Tussen Kanaal en Noordwijk

Doe-het-zelf wandeling De Vijfhoek

Tussen Kanaal en Noordwijk

thema Wijk duur

Wijkwandeling De Vijfhoek 1u

Startpunt Eindpunt Bereikbaarheid

Metrohalte Ijzer Metrohalte Ijzer Metrolijn 2 of 6 halte Ijzer

INFO

UiTinBrussel is een initiatief van muntpunt.be

Schaarbeek

E19 ANTWERPEN BRUSSEL NATIONALE LUCHTHAVEN

Ganshoren E40 GENT OOSTENDE

E40 LEUVEN

Koekelberg St.-Agatha Berchem

St.-Lambrechts Woluwe

St.-Jans Molenbeek

St.-Pieters Woluwe

Anderlecht Etterbeek St.-Gillis Oudergem

Vorst

E411 NAMEN

E19 PARIJS

Watermaal-Bosvoorde Ukkel

RUE D U PRO GRES

GAU CHER ET RUE

R

DU R BLD.

AARS CHO TSTR.

GAU RETS CHETR.

AT

STR .

NT

BRA

BA

AARS CHOT S TRA

DUP O

D ES

RUE

R UE

R UE

N

LINN E

PLA NTE S

RA BA N

T

OT

DE B

RUE D 'AERS CH

.

DE LA WEID PRAIRIE ESTR AAT

STR AAT

GR O

PLA NTE NST R

RU E

BROE D RUE ERSCH DE LA FRA

RUE

RUE A.BER TULO T S T R.

AV. BO DU LWE CENTER BO RKL KRU ULE AA K. ROGIERPL. ST.-LA IDT VAR N PL. CH. RUE S ZARUS UIN D T.-LA STR L A ROGIER . Z I

VERT

E

E-

LINN

R. S

R UE

RUE

P MANHATTAN

ET NICOLAS

PL. ST.-LAZARE ST.-LAZARUSPLEIN R IV RUE IERST DE RAAT LA RIV IERE

R.

P INT ASSA INTE ERNAT GE DORONATIOIONAL RGA NAL NG E

R. D

U

R KRU U E P ISVA DES ART CRO ENS TRA I S A D E S AT

VOO RUITG ANG SST R. DU R. PROG RES

MA RKT STR.

MAR CHE

ATH EUS ST

VOO RUITG ANG STRA AT

T STRAA GAUC

BLD.

KON I

OI A LBERT II

LAAN RT II ALBE

ING

KON

LBER T II

ALBE RT II LAAN DU R OI A

VOO RUITG ANG STRA AT

U ALLA E R STR. D

R P CHA . DES R KOO BONNIE RS PL. LBRA NDE RS- DU NORD STR. NOORDRUE PLEIN BIEN DE LA WE FAISAN HEIDLDADIG CE R. G SST R. .M

BLD. DU ALBE ROI AL RT II B LAA ERT II N ING

JACQMAIN

NOORDSTATION GARE DU NORD R

RUE PLAN DES TES

ST.-JAN NEPO MUCENUSS R.ST.-JEAN NE POMU- TRCAAT RU ENE

D.E

NG

EG

WER PSES TEEN W

A NT

2

QUAI AU FOIN

CO MM ERÇ R. DES AN TS

KON

USS

D. L

R.

ANTWERPSE POORT PORTE D'ANVERS

HERET

RS

CHAU

EN 'AN VER S

EE D

S TR . FLEC HE

E SPIC

PIJ L

CH A MIN. V.D. VLAAMSE GEMEENSCHAP

IN

HEL IHA FRO VEN NTI LAA SPIE SST N R.

RT IPO

NTI RO

UF

RU DE L E 'A HOE NGLE KSTR AAT

R. D

RSTRA

PA RUE KHUISS DU M TRAA AGA T SIN

K AN AAI TIER

DISCCALE-LOTHIER-

FRER RUE E-O STR. R B A N

PORTE D'ANVERS ANTWERPSE POORT

AEKE N

HOOIKAAI

ST.-ROCH ST.-ROCHUS

GARE DU NORD NOORDSTATION

R UE D KWAE QUAT TREC HT ST.-JEAN

DU SPO CHEMI ER ORW N DE F EGS RAAT T

SQ. VICTORIA

T.-FR

GO R

NIQU OTA EB

W QU ERFAI DU 1

R. DU P VOL EUPLE KSST R.

PLACE SOLVAYPLEIN

RU

E WE DU C RFS HAN TRA TIE AT R

an

ICO

ao

N288

RU ROG I

N288a

ARE LAZ

HA ND QU ELS AI D KA UC AI OM ME RC E

LA

AN

R.D .L'A BOO RC G STR .

