E-health: hype of innovatie?
Twittert een vrouw naar de dokter Tekst: Merel van der Lande
Zorg op afstand, twitterspreekuren, digitale poli’s, e-mailconsulten en online behandelingen: e-health treedt langzaam maar zeker de Nederlandse gezondheidszorg binnen. Moeten zorgprofessionals afwachten of investeren? En wat levert het dan op? E-health: wat is dat nu precies? De term
Het idee: een onafhankelijke website
gebied binnen de geneeskunde.
is een verzamelnaam voor alle zorg die,
waarop mensen tegen betaling vragen
Bijna vijf jaar later volgden online behan-
door gebruik te maken van internet, onaf-
kunnen stellen op het gebied van ziekten.
delingen van lichte psychiatrische klach-
hankelijk is van tijd en plaats.
De bedenkers van de website, dr. C.H.
ten, zoals burnout, rouwverwerking, eet-
Met de lancering van mijnspecialist.nl, in
Schoenmakers en prof. dr. G. Hennemann,
stoornissen, traumaverwerking en depres-
1997, was het eerste Nederlandse initia-
selecteerden 55 topspecialisten in het
sies. Het ontbreken van face-to-face con-
tief op het gebied van e-health een feit.
land die samen deskundig zijn op elk
tact met de behandelend psychiater werd
25
Online fysiotherapie
destijds als onmogelijk beschouwd, maar
zorg via internet regelen. Zo blijkt uit
Mijn Fysio Online is een goed voor-
dat standpunt is achterhaald. Sterker
onderzoek van dr. J.E.W.C. van Gemert-
beeld van hoe een zorgprofessional
nog: de geestelijke gezondheidszorg in
Pijnen, verbonden aan de Universiteit van
kan inspelen op de maatschappe-
Nederland loopt wereldwijd voorop als
Twente, dat driekwart van de internetge-
lijke ontwikkeling die empowerment
het gaat om e-health. Dat juist deze tak
bruikers graag online met hun specialist
heet. De zorgconsument wordt steeds
binnen de gezondheidszorg zo vooruit-
of huisarts wil communiceren.
mondiger, is beter geïnformeerd en
strevend is, is logisch: de hulpverlening
De technologische ontwikkelingen zorgen
wil steeds vaker onafhankelijk van
bestaat uit communicatie, iets wat tech-
er ook voor dat consumenten steeds
plaats en tijd aan zijn herstel wer-
nisch gezien makkelijk naar internet kon
vaker behoefte hebben om de regie van
ken. Daarom ontwikkelde Mijn Fysio
worden vertaald.
de behandeling in eigen hand te nemen, zogenaamde
Online een tool waarbij de cliënt zijn
empowerment
health.
eigen behandeling kan managen. Het
Empowerment health
Patiënten met een chronische ziekte als
UMC Utrecht onderzoekt deze metho-
Sinds twee jaar gaan de ontwikkelingen
diabetes of hartfalen managen met behulp
de wetenschappelijk. Verzekerden bij
snel. De ene na de andere e-health-
van telemonitoring liever hun eigen ziekte
UVIT kunnen de online behandeling
toepassing wordt wetenschappelijk
dan dat ze twee keer per maand naar het
van lage rugklachten vanuit hun aan-
onderzocht, getest en goed bevonden.
ziekenhuis moeten. Ook willen steeds
vullende verzekering vergoed krijgen.
Zorgprofessionals en patiënten kunnen
meer patiënten online afspraken kunnen
De UVIT-groep heeft tot mei 2012
via een e-consult of social media met
maken en zelf kiezen waar en wanneer
exclusiviteit, daarna mogen ook ande-
elkaar communiceren en behandelingen
ze een bepaalde behandeling volgen.
re zorgverzekeraars aanhaken. Meer
kunnen geheel of gedeeltelijk online
En tenslotte is er een groeiend aantal
informatie: www.mijnfysioonline.nl.
