaring mee. Ik vind het fijn om aan het werk te zijn. Anders zit ik thuis en verveel ik me alleen maar. En ik spaar voor mijn vakantie naar België. Daar kun je zwemmen, winkelen, kaarten kopen, bowlen en bingo spelen.’

38

lifestyle

actueel

meer energie met sport

actueel Vorig jaar deden voor het eerst lopers onder de vlag van Pameijer mee aan de marathon van Rotterdam. Dat beviel zo goed dat er in 2013 opnieuw achttien mensen aan de start verschenen.

Samen met zestien lopers van Running Blind en tien van MEE vormden zij een herkenbaar team onder de duizenden deelnemers die de stad op zondag 14 april in bezit namen. Een fors deel van dit team traint elke vrijdag in het Kralingse bos, onder begeleiding van trainers van Running Blind en de afdeling Sport en Bewegen van Pameijer. Sommigen liepen in 2013 een hele of een halve marathon, anderen liepen tien kilometer mee in een estafetteploeg. Zo was het voor Juan Caeiro Mouzo al de zesde keer dat hij een heel parcours aflegde. ‘Hiervoor deed ik in Rotterdam mee met de atletiekvereniging uit Barendrecht. Met een tussenpauze, door een opname, loop ik al vanaf mijn

jeugd vrij fanatiek. Daar heb ik veel baat bij, ik voel me echt lekker door alle stofjes die vrijkomen bij het sporten. En ik hou ook wel van de competitie.’ Met zijn eindtijd van 3.57 was Juan wel tevreden gezien de (zeer warme) omstandigheden. Wilma O’Sullivan begon vorig met hardlopen, voor de conditie. Omdat ze wel een doel en een stok achter de deur wilde hebben, meldde ze zich aan voor tien kilometer van de estafetteloop. ‘Die stok bleek een echte stok te zijn, het trainen in de koude winter viel niet altijd mee en door een flinke griep raakte ik ook nog achter met m'n trainingsschema. Maar afzeggen kon niet, er werd op me gerekend. Achteraf ben ik blij en trots dat ik heb doorgezet want het was een geweldige ervaring. Persoonlijke

tijd 1.09 uur, teamtijd 4.08 uur. Volgend jaar binnen het uur!’ Cliënten, medewerkers en vrijwilligers die ook interesse hebben in hardlopen kunnen contact opnemen met Sport en Bewegen (E: [email protected]). Behalve hardlopen organiseert het team nog veel meer activiteiten. In alle regio’s zijn volop mogelijkheden om mee te doen. Maar je kunt bijvoorbeeld ook trainen voor deelname aan de wandelvierdaagse van Nijmegen. ‘Door sport zit je al gauw een stuk beter in je vel’, kan Rob Baars niet genoeg benadrukken. ‘En dat werkt in alles door, je krijgt vanzelf ook meer energie om andere zaken aan te pakken.’

jaarverslag 2012 Onlangs heeft Pameijer haar nieuw jaarverslag gepubliceerd (zie voor het complete document: www.jaarverslagenzorg.nl). Het meerjarenbeleidsplan ‘Pameijer verbindt’ (2010-2015) was ook in 2012 leidend voor de organisatie. Maar uiteraard ging ook veel aandacht uit naar de geplande herinrichting van het Nederlandse zorgstelsel. We moesten niet alleen de best mogelijke dienstverlening blijven bieden aan de mensen waar we ons voor inzetten, maar tegelijk de organisatie goed voorbereiden op de toekomst. Forse bezuinigingen en veranderende vragen van klanten en omgeving stellen de komende jaren veel nieuwe eisen aan Pameijer en haar medewerkers. Uitgangspunt in het nieuwe zorgstelsel is dat de dienstverlening zo dicht mogelijk bij de cliënt staat. Pameijer maakt zich hier al jarenlang sterk voor. In 2012 betekende dit bijvoorbeeld dat we ons nog meer op de wijk zijn gaan richten en de samenhang in de dienstverlening hebben verbeterd. Het meerjarige personeelsbeleid is geactualiseerd, de ondersteuningsmethode is weer een stap verder ontwikkeld. Ook was er in 2012 onverminderde aandacht voor het inzetten van ervaringsdeskundigheid en het werken aan empowerment. Van de organisatorische vernieuwingen viel met name de ontwikkeling van marketing, innovatie en verkoop in

