Tweetalig Onderwijs Rapport Collegiale hervisitatie
School Rector/directeur Adres Postcode en Plaats Brinnummer Startjaar tto Tto-coördinator Aantal tto-leerlingen per september 2013 Datum visitatie Visitatoren
Christelijk Lyceum Zeist Mw. Drs. R.H. Leusink Lindenlaan 23 3707 EP Zeist 02VR00 2001 Ms. W. Frew, Mw. K. van Gurp en Dhr. C. Steenstra 440 12 maart 2014 Dr. W.M. Lowie Drs. Y.S. Ulenaers Drs. O. van Wilgenburg Drs. M.J. Bantjes
EINDOORDEEL : + De visitatiecommissie concludeert op basis van haar bevindingen, zoals hieronder toegelicht, dat de school nog steeds voldoet aan de Standaard tto havo/vwo. Een volgende visitatie zal - in overleg met de school - plaatsvinden in het schooljaar 2018 - 2019. Hierover zal door het Europees Platform tijdig contact worden opgenomen. Conclusie: herbezoek in schooljaar 2018 - 2019 Overzicht per kenmerk • Kenmerk 1 De leerlingen behalen de resultaten die op grond van hun mogelijkheden en op grond van het feit dat zij een tto-programma volgen, kunnen worden verwacht. Oordeel kenmerk 1: 3 = meer sterk dan zwak • Kenmerk 2 De tto-afdeling biedt leerlingen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken. Oordeel kenmerk 2: 3= meer sterk dan zwak • Kenmerk 3 De kwaliteit van het taalaanbod en leerstofaanbod is voldoende voor de specifieke doelstellingen van tto. Oordeel kenmerk 3: 4 = overwegend sterk • Kenmerk 4 In het curriculum van de tto-afdeling komt de Europese en Internationale oriëntatie tot uiting. Oordeel kenmerk 4: 4 = overwegend sterk • Kenmerk 5a (vakdocenten) Het pedagogisch-didactisch handelen van de vakdocenten die in het Engels lesgeven bevordert de verwerving van het Engels door de leerlingen en vormt de basis van een ondersteunend werkklimaat. Oordeel kenmerk 5a (vakdocenten): 3 = meer sterk dan zwak • Kenmerk 5b (docenten Engels) Het pedagogisch-didactisch handelen van de docenten Engels bevordert de verwerving van het Engels door de leerlingen en vormt de basis van een ondersteunend werkklimaat. Oordeel kenmerk 5b (docenten Engels): 4 = overwegend sterk
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
2
Het overall-oordeel wordt gebaseerd op de het eind-oordeel van kwaliteitskenmerken 1 tot en met 5 (Onderdeel A). De indicatoren van kenmerken 6 tot en met 8 (Onderdeel B) worden wel gescoord, maar krijgen geen eind-oordeel en worden niet meegenomen in het overall-oordeel.
Kwaliteitskenmerk 1 De leerlingen behalen de resultaten die op grond van hun mogelijkheden en op grond van het feit dat zij een tto-programma volgen, kunnen worden verwacht. Bron Vragenlijst (M)
Indicator 1.1 De overgang van jaar 1 naar jaar 2 vertoont een uitval die niet in negatieve zin afwijkt van het landelijk gemiddelde voor havo/vwo-leerlingen.
Vragenlijst (M) Vragenlijst (M)
1.2 Norm 1.3 Norm
Leerlingen doorlopen de school zonder veel vertraging.
Vragenlijst (E) tto-schoolcertificaat
1.4 a Norm
De school biedt in klas 6-vwo/5-havo het IB Engels Language A/English B aan en leerlingen zijn verplicht hieraan mee te doen.
b Norm
Van de leerlingen in klas 6-vwo/5-havo haalt 80% het Language A/English B Certificaat van het International Baccalaureate, met een cijfer van minimaal 4. De leerlingen behalen op het centraal schriftelijk eindexamen Engels resultaten die positief afwijken van het landelijk gemiddelde.
+
+
De leerlingen bereiken aan het einde van klas 3 een niveau + van taalvaardigheid Engels dat aantoonbaar overeenkomt met het niveau B2 (vwo) / B1 (havo) van het ERK (Europees Referentiekader) op alle deelvaardigheden. + +
Vragenlijst (E) tto-schoolcertificaat
1.5 Norm
Vragenlijst (V) tto-schoolcertificaat
1.6 Norm
De leerlingen behalen op het centraal schriftelijk eindexamen Nederlands resultaten die niet negatief afwijken van het landelijk gemiddelde.