plaatsvinden. Patiënten met chronisch
mensen dat op internet naar informatie
hartfalen, bijvoorbeeld, kunnen zelf
over hun gezondheidsklachten zoekt en
thuis hun gewicht, bloeddruk en hart-
aan de hand van die informatie naar de
Even inloggen op de website oefentherapie-online.nl leert dat ook
‘Op internet voelen patiënten zich vrijer
E-vitality een overzichtelijk online programma biedt als aanvulling op de
om zichzelf te zijn ’
reguliere therapie. Er staan filmpjes en 3D-foto’s van de oefeningen op die de cliënt een x aantal keren per
slag meten, waarna de gegevens digitaal
arts gaat. In 2010 zocht ruim 90 procent
week moet doen. Via de vragenlijst
worden doorgestuurd naar de verpleeg-
van de Nederlanders naar informatie
die elke week door de cliënt wordt
ster in het ziekenhuis. Chirurgen kunnen
over hun klachten, terwijl dat in 2003 nog
ingevuld en een e-consult kan de
op afstand meekijken met een opera-
maar 35 procent was.
therapeut de voortgang in de gaten
tie. Mensen met psychische problemen
Moeten zorgprofessionals de regie dan
houden. E-vitality is momenteel bezig
kunnen online therapie volgen. En de
zomaar uit handen geven? “Een terechte
met de pilot in samenwerking met
fysiotherapeut kan oefeningen voor zijn
vraag”, vindt praktiserend huisarts en
zorgverzekeraar Menzis. Een officiële
cliënt op internet zetten, zodat deze ze
oprichter van emaildokter.nl Robert Mol.
vergoeding voor cliënten is er daarom
thuis kan doen op een moment dat het
“Natuurlijk blijft de arts als deskundige
nog niet. Wel geeft 75 procent van de
hem uitkomt.
belangrijk bij het stellen van de juiste
deelnemers aan tevreden te zijn over
Mogelijkheden genoeg zou je zeggen.
diagnose, al denk ik wel dat het voorwerk
de online behandeling.
Hoe kan het dan dat e-health in de prak-
van een patiënt het spreekuur kan verrij-
tijk nog maar mondjesmaat wordt aan-
ken. De patiënt heeft alle symptomen al
geboden? Is het dan toch een hype? Als
op een rijtje gezet, waardoor je sneller to
het aan de patiënt ligt niet. Consumenten
the point komt. Het is vervolgens aan de
willen niet alleen online bankieren, winkelen en reizen boeken, maar ook hun
26
1
Bron: KSYOS TeleMedisch Centrum
huisarts om de patiënt op korte termijn
in de praktijk nog zo weinig wordt aan-
Wie investeert in innovatieve producten,
gerust te stellen.” Volgt er een behan-
geboden. Het is de zorgprofessional die
wil dat die investering geld oplevert.
deltraject, dan kan een arts de regie in
moet wennen. Momenteel is nog geen
En omdat het tot dit jaar ontbrak aan
veel gevallen aan de patiënt overlaten.
15 procent van de artsen bereid om via
structurele vergoedingen voor e-health
Mol: “De basis van het vak is persoonlijk
e-mail, twitter of een forum met hun
kwamen veel initiatieven niet verder dan
contact, maar als ik iemand één keer
patiënten te communiceren, terwijl 75
de pilotfase.”
heb gezien, kan daarna veel online.” Het
procent van de Nederlanders die gebruik
Maar er is nog een reden: de angst
doel is dat de patiënt als co-behandelaar
maken van internet dit wel zou willen.
voor verandering. Sceptici vrezen dat
de verantwoordelijkheid neemt voor zijn
Een enorm gat tussen vraag en aanbod,
de wachtkamers leeglopen en dat art-
eigen genezingsproces en dat de arts
vindt ook Pim Ketelaar, voorzitter van de
sen op termijn worden vervangen door
hem daarbij coacht. Aan de zorgprofes-
Nederlandse Vereniging voor E-health
computers. Anderen betwijfelen juist of
sional om in te schatten of iemand open
(NVEH). De vereniging, in 2005 opgericht
de tijd die ze nu in e-health moeten
staat voor een online behandeling en
door pionierende artsen, zet zich in voor
investeren echt leidt tot minder volle
voldoende gemotiveerd is om zijn eigen
het structureel en verantwoord veran-
wachtkamers. En tenslotte zorgen fac-
genezingsproces te stimuleren.
keren van e-health in de Nederlandse
toren als het aanleren van nieuwe tech-
zorg. Ketelaar: “Het gaat ons zeker niet
nieken, de beveiliging, de privacy van
Veranderingsangst
snel genoeg, maar de afwachtende hou-
patiënten, het delen van expertise met
Terug naar de vraag waarom e-health
ding van de zorgprofessionals is logisch.
