Binnenhuis kom maar binnen! Kijktocht Voortgezet onderwijs havo vwo onderbouw
zaal 4
zaal 3
Binnenhuis
3
2
1
kom maar binnen!
zaal 5
zaal 2
zaal 1 Ingang
Uitgang
begane grond
De inrichting van je kamer vertelt iets over hoe je bent, of hoe je wilt zijn. Je hebt vast nagedacht over wat je aan de muur hangt en welke spullen je koopt voor je kamer. Misschien verschuif je steeds je meubels of misschien doe je er wel helemaal niets mee. In de 17de eeuw waren mensen net zo bezig met de inrichting van hun huis als de meeste mensen nu. We weten vooral wat de smaak was van rijke burgers. Die ontdek je door naar de objecten en schilderijen in dit museum te kijken.
zaal 8
zaal 9
6 zaal 11
4
5
zaal 10
zaal 6
Pas op! Wees voorzichtig! De schilderijen zijn kostbaar en kwetsbaar. Wijs er niet naar met je pen of potlood! De schilderijen en objecten waarover de vragen worden gesteld vind je op de plattegrond. Als het bij een schilderij of object te druk is kun je dat beter even overslaan. Probeer het later nog een keer.
zaal 7
7
Veel plezier en succes!
zaal 12
zaal 14
zaal 13 Museumwinkel
· zaal 1
eerste verdieping
3
1
Poppenhuis
Als er gasten kwamen, werd het poppenhuis gedemonstreerd. Alle deurtjes werden opgetrokken en overal zat iets achter. De volwassenen waren er uren mee bezig. Waar kun je dat nu mee vergelijken? met de visite een gezelschapsspel spelen met de visite tv kijken met de visite een dagje uitgaan Elke kamer in het poppenhuis heeft een naam. Die namen staan op de glazen wand links van het poppenhuis. Zet de naam van de kamer bij de beschrijving. De vrouw ligt in een ‘alkoof ’ in de kast achter een gordijn. Een kamerscherm houdt de tocht tegen. kamer Voorraadpotten en een spinnenwiel staan in deze ruimte. Bovenaan de trap liggen achter een hek de kooltjes en houtjes voor de kachel. zolder Hier wordt het eten gekookt. Uit de pomp kan echt water komen. Achterin is de wc: een plank met een gat.
Petronella Oortman was de vrouw van een rijke koopman. Daarom kon zij dit dure poppenhuis laten maken. Jarenlang was ze bezig om spulletjes te laten maken voor het huis. Geen kind mocht het poppenhuis aanraken. Het was ‘speelgoed’ van volwassenen. Het poppenhuis was vooral bedoeld om mee te pronken. Het poppenhuis is een kast. Bekijk de buitenkant goed. Waarvan is de buitenkant gemaakt? van hout van plastic van schildpad
keuken Je herkent een rieten kinderstoeltje. Onder de doek staat een wiegje, maar verder ziet het er niet uit als een kamer van een kind. kamer Deze ruimte heeft een mooie marmeren vloer en houtsnijwerk aan het plafond. Achterin is het kantoortje van ‘meneer’. kamer Deze kamer heeft behang van stof. Er staat een pronkkast met heel kleine echte schelpjes. kamer
4
· zaal 3
5
2 Gerrit Berckheyde
De bocht van de Herengracht vanaf de Vijzelstraat
Noem drie verschillen tussen dit beeld en het beeld wat je hebt van de grachten zoals ze er nu uit zien: 1 2 3 Ter hoogte van de Nieuwe Spiegelstraat kreeg de Herengracht een knik. Doordat de drie grachten hier wat verder uit elkaar werden gelegd, waren de kavels aan de zuidzijde dieper. Precies in dit stuk dat Berckheyde heeft geschilderd woonden de rijkste Amsterdammers. Hoe wordt deze bocht ook wel genoemd?
Hier zie je een stukje van de Herengracht zoals deze eruit zag in de Gouden Eeuw. De grachtengordel breidde zich in de 17de eeuw langzaamaan uit. Op het schilderij van Berckheyde zie je de laatste fase. Hoe zie je dat de grachten nog in aanbouw zijn?
Tegenwoordig zijn de prijzen van de panden in deze bocht van de Herengracht zo duur dat het onbetaalbaar is geworden voor gezinnen om er te wonen. Daarom hebben veel bedrijven er hun kantoorpand van gemaakt.
6
· zaal 3
7
3 Jan van Mekeren
Kabinet
Wat zet je op deze kast? Kies uit deze zaal twee objecten van aardewerk die jij op deze kast vindt passen. Schrijf de naam van het object op. 1 2 Je ziet hier drie dieren. Welke zie je terug op de rechterdeur? Noem het nummer van het juiste plaatje.
1.
2. Enkele houtsoorten op deze kast waren gekleurd met beits: blaadjes waren groen en sommige bloemen rood. Het moet vroeger een bonte bedoening zijn geweest. Door verkleuring van het hout is daar nu niets meer van te zien. Hoeveel beestjes zie je op de rechter kastdeur?
Hoe denk je dat de kast is gemaakt?
3.
de bloemen zijn op het hout geschilderd en daarna gelakt de bloemen zijn in het hout gehakt en daarna geverfd de bloemen zijn als een puzzel in het hout gelegd
8
· zaal 5
9
4 Johannes Vermeer
Liefdesbrief
Veel vrouwen in de 17de eeuw droegen iets op het hoofd: een sjaal of een mutsje. De dienstmeid heeft haar sjaal op een bepaalde manier geknoopt. Wie dragen tegenwoordig hun hoofddoek ook vaak op deze manier?
