U

Ministerie van Economische Zaken Aan de staatssecretaris van Economische Zaken Mw. S.A.M. Dijksma Postbus 20401 2500 EK 'S-GRAVENHAGE

doorkiesnummer

uw kenmerk

bijlage(n)

(070) 373 8641

DGA-DAD / 14100206

-

betreft

ons kenmerk

datum

Reactie VNG op concept

ECFD/U201401664

11 september 2014

wijzigingsvoorstel Wet dieren

Geachte mevrouw Dijksma, Op 16 juni 2014 heeft de heer dr. J.P. Hoogeveen ons namens het ministerie van EZ het conceptwijzigingsvoorstel Wet dieren gestuurd voor bespreking en consultatie. Wij treden graag in overleg met u over onze standpunten bij het wetsvoorstel. Vooruitlopend daarop geven wij in deze brief onze reactie op het wetsvoorstel. Deze brief begint met een reactie op hoofdlijnen. Daarna lichten we onze standpunten verder toe. Algemene reactie Wij delen de constatering dat aanvullend instrumentarium gericht op volksgezondheid nodig is. We vinden het positief dat wetsvoorstel uitgaat van flexibiliteit en ruimte biedt voor lokaal maatwerk. Echter, volgens ons is dit wetsvoorstel niet het juiste instrument voor het oplossen van de problemen waar gemeenten in hun praktijk tegen aan lopen. Wij betreuren dat het wetsvoorstel vooraf niet is afgestemd met gemeenten en provincies. Daardoor is in het wetsvoorstel onvoldoende rekening gehouden met de uitvoering. Veel gemeenten hebben ons hun reactie op het wetsvoorstel gestuurd. Op basis hiervan hebben wij dan ook de volgende bezwaren en opmerkingen bij het wetsvoorstel: 1. Gemeenten voorzien motiveringsproblemen door het ontbreken van wetenschappelijke kennis over de relatie tussen dieraantallen en de mogelijke gevolgen van veehouderij voor de volksgezondheid; 2. Een landelijk afwegingskader ontbreekt. Hierdoor is het risico groot dat binnen Nederland grote verschillen ontstaan in de relaties die worden gelegd tussen volksgezondheid en dieraantallen; 3. Het instrumentarium is niet direct inzetbaar. Dat leidt tot grote maatschappelijke en politieke druk op bestuurders van decentrale overheden; 4. De sturing op dieraantallen sluit niet aan op de motivering voor volksgezondheidsrisico’s;

VNG Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Tel 070-373 83 93 www.vng.nl