collega’s en het uit handen geven van
27
Online psychologie
de regie voor terughoudendheid bij de
meteen kan worden behandeld. In 67
Interapy is online cognitieve gedrags-
zorgprofessional. Ketelaar: “Begrijpelijk,
procent van de gevallen wordt daarmee
therapie voor psychische problemen
iedere verandering is moeilijk. Maar de
een doorverwijzing naar het ziekenhuis
als burnout, eetproblemen, depres-
kansen zijn in dit geval vele malen groter
voorkomen, waardoor bovendien 53 pro-
sie, paniekaanvallen, rouwverwerking,
dan de risico’s.”
cent van de kosten wordt bespaard . Voor
traumaverwerking, seksueel trauma bij
‘Dat e-health daarbij kan helpen, zien nu
jongeren en binnenkort ook slaapstoornissen. Als pionier op het gebied van
ook de overheid, beroepsorganisaties
e-mental health, ontwikkelde Interapy tien jaar geleden een op wetenschap-
en zorgverzekeraars ’
pelijk onderzoek gebaseerde online schrijftherapie voor posttraumatische stress. Later bleek deze therapie ook succesvol bij andere psychische klach-
De patiënt centraal
de artsen heeft deze manier van werken
ten. Het geheim? Op internet voelen
Wat zijn die kansen dan precies?
ook voordelen: voor huisartsen wordt het
mensen zich vrijer om zichzelf te zijn,
Allereerst kunnen zorgverleners de
werk inhoudelijk interessanter en spe-
of zoals een cliënt het verwoordt: “Ik
service richting de patiënt aanzienlijk
cialisten krijgen meer ruimte om zich te
schrijf in mijn dagboek en mijn dag-
verbeteren met e-health. Een groot voor-
richten op zaken die met hun specialisme
boek schrijft terug.” Interapy wordt met
deel voor patiënten is dat ze niet meer
te maken hebben in plaats van routine-
een verwijsbriefje van de huisarts door
voor ieder wissewasje naar de huisarts
klusjes af te handelen.
zorgverzekeraars vergoed vanuit het
of specialist hoeven. Zo bleek uit een
Tenslotte zorgt e-health voor een grote
basispakket. Meer informatie: www.
enquête van de website Mijnspecialist.
mate van flexibiliteit, wat de behande-
interapy.nl.
nl dat 38 procent van de mensen na een
ling in veel gevallen ten goede komt. Een
e-consult geen fysiek bezoek aan de huis-
voorbeeld: iemand met paniekaanvallen
Een andere voorloper op het gebied van
arts hoefde te brengen. Het via e-mail
die online schrijftherapie volgt, kan altijd
e-health in de geestelijke gezondheids-
beantwoorden van eenvoudige vragen
in een rustige toestand zijn verhaal doen
zorg is Mentalshare, opgericht door het
waarvoor de arts de patiënt niet hoeft
en vragen stellen. De psychiater kan
Trimbos Instituut. Uit onderzoek van het
te zien, telemonitoring van chronisch
vervolgens op zijn gemak antwoorden,
Trimbos Instituut bleek dat slechts 24%
zieken en het via internet verstrekken van
in plaats van alles in een haastig spreek-
van de mensen met psychische klach-
verwijsbriefjes, uitslagen van onderzoe-
uur uit te leggen. “Al deze voordelen
ten in een vroeg stadium de huisarts
ken en goede algemene informatie over
stellen de patiënt centraal en zullen op
bezoekt, door onvoldoende herkenning,
ziektebeelden kan de patiënt heel wat
termijn leiden tot forse besparingen in de
maar ook uit schaamte. Daarom biedt
tijd besparen.
gezondheidszorg”, aldus Ketelaar.
