UITGANGSPUNTEN VOOR ALCOHOLBELEID
1
UITGANGSPUNTEN VOOR ALCOHOLBELEID EEN ALCOHOLBELEID VOOR EUROPA EN DE EUROPESE LANDEN 1 TER BEPERKING VAN DOOR ALCOHOL VEROORZAAKTE SCHADE ‘BRIDGING THE GAP’ PRINCIPES
2
Het project ‘Bridging the Gap’ van Eurocare wordt gezamenlijk gefinancierd door de Europese Commissie, ACTIS (Norwegian Policy Network on Alcohol and Drugs), het Staatsagentschap voor de preventie van alcoholproblemen Polen, IOGT-NTO Zweden, de Sloveense en de Noorse overheid, in samenwerking met de European Cultural Foundation, de European Public Health Alliance, de Europese Jeugdraad (European Youth Forum) en de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO)
STAP, 2006 (uitgave juni 2006) Bestelnr: U.2006.05 Originele Engelstalige uitgave: ‘A Policy on Alcohol for Europe and its countries – Reducing the harm done by alcohol – Bridging the Gap Principles’, Eurocare, Oktober 2004 Vertaling: Rinie Veenhof Eindredactie: ir. M.M.A.P. Kuunders, STAP Voorwoord bij deze editie: ir. W.E. van Dalen, directeur STAP
1
Dit document werd voorbereid door Peter Anderson, beleidsmedewerker bij Eurocare, ten behoeve van het Alcohol Policy Network van het project ‘Bridging the Gap’. Het document is besproken op de eerste bijeenkomst van het netwerk in juni 2004 in Warschau, en is vervolgens herzien door leden van het netwerk. Het werd afgerond in oktober 2004. 2 Alcohol is verantwoordelijk voor allerlei soorten schade, die beperkt kunnen worden door alcoholbeleidsmaatregelen (verhoging van alcoholaccijnzen bijvoorbeeld vermindert het aantal sterfgevallen door levercirrose en aan alcoholgebruik gerelateerde doden in het verkeer). Dit is wat bedoeld wordt met een beleid om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken. Dat is niet hetzelfde als schadebeperkende maatregelen (bijvoorbeeld veiliger drankglazen, die ontworpen zijn om letsel in vechtpartijen te voorkomen), die zich beperken tot het gerichte doel om schade in specifieke situaties te verminderen, zonder per se te leiden tot minder alcoholgebruik.
3
Inhoudsopgave
Voorwoord............................................................................................................................. 7 Leden van het ‘Bridging the Gap’ project ............................................................................... 9 Preambule............................................................................................................................11 I. BEPERKING VAN RIJDEN ONDER INVLOED ..............................................................................17 II. EDUCATIE, COMMUNICATIE, TRAINING EN PUBLIEKE BEWUSTWORDING ...................................19 III. REGULERING VAN DE ALCOHOLMARKT ................................................................................21 III.1 VERPAKKING EN LABELLING VAN ALCOHOLHOUDENDE PRODUCTEN .................................21 III.2 PRIJS- EN BELASTINGMAATREGELEN OM DOOR ALCOHOL VEROORZAAKTE SCHADE TE BEPERKEN..........................................................................................................................21 III.3 ILLEGALE HANDEL IN ALCOHOLHOUDENDE PRODUCTEN ..................................................22 III.4 TOEGESTANE HOEVEELHEDEN VOOR REIZIGERS BINNEN DE EUROPESE UNIE ..................22 III.5 BEPERKINGEN OP DE BESCHIKBAARHEID VAN ALCOHOL ..................................................23 III.6 VERKOOP AAN MINDERJARIGEN.....................................................................................23 III.7 ALCOHOLRECLAME, -PROMOTIE EN -SPONSORING ..........................................................23 IV. BEPERKEN VAN SCHADE IN UITGAANSGEBIEDEN EN ONMIDDELLIJKE OMGEVING .....................25 V. OP PERSONEN EN GEZINNEN GERICHTE INTERVENTIES .........................................................27 V.1 INTERVENTIES BIJ RISKANT EN SCHADELIJK DRINKGEDRAG EN ALCOHOLAFHANKELIJKHEID 27 V.2 INTERVENTIE EN ONDERSTEUNING VOOR FAMILIELEDEN VAN MENSEN MET EEN ALCOHOLAFHANKELIJKHEID .................................................................................................27 VI. INVOEREN VAN BELEID .......................................................................................................29 VII. ONDERZOEK, MONITORING EN KENNISUITWISSELING ..........................................................31 BIJLAGE I EUROPEES ALCOHOLHANDVEST VAN DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE ....33
5
Voorwoord De ‘Bridging the Gap’ principes zijn het resultaat van een uniek internationaal netwerk van vertegenwoordigers van overheden en gezondheidsinstellingen: het Alcohol Policy Network (APN). APN is erop gericht kennis over effectief alcoholbeleid te vergroten, verbreden en verspreiden. Het grote aantal landen van waaruit deelnemers actief zijn in het APN is een indicatie voor haar ambities. De ‘Bridging the Gap’ principes geven een overzicht van de principes van een effectief alcoholbeleid. Het uitgangspunt hierbij is dat de schade door alcohol in Europa serieuze consequenties heeft voor de volksgezondheid en het sociaal welzijn en dat hierom een zo breed mogelijke internationale samenwerking en de inzet van alle Europese landen nodig is om een effectieve, passende en brede internationale reactie op deze alcoholschade te geven. Alcohol is niet zomaar een alledaags consumptieartikel. Een set aan maatregelen dient gekozen te worden die passen bij de omstandigheden en perspectieven van een gemeenschap of land. De ‘Bridging the Gap’ principes geven aan welke maatregelen, indien uitgevoerd, een significante impact zouden hebben op de vermindering van schade door alcohol. Deze principes moeten een handvest zijn voor iedereen die vanuit politiek, beleidsmatig oogpunt of vanuit een andere invalshoek betrokken is bij de (her)vorming van het alcoholbeleid in Nederland.