+
Vragenlijst (V) tto-schoolcertificaat
1.7 Norm
De leerlingen behalen op het centraal schriftelijk eindexamen in alle overige vakken (zowel de vakken waarin Engels de voertaal is als de vakken die in het Nederlands worden gegeven) resultaten die niet negatief afwijken van het landelijk gemiddelde.
+
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
+
3
V E O L M
1.8 a
EIO-kennis Aan het eind van de derde klas voldoen de leerlingen aantoonbaar aan de internationaliseringseisen binnen de Kerndoelen, tenminste binnen de vakken geschiedenis, aardrijkskunde, economie, met specifieke aandacht voor Europese thema’s, zodat zij er met inzicht over kunnen praten en schrijven.
b Norm
EIO-samenwerkingsproject + Aan het eind van de derde klas heeft de leerling ten minste eenmaal ervaring opgedaan met een internationaal samenwerkingsproject. + EIO-activiteiten Aan het eind van de derde klas heeft de leerling ervaring opgedaan met concrete activiteiten die gericht zijn op Europese en Internationale Oriëntatie.
c
V E O L M tto-schoolcertificaat
1.9 Norm
De leerlingen hebben aan het eind van de Tweede Fase binnen hun studielast ten minste 80 studielasturen (slu) besteed aan het onderdeel EIO, hetzij in de vorm van een profielwerkstuk, hetzij d.m.v een essay, presentatie, werkstuk en/of gesprek als onderdeel van één of meer vakken, bij voorkeur in combinatie met een leerlingenuitwisseling aangevuld met ict-activiteiten.
+
+
OORDEEL: 3 meer sterk dan zwak
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
4
Norm: 1.2,1.3,1.4, 1.5,1.6,1.7, 1.8b, 1.9
Toelichting 1.1en 1.2 Uitval in de overgang tussen jaar 1 en jaar 2 is geen probleem. De commissie constateert echter dat er een duidelijke knip zit in de overgang van de onderbouw naar de bovenbouw. De school biedt leerlingen met de mogelijkheid om CAE te doen in de bovenbouw een alternatief op het IB programma. Dit is prettig voor de leerlingen, maar vanuit het perspectief van de tto-stroom is dit onwenselijk. De commissie vindt het lovenswaardig dat de school ruimhartig is in de toelating van leerlingen tot de tto opleiding. De school dient zich echter te beraden op hoe zij de leerlingen gedurende het hele tto-traject, ook in de bovenbouw met het verplichte IB programma, binnenboord kan houden. 1.3 De school toont B2 niveau aan met het FCE examen. Hoewel deze wijze van aantonen van B2 niveau voldoet aan de eisen van de tto-standaard geeft FCE niet duidelijk aan wat het niveau van de leerlingen op ieder van de deelvaardigheden is. De school zou voor de toekomst een meer actieve visie kunnen ontwikkelen op het hanteren van het ERK, door andere manieren van beoordelen en inzichtelijk maken van het niveau van de leerlingen op alle deelvaardigheden. Gedacht zou kunnen worden aan invoering van een taalportfolio voor alle leerlingen. 1.7 De leerlingenresultaten op het centraal schriftelijk examen voor alle vakken wijken niet significant af van het landelijk gemiddelde, maar zijn wel relatief laag. 1.8c De EIO-coördinator was door ziekte afwezig en daarom moest zijn extra toelichting op het EIO programma worden gemist. Hoewel het EIO programma goed gedocumenteerd is en voldoet aan de eisen, bleek uit de lesobservaties dat EIO meer expliciet in de vakken zou kunnen worden ingebracht. De commissie vindt de invoering van het speciale vak Global Studies een waardevolle manier om EIO-kennis bij de leerlingen te bevorderen. Global Studies kan echter de EIO inzet in de andere vakken niet geheel vervangen.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
5
Kwaliteitskenmerk 2 De tto-afdeling biedt leerlingen voldoende gelegenheid om zich het leerstofaanbod eigen te maken. Bron Vragenlijst (M)
Indicator 2.1 De tto-afdeling heeft voldoende onderwijstijd gepland Norm waarin Engels de voertaal is.
Vragenlijst (M)
2.2 Norm
+
De tto-afdeling heeft voldoende onderwijstijd gepland + waarin EIO aan bod komt. De afdeling kan, tenminste binnen de vakken aardrijkskunde, economie, geschiedenis en CKV, een overzicht geven van het aantal uren dat ruwweg is besteed aan de behandeling van EIO in zowel de basisvorming als de Tweede Fase.