het oog. Uiteindelijk moeten alle bedrijfsprocessen zo worden georganiseerd dat ze goed aansluiten op het nieuwe stelsel. Rond thema’s als veiligheid, klachten en de financiële positie van Pameijer zien we dat veel trends zich doorzetten. Het aantal gemelde incidenten steeg opnieuw iets en de meeste meldingen hadden weer betrekking op agressie of medicatie. Ook het aantal klachten vertoonde weer een lichte stijging. Waarbij kan worden opgemerkt dat de mogelijkheden, en de bereidheid, om een klacht te melden ook zijn toegenomen. Het gebruik van internet en email verlaagt de drempel duidelijk. Bij veel klachten spelen problemen rond communicatie of bejegening vanouds een belangrijke rol. Op basis van alle gegevens wordt uiteraard goed bekeken welke lessen daaruit te trekken zijn. Werken aan veiligheid en aan goede omgang met elkaar blijven belangrijke aandachtspunten. Het financiële jaarresultaat van Pameijer bedroeg in 2012 11,3 miljoen euro. Dit stemt tot optimisme, ook gezien de grote mate van onzekerheid voor de komende jaren. Om mogelijk omzetverlies tijdelijk op te vangen streeft Pameijer naar een stevige vermogenspositie (25% in 2013).

39

44

reportage

een bloemetjes­ gordijn, een bloemetjes­gordijn... Beschermende woonvorm Lupinehof in Capelle aan den IJssel ademde jarenlang de sfeer van een grootschalige, traditionele voorziening. Nadat het onderdeel werd van Pameijer is er een andere wind gaan waaien. Er wordt nu gesproken over empowerment, over contacten met de buurt, over een nood­zakelijke verhuizing. Om de gewenste vernieuwing in gang te zetten, is voor en met de bewoners een kunstproject georganiseerd: ‘Weet je wat ik graag zou willen zijn? Een bloemetjesgordijn’. Een sprankelend project dat veel heeft losgemaakt en waarover ook nog eens een prachtige film is gemaakt. Regisseur Maartje Nevejan, tevens de drijvende kracht van het project, zou heel graag een langere versie voor het grote publiek maken. ‘De film haakt helemaal in op de discussie over de terugtrekkende overheid en de vernieuwing van de zorg.’

46

47

Steeds meer bewoners sluiten aan bij verschillende creatieve activiteiten.

In het Textielmuseum in Tilburg worden de kunstwerken van bewoners op textiel gedrukt. Maartje Nevejan

doe het met kunst Een paar verdiepingen vol lange gangen linoleum. Aan weerszijden vierkante kamertjes voor maar liefst 44 ouderen. Dat is niet meer van deze tijd. En de ondersteuning? ‘We kunnen wel zelf koken’, zegt een bewoner heel toepasselijk in de documentaire, ‘maar we hebben daar onze mensen voor.’ Begeleidster Narda Vermeulen erkent het meteen. ‘Het is jarenlang zo geweest dat wij eigenlijk alles voor de mensen deden. Ons werk was echt heel verzorgend, als ik daar nu op terugkijk schrik ik er gewoon van. Na de overgang naar Pameijer is alles flink in beweging gekomen. Actief zijn, empowerment… de insteek is nu dat bewoners hun eigen mogelijkheden veel meer zien en aanspreken. Het staat ook vast dat we hier niet blijven. Het gebouw is nog helemaal niet zo oud maar over een paar jaar gaan we eruit. Sommigen gaan zelfstandig wonen, anderen gaan naar een veel kleinschaliger manier van samenwonen.’ Manager Ingeborg Wegter wist wel een leuke manier om iedereen mee te nemen in het in­ grijpende vernieuwingsproces van de Lupinehof:

een kunstproject. Ze zocht daarvoor contact met Cultuur-Ondernemen in Amsterdam, dat ze kende via eerder werk. Het specialisme van Cultuur-Ondernemen is het koppelen van kun­ stenaars aan bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Aan de ene kant stimuleert het daarmee het ondernemerschap in de culturele sector, aan de andere kant biedt het bedrijven en organisaties de mogelijkheid om op een bijzondere, creatieve manier veranderingen door te voeren. Kunstenaars hebben niet alleen de frisse blik van buitenstaanders maar zoeken ook per definitie naar een origineel antwoord op de vraag van een klant. opdracht De uitdaging waar Lupinehof en bewoners voor stonden, was serieus en divers. Een hoofddoel van het kunstproject moest zijn om mensen in hun kracht te zetten, bewuster te maken van hun eigen mogelijkheden. Mooi aanknopingspunt was de verhuizing die over een paar jaar zal plaatsvinden. Hoe zouden de bewoners straks graag willen wonen? Hoe kon je mensen uit­ dagen hierover na te denken? Hen actief

betrekken bij de voorbereiding en planning? Een tweede belangrijk doel was het slaan van een brug naar de omgeving. Ontmoeting met anderen, meer oog voor en contacten met de wijk… ook dat aandachtspunt werd door Pameijer nadrukkelijk ingebracht. Met deze opdracht benaderde Cultuur-Ondernemen een aantal kunstenaars en vroeg hen om project­ voorstellen uit werken. Op basis van presen­taties kon Lupinehof dan een keuze maken. persoonlijke klik Uiteindelijk presenteerden vier kunstenaars een voorstel aan de Lupinehof. De keuze viel unaniem op Maartje Nevejan. Zij had weliswaar nog geen gedetailleerd plan maar haar enthou­ siasme en uitstraling maakten veel indruk. Ze heeft bovendien een imposante cv, vooral als filmmaker. Tot haar meest bekende werken behoren de bekroonde tv-series Couscous & Cola en Het Nationale Canta Ballet. In de laatste, vijfdelige, documentaire volgt ze dansers van het Nationale Ballet en een groep Canta-rijders, mensen met een lichamelijke beperking. In haar projecten onderzoekt Maartje Nevejan graag de

rauwe en tegelijk poëtische kanten van de realiteit. Dat doet ze vaak door heel verschillende groepen mensen bij elkaar te brengen. ‘Ik werk niet zoveel met vooropgezette plannen’, vertelt ze, ‘maar doe vooral ideeën en inspiratie op door met mensen te ‘hangen’. Wat is hun eigen belevingswereld? Zeker bij dit project was het natuurlijk heel belangrijk om daar open voor te staan en bij aan te knopen. Sluit mij hier maar een week op, dan komen de ideeën vanzelf. Er was meteen een enorme klik.’ Zo gezegd, zo gedaan. En in feite kreeg ze de eerste vruchtbare inval nog voordat ze de Lupinehof binnenstapte voor een vierdaags verblijf. ‘Toen ik aankwam werd ik namelijk aangesproken door een mevrouw die me vroeg of ik werkte in ‘dat huis’. Op mijn antwoord dat ik vandaag net zou beginnen, volgde een prikkelende reactie. Of ik dan meteen even kon zeggen dat ze iets aan de gordijnen moesten doen. Daar stoorden mensen zich flink aan.’ Zoals bleek was ergens een stukje gordijn uit de rail gelopen, waardoor het bovenhoekje van een raam wat armetierig oogde. »

48

reportage

reportage

49

‘Ik doe vooral ideeën en inspiratie op door met mensen te ‘hangen’. Wat is hun eigen belevings­wereld?’ Maartje Nevejan

v.l.n.r. Sonja Buizer, Narda Vermeulen en Tiny Hoogmoed

»

50

51

reportage

CultuurOndernemen

Krista Heijster

Krista Heijster is bij Cultuur-Ondernemen verantwoordelijk voor projecten met maatschappelijke organisaties. Zij heeft de kunstenaars voor de opdracht van Pameijer benaderd en het hele proces begeleid. ‘Om te beginnen wil je natuurlijk zo goed mogelijk weten wat een organisatie voor ogen staat. Ingeborg Wegter heeft mij een uitvoerig beeld geschetst van de Lupinehof en van de uitdagingen waar de voorziening en de bewoners voor staan. Welke vorm het project precies moest hebben, stond open. Ik ben op zoek gegaan naar kunstenaars die in mijn ogen het meest geschikt waren voor de opdracht.’ ‘Je moet iets hebben met de thematiek, de doelgroep. De Lupinehof was meteen erg enthousiast over Maartje Nevejan en samen hebben ze er nader invulling aan gegeven. Het project heeft heel mooie resultaten opgeleverd, zoals de bedrukte gordijnstof en de film die Maartje heeft gemaakt. In plaats van in een procesverslag heeft ze haar ervaringen verwerkt in een zeer aansprekende documentaire. Wij denken graag mee of er bijvoorbeeld met de gordijn­ stof nog meer kan worden gedaan. Het zou geweldig zijn als we een grote winkelketen daarvoor weten te interesseren.’