Ir. W.E. van Dalen, Directeur STAP Utrecht, voorjaar 2006
7
Leden van het ‘Bridging the Gap’ project Dr Alfred Uhl Ludwig-Boltzmann Institute for Addiction Research, Austria
Ir. Wim van Dalen National Foundation for Alcohol Prevention, The Netherlands
Ilse De Maeseneire VAD, Association for Alcohol and Other Drug Problem, Belgium
Mr. Anders Ulstein ACTIS – Norwegian Policy Network on Alcohol and Drugs, Norway
Dr. Daniela Alexieva Centre for Addiction Studies, Bulgaria
Dr Aires Gameiro Sociedad Anti-Alcoolica Portuguesa, Portugal
Dr. Andreas Dimitriou Mental Health Services, Cyprus
Jerzy Mellibruda The Institute of Health Psychology, Poland
Dr. Hana Sovinova National Institute of Public Health, Czech Republic
Dr Cristina Petcu Ministry of European Integration, Romania
Johan Damgaard Jensen Alcohol Policy Network, Denmark
Dr. Alojz Nociar Office of the Government Drug Information System, Slovakia
Lauri Beekmann Estonian Temperance Union, Estonia Ritva Varamaki Finnish Centre for Health Promotion, Finland Dr Michel Craplet Association Nationale de Prevention de l’Alcoolisme, France Mr. Rolf Huellinghorst Deutsche Hauptstelle fuer Suchtfragen, Germany Professor Diakogiannis Aristotle University of Thessaloniki, Greece Dr Bela Buda National Institute for Drug Prevention, Hungary Marion Rackard Alcohol Action Ireland, Ireland Tiziana Codenotti Associazione Eurocare Italia, Italy Dr Astrida Stirna The State Addiction Agency, Latvia Audrius Sceponavicius Head of Public Health Division, Lithuania Yolande Wagener Direction de la Sante, Luxembourg Anna Girard Ministry for the Family and Social Solidarit, Malta
Dr Vesna-Kerstin Petric Ministry of Health Directorate for Public Health, Slovenia Dr. Alicia Rodriguez Martos Socidrogalcohol, Spain Mr. Sven-Olov Carlsson IOGT-NTO, Sweden Dr Hermann Fahrenkrug ISPA, Switzerland Dr. Toker Erguder Primary Health Care General Directorate, Turkey Andrew McNeil Institute of Alcohol Studies, United Kingdom European Cultural Foundation Mr. Adam Rusilowski, Poland European Public Health Alliance Mrs. Tamsin Rose, Belgium European Youth Forum Mr Joao Sallviano, Belgium Nordic Alcohol And Drug Policy Network Mr. Eriksson Sören, Denmark World Health Organization Dag Rekve, Denmark Eurocare secretariat Derek Rutherford Florence Bertelettie Kemp Peter Anderson
9
Preambule
De deelnemers uit de 27 landen 3 aan het Europese project ‘Bridging the Gap’, vastbesloten om prioriteit te geven aan het recht om de Europese volksgezondheid en sociale welzijn te beschermen, vastbesloten om prioriteit te geven aan het beperken van de door alcohol veroorzaakte gezondheids-, sociale en economische lasten, erkennende dat de door alcohol veroorzaakte schade een Europees probleem is met ernstige gevolgen voor de volksgezondheid en het sociale welzijn, dat de breedst mogelijke internationale samenwerking en de deelneming van alle Europese staten vereist in een doeltreffende, gepaste en veelomvattende internationale reactie, erkennende dat wetenschappelijk bewijs onweerlegbaar heeft vastgesteld dat alcoholgebruik vroegtijdig overlijden, ziekte en invaliditeit kan veroorzaken, evenals ongevallen, geweld en opzettelijk en onopzettelijk letsel bij zowel de alcoholgebruiker als anderen, erkennende dat alcoholgebruik jaarlijks verantwoordelijk is voor minstens 9% van alle gezondheidsproblemen en gevallen van voortijdig overlijden in Europa en de op twee na belangrijkste risicofactor is (na roken en verhoogde bloeddruk), met inachtneming van elk mogelijk nut van alcohol, erkennende dat in Europa vroegtijdig overlijden onder jonge mannen voornamelijk te wijten is aan geweld, alcoholgebruik en roken en dat deze sterfgevallen meer dan 30% uitmaken van alle gevallen van vroegtijdig overlijden, erkennende het overtuigende bewijs voor een sterke relatie tussen individueel en nationaal alcoholgebruik en het risico op schade, en het bewijs dat een algemene vermindering van het alcoholgebruik geen negatieve effecten zou hebben op sterfte en ziekte gerelateerd aan hart- en vaatziekten, verontrust over de toename in alcoholgebruik, ‘binge drinken’4 en de schade die veroorzaakt wordt door dronkenschap onder jongeren, vooral in openbare gelegenheden, zoals cafés, ‘pubs’ en bars, verontrust dat het alcoholgebruik waarschijnlijk groter wordt als de nieuwe lidstaten zich economisch ontwikkelen en vrouwen en jongvolwassenen meer gaan verdienen,
3
De deelnemers vertegenwoordigen gouvernementele en niet-gouvernementele organisaties, beroepsorganisaties in de gezondheidszorg en onderzoeksinstellingen uit Oostenrijk, België, Tsjechië, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Hongarije, Ierland, Italië, Letland, Luxemburg, Malta, Nederland, Noorwegen, Polen, Portugal, Roemenië, Slowakije, Slovenië, Spanje, Zweden, Zwitserland, Turkije en Groot-Brittannië. 4 ‘Binge drinken’ verwijst naar een patroon van zwaar drinken tijdens een enkele gelegenheid, dat gewoonlijk wordt gedefinieerd als zes alcoholhoudende consumpties (60 gram alcohol) per gelegenheid.
11
verontrust over de ‘designer drinks’5 die in de markt worden gezet voor jongeren, verontrust over het effect van alle vormen van reclame, promotie6 en sponsoring7 die gericht zijn op het aanmoedigen van het gebruik van alcoholhoudende producten8, onder verwijzing naar de preambule van de Grondwet van de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO), die bepaalt dat het genieten van de hoogst bereikbare staat van gezondheid één van de fundamentele rechten van ieder mens is, ongeacht ras, religie, politieke overtuiging of sociale situatie, onder verwijzing naar artikel 12 van het Internationale Convenant inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten, op 20 november 1989 aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, dat bepaalt dat het genieten van de hoogst bereikbare staat van fysieke en mentale gezondheid ieders recht is, onder verwijzing naar de Conventie voor de Rechten van het Kind, op 20 november 1989 aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, die bepaalt dat de ondertekenaars van die Conventie het recht erkennen van het kind om de hoogst bereikbare staat van gezondheid te genieten, onder verwijzing naar resolutie WHA57.16 van de Wereld Gezondheids Organisatie, die de lidstaten oproept om strategieën te bevorderen om negatieve fysische, mentale en sociale gevolgen van schadelijk alcoholgebruik te beperken, onder verwijzing naar het Europees Alcoholhandvest van de Wereld Gezondheids Organisatie van 1995 (zie de bijlage), dat bepaalt dat ieder mens recht heeft op een gezins-, gemeenschaps- en arbeidsleven dat beschermd is tegen ongevallen, geweld en andere negatieve gevolgen van alcoholgebruik, onder verwijzing naar de verklaring van de WHO-ministerconferentie in Stockholm van 2001 over jongeren en alcohol, die verklaart dat volksgezondheidsbeleid met betrekking alcohol geformuleerd moet worden vanuit de belangen van de volksgezondheid, zonder tussenkomst van commerciële belangen, onder verwijzing naar artikel 3 van het Verdrag van de Europese Gemeenschap, dat bepaalt dat de Gemeenschap activiteiten zal ondernemen om een bijdrage te leveren aan het bereiken van een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid,
5
‘Designer drinks’ omvatten gearomatiseerde alcoholhoudende dranken en voorgemixte sterke drank, vervaardigd met een alcoholpercentage dat gewoonlijk ligt tussen 1,2 en 5,5 die vervaardigd worden van een of andere alcoholhoudende basisdrank en traditioneel verkocht worden in flesjes van 27,5 of 33 centiliter, die vaak ontworpen zijn op hun aantrekkingskracht voor jongeren. Ze staan ook bekend als ‘alcopops’ en ‘ready-to-drinks’. 6 ‘Reclame en promotie’ betekent elke vorm van commerciële communicatie, aanbeveling (inclusief het plaatsen van een product in de markt) en actie die als doel, effect of waarschijnlijk effect heeft direct of indirect een alcoholhoudend product of het gebruik van alcohol te bevorderen. 7 ‘Alcoholsponsoring’ betekent elke vorm van bijdrage aan een gebeurtenis, activiteit of individu die als doel, effect of waarschijnlijk effect heeft direct of indirect een alcoholhoudend product of het gebruik van alcohol te bevorderen. 8 Onderscheiden staten hanteren verschillende definities van een alcoholhoudend product; ‘alcoholhoudend product’ betekent elk product dat meer dan 1,2 volumeprocent alcohol bevat en dat vervaardigd is om oraal geconsumeerd te worden. Het wordt aanbevolen dat staten die een definitie met een hogere concentratie hanteren hun definitie verlagen tot 1,2% en dat staten die een definitie met een lagere concentratie hanteren hun definitie handhaven.
