Uiterlijk kijk mij nou! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw
zaal 4
zaal 3
Uiterlijk
3
2
kijk mij nou!
zaal 5
zaal 2
1 zaal 1 Ingang
Uitgang
begane grond
Je uiterlijk vertelt iets over hoe je bent, of hoe je wilt zijn. Jij hebt vast ook nagedacht over hoe je je kleedt en welke spullen je koopt. Misschien hoor je wel bij een bepaalde groep die dezelfde smaak heeft. In de 17de eeuw waren mensen net zo bezig met hun uiterlijk als de mensen nu. Vooral van de rijke burgers weten we wat hun smaak was. Dat ontdek je door naar de objecten en schilderijen in dit museum te kijken.
4 zaal 8
zaal 9
5 zaal 11
6
zaal 10
zaal 6
Pas op! Wees voorzichtig! De schilderijen zijn kostbaar en kwetsbaar. Wijs er niet naar met je pen of potlood! De schilderijen en objecten waarover de vragen worden gesteld vind je op de plattegrond. Als het bij een schilderij of object te druk is kun je dat beter even overslaan. Probeer het later nog een keer.
zaal 7
7
Veel plezier en succes!
zaal 12
zaal 14
zaal 13 Museumwinkel
· zaal 1
eerste verdieping
3
1 Bartholomeus van der Helst
Schuttersmaaltijd
In deze pakken kun je natuurlijk niet vechten. Sommige mannen laten zien dat ze paardrijden. Aan welk kledingonderdeel kun je dat zien? Ik kan zien dat ze paardrijden door
De belangrijkste mannen zitten vóór de tafel. Dat kun je zien aan: 1 2 Twee mannen zijn óf tweeling óf op z’n minst broers. Waar zitten zij?
Rechts staat een man met een strik op zijn rug. Dat was een heel hippe man in de 17de eeuw. Wat vind jij nu van hem? De schutters vieren het einde van de 80-jarige oorlog met Spanje. In 1648 was de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden eindelijk onafhankelijk. Voor zo’n belangrijk feest trek je natuurlijk je mooiste pak aan.
Ik vind hem Er staat maar één vrouw op het schilderij.
Aan de jongere mannen kun je zien wat in de mode was in die tijd. Verzin wat de vrouw kan zeggen over de mannen op dit feest. Kruis hieronder aan wat in die tijd in de mode was: een kanten kraagje een dikke geplooide kraag een grote baard lang haar een sjaal om de buik klein snorretje/sikje of geen beharing
4
· zaal 1
Zo zie je: ook in de 17de eeuw deden mannen hun best om er goed uit te zien. Alleen was de mode heel anders dan nu.
5
2 Adriaen de Vries
Het beeld stelt iemand voor. Wie denk jij?
Triton
een mythologisch zeewezen een sportschooltrainer een sprookjesprins Waaraan zie je dat? Dit beeld is gegoten in brons. Binnenin is het beeld hol. Hoe, denk je, is het gietproces gegaan? De kunstenaar heeft het brons gehakt met beitels en daarna gepolijst. Eerst heeft de kunstenaar een beeld van was gemaakt. Dat was de mal. De kunstenaar heeft het lijf gemaakt en daarna de ledematen eraan geschroefd. Wat vind jij het mooiste van dit beeld? de voeten de ledematen de borst de kop iets anders, namelijk Stel je voor: dit beeld is een topsporter. Welke sport beoefent hij dan?
In de 17de eeuw hield men ook van gespierde mannen. Bij dit bronzen beeld lijken de spieren en aderen net echt. Het hele beeld is in één stuk in brons gegoten.
Ik denk
Op sommige lichaamsdelen zie je aderen lopen.
Omdat
Welke twee lichaamsdelen? 1
2
Dit beeld was een onderdeel van een fontein. Waaraan kun je zien dat dit beeld langdurig in water heeft gestaan? Je kunt zien dat dit beeld buiten heeft gestaan door De triton heeft veel getraind. Dat zie je zo.
6
· zaal 4
7
3 ‘De Metale Pot’ en ‘De Griekse A’
Borstbeelden van Willem iii en Mary Stuart
Wat voor kledingstukken zie je op zijn borstbeeld? 1
2
3
4
Hoeveel verschillende patronen zie je in zijn kledingstukken? 2
4
6
10
Hoe ziet hij er verder uit, denk je? Teken de rest van de garderobe van Willem III . Denk aan wat in de mode was in de 17de eeuw! (bij de mannen op de Schuttersmaaltijd bijvoorbeeld)
Koning Willem iii en koningin Mary Stuart waren erg belangrijk in de Republiek. Willem iii was niet alleen stadhouder van Holland maar ook koning van Engeland. Er was veel vraag naar souvenirs van het paar. Mary was dol op Delfts aardewerk. Zo werd Delfts aardewerk iets om te sparen. Kijk goed naar de borstbeelden van Willem III en Mary. De buste van koning Willem III is gemaakt ná de kroning en die van Mary vóór de kroning. Waaraan kun je dat zien?
Mary hield erg van Delfts aardewerk en verzamelde ook veel porselein. Haar kastelen stonden vol met servies en siervoorwerpen. Kijk goed rond in deze zaal. Noem minstens drie voorwerpen die je nergens voor kunt gebruiken. Voorwerpen die alleen om te pronken zijn. 1
2
3
Ik kan dat zien aan Koning Willem iii heeft erg veel aan.
Bedenk voor één van die onbruikbare voorwerpen een bijzondere functie. (bijvoorbeeld: plantenpot of wapen) Voor de
8
· zaal 5
heb ik de functie
bedacht.