W.T.C.

NSS TR.

D'HO

STR.

ST.-

BOU BLD DEWI . BA JNL UD AAN OU IN AN T KO B WE OP LD. LIED D ' A RPSEL EN N A STR AAT VER AN RU S

CH

DE

DE MU DIX

HEL

E L'

UE D

AV EN

QU

QU

YSER IJZER

R. VAN GAVE

O OD

BEC

AI D EW ILLE WI L LE B BRO ROEC K EKK AA I

TER

IAL

EN

QUAI DU BATELAGE SCHIPPERIJKAAI

IMO

LAY R. D STR . VOOU FAUB RSTA OURG DSS TR.

ap

am

D

OG ER

al

MUSEE DES CHEMINS DE FER BELGES MUSEUM VAN DE BELGISCHE SPOORWEGEN

P R. S

SSEE D 'ANVE

OE N ALL DREE EE VERF TE

S

GR

R Q U ED ERSK AAI A I D ES A RMAT EUR

SS VER IN VE GO RGO TED T OK E

QU A WI I DE W LLE BRO ILLEB EKK R O AA ECK I ALLEE V ERT AV. E DE L'HE LIPO GR RT O

OI LER

AR

CH

AI

au

EM O STR L .

PAROISSE ST-SAVA

IE AR E M IN RU OPEL P TR. S

R.D .L. HO FORE UTH T D' UL S HOU TBO THU L SST RAA ST PETIT T

aq

2 1

IEPERLAAN

EUID SM DIK

DRE EF

NLA AN

VE UX

KA

EN

CA

AK

KA AI D K-BA AI ES S PEN SIN B ICH ECO ES

T PO R DU

UE

MA

EN AV

S UL

M

PAROISSE ST-NICOLAS

PARC GAUCHERET PARKR

IE R

.

ES S TR.

. BLD

BO

RU E

ROG

VELL

H PLACE AV. P AS GAUCHERET- THOMN LAA PLEIN

LAAN

9

R

R. N

. T R IE ES N NI O O ARM RM L'H HA DE R.

43

BLD. D'YPRES

QU A NE KOI DES U GE V I OL CH ND E M MIJ AR EL ED NE BO INI E NK NN ELN LIG AA AG . NE I E

ERI ELL AU ES X -

AT

HA QU A

NA L

STR . IER UV BO

R. ST

6

PL. SAINCTELETTE PL. PLACE DE L'YSER IJZERPLEIN

RD EVA

ALLÉE VERTE

QU RU AI D. IMI L.V NG OIR SKA IE AI

KAARTTHEATER

SAINCTELETTE

R20

ENAV LIH E H

B SIMOOULEVA N BO RD S LIVA IMON RLAA BOLIV GROENDREEF N A

EO PO

S ER AT ELI TRA NS E Z

U

RUE

PARC MAXIMILIEN MAXIMILIAAN PARK

8

RUE

EL EY M

T AA TR SS EN

5

T

AT

AS

T

AA

D

N VA UL

E D C.E.S.O.A. EL 'IN TEN LD I I-LA DA AN N

5

R IST

R. DE STOU

RU

RU GLIB E E STR. RT

LE

E

UE

OLENBEEK

LD II

7

LE DY . L. TR D. ES R. DIJL

RU

R

ID ES M

N260a

NS TRA AT

BR

RA AT

N201 N260b

M

UI AS M E

4

E EN RU EBI ND TR. GE S

RAI

D ST

CE D RED E S A ERS RM PLE ATE IN URS

4= RUE DES RAMEURS ROEIERSSTR. 5= RUE DU TRAVAIL ARBEIDSSTR.