Observaties 2.3 L M V/E Vragenlijst 2.4 L M Vragenlijst 2.5 L M
Docenten maken efficiënt gebruik van de geplande contacttijd (80%).
+
Er is een native speaker werkzaam in de sectie Engels.
+
Uit twee van de drie clusters, genoemd onder B2 in de Standaard tweetalig onderwijs Engels havo/vwo, wordt ten minste één vak door moedertaalsprekers Engels gegeven, d.w.z. dat er ten minste twee vakken door moedertaalsprekers Engels worden gegeven.
-
Observaties 2.6 L M
Voor de overige talen (dus afgezien van Engels) geldt doeltaal = voertaal.
-
Norm 2.1, 2.2 en één andere indicator
OORDEEL: 3 Meer sterk dan zwak Toelichting 2.5 Hoewel de school over een groot aantal kwalitatief goede native speakers beschikt, is het door vertrek van een native speaker niet gelukt om in twee van de drie clusters moedertaalsprekers Engels in te zetten. Dit is een aandachtspunt voor de toekomst. 2.6 Ondanks het door de school ingevoerde beleid op dit punt blijkt doeltaal=voertaal in de overige talen in de praktijk nog niet adequaat ingevoerd te zijn. Ook voor de komende periode blijft dit een aandachtspunt.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
6
Kwaliteitskenmerk 3 De kwaliteit van het taalaanbod en leerstofaanbod is voldoende voor de specifieke doelstellingen van tto. Bron Vragenlijst (M)
Indicator 3.1 De keuze van de vakken die in het Engels worden + Norm aangeboden waarborgt een goede spreiding over soorten en stijlen van taalgebruik, d.w.z. dat uit elk van de clusters Maatschappijvakken, Exacte vakken en Creatieve en bewegingsvakken ten minste één vak in het Engels wordt aangeboden.
V/E L
3.2
Observaties 3.3 V/E Norm L Eigen materiaal Vragenlijst 3.4 V/E Norm 3.1, 3.3 en één andere indicator
De keuze van de onderwijsmaterialen die worden gebruikt + waarborgt het gebruik van authentiek Engelstalig materiaal dat het juiste niveau heeft voor de betreffende doelgroep. De kwaliteit van het taalaanbod dat door docenten zelf + wordt geproduceerd is voldoende, d.w.z. minimaal niveau B2 van het ERK voor alle vaardigheden. De tto-afdeling beschikt over een taalbeleid dat erop + gericht is de taalproductie van de leerlingen te bevorderen. OORDEEL: 4 overwegend sterk Toelichting 3.2 Het laptop-per-leerling project van de school biedt veel mogelijkheden voor de inzet van authentiek Engelstalig onderwijsmateriaal: dit biedt voor veel docenten een extra kans. 3.3 Het niveau van de docenten en de kwaliteit van het taalaanbod is goed. Voor sommige docenten zou het onderhoud van het taalniveau met blijvende nascholing beter kunnen.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
7
Kwaliteitskenmerk 4 In het curriculum van de tto-afdeling komt de Europese en Internationale oriëntatie (EIO) tot uiting. Bron M O L V/E L V/E (M) materiaal V/E L
Norm: 4.1 en 4.3
Indicator 4.1 De tto-afdeling heeft een gevarieerd programma met Norm concrete activiteiten die de Europese en internationale oriëntatie van de leerlingen ten goede komen.
+
4.2
De Europese en internationale activiteiten van de leerlingen worden gedocumenteerd en zijn beschikbaar bijvoorbeeld in de vorm van een portfolio.
+
4.3 Norm
In ieder geval binnen de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, ckv, en economie wordt gebruik gemaakt van gelegenheden om Europese en internationale ontwikkelingen onder de aandacht te brengen.
+
OORDEEL: 4 overwegend sterk Toelichting 4.2 Hoewel de EIO-activiteiten, bijvoorbeeld met een dagboek over de uitwisseling, gedocumenteerd worden, kent de school geen EIO-portfolio. Invoering van een (digitaal) EIO-portfolio per leerling, waarin zij kunnen terugzien op het totaal van EIO-activiteiten, en op hun ervaringen en ontwikkeling kunnen reflecteren verdient aanbeveling. 4.3 Binnen de andere vakken wordt voldoende van de gelegenheden gebruik gemaakt om EIO onder de aandacht te brengen. Invoering van het aparte vak Global Studies moet echter niet tot minder aandacht voor EIO in de andere vakken leiden.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
8
Kwaliteitskenmerk 5a Het pedagogisch-didactisch handelen van de vakdocenten die in het Engels lesgeven bevordert de verwerving van het Engels door de leerlingen en vormt de basis van een ondersteunend werkklimaat. Bron Observaties L /V (M) Observaties L /V (M)
Indicator 5.1 De vakdocenten maken effectief gebruik van de voertaal Norm Engels. 5.2 Norm
De vakdocenten hanteren een repertoire van didactische werkvormen die de leerlingen stimuleren talige output te produceren.