9
4 Bartholomeus van der Helst
Andries en Gerard Bicker
Vader en zoon Bicker zijn nogal fors. In de 17de eeuw werd overgewicht niet als ongezond gezien, maar juist als iets positiefs. Hoe komt dat, denk je?
Ze willen wel allebei iets anders uitstralen. In rij 1 staat wat ze willen uitstralen en in rij 2 hoe je dat kunt zien. Trek een pijl van rij 1 naar het goede voorwerp of kledingstuk in rij 2. Eén pijl is voorgedaan. uitstraling voorwerp/kledingstuk godsdienstig paardrijhandschoenen ouderwets
kant aan mouwen
rijk bijbel modern
kanten kraag
sportief
dikke geplooide kraag
deftig dure stoffen De familie Bicker was één van de machtigste en rijkste families van Amsterdam. Andries kon het zich veroorloven om zijn familie door één van de beste schilders te laten portretteren. De Bickermannen zijn in het Rijksmuseum te zien. Moeder Bicker hangt in een museum in Dresden.
Kijk goed naar de gezichten van vader en zoon. Kruis de eigenschappen aan die jij in hun portretten ziet. ijdel sterk stoer bot zielig zoet
Vader en zoon Bicker lijken op elkaar. Waarin zie jij overeenkomsten? Noem er minstens twee. Vader en zoon lijken op elkaar in
aardig eerzuchtig zeurderig lief gierig grappig
vriendelijk gezellig verwend gewelddadig meelevend ijverig
1 zoon
vader
zoon
vader
zoon
vader
2 3
10 · zaal 8
11
5 Gerard ter Borch
Helena van der Schalcke
Noem vier dingen die niet bij tweejarige kinderen passen. 1 2 3 4 Helena ziet er ‘ouwelijk’ uit. Noem een kledingstuk dat tegenwoordig eigenlijk bij volwassenen hoort, maar ook door kinderen wordt gedragen:
Helena’s jurk lijkt wit, maar de schilder heeft meer kleuren gebruikt om het wit te verlevendigen. Welke twee kleuren zie jij in het wit? 1 2 Veel kinderen uit rijke families werden gekleed als kleine volwassenen. Rijke meisjes maar ook jongens droegen als kleuter jurken met veel kant en tierelantijnen.
Kijk goed naar het gezicht van Helena. Fantaseer wat er met haar aan de hand is. Ik vind Helena een
kind, want ik zie
Helena houdt een anjer vast in haar hand. Wat weet je nu? Helena houdt van bloemen Helena’s ouders zijn gelovig Helena komt waarschijnlijk uit de tuin Helena is twee jaar oud op dit portret.
Hopelijk mocht Helena na het poseren voor de schilder weer lekker ravotten in de tuin.
12
· zaal 10
13
6 Jan Steen
Hoe ruikt het in deze kamer?
Het toilet
Ik denk dat omdat In de 20ste eeuw is het schilderij gerestaureerd. Eerst was de vrouw minder bloot en waren er ook wat ‘vieze’ spullen overgeschilderd. Hier zie je hetzelfde schilderij maar dan vóór de restauratie. a Zoek de twee verschillen. 1
2
b Maak het schilderij hier rechts nog netter. Verander of teken minstens twee dingen. In de po zie je een spiegeling van iets. Wat is er weerspiegeld in de po? Niet alle mensen waren rijk in de 17de eeuw. Jan Steen was een kunstenaar die graag gewone mensen schilderde in hun dagelijks leven. Deze vrouw zat in haar slaapkamer. De vrouw zit op de rand van haar bed. Kleedt ze zich uit of kleedt ze zich aan? Is het ochtend of avond?
Wat vind jij van deze vrouw? Kruis een woord aan en maak af:
Streep door wat niet toepassing is en vul de ontbrekende woorden in:
Ik vind deze vrouw
Ze staat net op/gaat naar bed. Dat zie ik aan haar lichaam, namelijk Dat zie ik aan de spullen, namelijk 1 14 · zaal 10
lief woest vrolijk
aardig onbeschaafd moe
vies lui ongezond
want 2 15
7 Rembrandt Harmensz van Rijn
De Nachtwacht
Welke kledingstukken uit de 17de eeuw maken het vechten moeilijk? Kies meer dan één antwoord uit: een dikke geplooide kraag laarzen schoenen een hoed een kniebroek mouwen met plooien een sjaal om je buik Wat voor bijzondere versiering hebben de mannen vooraan aan hun benen?
Welke van de twee mannen op de voorgrond is het modernste gekleed, denk je?
Het meisje ziet er heel bijzonder uit. Ze heeft waarschijnlijk niet haar dagelijkse kleren aan. Waaraan zie je dat? Ongewone dingen aan haar zijn Het schilderij ‘De Nachtwacht’ is heel beroemd. Mensen uit de hele wereld komen om dit doek te bekijken. Op het schilderij worden de schutters (soldaten) van Amsterdam uitgebeeld.
1
Het lijkt of deze schutters ten strijde trekken.
3
Hoeveel schutters hebben werkelijk een wapen in de hand?
De schutters werden ‘kloveniers’ of ook wel ‘klauweniers’ genoemd. De kip is de mascotte van de klauweniers.
2
Wat heeft die naam met de kip te maken?
16 · zaal 12
17
Colofon
In opdracht van de afdeling Publiek & Educatie van het Rijksmuseum door Warmer tekst en advies voor onderwijs en kunstinstellingen 2011, derde herziene druk (eerste druk in 2004) Ontwerp Druk Fotografie
Irma Boom Office Kunstdrukkerij Mercurius Afdeling Beeld van het Rijksmuseum
· zaal 1