WIL

L OR

THURN EN TAXIS

AR

AV EN UE DU P Q

PLA

TOUR ET TAXIS

PI C

OR STO UAI D T OM ES BO STE T E N AM K A ERS AI BA

Elsene

BRUSSEL © De Rouck Geocart BRUXELLES

PLAN

RU

-

Voor de wandeling tussen Kanaal en Noord kies je best een vrolijke lentedag. Wat vroeger een volkse buurt was, is nu het toneel voor een parkje en kantoorgebouwen in alle maten en gewichten. Je leert de geschiedenis en de grootste plannen van het WTC kennen, wandelt langs het Kanaal en komt zelfs een echte boerderij tegen. Ook dat is allemaal Brussel. Tussen al de kantoorruimte die hier te vinden is, is toch nog plaats voor een moderne kerk – de Sint Rochuskerk, met bijzondere glasramen die het altaar in volle licht plaatsen. In deze wandeling ontdek je de kant van Brussel die een maatje groter is.

Evere

Brussel-Stad

Jette

WIJK IER ME

AT

intro

St.-Joostten-Node

A12 ANTWERPEN

E LE

DL

2

Doe-het-zelf wandeling Tussen Kanaal en Noordwijk

INFO

INFO

3


Deze wandeling gidst je tussen Kanaal en Noordwijk, net buiten de Kleine Ring. Niet meteen een heel gezellige buurt waar industrie, handel, kantoren en woningen elkaars nabijheid dulden, zo goed en zo kwaad als het kan. Waar onoordeelkundige stedenbouwkundige beslissingen diepe littekens nalieten. Maar waar toch onvermoede kansen voor beterschap aanwezig zijn. Begin- en eindpunt van de wandeling is het metrostation ‘IJzer’ op lijn 2/6. Reken op goed 1 uur stappen. Kies een vrolijke lentedag.

Het kunstwerk dat het metrostation ‘IJzer’ I siert (aan de uitgang naar de Antwerpse Steenweg), is op maat gesneden van de wijk die we bezoeken. De tachtigjarige Brusselse schilder Antoine Mortier ontpopte zich met deze imposante betonblok als beeldhouwer. Roestkleurige metalen vormen verwijzen naar de naam van het station: naar het metaal zelf, maar ook naar het loopgravenfront tijdens de Eerste Wereldoorlog. Loop echter opnieuw langs het perron naar uitgang nr. 6 (groene borden), richting Boudewijnlaan/Helihavenlaan. Je belandt in de openlucht bij een parkje langs een drukke verkeersweg, de Boudewijnlaan, een segment van de Kleine Ring rond de binnenstad. Je botst er op een leuke beeldengroep van drie dieren: een kip, een varken en een niet nader bepaald hoefdier. Bij mooi weer ruik je zelfs de aanwezigheid v an typische boerderijdieren. Op het einde van de wandeling verneem je waarom.

1

Loop langs de dieren en de bushalte verder in de richting van de Citroëngarage. Je belandt op het IJzerplein, eerder een kruispunt dan een plein.

Ijzer 1 I Metrostation met kunstwerk van Antoine Mortier

De namen van de dwarsstraat, rechts Willebroekkaai en links Handelskaai, herinneren aan het Kanaal dat Brussel vanaf de 16de eeuw verbond met Willebroek aan de Rupel. Het werd in amper tien jaar tijd gegraven (1551-1561), kwam hier de stad binnen en eindigde in een reeks dokken nabij de Oude Graanmarkt. Van 1827 tot 1832 werd een verbinding met het steenkoolgebied rond Charleroi gegraven. Precies op de plek waar je nu staat, sloot die loodrecht aan op het oudere kanaal en maakte ter hoogte van de brug verderop een haakse bocht naar links. De doodlopende dokken in de binnenstad werden gedempt tussen 1854 en 1911, en de bochten werden rechtgetrokken langs een nieuw traject dat we straks zullen ontdekken. De Willebroekkaai werd nog een tijdje gebruikt als aanlegplaats voor binnenschepen, maar uiteindelijk ook gedempt in 1954 om een brede verbindingsweg aan te leggen naar het expoterrein op de Heizel. Vanaf 1835 kreeg de binnenscheepvaart geduchte concurrentie van het spoorwegverkeer. In de beginjaren van de ijzeren weg werd de nadruk vooral gelegd op goederentransport. Daarom eindigde de eerste spoorlijn op het Europese continent, van Mechelen naar Brussel, niet in de richting van het stadscentrum maar in het havengebied. Pas jaren later, toen het reizigersverkeer aan belang won, verhuisde het eindstation naar het huidige Rogierplein. Het allereerste stationnetje, niet meer dan een houten barak, werd in 1954 afgebroken om plaats te maken voor de Helihaven, waar kapitaalkrachtige bezoekers met dit verkeersmiddel van de toekomst naar de Expo konden vliegen. Maar het succes van het helikopterverkeer beantwoordde niet aan de verwachtingen, en tenslotte werd ook deze infrastructuur opgedoekt, en werd op dezelfde plek het parkje aangelegd waar je net langs liep. Vergelijk de architectuur aan beide zijden van het plein, ongeveer gelijktijdig ontstaan en allebei Frans van oorsprong, maar totaal verschillend in karakter.