12
onder verwijzing naar artikel 95 van het Verdrag van de Europese Gemeenschap, dat bepaalt dat de Commissie in haar voorstellen inzake gezondheidzorg, veiligheid, milieubescherming en consumentenbescherming zal uitgaan van een hoog niveau van bescherming, waarbij met name elke nieuwe, op wetenschappelijke feiten gebaseerde ontwikkeling in acht genomen wordt, onder verwijzing naar artikel 152 van het Verdrag van de Europese Gemeenschap, dat bepaalt dat een hoog niveau van bescherming van de menselijke gezondheid gegarandeerd zal worden bij het vaststellen en implementeren van alle beleidsvoornemens en activiteiten van de Gemeenschap. Activiteiten van de Gemeenschap die een aanvulling geven op nationaal beleid zullen gericht zijn op verbetering van de volksgezondheid, voorkomen van ziekte en aandoeningen en uitbannen van risicobronnen voor de gezondheid van de mens, onder verwijzing naar de Europese Grondwet van 18 juni 2004 (die conform hun respectievelijke grondwettelijke bepalingen geratificeerd dient te worden door alle lidstaten, voordat hij in werking treedt), die de Gemeenschap de bevoegdheid geeft om stimulerende en andere maatregelen op te stellen met het directe doel om de volksgezondheid te beschermen met het oog op roken en alcoholmisbruik, onder verwijzing naar het programma van de Europese Communautaire Actie op het gebied van de Volksgezondheid (2003-2008), dat moet bijdragen aan het garanderen van een hoog niveau van bescherming van de gezondheid van de mens bij het vaststellen en implementeren van alle beleid en activiteiten van de Gemeenschap, door middel van het bevorderen van een integraal en intersectoraal gezondheidsbeleid en door middel van het aanmoedigen van samenwerking tussen lidstaten op de gebieden die genoemd worden in artikel 152 van het Verdrag, onder verwijzing naar de Aanbeveling van de Raad van 5 juni 2001 betreffende alcoholgebruik door jongeren, in het bijzonder kinderen en adolescenten (2001/458/EG), die onder andere benadrukt dat a) producenten geen alcoholhoudende dranken dienen te produceren die specifiek op kinderen en adolescenten gericht zijn en b) alcoholhoudende dranken niet ontworpen of gepromoot dienen te worden met het oog op hun aantrekkingskracht voor kinderen en adolescenten, onder verwijzing naar de Conclusies van de Raad van de Europese Unie van 5 juni 2001 betreffende een strategie van de Gemeenschap ter beperking van aan alcohol gerelateerde schade (2001/C 175/01), die de noodzaak benadrukken van een gecoördineerde reeks van communautaire activiteiten op alle relevante beleidsgebieden, en van een hoog niveau van bescherming van de gezondheid bij het vaststellen en implementeren van communautaire activiteiten op gebieden als onderzoek, consumentenbescherming, transport, reclame, marketing, sponsoring, accijnzen en andere kwesties van de interne markt, erkennende dat alcohol niet zomaar een alledaags product is, verontrust over de belangenbotsing doordat alcohol, hoewel een bedreiging van de volksgezondheid, tegelijkertijd als een product onder de regels voor de vrije marktconcurrentie en de gemeenschappelijke landbouwpolitiek valt, vastbesloten dat de overeenkomsten van de Wereld Handels Organisatie, de Algemene overeenkomst inzake de handel in diensten (GATS) en plannen voor een Dienstenrichtlijn voor de interne markt van de Europese Gemeenschap de implementatie van een doeltreffend alcoholbeleid niet dienen te ondermijnen,
13
erkennende de noodzaak is om alert te zijn op alle inspanningen van de commerciële alcoholindustrie9 om alcoholbeleidsinspanningen10 te ondermijnen of te ontwrichten, en de noodzaak om op de hoogte te blijven van de activiteiten van de alcoholindustrie die een negatief effect hebben op alcoholbeleidsinspanningen, erkennende dat de alcoholindustie de verantwoordelijkheid hoort te nemen voor haar acties door accurate informatie over haar producten te geven, te waarschuwen voor de effecten van haar producten en haar producten te leveren op manieren die schade minimaliseren, erkennende dat evidence-based beleid dat de door alcohol veroorzaakte schade beperkt een algemeen belang is, erkennende dat staten die evidence-based alcoholbeleid hebben ingevoerd om de gezondheid en het welzijn van hun burgers te beschermen, het recht hebben volgens de proportionaliteitsprincipes om hun bestaande alcoholbeleid te beschermen, zelfs als dat stringenter is dan dat van andere Europese staten, vastbesloten om alcoholbeleidsmaatregelen die evidence-based zijn te bevorderen, erkennende de noodzaak om alcoholbeleidsmaatregelen en –programma’s te ontwikkelen, implementeren en evalueren die sociaal en cultureel passen bij de omstandigheden en opvattingen van de verschillende gemeenschappen, staten en doelgroepen, de specifieke bijdrage benadrukkend die niet-gouvernementele organisaties11 en andere deelnemers aan het maatschappelijk middenveld die niet gelieerd zijn aan de alcoholindustrie, waaronder beroepsorganisaties in de gezondheidszorg, vrouwen-, jongeren-, consumenten- culturele en vrijwilligersorganisaties, universitaire instituten en instellingen voor gezondheidszorg, kunnen leveren aan inspanningen in het kader van alcoholbeleid op lokaal, nationaal en internationaal niveau en het grote belang benadrukkend van hun deelname aan die inspanningen, erkennende dat ieder mens ingelicht moet worden over de gevolgen voor de gezondheid, het verslavende karakter en het levensgevaar dat alcoholgebruik met zich mee kan brengen, en over de effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen die op het gepaste bestuurlijke niveau genomen moeten worden om alle mensen te beschermen teneinde geen schade te ondervinden van het alcoholgebruik van andere mensen, 9
‘Commerciële alcoholindustrie’ betekent commerciële alcoholproducenten, groot- en kleinhandelaren in alcoholhoudende producten, importeurs van alcoholhoudende producten, de horeca en de maatschappelijke organisaties, opgezet en gefinancierd door de commerciële alcoholindustrie. 10 ‘Alcoholbeleid’ betekent een reeks van beschikbaarheid, vraag en schade beperkende strategieën, die erop gericht zijn om door wet- en regelgeving de volksgezondheid te verbeteren door de door alcohol veroorzaakte schade te beperken. 11 Het Europese Alcoholactieplan van de Wereld Gezondheids Organisatie roept alle staten in de Europese regio op om ondersteuning te geven aan niet-gouvernementele organisaties en zelfhulpbewegingen die initiatieven bevorderen die erop gericht zijn om de schade die alcohol kan veroorzaken te voorkomen of te beperken. Daarmee zijn ook bedoeld a) die niet-gouvernementele organisaties en netwerken die ervaring en expertise hebben in het bepleiten van maatregelen op internationaal en nationaal niveau om de schade te beperken die veroorzaakt kan worden door alcohol, b) die niet-gouvernementele organisaties en netwerken die de belangen behartigen van hun achterban, zoals beroepsorganisaties in de gezondheidszorg, brancheorganisaties van het maatschappelijke middenveld en consumentenorganisaties, en c) die niet-gouvernementele organisaties en netwerken die een specifieke rol moeten vervullen in het informeren en mobiliseren van het maatschappelijke middenveld inzake alcohol-gerelateerde problemen, in het lobbyen voor beleidsaanpassing en doeltreffende implementatie van beleid op regeringsniveau, evenals in het onthullen van schadelijke acties van de alcoholindustrie.