Wij zijn ook benieuwd naar wat er in de brief staat. De schilder verklapt al iets door de schilderijen aan de muur. Wat is waar denk jij? Een wandelaar en een schip op zee betekenen: haar liefje is op reis haar liefje is handelaar haar liefje houdt van de natuur Een rustige zee betekent: de liefde is bijna afgelopen de liefde kabbelt voort hij bedriegt haar met een ander De zee is als de liefde want: diep en donker en blauw soms kalm dan weer stormachtig nat en zout van de tranen Bij dit schilderij is het net of je even bij deze vrouwen naar binnen gluurt. Wij staan als kijker in een donkere gang en kijken naar een lichte kamer.
Bedenk wat de vrouwen tegen elkaar zeggen.
Hoe hield men zichzelf warm in deze ruimte? Kruis de twee goede antwoorden aan. door extra veel kleding aan te doen door vloerverwarming door een gordijn in de deuropening
door een houthaard door een gaskachel door het raam dicht te houden
De dienstmeid was eigenlijk net aan het werk. Wat deed zij voordat ze de brief aan haar bazin gaf? De dienstmeid
10 · zaal 10
11
5 Pieter de Hooch
Moedertaak
Trek een lijn. Er is er één voorgedaan. koperen pan met gaatjes
houdt kou buiten
luik
verwarmt het bed voor
gordijn
geen tocht om het bed
halve deur
geen tocht over de vloer
bed in kast
houdt kou van ruiten weg
De kinderstoel werd in die tijd een ‘kakstoel’ genoemd. Hier zie je een schematische tekening van deze kakstoel. Hoe zal die er van binnen uit hebben gezien? Teken hoe jij denkt dat het van binnen zat.
De titel van dit schilderij is eigenlijk ‘Een moeder die haar kind reinigt’: in de 17de eeuw ontluisden moeders hun kinderen vaak. Maar de taak van de moeder was ook om het zieltje van haar kind rein te houden. Dat vertelt dit schilderij. De hond kijkt hoopvol naar buiten. Iedereen heeft een hekel aan luizen en ontluizen. Hebben deze moeder en dit kind er ook een erge hekel aan? Wat denk jij? Ik denk dat wel/niet, want ik zie
Wie komt er, denk je? een kat zijn baasje
Ook in deze kamer zijn veel zaken waarmee de kou wordt verdreven. Krijg je ook zo’n jeuk op je hoofd als je naar dit schilderij kijkt?
12
· zaal 10
13
6 Adriaen van Ostade
Boerengezelschap
Hoeveel mannen zijn dronken? Hoeveel mannen dragen niets op hun hoofd? Hoeveel mannen roken niet? Hoeveel mensen kijken ongelukkig? Wat is de enige luxe in deze ruimte en wordt toch niet gebruikt?
Wat vind je van deze mevrouw?
Kruis de woorden aan die voor jou van toepassing zijn. roddelaarster gemeen wraakzuchtig gastvrij gevaarlijk aardig eerlijk
gezellig doortrapt grappig boos zachtmoedig sloom behulpzaam
oneerlijk lui zonnig arm lief handig slim
Wat vind jij van deze herberg? Aan dit schilderij kun je goed zien hoe het er uitzag bij boeren in de 17de eeuw: heel wat minder chic dan bij de gegoede burgerij en de kooplui. Hoewel ze geen luxe hebben, zijn ze toch tevreden. Dat zie je.
Ik vind deze herberg
Bekijk het schilderij goed. Tel wat er gevraagd wordt. Hoeveel vrouwen zijn er? Hoeveel kinderen? Hoeveel dieren? In die tijd werd roken ook als zeer slecht voor de gezondheid beschouwd. Toch wordt op dit schilderij flink pijp gerookt!
14 · zaal 11
15
7 Rembrandt Harmensz van Rijn
De Nachtwacht
Er staat een hoofd getekend in de krans De achterwand is van steen of marmer Bij de vlag begint een boog Het meisje staat op een trede van een trap Er hangen gordijnen aan de achterwand
waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar
Je hebt nu de ruimte goed bestudeerd. Wat denk jij: staan ze binnen of buiten? Ik denk dat ze binnen / buiten staan, omdat
De schutters waren de beschermers van de stad. Een soort stadswachten. Ook hielpen ze de orde te bewaken wanneer er feesten waren. Kijk goed hoe de schutters gekleed zijn. Wat gaan ze doen? ze gaan vechten ze gaan de orde bewaken Omdat
Het schilderij ‘De Nachtwacht’ is heel beroemd. Mensen uit de hele wereld komen om dit doek te bekijken. Op het schilderij worden de schutters (soldaten) van Amsterdam uitgebeeld. Bekijk de vloer en de achterwand van de ruimte goed.
Waarom zal Rembrandt van Rijn zo’n rommelige groep schutters hebben geschilderd? het moet lijken of ze op pad gaan ze wilden maar niet stil staan anders kreeg hij niet alle personen erop
Zeg van de volgende uitspraken of ze waar zijn of niet. Er liggen tegels op de vloer Er ligt zand op de vloer Er staan zuilen tegen de achterwand De pilaren zijn van marmer Er is een houten achterwand Er hangt een krans aan de achterwand
16 · zaal 12
waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar waar / niet waar
17
Colofon
In opdracht van de afdeling Publiek & Educatie van het Rijksmuseum door Warmer tekst en advies voor onderwijs en kunstinstellingen 2011, derde herziene druk (eerste druk in 2004) Ontwerp Druk Fotografie
Irma Boom Office Kunstdrukkerij Mercurius Afdeling Beeld van het Rijksmuseum
· zaal 1