Het reusachtige appartementsgebouw aan de overzijde (1925-31), in traditionele beaux-arts-stijl, zou niet misstaan aan een Parijse boulevard. De naam ervan, Le Saillant de l’Yser I , verwijst tegelijkertijd naar het plein, naar de positie van het front van de gealliëerden aan de IJzer, en tenslotte naar de spitse hoek van het gebouw zelf. De Citroëngarage I , voltooid in 1934, is een van de meest onverbloemde staaltjes van modernistische architectuur in de hoofdstad, sterk beïnvloed door de Duitse Bauhaus-beweging. De expositieruimte achter de grote vensters bestond oorspronkelijk uit één 25-meter hoge ruimte, waarin de nieuwe afgod zo voordelig mogelijk werd tentoongesteld.

2

3

2 I Citroëngarage

INFO

4


Het sterke witte kunstlicht, tijdens het interbellum zo geliefd, hielp mee om een droomsfeer te scheppen. Tijdgenoten spraken van een “kathedraal ter ere van de automobiel”. Loop rechtdoor langs de garage.

Het trechtervormige Saincteletteplein dat je nu betreedt, mondt uit in twee kanaalbruggen in art deco-stijl, versierd met monumentale hoekfiguren van de Mechelse beeldhouwer Ernest Wijnants. Als je omhoog kijkt, kan je op het gebouw naast de garage, in sierlijke art deco-letters, het woord Kaaitheater I lezen. Dit theater is eigendom van de Vlaamse Gemeenschap en programmeert sinds 1993 een brede waaier van avant-garde voorstellingen en concerten. Het gebouw zelf dateert uit 1929 en was toen een zeer ongewone mix van een theaterruimte, appartementen, kantoren en een café. En dat is het vandaag nog steeds. Het café biedt ook een verzorgde lunch aan, en gratis aansluiting op het internet. Aan de overzijde van het kanaal zie je in de verte de betonnen toren van de Sint-Janskerk van Molenbeek, ook al uit dezelfde periode.

4

Sla voor de brug rechtsaf en vervolg je weg langs de Akenkaai. Het geïsoleerde gebouw langs het water wordt nu gebruikt door de organisatie Brussels by Water.

4 I Kaaitheater

Zij organiseren tijdens de zomermaanden rondvaarten op het Brusselse segment van het kanaal, van de brug van Buda bij Vilvoorde tot in Anderlecht. Dit is het punt waar het kanaal naar Charleroi (links) overgaat in dat van Willebroek. Het Bécodok I waar je nu langs loopt, is het resultaat van de rechttrekking die eerder ter sprake kwam. Zoals in de oude havenbuurt van haast alle Europese steden is ook hier een proces aan de gang van gentrification. Handel en industrie ruimen plaats voor residentiële, tertiaire en recreatieve functies. De kade werd heraangelegd met ruimte voor flaneren, fietsen en… zonnekloppen! Sinds 2003 tovert de stad jaarlijks tijdens de zomermaanden met Brussel Bad een strandatmosfeer tevoorschijn. Maar alle goede bedoelingen ten spijt, slagen de tonnen aangevoerd zand er niet altijd in de wispelturige weergoden te vermurwen. Langs de overzijde verrijzen de wit-groene kolossen van de KBC waarin de postmoderne stijl van het architectenbureau van Michel Jaspers duidelijk te herkennen valt.

5

Zicht op het kanaal

De achtermuur van de Citroëngarage eindigt bij het Ruimingsdok I , een brede straat waarvan de naam nog maar eens verwijst naar water dat er niet meer is.