Het thema had Maartje Nevejan direct te pakken. Gordijnen die het zicht belemmeren, de afscheiding tussen binnen- en buitenwereld, was dat geen treffend beeld om in de Lupinehof mee aan de slag te gaan? Voeg daarbij dat er een verhuizing aankwam en het eerste idee was al geboren: zelf gordijnen voor je nieuwe woning maken. Een paar andere ingevingen volgden snel. Bewoonster Tiny Hoogmoed: ‘Het was heel gezellig met Maartje in huis, we hebben heel veel met elkaar gepraat. Op een gegeven moment kregen we het over de IJssel. Tot haar grote verbazing hadden veel mensen de rivier nog nooit gezien, ook al wonen we er bijna naast. Ze heeft ons toen in de auto meegenomen naar een cafeetje aan de rivier. Op het terras hebben we koffie met appeltaart gehad.’ Het voorval was de opmaat voor een andere creatieve activiteit: bewoners hebben samen aan een groot wandkleed gewerkt met als thema ‘de rivier in mij’. Wat stroomt er door jou heen? Voor het maken van de werkstukken van textiel werd de assistentie ingeroepen van een designer en een kunstenaar die professioneel met textiel werkt. Sonja Buizer, vriendin en huisgenoot van Tiny, vertelt vol emotie over nog een activiteit. ‘We hebben ook harten gemaakt. Ik heb hart voor iedereen, maar dit hart was speciaal voor mijn moeder.’ Die is twaalf, dertien jaar geleden overleden. Sonja heeft haar nog steeds bij zich. Ze heeft heel warme herinneringen aan haar moeder en mist haar duidelijk heel erg. In de film die Nevejan samen met cameravrouw Alwine van Heemstra over het project heeft gemaakt, wordt behalve aan de activiteiten ook veel aandacht besteed aan de indringende verhalen en ervaringen van veel bewoners. Achter een hart van ecoline schuilt niet zelden een geschiedenis van tranen. De creatieve acti­ viteiten en het samen bezig zijn, maken veel herinneringen los. En ze geven tegelijk trots en voldoening. Iets moois maken op basis van je eigen ervaringen geeft vaak een heel goed gevoel. Geen wonder dat steeds meer bewoners een plekje aan de tafel vinden. Het duurt niet lang of ook bezoekers van het aangrenzende activeringscentrum komen een kijkje nemen…

‘Of ik dan meteen even kon zeggen dat ze iets aan de gordijnen moesten doen.’ Maartje Nevejan

ontmoeting Een brug slaan naar de omgeving bleek een lastiger verhaal. Naar buiten gaan was op zich niet zo’n probleem. Er werden leuke tripjes gemaakt – naar de IJssel, de manege, de verfwinkel – en uiteindelijk wist Maartje Nevejan de bus ook vol te krijgen voor een bezoek aan het Textiel­ museum in Tilburg. Ze had het voor elkaar gekregen dat de kunst­werken van bewoners daar op textiel werden gedrukt. Voor hun eigen ogen zagen mensen prachtig bedrukte gordijnstof en theedoeken uit de machines rollen. Desgewenst kan de stof natuurlijk ook voor andere doeleinden worden gebruikt. Maar buiten naar binnen halen lukte veel minder goed. Op een tentoonstelling van gemaakte kunstwerken – in de loods van de Wasserij – en een nieuwjaarsborrel in een pand aan de IJssel kwamen maar weinig mensen af, ook al was de directe omgeving nadrukkelijk uitgenodigd. De verhouding met de wijk is de afgelopen jaren niet goed geweest, de opmerking over de gordijnen zegt veel over de beeldvorming. Die verander je niet in een paar maanden. vernieuwing van de zorg Van deze constatering is het maar een klein stapje naar de veelbesproken vernieuwing van de zorg. Nevejan kent de geschiedenis van de