01

5. Dit wetsvoorstel betekent een ernstige verzwaring van de onderzoekslasten doordat voor de beoordeling van gezondheidsrisico's en de relatie met dieraantallen een veelheid aan adviezen van deskundigen en andere partijen nodig is; 6. Begrenzing van het aantal dieren tot lager dan het vergunde aantal dieren leidt tot risico’s op schadeclaims voor gemeenten en provincies; 7. Inzicht in de bestuurlijke lasten voor gemeenten ontbreekt en dient onderzocht te worden overeenkomstig artikel 2 Financiële verhoudingenwet; 8. De bevoegdheidsverdeling tussen gemeenten en provincies is onduidelijk en gaat onvoldoende uit van het subsidiariteitsbeginsel; 9. Het wetsvoorstel sluit onvoldoende aan bij de ruimtelijke en milieuwetgeving (Wro, Wabo en toekomstige Omgevingswet). Gebiedsgerichte afwegingen passen beter in het omgevingsrecht. Dit sluit bovendien beter aan bij regelgeving die bij gemeenten bekend is. Onze conclusie is dat het wetsvoorstel in zijn huidige vorm niet uitvoerbaar is en dat het wetsvoorstel drastisch moet worden herzien of ingetrokken. Daarnaast is het essentieel dat, op het moment dat het wetsvoorstel in werking treedt, de wetenschappelijke kennis voor de onderbouwing van gemeentelijke besluiten en een landelijk kader beschikbaar zijn. Behoefte aan instrumentarium voor beoordelen gezondheidsrisico’s veehouderij Gemeenten in verschillende regio’s ervaren dat hun inwoners zich ongerust maken over de volksgezondheid en het woon- en leefklimaat rond veehouderijbedrijven. Geuroverlast en onzekerheid over mogelijke risico’s voor de volksgezondheid voeden de maatschappelijke weerstand tegen de veehouderij. Daarbij wordt ook vaak de omvang van de veehouderij ter discussie gesteld. Het huidige instrumentarium van gemeenten biedt onvoldoende mogelijkheden om gezondheidsrisico’s goed mee te wegen. Wij hebben daarom afgelopen jaren in onze reacties tijdens de maatschappelijke dialoog megastallen en op de kabinetsvisies over veehouderij gevraagd om meer duidelijkheid over volksgezondheidsaspecten bij veehouderij. Die duidelijkheid is nodig voor een goede lokale inpassing en om te kunnen bepalen wanneer sprake is van een (on)aanvaardbaar woon- en leefklimaat. Ruimte voor maatwerk Het wetsvoorstel biedt gemeenten en provincies ruimte voor maatwerk. Gemeenten vinden het belangrijk dat de schaal van veehouderijen en ontwikkelingsmogelijkheden voor agrarische activiteiten aansluiten bij de omgeving en de aard van het landschap. In het wetsvoorstel krijgen gemeenten en provincies de bevoegdheid om in veedichte gebieden de omvang van de veehouderij te reguleren om ongewenste effecten voor de volksgezondheid te beperken of te voorkomen. Dit is niet verplicht, maar wordt overgelaten aan het lokale democratisch besluitvormingsproces. Dit sluit aan bij de wens van gemeenten en is in lijn met het advies van de Gezondheidsraad voor een aanpak op lokaal niveau omdat vee-intensiteit en bevolkingsdichtheid sterk kunnen variëren. Motiveringsproblemen door ontbreken van wetenschappelijke kennis Gemeenten voorzien ernstige problemen bij het motiveren van besluiten over veedichte gebieden en begrenzing van dieraantallen op grond van volksgezondheid. De huidige kennis over gevolgen van veehouderij voor de volksgezondheid is niet toereikend om regulering van dieraantallen te onderbouwen. De aanwijzing van de gebieden en de begrenzing van dieraantallen in die gebieden moeten gemeenten en provincies volgens de Memorie van Toelichting goed en inhoudelijk onderbouwen. In dezelfde Memorie van Toelichting staat echter ook dat er op dit moment onvoldoende wetenschappelijke kennis bestaat over de causale relatie tussen dierenaantallen in de (intensieve) veehouderij en volksgezondheidrisico’s. Dit is ook de conclusie van de Gezondheidsraad


02

in haar advies van 30 november 2012. Hiervoor is nader onderzoek nodig. Om die reden laat u immers op dit moment het grootschalige en meerjarige onderzoek ‘Veehouderij en Gezondheid Omwonenden’ uitvoeren. Provinciaal of gemeentelijk ingrijpen op dieraantallen op dit moment, zonder wetenschappelijke onderbouwing voor het verband met gezondheidseffecten, is uit een oogpunt van zorgvuldige besluitvorming in onze visie niet passend. Noodzaak landelijk kader beoordelingskader Door het ontbreken van een landelijk beoordelingskader voor volksgezondheid is het risico bijzonder groot dat binnen Nederland grote verschillen ontstaan in relaties die gelegd worden tussen volksgezondheid en dieraantallen. De mate van maatschappelijke onrust over gezondheidsrisico’s verschilt sterk per regio. Wij verwachten dat de motiveringsverplichting zonder landelijk kader en wetenschappelijke resultaten zal leiden tot verschillen in interpretatie en daarmee tot een schijn van willekeur. Wij vinden het onwenselijk om bij een dergelijk belangrijk thema als volksgezondheid ruimte te geven aan dergelijke verschillen. Gemeenten hebben met het huidige instrumentarium al mogelijkheden om indirect de omvang van veehouderijen te reguleren, bijvoorbeeld het maximaal bouwblok in bestemmingsplannen. Ook milieuregels voor geur, fijn stof en stikstof zorgen voor grenzen aan de omvang van veehouderij. Wat volgens gemeenten ontbreekt, is een landelijk toetsingskader voor volksgezondheid met normen en bandbreedtes voor lokale afweging, die gebruikt kunnen worden bij ruimtelijke planning en vergunningverlening. Het huidige wetsvoorstel biedt dit kader niet. Dit blijkt ook bij recent onderzoek in opdracht van het ministerie van IenM naar een toetsingskader voor endotoxinenemissies uit veehouderij. Daarbij is de conclusie dat bestaande toetsingskaders daarvoor niet bruikbaar zijn en dat verder onderzoek voor een toetsingskader noodzakelijk is. Om die reden vragen wij u of er een HUFtoets is uitgevoerd. Hierin wordt onder meer de uitvoerbaarheid van een wetsvoorstel onderzocht. Instrumentarium niet direct in te zetten Gemeenten vragen waarom dit wetsvoorstel nu al in procedure wordt gebracht. Hoewel er op dit moment onvoldoende wetenschappelijke kennis bestaat en onderzoek nog loopt, vindt u het wenselijk om nu met dit instrumentarium te komen zodat provincies en gemeente in “een later stadium” om redenen van volksgezondheid beperkingen kunnen stellen aan de dieraantallen. Betekent dit dat gemeenten moeten wachten op de uitkomsten van het lopende onderzoek, zodat ze straks op grond daarvan het reguleren van dieren kunnen motiveren? Als dat zo is, is ook een landelijk beoordelingskader met normen voor de volksgezondheid binnen handbereik. Tot die tijd krijgen provincies en gemeenten een instrumentarium dat in theorie mogelijkheden biedt, maar in de praktijk volgens gemeenten weinig meerwaarde biedt ten opzichte van de bestaande instrumenten. Door de wetswijziging nu in te voeren neemt de maatschappelijke en politieke druk op het reguleren van dieraantallen toe. Het gemeentelijke bestuur wordt in de moeilijke positie gebracht dat zij haast niet anders dan aan deze wens tegemoet komen. Wanneer zij dit niet doet, dan loopt zij een groot bestuurlijk risico. Bij eventuele uitbraak van een dierziekte die kan overslaan op de mens, zal het bestuur verweten worden dat zij afgezien hebben van het reguleren van dieraantallen. Het wetsvoorstel veroorzaakt nu al onrust in sommige gemeenten door de suggestie dat de gemeente de omvang van veehouderijen kan begrenzen op grond van volksgezondheidsrisico’s. Sturing op dieraantallen sluit niet aan bij motivatie volksgezondheidsrisico’s Naast de benodigde wetenschappelijke kennis over de causale relatie tussen dieraantallen en volksgezondheidsrisico’s speelt bij de onderbouwing van besluiten een tweede factor. Het wetsvoorstel gaat uit van sturing op dieraantallen terwijl voor motivering over volksgezondheid juist factoren als emissies van stalsystemen en blootstelling belangrijk zijn. Bij eenzelfde aantal dieren zijn