6

Bas-reliëf op gebouw van de dienst Wegeniswerken

In deze uitstulping van het kanaal (niet het kanaal dat je tot nu toe volgde, maar de vroegere bedding, nu dichtgegooid en Willebroekkaai genoemd), werd alle stadsafval samengebracht vooraleer het op de velden van Evere werd verstrooid. Plastic was er immers nog niet en afval bestond vooral uit organisch materiaal. Die dienst werd oorspronkelijk verpacht, maar na veel kritiek op het wanbeleid nam de stad in 1853 de zaak zelf in handen. Hiervan getuigt het gebouwencomplex in rustiek-traditionele stijl uit 1902, dat vandaag gebruikt wordt door de dienst Wegeniswerken. Een bas-reliëf boven de brede inrijpoort toont de evolutie van de stadsreiniging, van straatkeerder tot vuilniswagen. De voormalige directeurswoning met het pittoreske hoektorentje herinnerde aan de Normandisch-Engelse architectuur van de badsteden. Niemand kon vermoeden dat ruim een eeuw later de strandatmosfeer hierheen zou komen! Loop verder langs het dok. Boeiend is de lange beschilderde muur aan de rechterzijde.

Stripmuur Corto Maltese

Op deze nieuwste stripmuur van Brussel heeft het bureau Art Mural de sympathieke held Corto Maltese van de overleden Italiaanse toptekenaar Hugo Pratt ten tonele gevoerd. De havenfunctie lijkt volledig uitgespeeld terwijl de open terreinen langzaam maar zeker worden volgebouwd met grote nieuwbouwprojecten. Een indruk die nog versterkt wordt door de rivieraak van Nic, geafficheerd als ‘Art Boat’, met obligaat terras. Aan het hoekpand met de Dijlestraat I ging een schipperscafé verloren, waarin vaak een surrealistische sfeer hing. In elk geval ondergaat de buurt een

7

INFO

5


grondige metamorfose: verderop langs het kanaal worden enkele reuzenhoge woontorens neergepoot. Met zijn 140 meter moet de Premium-toren de hoogste woontoren van het land worden. Op de 42ste verdieping is er een uitkijkplatform gepland. Voor dit fel omstreden Atenor-project werden ook de voormalige pakhuizen van Delhaize gesloopt. Daardoor gingen de interessante sgraffiti van kunstenaar Cauchie verloren. Dat is zeer jammer omdat die sgraffitti uitzonderlijk industriële thema’s als onderwerp hadden. Loop de Dijlestraat in, en steek aan de lichten de Willebroekkaai over.

Een recente maar verwaarloosde fontein geeft een onprettige indruk. Goedbedoelde pogingen om de wijk aantrekkelijker te maken, stranden op de vicieuze cirkel van gebrek aan onderhoud en vandalisme. Door het parkje bereik je de Groendreef I , aan de oostzijde afgeboord door en-

8

kele industriële gebouwen van de firma’s Renold en Mayer. Kan je je voorstellen dat deze dreef eeuwenlang de promenade à la mode van de

elite was? Trendsetter was de devote aartshertogin Isabella die op processie trok naar Laken, waar een stukje van Maria’s gordel werd bewaard. Zij hoopte tevergeefs op een hemelse interventie tot het bekomen van nageslacht, ook toen haar man Albrecht al vele jaren gestorven was. Industrie en spoorweg deden de wandelaars rond 1860 uitwijken naar de Louizalaan en het Terkamerenbos. Neem in de Groendreef, net voor de Klavertjevierschool, de doorgang rechts naar de Helihavenlaan.

De bocht die je links in de straat opmerkt, is een typische spoorwegbocht. De straat volgt immers het tracé van de spooraftakking naar het oudste stationnetje dat we in het begin van de wandeling hebben vermeld. Aan de overzijde van de straat staan enkele witte woonblokken.

8 I Woonblokken van Brunfaut en Pepermans

Beklim de trap tussen de twee blokken links. Zo bereik je een esplanade met geometrisch aangelegde groenperken.

Tussen 1973 en 1978 bouwden de architecten Brunfaut en Pepermans voor de sociale woonmaatschappij de Lakense Haard dit ensemble van zes torens op een gemeenschappelijke sokkel. Zo werd de lijn van de Modelwijk aan de Heizel doorgetrokken, en in feite ook de modernistische ideeën van Le Corbusier: zoveel mogelijk functies en verkeersstromen in de stad werden gescheiden. Loop verder naar rechts zodat je drie blokken aan je linker- en drie aan je rechterzijde hebt. De oriëntatie van de blokken volgt niet het straatverloop, maar een bijna perfecte noord-zuid-richting. De werkende bevolking was immers vooral gebaat met lichtinval bij het ontbijt en ‘s avonds! De wandelweg loopt uit op een voetgangersbrug met roodgeverfde houten reling. Draai rechtsaf en ga hierna het trapje aan de rechterkant af. Loop onder de brug door. Je bereikt de Antwerpsesteenweg I .