Mentalshare zowel online behande-
Daarnaast helpt e-health de kwaliteit
lingen van milde psychische klachten
van de zorg te verbeteren. Een voor-
Evolutie in de gezondheidszorg
(Kleurjeleven en Diabetergestemd.
beeld daarvan is teledermatologie, een
Over de vraag of dat nodig is, bestaat
nl) als preventieve internetcursussen
techniek die al door tweederde van de
geen twijfel meer. Ons zorgstelsel staat
(Psyfit en Sterk op je werk).
huisartsen in Nederland wordt gebruikt.
onder druk. Ketelaar: “Als we willen dat
Kleurjeleven wordt door alle zorgverze-
Patiënten met huidproblemen komen
de zorg over tien jaar nog steeds betaal-
keraars, behalve Menzis, vergoed van-
bij de huisarts, die vervolgens zelf een
baar is voor iedereen, zonder daarbij in te
uit de basisverzekering. Soms zijn een
foto van de aandoening maakt en die
leveren op kwaliteit en toegankelijkheid,
verwijsbriefje en een eigen bijdrage
doorstuurt naar een dermatoloog in het
dan moet er efficiënter worden gewerkt.”
nodig. Diabetergestemd.nl wordt ver-
ziekenhuis. Deze geeft binnen 24 uur (in
Dat e-health daarbij kan helpen, zien
goed door UVIT.
de praktijk is dit gemiddeld 4,7 uur) een
nu ook de overheid, beroepsorganisaties
advies aan de huisarts, zodat de patiënt
en zorgverzekeraars. Technisch gezien
28
was de weg al vrij. Nederland heeft de grootste dichtheid aan mobiele breedbandnetwerken ter wereld, waardoor de technologie voor e-health in Nederland betaalbaar en volop beschikbaar is. Dit jaar lijken ook de andere puzzelstukjes in elkaar te vallen. Dankzij minister Schippers staat e-health hoog op de politieke agenda. Zorgverzekeraars zijn dit jaar voorzichtig begonnen met het structureel vergoeden van online behandelingen die bewezen effectief zijn gebleken. En beroepsorganisaties zoals de artsenorganisatie KNMG en het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) willen richtlijnen en protocollen voor e-health gaan opstellen. Ketelaar: “De tijd van pilots en projecten is voorbij.” Kan de NVEH zichzelf dan opheffen? Ketelaar: “Wij heffen onszelf pas op als
een innovatie te zijn. Onderken dus dat
zorg en kies bewust welke investering
e-health een integraal onderdeel is van
e-health, onder invloed van de technische
een waardevol hulpmiddel kan zijn in de
de Nederlandse zorg.”
mogelijkheden én de patiëntenverenigin-
dagelijkse praktijk. 왍
Zo ver is het nog niet. Wel heeft e-health
gen, belangrijk wordt, beweeg mee met
Meer info (ook over online dienstverle-
inmiddels bewezen geen hype maar
de digitale evolutie in de gezondheids-
ners) 쏅
Hoe word ik een goede online zorgverlener?
Stap 4: Investeer in een eenvoudig programma Kies voor een eenvoudig en duidelijk online behandelprogram-
Stap 1: Onderzoek de mogelijkheden
ma, zodat zo veel mogelijk mensen ermee kunnen werken.
Kijk op internet wat er zoal gebeurt op het gebied van online behandelingen en raadpleeg daarbij ook uw beroepsgroep.
Stap 5: Zorg voor een goede beveiliging
Nuttige websites zijn: www.ksyos.org, www.nveh.nl, www.
Online behandelen is nooit 100 procent veilig, net als het ver-
ehealthwijzer.nl en www.telecom4care.nl.
sturen van een brief per post. Laat dat dus geen reden zijn om af te zien van e-health.
Stap 2: Kies voor evidence-based Investeer in online behandelingen die bewezen effectief zijn.
Stap 6: Wek vertrouwen bij de patiënt
Alleen die worden door zorgverzekeraars vergoed.
Zorg voor een goede website met een foto, curriculum vitae, BIG-registratienummer, adres en telefoonnummer en bied de
Stap 3: Maak afspraken met zorgverzekeraars
mogelijkheid tot face-to-face contact. Beantwoord een e-con-
Om het voortbestaan van uw e-healthtoepassing te garanderen,
sult op tijd, het liefst binnen een paar uur.
is een structurele vergoeding noodzakelijk. Maak daarom goede afspraken met zorgverzekeraars, anders is de kans groot dat de
Stap 7: Maak patiënten enthousiast
toepassing in de pilotfase blijft hangen.
Neem eventuele angsten weg en leg de nadruk op de voordelen voor de patiënt.
29