03

emissies van open stalsystemen hoger dan van meer gesloten stalsystemen. Als gemeenten bij de bepaling van maximale dieraantallen ook stalsystemen, luchtwassers, etc. moeten meewegen, wordt de motivatie van een besluit zeer complexe en tijdrovend. Sturing op dieraantallen gaat ook in tegen eerdere adviezen van de heer Alders en de Commissie van Doorn. Zij concluderen dat niet zozeer het aantal dieren op een bedrijf het probleem is, maar effecten van veehouderijen op de leefomgeving en de maatschappelijke inbedding. Om die reden moet gestuurd worden op verdere verduurzaming van de veehouderij. Het wetsvoorstel draagt niet zozeer bij aan de ontwikkeling van duurzame veehouderij en kan zelfs de ontwikkeling van minder milieubelastende stalsystemen belemmeren. Verzwaring onderzoekslasten Wij voorzien bij dit wetsvoorstel een ongewenste verzwaring van de onderzoekslasten. U In de Memorie van Toelichting geeft u aan dat de beoordeling van gezondheidsrisico’s en de noodzaak van het reguleren van dieraantallen moet worden ondersteund door adviezen van deskundigen en andere betrokken partijen, zoals de Gemeentelijke Gezondheidsdienst, Gezondheidsdienst voor Dieren, het RIVM, het Centraal Veterinair Instituut en advisering door de Commissie m.e.r. Volgens de Memorie van Toelichting heeft het wetsvoorstel een preventief karakter. Vroegtijdig preventief optreden kan bijdragen aan het zoveel mogelijk voorkomen van daadwerkelijke gezondheidsschade. Het preventief karakter komt naar onze mening overeen met handelen uit voorzorg. De vraag is dan of een zware motiveringsplicht zoals hiervoor is besproken, past bij beperken van aantallen dieren uit voorzorg. Kan niet worden volstaan met bijvoorbeeld een motivering vanwege overbelasting door geur en fijn stof die een relatie heeft met de dieraantallen of dierdichtheid in een gebied? Risico op schadeclaims Besluiten op grond van deze wet kunnen leiden tot een aanzienlijk risico op schadeclaims voor gemeenten en provincies. Het wetsvoorstel maakt het mogelijk om op bedrijfsniveau het aantal dieren vast te leggen. Dit aantal kan hoger, gelijk of lager dan het aantal aanwezige dieren zijn. Ook kan de vaststelling van het aantal dieren op veehouderijlocaties beperkend zijn ten opzichte van de mogelijkheden die het geldende bestemmingsplan en de omgevingsvergunningen aan veehouders bieden. Gemeenten verwachten dat als zij een dergelijk besluit tot beperking van het aantal dieren nemen, ze daarbij een aanzienlijk risico loopt op schadeclaims. De Memorie van toelichting zegt hierover: “Indien sprake is van regulering geldt in beginsel niet dat er een schadevergoeding moet worden betaald. Voor zover die regulering echter disproportioneel is en resulteert in een individuele en buitensporige last, ligt dit anders. Dan zal door besturen dienen te worden bezien of, en zo ja in hoeverre, tot compensatie zal moeten worden overgegaan.” Gemeenten willen duidelijkheid wat dit financieel voor hen gaat betekenen. Inzicht in bestuurlijke lasten ontbreekt Er is geen onderzoek naar de bestuurlijke lasten voor dit wetsvoorstel uitgevoerd. Wij verwachten dat de motiveringsplicht door het ontbreken van wetenschappelijke kennis tot hoge (administratieve en) bestuurlijke lasten leidt. Wij vragen u die lasten conform artikel 2 Financiële verhoudingenwet in beeld te brengen. Onduidelijke bevoegdheidsverdeling gemeenten en provincies Provinciale Staten, gemeenteraad en het College van B&W krijgen de bevoegdheid om aanwijzingsbesluiten en dieraantallenbeschikkingen te nemen. Dit leidt in de praktijk tot verwarring. Besluiten moeten zoveel mogelijk worden genomen door de overheidslaag die het dichtst bij de burger staat: de gemeente. Ook is in het wetsvoorstel niet duidelijk wat de ruimte van gemeenteraad of het