14
erkennende dat er een sterk politiek commitment noodzakelijk is om op lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau uitgebreide multisectorale maatregelen en gecoördineerde reacties te ontwikkelen en te ondersteunen, met inachtneming van het volgende: a) de noodzaak om maatregelen te nemen om alle mensen te beschermen tegen de schade die veroorzaakt wordt door het alcoholgebruik van anderen, zoals verkeersongevallen en geweld; b) de noodzaak om maatregelen te nemen om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken en om vermindering van riskant en schadelijk drinkgedrag en verslaving aan alcoholhoudende producten te bevorderen en te ondersteunen; c) de noodzaak om maatregelen te nemen om de deelname van autochtonen en allochtone gemeenschappen aan het ontwikkelen, implementeren en evalueren van alcoholbeleidsprogramma’s te bevorderen; en d) de noodzaak om maatregelen te nemen om genderspecifieke risico’s aan de orde te stellen bij het ontwikkelen van alcoholbeleidsstrategieën, erkennende dat er internationale samenwerking nodig is; vooral het overdragen van technologie, kennis en financiële ondersteuning en het aanleveren van relevante deskundigheid zijn noodzakelijk om doeltreffende alcoholbeleidsprogramma’s vast te stellen en te implementeren, met inachtneming van de lokale cultuur, als wel van sociale, economische, politieke en wettelijke factoren, erkennende dat gezamenlijke actie noodzakelijk is om alle vormen van illegale handel12 in alcohol uit te bannen, erkennende dat beleid en programma’s om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken financiering vereisen die evenredig is aan de grootte van het probleem, stellen voor dat een alcoholbeleid voor Europa en de Europese staten13 de volgende kwesties ter hand neemt:
12
‘Illegale handel’ betekent alle praktijken en gedragingen die bij wet verboden zijn en die gerelateerd zijn aan de productie, verscheping, ontvangst, bezit, distributie, verkoop en aanschaffing, inclusief alle praktijken en gedragingen die bedoeld zijn om dergelijke activiteiten te faciliteren. 13 De deelnemers erkennen dat de richtlijnen in dit document ontwikkeld en geïmplementeerd moeten worden conform de omstandigheden, inzichten, wettelijke, bestuurlijke en beheersstruucturen en de interpretatie van de bewijsvoering die toepasselijk zijn voor elk onderscheiden land.
15
I. BEPERKING VAN RIJDEN ONDER INVLOED 1. Erkennende dat rijden onder invloed14 een groot aandeel heeft in het veroorzaken van vroegtijdig sterven en letsel bij andere mensen dan de bestuurder en grote financiële kosten voor de maatschappij met zich meebrengt; 2. moeten de noodzakelijke effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen geïmplementeerd worden om rijden onder invloed te beperken. 3. Het beleid inzake rijden onder invloed dient de volgende principes in acht te nemen: • In heel Europa moet met onmiddellijke ingang een limiet ingevoerd worden voor de maximaal toegestane alcoholconcentratie in het bloed van 0,5 g/l (plus een ademequivalent); een lagere limiet van 0,2 g/l moet met onmiddellijke ingang ingevoerd worden voor autobestuurders die sinds kort hun rijbewijs hebben, voor bestuurders in het openbaar vervoer en voor bestuurders van vrachtwagens; staten die lagere niveaus hanteren moeten de bestaande niveaus niet verhogen. • Het verlagen van de maximaal toegestane concentratie van alcohol in het bloed voor alle bestuurders tot 0,2 g/l zou een verdere significante beperking van de door alcohol in het wegverkeer veroorzaakte schade met zich meebrengen. • In heel Europa moeten onbeperkte bevoegdheden ingevoerd worden om ademtesten uit te voeren, met gebruikmaking van apparatuur (‘breathalysers’) die gelijkwaardig en volgens afspraak gestandaardiseerd is. • In heel Europa moeten gelijke sancties voor rijden onder invloed ingevoerd worden, die duidelijk zijn en snel uitgevoerd worden; de sancties moeten gegradeerd worden, in ieder geval naar gelang van de hoogte van het alcoholpromillage in het bloed, en moeten omvatten: opschorting van de rijbevoegdheid voor bepaalde en onbepaalde tijd, boetes, gevangenisstraffen, ontstekingsvergrendeling van de auto en het in beslag nemen van de auto. Van alle autobestuurders op de wegen in Europa met een alcoholpercentage in het bloed dat hoger is dan 0,5 g/l moet de rijbevoegdheid zonder meer voor minstens 6 maanden opgeschort worden. • In heel Europa moeten les-, rehabilitatie- en behandelprogramma’s worden versterkt en geïmplementeerd voor mensen die veroordeeld zijn wegens rijden onder invloed van alcohol, met inbegrip van overtreders die alcoholafhankelijkheidsverschijnselen vertonen. Bedoeld zijn programma’s die verbonden zijn aan de sancties, bijvoorbeeld als voorwaarde voor het terugkrijgen van rijbevoegdheid. De programma’s moeten gebaseerd zijn op evidence-based richtlijnen en protocollen.
14
Hoewel drinken in sommige gemeenschappen een belangrijke oorzaak kan zijn van scheeps-, vliegtuig- en treinongevallen, wordt de nadruk gelegd op alcoholgebruik in het wegverkeer in dit document, omdat alcohol-gerelateerde ongevallen op de weg veel meer voorkomen dan andere alcohol-gerelateerde transportongevallen in de Europese Gemeenschap als een geheel.