9

Oudere Brusselaars herinneren zich deze straat als een uiterst levendige winkelstraat die dwars door een volkse buurt voerde waar de bewoners de reputatie hadden wispelturig en vlug ontvlambaar te zijn. De naoorlogse kaalslag maakte hieraan een einde. Reeds tijdens het interbellum bestonden er plannen om de hele buurt tussen kanaal en spoorweg van de kaart te vegen. Uiteindelijk werden ze gerealiseerd in de jaren 1960 door het beruchte driemanschap bestaande uit Paul Vanden Boeynants, schepen van Openbare Werken van de Stad Brussel, Jos De Saegher, Minister van Openbare Werken, en de ondernemer Charly De Pauw. Deze laatste zag zichzelf als de Belgische incarnatie van de Amerikaanse selfmade-man en kon de beide anderen overtuigen om op deze plek een reusachtig World Trade Center te bouwen. Dat moest bestaan uit hoge kantoorgebouwen die onderling verbonden waren door voetgangersbruggen en die aangesloten moesten worden op een internationaal autosnelwegennet.

INFO


6

Zijn leuze “Computers aller landen, verenigt u” was beslist visionair, lang voor de uitvinding van het internet. De afbraak van ettelijke straten en het verdrijven van duizenden bewoners gebeurde op een juridisch betwistbare en sociaal alleszins onaanvaardbare manier. De oliecrisis van 1973 stak stokken in de wielen. De bouw slabakte. De torens aan de overzijde van de Antwerpsesteenweg vormen het belangrijkste geheel dat uitgevoerd werd. Steek de steenweg over en volg de stoep naar rechts. Loop de glazen deur op nr. 59 binnen.

Meestal hangen heel wat mensen rond op de stoep. De Dienst Vreemdelingenzaken FEDASIL heeft hier immers een kantoor. Je bevindt je nu in de toren WTC I . Op een schema rechts zie je de doorsnede van de torens 1 en 2. Je merkt dat de liften (groen) niet tot het straatniveau (purper) afdalen. Je kan ze pas bereiken op het niveau van de winkelgalerijen (rood). Hierop zouden oorspronkelijk alle voetgangersbruggen van de omliggende torens en uiteindelijk ook van het Noordstation arriveren, zodat dit als het belangrijkste circulatieniveau werd gezien.

au

Neem de roltrap naar niveau 1, en vervolgens de roltrap naar 2. Je belandt in de Brasiliastraat, een winkelstraat die in al haar troosteloosheid getuigt van de mislukte plannen.

au I Een van de twee Belgacomtorens

Zicht vanop Albert II-laan

Een krantenwinkel, een apotheek en enkele snacks overleefden. De terrasjes zijn hoogtepunten van artificiële gezelligheid. De gang loopt uit op een kunstwerk. Rechts ervan, bij een gelijkaardig kunstwerk, duidt een roodmetalen muurfragment de plek aan waar een brug de verbinding moest maken met het Noordstation, dat je door het venster ontwaart. Loop echter linksaf de straat Brussels in. Die brengt je bij een volgend roltrappencomplex. Ga naar beneden. Een hele reeks foto’s op niveau 1 toont WTC’s over de hele wereld. Zelfs de Twin Towers van New York hangen er nog bij. Op het gelijkvloers hangt een interessante luchtfoto van het hele gebied van deze wandeling: van het kanaal (links) tot aan de spoorlijn (rechts, net buiten beeld), van de Kleine Ring (vooraan) tot het Park van Laken (bovenaan). Loop naar buiten en steek meteen de straat over (voorzichtig!) tot op de middenberm van de Albert II-laan I .