04

college is als de provincie niet besluit om gebruik te maken van haar bevoegdheden, en vanaf welk moment de gemeente dan aan zet is. Relatie met het omgevingsrecht (Wro, Wabo en de nieuwe Omgevingswet) Het wetsvoorstel past niet in het huidige stelsel van het omgevingsrecht, waaronder de Wet Ruimtelijke Ordening (Wro), de Wabo en de toekomstige Omgevingswet. Onder het nieuwe wetsvoorstel kan het straks voorkomen dat een veehouderijbedrijf voldoet aan het bestemmingsplan, beschikt over omgevings- en natuurvergunningen, maar niet voldoet aan het besluit over dieraantallen. Dit betekent dat je vanuit het omgevingsrecht de stal wel mag bouwen en gebruiken, maar vanwege gezondheidsaspecten niet. Dit is lastig uit te leggen, te meer als het gaat om een bestaande situatie in plaats van een uitbreiding. Naar onze mening passen dergelijke gebiedsgerichte, integrale afwegingen beter in het omgevingsrecht, zoals de nieuwe Omgevingswet. Dit sluit bovendien beter aan bij regelgeving die bij gemeenten bekend is. In de Memorie van Toelichting zegt u dat het wetsvoorstel een duidelijke relatie heeft met het omgevingsrecht en de Omgevingswet. Een van de doelen van de VNG bij de Omgevingswet is de wens gemeenten beter te faciliteren door het bieden van meer lokale bestuurlijke afwegingsruimte. De gedachte is dat besluiten in het omgevingsrecht dan sneller, beter en meer in lijn met de lokale wensen genomen kunnen worden. De systematiek van dit wetsvoorstel en de concept-Omgevingswet lijken beiden uit te gaan van dit principe. Echter, deze decentralisatie in de Omgevingswet moet dan niet beknot worden door diverse verplichte adviseurs zoals u nu voorstelt. Dit is een onwenselijke ontwikkeling die ingaat tegen het integrale karakter van de Omgevingswet, beperkingen oplevert voor de bestuurlijke afwegingsruimte en zorgt voor verzwaring van onderzoekslasten. Tot slot Gemeenten krijgen graag mogelijkheden om de relatie tussen veehouderij en volksgezondheid goed mee te kunnen wegen in hun besluitvorming. Zoals wij in deze brief beschrijven, biedt dit wetsvoorstel instrumenten die voorlopig niet inzetbaar zijn. Graag lichten wij dit toe tijdens een bestuurlijk overleg met u en bespreken wij met u welke vervolgstappen wenselijk zijn.

Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten

drs. C.J.G.M. de Vet Lid directieraad


05

U

Recommend Documents