+
Observaties L /V (M) Observaties L /V (M) Observaties L /V (M) Observaties L /V (M)
5.3 Norm
De vakdocenten hanteren verschillende vormen van feedback op de taalproductie van de leerlingen.
+
5.4 5.5 Norm
De vakdocenten werken samen met de docenten Engels op + het gebied van de ontwikkeling van de taalvaardigheid van de leerlingen. De vakdocenten maken leerlingen bewust van specifiek + talige aspecten van hun vak.
5.6 Norm
De vakdocenten stimuleren de Engelstalige interactie in de les tussen de leerlingen onderling.
Norm 5.1 lesniveau 5.2, 5.3 en 5.5, 5.6
+
+
OORDEEL: 3 meer sterk dan zwak Toelichting 5.2 Tijdens de lesobservaties kreeg de commissie een wisselend beeld van de gebruikte didactiek: goede voorbeelden van activerende, taal stimulerende lessen en werkvormen werden afgewisseld met traditioneel frontaal onderwijs dat minder mogelijkheden biedt tot talige output van de leerlingen. Dit punt heeft blijvende aandacht nodig.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
9
Kwaliteitskenmerk 5b Het pedagogisch-didactisch handelen van de docenten Engels bevordert de verwerving van het Engels door de leerlingen en vormt de basis van een ondersteunend werkklimaat. Bron Observaties L /V (M) Observaties L /V (M)
Indicator 5.7 De docenten Engels maken effectief gebruik van de Norm voertaal Engels. 5.8 Norm
De docenten Engels hanteren een repertoire van didactische werkvormen die de leerlingen stimuleren talige output te produceren. Ze besteden ruim aandacht aan alle taalvaardigheden.
+
Observaties L /V (M) Observaties L /V (M) Observaties L /V (M)
5.9 Norm
De docenten Engels hanteren verschillende vormen van feedback op de taalproductie van leerlingen.
+
5.10
De docenten Engels stimuleren de ontwikkeling van taalleerstrategieën.
+
5.11
De docenten Engels besteden in samenwerking met de vakdocenten aandacht aan veel voorkomende taalproblemen tijdens de lessen in de andere vakken.
+
De docenten Engels besteden aandacht aan de vormkenmerken van het Engels.
+
Observaties 5.12 L /V Norm (M) Norm: 5.7, 5.9 lesniveau 5.8 en 5.12 op schoolniveau
+
OORDEEL: 4 overwegend sterk Toelichting 5.11 De commissie complimenteert de sectie Engels voor de manier waarop zij haar taak oppakt. De kwaliteit van … is hoog en haar inzet is groot. De ondersteuning van de vakdocenten gebeurt zowel gestructureerd als ad hoc op verzoek en naar behoefte.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
10
Kwaliteitskenmerk 6 De school beschikt over een kwaliteitszorgplan waarmee de kwaliteit van het onderwijs aan de hand van de tto-standaard wordt vastgesteld en neemt maatregelen om de kwaliteit te bewaken en zo nodig te verbeteren. Bron Indicator Observaties 6.1 De school heeft doelen geformuleerd voor de handhaving L /V en verbetering van de kwaliteit van het tweetalig (M) onderwijs. Observaties 6.2 L /V (M) Observaties 6.3 L /V (M) Observaties 6.4 L /V (M)
+
De school bepaalt systematisch de kwaliteit van het tweetalig onderwijs.
+
De school treft maatregelen om de kwaliteit van het tto te handhaven en zo nodig te verbeteren.
+
De school gaat systematisch na of maatregelen het gewenste effect sorteren en stelt op grond daarvan haar beleid bij.