17
II. EDUCATIE, COMMUNICATIE, TRAINING EN PUBLIEKE BEWUSTWORDING 1. Erkennende dat een educatieve en informatieve benadering effectief kan zijn in het tegenwerken van de marketingpraktijken van de commerciële alcoholindustrie en in het mobiliseren van steun van de bevolking voor alcoholbeleidsmaatregelen, maar dat het helaas in het algemeen moeilijk is aan te tonen dat lesprogramma’s voor scholen blijvende effecten hebben in het beperken van door alcohol veroorzaakte schade; 2. dienen er effectieve en onpartijdige15 les-, communicatie- en trainingsprogramma’s geïmplementeerd te worden voor de scholen, hogescholen en universiteiten; met inbegrip van andere alternatieve vormen van onderwijs, waaronder culturele en kunstzinnige, en van informele initiatieven vanuit de jeugd. Doel van al deze vormen van onderricht is om iedereen de kracht te geven en in staat te stellen om gezonde keuzes te maken en de publieke bewustwording te bevorderen. 3. Onpartijdig onderricht, communicatie en training moet de volgende principes in acht nemen: • Het publieke bewustzijn van alcoholbeleidskwesties moet versterkt en bevorderd worden, met gebruikmaking van alle beschikbare communicatiemiddelen. • Op scholen, hogescholen en universiteiten moet doeltreffend en uitvoerig onderricht over de gezondheidsrisico’s, waaronder de bedwelmende en verslavende effecten van alcoholgebruik, gegeven worden. Het onderricht moet breed toegankelijk zijn en gebaseerd op gezondheidsbevorderende evidence-based principes. • Het publieke bewustzijn van de gezondheidsrisico’s, waaronder de bedwelmende en verslavende effecten van alcoholgebruik, en van het nut van het beperken van riskant en schadelijk drinkgedrag moet verhoogd worden. • Een breed scala aan informatie over de commerciële alcoholindustrie, voor zover relevant voor de implementatie van alcoholbeleid, moet algemeen toegankelijk gemaakt worden, met inachtneming van de nationale wetgeving. • Doeltreffende en toepasselijke training of bewustwordings- en ontvankelijkheidsprogramma’s ten aanzien van alcoholbeleid moeten gerealiseerd worden voor mensen die bijvoorbeeld werken in de gezondheidszorg, welzijnswerk, sociaal werk en de media en voor leraren, beleidsvormers, bestuurders en andere betrokkenen. • Onderricht over de door alcohol veroorzaakte schade en over wat er gedaan kan worden om die schade te beperken moet verschaft worden aan iedereen die betrokken is bij de keten van productie, verkoop en levering van alcohol. • Bewustwording van en deelname aan het ontwikkelen en implementeren van intersectorale programma’s en strategieën voor alcoholbeleid van publieke en private instellingen en niet-gouvernementele organisaties die niet gelieerd zijn aan de commerciële alcoholindustrie moeten bevorderd worden.
15
Onpartijdig onderwijs sluit bijvoorbeeld uit dat de commerciële alcoholindustrie schoollessen verzorgt.
19
III. REGULERING VAN DE ALCOHOLMARKT III.1 VERPAKKING EN LABELLING VAN ALCOHOLHOUDENDE PRODUCTEN 1. Het belang van gepaste verpakking en labeling16 van alcoholhoudende producten in aanmerking genomen; 2. moeten er effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen genomen worden om te waarborgen dat er een gepaste wijze van verpakking en labeling wordt ingevoerd. 3. Het verpakkings- en labelingsbeleid moet de volgende principes in acht nemen: • De verpakking en labeling van alcoholhoudende producten mogen een alcoholhoudend product niet promoten met enigerlei middel dat onwaar, misleidend of bedrieglijk is, of dat mogelijk een verkeerde indruk kan wekken over de kenmerken of de gezondheidsrisico’s van het product, met inbegrip van iedere term, omschrijving, handelsmerk, beeld- of ander merk, waarmee direct of indirect de indruk gewekt wordt dat een bepaald alcoholhoudend product aantrekkelijker of gezonder is dan een ander alcoholhoudend product. • De verpakking en labeling van alcoholhoudende producten mogen een alcoholhoudend product niet promoten met enigerlei middel (met inbegrip van elke term, omschrijving, handelsmerk, beeld- of ander merk) dat direct of indirect minderjarigen17 aanspreekt. • Iedere eenheidsverpakking van een alcoholhoudend product moet waarschuwingen dragen, vastgesteld door een ministerie van gezondheidszorg, die de schadelijke effecten van alcohol beschrijven bij het autorijden en het bedienen van machines en tijdens een zwangerschap, of andere door een ministerie van gezondheidzorg vastgestelde boodschappen. • Elke eenheidsverpakking van een alcoholhoudend product en alle buitenverpakking en labeling van zo’n product moet naast gezondheidswaarschuwingen, ook informatie bevatten over de alcoholconcentratie (in volumeprocenten), de alcoholinhoud (in grammen alcohol), de voedingswaarde en de ingrediënten die tot allergieën kunnen leiden. III.2 PRIJS- EN BELASTINGMAATREGELEN OM DOOR ALCOHOL VEROORZAAKTE SCHADE TE BEPERKEN
1. Erkennende dat prijs- en belastingmaatregelen een zeer kosteneffectief en belangrijk middel vormen om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken bij alle segmenten van de bevolking, met inbegrip van jonge mensen en zware drinkers; 2. moeten er door alle lidstaten en door de Gemeenschap in haar geheel belastingmaatregelen en, waar toepasselijk, prijsmaatregelen voor alle alcoholhoudende producten, met inbegrip van wijn en op wijn gebaseerde producten, ingevoerd te worden, als een bijdrage aan het bereiken van de gezondheids- en economische doelstellingen die gericht zijn op het beperken van de door alcohol veroorzaakte schade. 16
‘Verpakking en labelling’ betekent alle verpakkingseenheden (fles, blik, doos, kist of andere verpakkingseenheid), tekst, letters en afbeeldingen op de verpakkingseenheid, labels op de verpakkingseenheid, en alle buitenverpakking en –labelling, waarbij een aantal verpakkingseenheden in een wikkel, doos of kist geplaatst worden. 17 Een ‘minderjarige’ is een persoon onder de leeftijd die bepaald is bij plaatselijke verordening of nationale wet, dan wel onder achttien jaar, om het even welke leeftijd de hoogste is, aan wie de verkoop van alcoholhoudende producten verboden is.
21
3. Belastingmaatregelen en belastingtarieven moeten de volgende principes in acht nemen: • Voor de prijs van alcohol moeten de externe kosten van alcoholgebruik, de inadequate kennis van consumenten over de door alcohol veroorzaakte schade en de verslavende effecten in acht genomen worden. • De prijs van alcohol moet conform de inflatie verhoogd worden. • Accijnzen moeten in verhouding staan tot de alcoholinhoud van alcoholhoudende dranken, met inbegrip van alle soorten dranken en zonder drempel. Voor dranken met een hogere alcoholconcentratie, zoals likeuren en sterke drank, moet een disproportioneel hoger tarief gelden, met het oog op hun hoge alcoholconcentratie. • Staten moeten vrij zijn om belastingmaatregelen in te zetten om specifieke problemen aan te pakken die kunnen ontstaan rond specifieke alcoholhoudende dranken, zoals ‘designer drinks’ die gericht zijn op jongeren. • In heel Europa moeten de belastingtarieven verhoogd worden tot een minimumniveau. Staten met een hoger belastingtarief moeten hun belastingtarief niet verlagen. • Een gedeelte van de alcoholbelasting kan geoormerkt worden (‘verhypothekeerde’ belasting) om programma’s om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken te financieren. III.3 ILLEGALE HANDEL IN ALCOHOLHOUDENDE PRODUCTEN 1. Het uitbannen van alle vormen van illegale handel in alcoholhoudende producten, met inbegrip van smokkel, illegale productie en vervalsing, is een essentieel onderdeel van het alcoholbeleid. 2. Effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen moeten geïmplementeerd worden om te waarborgen dat alle eenheidsverpakkingen van alcoholhoudende producten en alle buitenverpakkingen van dergelijke producten gemarkeerd worden, als hulp bij het vaststellen van de herkomst en elk omslagpunt van alcoholhoudende producten, en om de verplaatsing van alcoholhoudende producten en hun wettelijke status te monitoren, documenteren en controleren. III.4 TOEGESTANE HOEVEELHEDEN VOOR REIZIGERS BINNEN DE EUROPESE UNIE 1. Erkennende dat het uitblijven van een opwaartse harmonisatie van de alcoholaccijnzen binnen de Europese Unie met zich meebrengt dat reizigers bij het oversteken van een grens onder een ander tarief vallen, en in aanmerking genomen dat de hoeveelheid die individuen over de grens kunnen meenemen zonder accijns te hoeven betalen in het land waar zij wonen, op het moment volgens de standaardrichtlijn bedraagt: 10 liter sterke drank, 20 liter versterkte wijnen en dergelijke, 90 liter wijn en 110 liter bier (in totaal het equivalent van ongeveer 270 flessen wijn), wat in enkele landen een substantiële verhoging van het alcoholgebruik met zich meebrengt, die niet zichtbaar is in de officiële statistieken; 2. moeten er effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen ingevoerd worden, om de toegestane hoeveelheid per persoon geleidelijk te verlagen tot ongeveer een zevende van de huidige limiet, het equivalent van 40 flessen wijn (een voorraad voor 40 dagen voor een zware drinker, vergelijkbaar met de huidige toegestane hoeveelheid tabak, die overeenkomt met een voorraad voor 40 dagen van 20 sigaretten per dag).