al

De oorspronkelijk geplande autosnelweg werd vervangen door een (duur) parkje, besteld bij de Antwerpse top-tuinarchitect Jacques Wirtz. Kunstwerken vrolijken het geheel op. Hier sta je tussen de chaotische muren van Pierre Culot, die op ironische wijze wil reageren op de al te rechtlijnige koude architectuur van de monofunctionele kantoorgebouwen rondom. Wandel rechtsaf naar de rotonde die gedomineerd wordt door een roestkleurige metalen constructie I van de Pools-Belgische kunstenares Tapta. Je steekt hier de Bolivarlaan over, die het Noordstation (links, gemerkt met de letters CCN) verbindt met het kanaal.

am

Ook deze laan had volgens de plannenmakers van de jaren ‘60 de bedding van een autosnelweg moeten worden. Er bestaan plannen voor de aanleg van een tramlijn die het station langs deze laan en een te bouwen brug over het kanaal zou verbinden met het ontwikkelingsgebied rond Thurn&Taxis. Volg steeds verder de Albert II-laan, die ook gemeentegrens is.

Kunstwerk van Pierre Culot

De (westelijke) rechterzijde hoort bij de Stad Brussel, de linkerzijde (en dus ook het Noordstation) bij Schaarbeek, en even verder, vanaf het opvallende witmetalen beeld, bij Sint-Joost-ten-Node. In dit beeld, een creatie van het Vlaamse enfant terrible Liliane Vertessen, kan je een olifant met flaporen of een duikende haai zien, maar wellicht is een damesschoentje met hoge hak en vleugels een betere optie. Alludeerde de kunstenares zo op de vrouwen en travestieten die hier ‘s avonds hun werkterrein hadden?

INFO

7


Na de bouwstilstand ten gevolge van de oliecrisis werd vanaf de late jaren 1980 weer volop gebouwd. Daarvan getuigt de tweede generatie kantoortorens, die niet, zoals het WTC, op een brede sokkel werden gebouwd, maar hun toegang en liftingang gewoon op het gelijkvloers hebben. De ooit als ideaal geziene scheiding van verkeersstromen werd naar de prullenmand verwezen. In de torens vind je kantoren van firma’s als Belgacom (de twee torens links, met elkaar verbonden door een luchtbrug), maar ook heel wat administraties van de Vlaamse Regering, te herkennen aan de geel-zwarte leeuwenvlag. Loop de Volksstraat voorbij en ga ter hoogte van een kubusvormige sculptuur op de middenberm rechtsaf een smalle doorgang in. Die passeert langs een witmarmeren beeld van Jan Dries.

De passage en het beeld vielen zo vaak ten prooi aan vandalisme en wildplassen, dat men een hek plaatste dat ‘s avonds dichtgaat. Toch blijft de plek baden in een deprimerend sfeertje. De passage mondt uit op het Sint-Rochusvoorplein I , genoemd naar het moderne kerkgebouw aan de overzijde van de Antwerpsesteenweg. Met wat geluk is de kerk open. Het loont de moeite om binnen te lopen. De glasvensters, van de hand van Pierre Majérus, werpen een mooi gefilterd licht op de donker gehouden publieksruimte, terwijl het altaar volop baadt in zenitaal licht. Enkele objecten en foto’s herinneren aan de voorganger van deze kerk, een neogotisch gebouw dat sneuvelde bij de bouw van de WTC-torens.

an

Volg de steenweg naar het zuiden (met je rug naar de kerk, rechtsaf ).

De winkels onder de nieuwbouwappartementen hadden tot doel de steenweg als winkelstraat te doen herleven. Dat lukte niet. Binnen de kortste keren waren alle winkels omgebouwd tot restaurants, snacks en voedingswinkels die mikten op de lunchende ambtenaar van de erachter gelegen kantoren. Aan de eerstvolgende straathoek rechts ligt het Dienstencentrum De Harmonie I . Een heleboel uiteenlopende activiteiten staan op de vensters geafficheerd: sociaal restaurant, klusjes- en poetsdienst, cursussen en vergaderingen allerhande. Laagdrempeligheid is hun belangrijkste troef. Het centrum was tegelijkertijd aandrijvingskracht en resultaat van het protest tegen de wantoestanden gecreëerd door de kaalslag van de buurt.

ao

ao I Sint Rochus Antwerpsesteenweg

Draai rechtsaf de Harmoniestraat in.

Deze straat is de enige die nog laat zien hoe de hele buurt er voor 1960 uitzag: opbrengsthuizen met vaak grote poorten, die leidden naar achtergelegen werkplaatsen. Draai linksaf in de Hoekstraat, dan weer rechtsaf in de Boogstraat.