psychiatrie en heeft een dubbel gevoel over de huidige ontwikkelingen. ‘Empowerment, inclusie, daar is natuurlijk heel veel voor te zeggen. Het ligt allemaal ook in de lijn die al in de jaren ’60 is ingezet. Maar het project en de film laten nog iets anders zien. In de realiteit gaat het natuurlijk ook om forse bezuinigingen. De vraag is of er niet iets wordt afgebroken waar we toch zuinig op moeten zijn. Als je ziet hoe kwetsbaar de bewoners van de Lupinehof zijn, hoe mensen daar met elkaar omgaan, lief en leed delen, voor elkaar zorgen ook, dan denk je wel eens: wat heeft de harde maatschappij hen te bieden? De sfeer in de Lupinehof vind ik persoonlijk veel leuker en warmer dan die in menig gewoon bejaardenhuis. ‘Dag buurvrouw’, ‘dag buurman’; als dat het alternatief is heb ik zelf wel mijn beden­ kingen. Ik zou heel graag nog een iets langere film willen maken voor een groot publiek. Hij haakt helemaal in op de discussie over de terugtrekkende overheid en de vernieuwing van de zorg. Een discussie die wat mij betreft alle aandacht verdient.’ «

52

recensies

advertentie

recensies

PAAZ – een psychiatrische roman door Myrthe van der Meer Uitgeverij The House of Books,2012 ISBN: 9789044336672 352 pagina’s Wie zelf nooit was opgenomen op een psychiatrische afdeling en zich wil verdiepen in mensen die dat wel hebben meegemaakt, moet het hebben van de ver­beel­ ding. En van de verhalen van anderen. PAAZ – een psychiatrische roman, geschreven door Myrthe van der Meer, is zo’n verhaal. Puttend uit eigen ervaring beschrijft de auteur hoe de hoofdpersoon Emma – tot haar eigen ongeloof – met een depressie wordt opgenomen, nadat ze een burn-out heeft gehad. Ze betreedt een wereld die draait om vrijheden, groeps­ therapie, pillen, psychiaters en therapeuten. Om irritaties en hechte vriendschappen, eenzame nachten en de wens om dood te gaan. Op de PAAZ komt Emma er langzaam maar zeker achter dat ze ‘al een heel leven lang alles bekijkt vanuit de dood’ en ontdekt ze uiteindelijk dat er desondanks iets onverwoestbaars in haar zit dat haar in leven houdt. PAAZ illustreert hoe voor sommige mensen de gewone dingen van het leven enorm

veel inspanning vragen. In korte, rake observaties wordt duidelijk hoe groot de afhankelijkheid van patiënten is van elkaar, de regels, het systeem en de mensen die voor hen werken. Daarmee is het boek een spiegel voor iedereen die als werker in de GGZ rondloopt. Voor mensen die zelf opnames hebben meegemaakt of hun naasten zijn de verhalen ongetwijfeld herkenbaar. De personages in het boek zijn divers en levensecht. De dialogen soms echt hilarisch en recht voor z’n raap, maar toch altijd subtiel. Dat maakt dat je je als lezer zo gaat hechten aan Emma en haar medepatiënten, dat het bijna jammer is het laatste hoofdstuk uit te lezen. Het is vast niet voor niets dat dit boek een half jaar na verschijnen al de vijfde druk beleeft. PAAZ boeit en fascineert, verwarmt en confronteert, roert en leert, vermaakt en raakt. Lezen dit boek!