22
III.5 BEPERKINGEN OP DE BESCHIKBAARHEID VAN ALCOHOL 1. Erkennende dat het beperken van het aantal en de dichtheid van verkooppunten, met inachtneming van de beschikbaarheid in supermarkten en warenhuizen, het verplaatsen van verkooppunten en het beperken van de openingsdagen en –uren ertoe kunnen bijdragen om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken; 2. moeten staten die verkooppunten reguleren door middel van aantal en dichtheid, locatie en verkoopuren en –dagen, hun regelingen niet versoepelen; en moeten staten zonder dergelijke regelingen of met zeer liberale regelingen overwegen om dergelijke regelingen in te voeren of strenger te maken. 3. Maatregelen om de beschikbaarheid van alcohol te reguleren moeten de volgende principes in acht nemen: • Bij het openen van nieuwe en het veranderen van bestaande verkooppunten moet een inschatting plaatsvinden van de effecten op de gezondheid en de sociale omgeving. III.6 VERKOOP AAN MINDERJARIGEN 1. Erkennende dat het alcoholgebruik, de door alcohol veroorzaakte schade en het ‘binge-drinken’ onder jongeren in een alarmerend tempo hoger wordt; 2. moeten de noodzakelijke effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen ingevoerd worden om de verkoop aan minderjarigen te beperken. 3. Maatregelen om de verkoop aan minderjarigen te beperken moeten de volgende principes in acht nemen: • De verkoop van alcoholhoudende producten aan personen onder de bij plaatselijke verordening of nationale wet bepaalde leeftijd, dan wel onder de achttien jaar, om het even welke leeftijd de hoogste is, moet verboden worden. • Alle verkopers van alcoholhoudende producten moeten in hun verkooppunt een duidelijke en opvallende melding plaatsing over het verbod op verkoop van alcohol aan minderjarigen en in geval van twijfel iedere koper van alcohol vragen om met een geldig legitimatiebewijs aan te tonen dat hij de wettelijke leeftijd bereikt heeft. • In supermarkten en andere algemene warenhuizen moeten alcoholhoudende producten in een afdeling geplaatst worden die duidelijk afgescheiden is van afdelingen voor producten met mogelijke aantrekkingskracht voor minderjarigen, zoals snoep, snacks, speelgoed en softdrinks. • Het verspreiden van gratis alcoholhoudende producten (met inbegrip van merkgerelateerde attributen, zoals t-shirts, asbakken, glazen, petjes e.d.) onder minderjarigen moet verboden worden. • Er moeten sancties voor verkopers en distributeurs ingevoerd worden, zoals het intrekken van vergunningen en tijdelijke en permanente sluiting, ten einde naleving van de relevante maatregelen te waarborgen. III.7 ALCOHOLRECLAME, -PROMOTIE EN -SPONSORING 1. Erkennende dat een allesomvattend verbod op reclame, promotie en sponsoring de door alcohol veroorzaakte schade zou beperken, en dat zelfregulatie een ineffectief middel is om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken; 2. moeten bij wet de noodzakelijke effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen ingevoerd worden om alcoholreclame, -promotie en -sponsoring strikt te reguleren, zowel binnen de landsgrenzen als internationaal.
23
3. Regulering van reclame, promotie en sponsoring moet de volgende principes in acht nemen: • Alle vormen van alcoholreclame, -promotie en –sponsoring die een alcoholhoudend product promoten met enigerlei middel dat onwaar, misleidend of bedrieglijk is of dat mogelijk een verkeerde indruk kan wekken over de kenmerken of de effecten op en de risico’s voor de gezondheid moeten verboden worden. • Alle vormen van alcoholreclame, -promotie en –sponsoring die een alcoholhoudend product gericht op minderjarigen promoten moeten verboden worden. • Alle alcoholreclame, en indien van toepassing alle promotie en sponsoring, moet vergezeld gaan van toepasselijke waarschuwingen. • Het gebruik van directe en indirecte stimulansen die het kopen van alcoholhoudende producten aanmoedigen (verkoop promotie) moet verboden worden. • Uitgaven van de alcoholindustrie aan reclame, promotie en sponsoring moeten overlegd worden aan de relevante bevoegde overheidsinstanties. • Artikel 15 van de Richtlijn ‘Televisie zonder grenzen’ moet in alle lidstaten bij wet ingevoerd worden. Artikel 15 moet uitgebreid worden met tijdslimieten, programmalimieten en limieten op de concentratie van alcoholreclamespots. • Alle alcoholreclame, -promotie en –sponsoring op radio en televisie, in de gedrukte media en alle toepasselijke andere media, zoals het internet, voorzover ze niet onder een absoluut verbod vallen, moeten strikt beperkt worden tot informatie over het product, met boodschappen en beelden die alleen mogen verwijzen naar herkomst, samenstelling, productiemethode en consumptiepatroon. • Er moeten technologische en andere middelen ontwikkeld worden om internationale reclame, promotie en sponsoring te reguleren. • Staten met een verbod op bepaalde vormen van alcoholreclame, -promotie en – sponsoring hebben het soevereine recht om die vormen van grensoverschrijdende alcoholreclame, -promotie en –sponsoring te verbieden die hun landsgebied binnenkomen en daarvoor dezelfde sancties op te leggen als conform de nationale wet gelden voor binnenlandse reclame, promotie en sponsoring die uit het eigen gebied afkomstig zijn. • Er kan overwogen worden om een gedeelte van de totale uitgaven aan reclame, promotie en sponsoring van de alcoholindustrie te oormerken om onafhankelijke volksgezondheidsprogramma’s te financieren die de door alcohol veroorzaakte schade beperken.
24
IV. BEPERKEN VAN SCHADE IN UITGAANSGEBIEDEN EN ONMIDDELLIJKE OMGEVING 1. Erkennende dat uitgaansgebieden en hun onmiddellijke omgeving effect kunnen hebben op de door alcohol veroorzaakte schade; 2. moeten de noodzakelijke effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen ter verbetering van de uitgaansgebieden en hun onmiddellijke omgeving geïmplementeerd worden, teneinde de door alcohol veroorzaakte schade te beperken. 3. Maatregelen om uitgaansbuurten en hun onmiddellijke omgeving te verbeteren moeten de volgende principes in acht nemen: • Door middel van stadsplanning, wijkplanning, vergunningenbeleid, vervoersbeleid en beheer van de uitgaansbuurten en hun onmiddellijke omgeving moet gewaarborgd worden dat iedereen, en met name de lokale bewoners, gevrijwaard is van nadelige, schadelijke en vervuilende gevolgen die het gevolg zijn van dronkenschap, met inbegrip van geluidsoverlast. • Het invoeren en strenger maken van wettelijke regels voor alcoholverkoop en vergunningverlening die de verkoop van alcohol aan minderjarigen en personen in staat van dronkenschap verbieden. • Adequaat politietoezicht en handhaving van de wettelijke regels voor alcoholverkoop en vergunningverlening. • Doeltreffend en toepasselijk onderricht voor de horecasector en de personen die alcohol schenken, om de schadelijke gevolgen van dronkenschap, schadelijk drinkgedrag en het gevaar van rijden onder invloed te beperken. • De effectiviteit van onderrichtsprogramma’s voor schenkers kan ondersteund worden door wettelijke aansprakelijkheid voor alcohol-gerelateerde ongevallen, met inbegrip van verkeersongevallen veroorzaakt door rijden onder invloed.