+
Toelichting 6.3 De school beschikt over een goede kwaliteitscyclus. De maatregelen hebben niet altijd het gewenste effect (roze kaartensysteem en doeltaal=voertaalbeleid), maar het is geen papieren operatie, de school probeert met het formuleren van beleid zaken werkelijk te verbeteren. Met de klankbordgroep en leerlingen enquêtes worden ook alle stemmen gehoord.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
11
Kwaliteitskenmerk 7 De samenstelling van het team van de tto-afdeling is zodanig dat het de kwaliteit van het onderwijs ten goede zal komen. Bron Indicator Observaties 7.1 Er is voldoende tijd voor de coördinatie van de ttoL /V afdeling. (M) Observaties 7.2 De school organiseert structureel overleg binnen het ttoL /V team. (M)
+ +
Toelichting 7.2 De school organiseert structureel overleg binnen het tto-team. Niet alle docenten kunnen aan elk overleg deelnemen en missen soms informatie. Vanuit de vakdocenten werd een behoefte aan structureel overleg met het hele team. Dit overleg zou in het Engels gevoerd kunnen worden.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
12
Kwaliteitskenmerk 8 Scholing en teamontwikkeling zijn gericht op de verbetering van het onderwijs. Nascholing en deskundigheidsbevordering zijn gericht op de kwaliteitseisen die tto in brede zin stelt. Bron Indicator Observaties 8.1 De nascholing van personeel is gericht op de L /V kwaliteitseisen die worden gesteld aan tto. (M) Observaties 8.2 Het personeelsbeleid is in overeenstemming met de L /V kwaliteitseisen die worden gesteld aan tto. (M)
+ +
Toelichting 8.1 De school biedt nascholing aan voor personeel. Dit zou misschien meer gedifferentieerd kunnen zijn op de behoeften van de individuele docenten. 8.2 Het personeelsbeleid zet in op de aanstelling van meer native speakers.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
13
Ten slotte De commissie dankt de school hartelijk voor de geboden gastvrijheid en de zeer hartelijke ontvangst. De school kenmerkt zich door een positieve sfeer, met kundige docenten Engels, enthousiaste vakdocenten, leerlingen en ouders. De commissie complimenteert de school met? de heldere presentatie van de voor de visitatie benodigde documentatie. Enige ontbrekende cijfers werden op verzoek toegevoegd. De school heeft al veel ervaring als tto-school. Het tto-programma is goed ingebed en loopt uitstekend. Het is lovenswaardig dat de school de eigen prestaties met een goede cyclus van kwaliteitscontrole in de gaten blijft houden, en voortdurend blijft vernieuwen. Het laptop-perleerling programma, dat ook kansen biedt voor vernieuwing en verbetering van het ttoprogramma, is hiervan een mooi voorbeeld. Vernieuwen is goed, maar ook de lopende zaken en vaste onderdelen van het tto-programma moeten voortdurend tegen het licht gehouden en fris gehouden worden. CLIL verdient blijvende aandacht om beter verankerd en breder gedragen te worden door alle docenten. Het doorgaan in de bovenbouw met het IB programma zou voor alle tto-leerlingen een vanzelfsprekendheid moeten zijn. Doeltaal = voertaal in het vreemde talenonderwijs moet niet alleen beleidsmatig, maar ook in de praktijk gestimuleerd worden. De commissie juicht de toekomstplannen van de school toe om ook het vak NasTech in het Engels aan te bieden.. Dit zal de tto-opleiding versterken. De commissie heeft met plezier en waardering de PE lessen in het Engels op het CL Zeist geobserveerd. Het was mooi om te zien hoe de docent een gymnastiekles tot een zeer talige les maakte. Het gebruik van Engels door leerlingen in de les kan beter. Het systeem van roze kaarten als straf voor het gebruik van Nederlands lijkt niet goed te werken. De leerlingen hebben zelf bij de commissie aangegeven dat straf niet de meest optimale manier is om verbetering te bewerkstelligen. Zij zouden liever een positieve motiverende benadering met positieve prikkels vanuit de school zien. De commissie adviseert de school hier iets mee te doen.
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
14
Dit rapport, dat ten grondslag ligt aan de toekenning van het certficaat ‘senior ttoschool’ in het schooljaar 2013 – 2014 is geldig tot en met 1 augustus 2019, op voorwaarde dat de aan het certificaat ten grondslag liggende erkenning in stand blijft en de school dus volwaardig lid is van het landelijk netwerk tto. Zie verder de ‘gebruiksregels keurmerk junior/senior tto-school, o.a. te vinden op de keerzijde van het certificaat.
Ondergetekenden verklaren de inhoud van dit rapport: Namens het Europees Platform:
Namens Christelijk Lyceum Zeist:
Voor akkoord:
Voor gezien:
Drs. J. Divis, directeur
naam …………………………………. functie …………………..……………… plaats en datum
Haarlem, 16 april 2014 …………………………………………… Paraaf ambtelijk secretaris:
Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, 2013- 2014 Paraaf schoolleider: Paraaf directeur Europees Platform:
15