Opvallend zijn de twee moderne hoekgebouwen aan beide hoeken: typische invularchitectuur die in het kader van het Wijkcontract werd gerealiseerd. Gebouwen, die vaak gelegen waren aan straathoeken, werden om speculatieve redenen afgebroken. De kavels bleven aanvankelijk jaren braak liggen, waarna ze door kwalitatief hoogstaande projecten werden opgevuld. Zo herwint de straat haar visuele compactheid. De Boogstraat eindigt in de Frontispiesstraat, die je naar rechts volgt. Aan de overzijde van de straat huist het Wit-Gele Kruis in een voorbeeldig gerestaureerd kantoorpand uit het interbellum. Verderop loop je langs de centrale garage van de Brusselse Brandweer I .

ap

Een flatgebouw aan de rechterzijde illustreert de stedenbouwkundige ideeën van 30-40 jaar geleden, die geen rekening wensten te houden met bestaande rooilijnen of gemiddelde bouwhoogte. Het braakliggende terrein aan de volgende straathoek verdient beslist een oplossing zoals we net in de Boogstraat zagen.

INFO

8


De straat eindigt in de Simonsstraat, waar een grote grijze nieuwbouw met rode accenten staat. Neem linksaf en steek de Helihavenlaan over langs een groene doorgang. Die leidt naar het Maximiliaanpark I , een langgerekte groene zone langsheen de drukke Willebroekkaai. Neem linksaf en volg het park langs de sokkel waarop woonblokken staan, die je beslist doen terugdenken aan de zes torens die we eerder op de wandeling zagen.

aq

Ook de oriëntatie van deze torens trekt zich niets aan van het straatverloop: ze staan keurig noord-zuid ingeplant. Of de bewoners hier nog het aloude Brusselse recept voor lapin à la gueuze machtig zijn, is niet duidelijk. Het basisingrediënt van dit verrukkelijke gerecht huppelt hier alleszins in groten getale rond. Het park eindigt bij… een heuse boerderij, die trouwens al door een sterke stalgeur werd verraden. Brusselse schoolklassen kunnen hier de dieren van het neerhof observeren, voederen, verzorgen en aaien. Zonder te beseffen dat op deze plek in 1835 de eerste spoorlijn op het Europese continent arriveerde. Achter het dierenpark vind je de ingang van het metrostation IJzer, eindpunt van deze wandeling.

INFO

Goesting in meer Brussel? Op www.UiTinBrussel.be vind je naast een pak gratis downloadbare doe-het-zelf wandelingen ook de volledige cultuur- en vrijetijdsagenda van Brussel en een pak tips om de stad te ontdekken. UiTinBrussel is een initiatief van Muntpunt. UiTinBrussel I 0800 13 700 I [email protected] I www.uitinbrussel.be I www.muntpunt.be Voor deze wandellussen deed UiTinBrussel een beroep op de gidsenvereniging Brukselbinnenstebuiten. De gidsen van Brukselbinnenstebuiten tonen je de stad te voet, per bus of met de tram. Daarbij vertrekken ze steeds van de stedelijke realiteit, de vele tegenstellingen, uitersten en mogelijkheden van de stad. Bruksel keert de hoofdstad binnenstenbuiten en heeft aandacht voor kleine gevoeligheden. Brukselgidsen praten dus niet vrijblijvend, ze houden van hun stad en die liefde geven ze je graag mee. Andere wandelingen in deze reeks: Maak kennis met volksbuurten zoals de Marollen of Oud-Molenbeek, de Europese instellingen in de Leopoldwijk of de TGV aan ’t Zuid. Luister naar boeiende verhalen over 19de-eeuwse grandeur onder Leopold II, de streling van de art nouveau bij de squares, of de charme van stedelijke parken. Maar hoor ook confronterende verhalen over sociale, politieke en economische achtergronden en mechanismen. Brukselbinnenstebuiten I 02 218 38 78 I [email protected] I www.brukselbinnenstebuiten.be Eerste publicatiedatum: 03/03/2010 / herwerkte versie 31/07/2012 Alle foto’s vallen onder het copyright van Muntpunt, tenzij anders vermeld onder de foto.

Een initiatief van Muntpunt met de steun van de Vlaamse overheid en Vlaamse Gemeenschapscommissie

Tussen Kanaal en Noordwijk

Recommend Documents