De bijbel van de psychiatrie Nederlandse documentaire, 25 minuten Labyrinth TV, 7 april 2013 www.documentairenet.nl In mei is de nieuwste editie verschenen van het handboek voor psychiatrische aandoeningen, DSM 5 (DSM staat voor Diagnostic and Statistic Manual of Mental

Disorders). In het boek wordt een uitputtend overzicht gegeven van alle aandoeningen die op dit moment worden onderscheiden. Maar er is al jarenlang groeiend verzet tegen deze ‘bijbel’ van de psychiatrie. Een hoofdpunt van kritiek is dat de lijst van aandoeningen steeds langer wordt en zich gaat uitstrekken tot normale menselijke gemoedstoestanden. Wie langer dan een paar weken rouwt om een groot verlies, kampt volgens DSM 5 bijvoorbeeld met een ‘major depressive disorder’. En een kind met een driftbui zou best kunnen lijden aan een ‘disruptive mood dysregulation disorder’. Critici waarschuwen voor een aantal serieuze gevolgen: steeds meer mensen krijgen een etiketje opgeplakt; de geestelijke gezondheidszorg zal nog veel duurder worden; en het gebruik van onnodige medicijnen zal nog verder toenemen. In de documentaire van Labyrinth komt één van de belangrijkste critici van DSM 5 aan het woord, psychiater Allen Frances. Hij was zelf voorzitter van de commissie die de vierde editie heeft samengesteld maar trekt al een paar jaar ten strijde tegen het nieuwe standaard­werk. ‘We moeten de psychiatrie bewaren voor hen die het echt nodig hebben’, vindt hij. Hij erkent de behoefte aan een algemeen, gestandaardiseerd handboek wel, maar pleit voor nauwe kaders en een focus op echte psychische stoornissen. Het labellen van allerlei alledaagse problemen hoort daar niet bij, dat leidt alleen maar tot ‘valse epidemieën’. De enige die daar baat bij heeft is volgens hem is de machtige farmaceu­tische industrie. Er komen ook nog andere critici aan het woord. De Nederlandse

psychiater Jim van Os, die zelf meewerkte aan DSM 5, pleit voor een heel ander systeem, waarbij veel meer naar de persoon en zijn/haar geschiedenis wordt gekeken. De aandoeningen van het DSM zijn in zijn ogen slechts labels om een bepaalde problematiek te benoemen. Een harde weten­schappelijke basis voor die labels is er niet, en het verloop van een aandoening verschilt ook van persoon tot persoon. ‘Schizofrenie als ziekte bestaat niet.’ Ervaringsdeskundige Wilma Boevink wijst erop dat een label vaak meer kwaad dan goed doet. Als je een psychose diagnostiseert als ernstige hersenziekte is medicatie al gauw de aan­be­ volen oplossing. Aandacht voor de mogelijke achtergronden, bij­ voorbeeld een jeugdtrauma, verdient echter veel meer aandacht. De documentaire van Labyrinth TV gunt de kijker een leerzame blik in de veranderende wereld van de psychiatrie.

www.pameijer.nl Ieder mens is uniek. Diversiteit is dus vanzelf­ sprekend. Ook als er ogenschijnlijk overeenkomsten zijn, zit achter elke huidskleur, elke man of vrouw, elke jongere of oudere, elke hoofddoek of hanenkam een uniek ander mens. Dat onderscheid, die diversiteit, ziet Pameijer als een verrijking. Religie, leeftijd, huidskleur, geaardheid, etnische achter­grond of welke groepseigenschap dan ook spelen geen rol bij de beoordeling van ieders individuele kwaliteiten. Wie de barrière van voor­oor­delen weet te doorbreken, zet de deuren van Pameijer open voor al het talent dat op de arbeidsmarkt beschikbaar is.

kijk op onze website voor informatie over onze vacatures

53

54

colofon colofon

colofon Partners is een uitgave van Pameijer www.pameijer.nl

adres Pameijer Crooswijksesingel 66 3034 CJ Rotterdam T (010) 271 00 00 F (010) 271 03 00 redactie Frank Kremer Hans Karstel Cecilia den Otter Lonne Wennekendonk Sanne Donders correspondentie Pameijer Postbus 22406 3003 DK Rotterdam met bijdrage van Audry van Vulpen (recensie) art direction en grafisch ontwerp Studio Lonne Wennekendonk www.lonnewennekendonk.nl fotografie Sanne Donders, Frank Kremer (pag. 18), Daimon Xanthopoulos (pag. 46-47) rectificatie: de omslagfoto van Partners nummer 1 2013 is gemaakt door Titia Hahne

drukwerk IVA Groep www.ivagroep.nl mailing Werkcentrum Schollevaar oplage 8000 Wilt u reageren op de inhoud van Partners of heeft u een suggestie voor het magazine: [email protected]

www.pameijer.nl