25
V. OP PERSONEN EN GEZINNEN GERICHTE INTERVENTIES V.1 INTERVENTIES BIJ RISKANT EN SCHADELIJK DRINKGEDRAG EN ALCOHOLAFHANKELIJKHEID
1. Erkennende de hoge druk die riskant en schadelijk drinkgedrag en alcoholafhankelijkheid leggen op de gezondheidszorg, individuen, gezinnen en maatschappijen, en erkennende dat kortdurende interventies bij riskant en schadelijk drinkgedrag en alcoholafhankelijkheid tot de meest kosteneffectieve van alle interventies in de gezondheidszorg behoren; 2. moeten de noodzakelijke effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen geïmplementeerd worden om wijdverspreid interventies bij riskant en schadelijk drinkgedrag en alcoholafhankelijkheid te bevorderen. 3. De volgende principes moeten in acht worden genomen: • Toepasselijke, uitvoerige en integrale richtlijnen, gebaseerd op wetenschappelijke bewijsvoering en ‘best practices’ ter vermindering van riskant en schadelijk drinkgedrag en alcoholafhankelijkheid moeten worden ontwikkeld, verspreid en geïmplementeerd. • Doeltreffende programma’s, gericht op vermindering van riskant en schadelijk drinkgedrag en alcoholafhankelijkheid op locaties als educatieve instellingen, gezondheidszorginstellingen en de werkvloer18 moeten worden ontworpen en geïmplementeerd. • Het herkennen en beheersen van riskant en schadelijk drinkgedrag moet opgenomen worden in nationale gezondheids- en educatieve programma’s, plannen en strategieën met medewerking van relevante professionals in de gezondheidszorg, welzijns- en opbouwwerkers en sociale dienstverlening. • Programma’s voor diagnose, therapie, preventie en behandeling van tot riskant en schadelijk drinkgedrag en alcoholafhankelijkheid moeten opgezet worden in zorgfaciliteiten (zowel overheidsinstellingen als particuliere instellingen), in gespecialiseerde centra en in rehabilitatiecentra. V.2 INTERVENTIE EN ONDERSTEUNING VOOR FAMILIELEDEN VAN MENSEN MET EEN ALCOHOLAFHANKELIJKHEID
1. Erkennende dat schadelijk alcoholgebruik en alcoholafhankelijkheid de gezondheid, veiligheid en ontwikkeling van familieleden kunnen schaden; 2. moeten de noodzakelijke effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en andere maatregelen geïmplementeerd worden om te bevorderen dat er wijdverbreid ondersteuning en hulp gegeven wordt aan familieleden van mensen met een schadelijk alcoholgebruik of een alcoholafhankelijkheid. 3. De volgende principes moeten in acht worden genomen: • In gemeenschappen moet een uitgebreid systeem worden ontwikkeld waarin nauw wordt samengewerkt tussen de politie, maatschappelijk werk, de rechtbanken en het rechtswezen, niet-gouvernementele organisaties en professionele medische en psychische hulpverlening voor familieleden die te lijden hebben onder alcohol-gerelateerd geweld.
18
Er moet speciale aandacht besteed worden aan de alcoholindustrie; de werknemers daar lopen extra risico te vervallen in schadelijk alcoholgebruik of alcoholverslaving. De alcoholindustrie was één van de eerste industrieën die succesvolle werkvloerprogramma’s heeft ingevoerd.
27
•
•
Kinderen van ouders met een schadelijk alcoholgebruik of een alcoholafhankelijkheid moeten hoge prioriteit krijgen voor psychosociale ondersteuning en programma’s ter voorkoming van sociale uitsluiting. Programma’s voor diagnose en hulp aan volwassen familieleden van mensen met een schadelijk alcoholgebruik of een alcoholafhankelijkheid moeten opgezet worden in zorgfaciliteiten, gespecialiseerde centra en rehabilitatiecentra, om emotionele te helpen bij psychologische aandoeningen en deze te voorkomen.
28
VI. INVOEREN VAN BELEID 1. Elke Europese staat (en, indien relevant, elke lokale gemeenschap, gemeente en regio binnen een staat) en de Europese Unie als geheel moeten uitgebreide multisectorale alcoholbeleidsstrategieën, -plannen en –programma’s ontwikkelen, implementeren, regelmatig bijstellen en evalueren. 2. Bij het ontwikkelen en implementeren van uitgebreide multisectorale alcoholbeleidsstrategieën, -plannen en –programma’s moeten de volgende principes in acht genomen worden: • Er moeten op nationaal en Europees niveau (en waar relevant op het niveau van de wijk, de gemeente en de regio) coördinatiemechanismen of -steunpunten voor alcoholbeleid worden vastgesteld of versterkt en gefinancierd.19 • Effectieve wetten en uitvoerings-, handhavings- en/of andere maatregelen voor het ontwikkelen van gepast beleid ter voorkoming en beperking van de door alcohol veroorzaakte schade en de door het drinkgedrag van anderen veroorzaakte schade moeten worden aangenomen en geïmplementeerd. • Het ontwikkelen en implementeren van volksgezondheidsmaatregelen met betrekking tot alcoholbeleid moet worden beschermd tegen commerciële en andere gevestigde belangen van de alcoholbranche. • Er moet internationale samenwerking plaatsvinden bij het formuleren van plannen voor maatregelen, procedures en richtlijnen voor het implementeren van beleid, plannen en programma’s voor het beperken van de door alcohol veroorzaakte schade. • Er moet passende samenwerking plaatsvinden tussen bevoegde internationale en regionale intergouvernementele en andere organisaties om te komen tot implementatie van beleid, plannen en programma’s voor het beperken van de door alcohol veroorzaakte schade, met inbegrip van samenwerking met de Europese Commissie en de Wereld Gezondheids Organisatie. • De effectieve implementatie van beleid, plannen en programma’s voor het beperken van de door alcohol veroorzaakte schade moet adequaat gefinancierd worden. • Waar van toepassing moeten ten behoeve van een doeltreffend alcoholbeleid wetten gemaakt worden of bestaande wetten gebruikt worden om wettelijke en strafbare aansprakelijkheid aan te pakken, met inbegrip van schadevergoeding.
19
Waar mechanismen, structuren of organisaties reeds bestaan, moeten ze niet vervangen worden, maar liever versterkt of, indien toepasselijk, geherdefinieerd.
29
VII. ONDERZOEK, MONITORING EN KENNISUITWISSELING 1. Op lokaal, regionaal, nationaal en Europees niveau moeten onderzoek en onderzoeksprogramma’s, monitoring en kennisuitwisseling op het gebied van alcoholbeleid worden ontwikkeld en bevorderd. 2. De principes moeten omvatten: • Het initiëren, bevorderen en aanmoedigen van transparant en onafhankelijk onderzoek, dat zich richt op de determinanten en gevolgen van alcoholgebruik, de door alcohol veroorzaakte schade, de doelmatigheid van beleid en programma’s om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken en de doelmatigheid van strategieën en benaderingen om doeltreffend beleid en programma’s om de door alcohol veroorzaakte schade te beperken te implementeren. • Het bevorderen en versterken van onderricht en ondersteuning voor iedereen die betrokken is in activiteiten op het gebied van alcoholbeleid, met inbegrip van onderzoek, implementatie en evaluatie. • Er moet een systeem opgezet worden voor epidemiologische monitoring van alcoholgebruik en daaraan gerelateerde sociale, economische en gezondheidsindicatoren. • Er moet samengewerkt worden met de Europese Commissie en de Wereld Gezondheids Organisatie bij het ontwikkelen van algemene richtlijnen of procedures voor het verzamelen, analyseren en verspreiden van alcoholgerelateerde monitorgegevens. • Het opzetten van programma’s voor regionaal, nationaal en Europees monitoren van de hoogte, patronen, determinanten en gevolgen van alcoholgebruik en de door alcohol veroorzaakte schade. Alcoholmonitorprogramma’s moeten geïntegreerd worden in regionale, nationale en Europese gezondheidsmonitorprogramma’s, zodat gegevens vergeleken en geanalyseerd kunnen worden op regionaal, nationaal en Europees niveau, indien van toepassing. • Alcoholmonitoring en kennisuitwisseling tussen regio’s en staten moet gerealiseerd worden. • Het uitwisselen van algemeen toegankelijke wetenschappelijke, technische, socioeconomische, commerciële en juridische informatie, evenals van informatie over praktijken van de alcoholindustrie moet bevorderd en gefaciliteerd worden. • Jaarrapporten van de alcoholindustrie voor aandeelhouders moeten rapportages bevatten over hoe de alcoholindustrie de door haar producten veroorzaakte schade minimaliseert, in termen van productie, marketing en verkoop, en over alle overtredingen van bestaande wetten, regelingen en gedragscodes. • Een geactualiseerde database van wetten en regelingen met betrekking tot alcoholbeleid en passende informatie over de handhaving ervan, evenals van relevante jurisprudentie en samenwerking in het ontwikkelen van regionaal, nationaal en Europees alcoholbeleid moet opgezet en bijgehouden worden. • Geactualiseerde data van regionale, nationale en Europese monitoring moet bijgehouden worden. • Er moet een Europa-breed systeem opgezet en bijgehouden worden voor het regelmatig verzamelen en verspreiden van informatie over alcoholproductie en vervaardiging en die activiteiten van de alcoholindustrie, die van invloed zijn op activiteiten in het kader van alcoholbeleid.
31
BIJLAGE I EUROPEES ALCOHOLHANDVEST VAN DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE (WGO) Ethische principes en doelen Ter bevordering van het Europese Alcohol Actie Plan roept de Parijse Conferentie alle lidstaten op om een veelomvattend alcoholbeleid op te stellen en programma’s uit te voeren die, op voor de verschillende culturen en sociale, wettelijke en economische omstandigheden gepaste wijze, uitdrukking geven aan de volgende ethische principes en doelen, met dien verstande dat aan dit document geen wettelijke rechten ontleend kunnen worden. 1. Ieder mens heeft recht op een gezins-, gemeenschaps- en arbeidsleven, dat beschermd is tegen ongevallen, geweld en andere negatieve gevolgen van alcoholgebruik. 2. Ieder mens heeft van jongs af aan recht op gegronde, onpartijdige informatie en onderwijs over de gevolgen van alcoholgebruik voor de gezondheid, het familieleven en de maatschappij. 3. Alle kinderen en adolescenten hebben het recht om in een omgeving op te groeien die beschermd is tegen de negatieve gevolgen van alcoholgebruik en, voor zover mogelijk, tegen promotie van alcoholhoudende drank. 4. Ieder mens met een riskant of schadelijk drinkgedrag en hun familieleden hebben recht op laagdrempelige behandeling en zorg. 5. Ieder mens die geen alcohol wenst te gebruiken of die dat om gezondheids- of andere redenen niet kan, heeft het recht om gevrijwaard te zijn van druk om te drinken en om ondersteund te worden in zijn niet-drinken.
33
EUROPEES ALCOHOLHANDVEST VAN DE WERELDGEZONDHEIDSORGANISATIE Tien alcoholstrategieën Onderzoek en succesvolle voorbeelden in diverse landen tonen aan dat er mogelijk aanmerkelijke gezondheids- en economische voordelen voor de Europese regio kunnen worden behaald, als de volgende tien gezondheidsbevorderende alcoholactiestrategieën worden ingevoerd, om de hierboven opgesomde ethische principes en doelen te effectueren, conform de onderscheiden culturen en sociale, wettelijke en economische omstandigheden van elke lidstaat. 1. Licht de mensen van jongs af aan, door het ontwikkelen van brede educatieve programma’s, in over de gevolgen van alcoholgebruik voor de gezondheid, het familieleven en de maatschappij en over de doeltreffende maatregelen die genomen kunnen worden om schade te voorkomen of te minimaliseren. 2. Bevorder dat de openbare, persoonlijke en arbeidsomgeving beschermd wordt tegen ongevallen en geweld en andere negatieve gevolgen van alcoholgebruik. 3. Voer wetten in die op doeltreffende wijze het rijden onder invloed ontmoedigen en handhaaf die. 4. Bevorder de gezondheid door beheersmaatregelen met betrekking tot de beschikbaarheid van alcoholhoudende dranken, bijvoorbeeld voor jongeren, en door prijsmaatregelen voor alcoholhoudende dranken, bijvoorbeeld door accijnsheffing. 5. Voer strikte beheersmaatregelen in voor directe en indirecte reclame voor alcoholhoudende dranken, waarbij bestaande beperkingen en verboden in sommige landen in acht genomen moeten worden, en waarborg dat geen enkele vorm van reclame specifiek gericht wordt op jongeren, bijvoorbeeld door alcohol met sport te verbinden. 6. Waarborg de toegankelijkheid van doeltreffende behandelings- en rehabilitatievoorzieningen, met opgeleid personeel, voor mensen met een riskant of schadelijk drinkgedrag en hun familieleden. 7. Kweek besef van ethische en wettelijke verantwoordelijkheid aan bij diegenen die betrokken zijn bij de marketing en het schenken van alcoholhoudende dranken; waarborg een strikte controle op de productveiligheid en voer gepaste maatregelen tegen illegale productie en verkoop in. 8. Verhoog het vermogen van de maatschappij om om te gaan met alcohol door het trainen van professionals in verscheidene sectoren, zoals gezondheidszorg, welzijn, onderwijs en justitie, samen met versterking van de gemeenschap en leiderschap. 9. Ondersteun niet-gouvernementele organisaties en zelfhulpbewegingen die een gezonde levensstijl aanbevelen, specifiek die organisaties die zich richten op het voorkomen en beperken van alcohol-gerelateerde schade. 10. Stel programma’s met een brede basis op in de lidstaten, met inachtneming van het huidige Europese Alcoholhandvest; stel duidelijke doelen en indicators voor de resultaten; monitor de voortgang en waarborg dat de programma’s periodiek geactualiseerd worden op basis van evaluatie.
34
