Turks voor zelfstudie. Fatma Şanlımeral

Turks voor zelfstudie Fatma Şanlımeral

001-203 Turks DEF.indd 3

08-01-2009 09:24:55

Prisma Woordenboeken en Taaluitgaven Postbus 97 3990DB Houten

Auteur: Fatma Şanlımeral Omslagontwerp: dsgn.frm.amsterdam Tekeningen: Maaike Putman, Amsterdam Sprekers op de cd: Seda Altuğ, Uloș Doğu Atlı, Sibel Özcan, Zeki Uracin Zetwerk: studio Xammes, Vijfhuizen Eerste druk 2009

© Uitgeverij Het Spectrum 2009 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l, vijfde lid, Auteurswet 1912. Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.cedar.nl/pro). Ondanks al de aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kan noch de redactie noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen. ISBN 978 90 274 7841 2 NUR 630 www.prisma.nl


08-01-2009 09:24:55

Inhoud Inleiding Les 1

Les 2

Les 3

Selamlaşma/Begroeting Vragen hoe het met de ander gaat Het alfabet De uitspraak Bir doğum gűnű partisinde tanışma/Kennismaking op een verjaardagsfeest Geen bepaalde lidwoorden Meervoud Tweevormige klinkerharmonie Telwoorden 1/10 Eerste naamval (onderwerp) Vijfde naamval (plaatsbepaling) Gebruik van -de en -da bij persoonlijke voornaamwoorden Aanwijzende voornaamwoorden Viervormige klinkerharmonie Het begrip ‘zijn’

13 15 16 17 18 22 23 23 24 25 26 28 29 30 31

Yeşilköy havaalanında/Op het vliegveld Yeşilköy Stam van de werkwoorden Tegenwoordige tijd Manavda/Bij de groenteboer De bijvoeglijke naamwoorden Kleuren Vragende vorm van de tegenwoordige tijd -iyor Vragende voornaamwoorden Ontkennenende vorm van de basisuitgang -iyor Volgorde van de regelmatige zinnen Tijdsbepalingen Ontkennende vragende vorm van de tegenwoordige tijd

35 37 37 42 44 46 46 48 50 52 53 54

Telefonda/Aan de telefoon De verleden tijd Vragende vorm van de verleden tijd ‘ile’ (met) Hırslı Mehmet/Hardnekkige Mehmet Ontkennende vorm van de verleden tijd -di Vierde naamval (accusatief) -(y)i Verandering van de medeklinkers Persoonlijke voornaamwoorden in de vierde naamval Telwoorden Rangtelwoorden Vraagwoorden met de vierde naamval Het achtervoegsel -ci

59 61 64 66 69 71 72 74 75 77 78 79 79

5


08-01-2009 09:24:55

Turks voor zelfstudie Les 4

Les 5

Les 6

Les 7

Araba kazası/Auto-ongeluk Derde naamval -(y)e/-(y)a Persoonlijke voornaamwoorden in de derde naamval Werkwoorden met de derde naamval Het achtervoegsel -li Het achtervoegsel -siz Dikkatsiz Mehmet/Onvoorzichtige Mehmet De vragend-ontkennende vorm van de verleden tijd Het achtervoegsel -ce De plaats van het vraagpartikel -mi

83 86 89 90 92 94 95 97 100 102

Selma taşınıyor/Selma verhuist Het bezittelijke achtervoegsel Bezittelijke voornaamwoorden VAR en YOK Selma yerleşiyor/Selma ruimt haar huis in Verleden tijd van VAR en YOK

107 110 112 113 119 122

Doktorda/Bij de dokter Medische verzorging Weglating van klinkers Het begrip ‘zijn’ in de tegenwoordige tijd Nationaliteiten Vragende vorm van het begrip ‘zijn’ Ontkennende vorm van het begrip ‘zijn’ Şımarık Selma/Selma de aanstelster De ontkennende-vragende vorm van het begrip ‘zijn’ Het begrip ‘waren’ De vragende vorm van ‘waren’ De ontkennende vorm van ‘waren’ De ontkennende-vragende vorm van ‘waren’

127 128 131 135 142 143 145 147 149 151 153 156 157

Topkapı sarayı nerede?/Waar is het Topkapipaleis Gebiedende wijs De ontkennende vorm van de gebiedende wijs Vragende vorm van de gebiedende wijs Ontkennend-vragende vorm van de gebiedende wijs Mehmet ile Yıldız kayboldu/ Mehmet en Yıldız zijn verdwaald Zesde naamval (ablatief) Persoonlijke voornaamwoorden met de zesde naamval De vergrotende en de overtreffende trap

161 163 166 169 170 171 173 175 177

6


08-01-2009 09:24:55

Inhoud Les 8

Les 9

Les 10

Les 11

Kına gecesi/Henna-avond Verdubbeling van bijwoorden De tweede naamval (genitief) Familieleden Persoonlijke voornaamwoorden in de tweede naamval Samengestelde woorden Brede tijd -ir Keşkek De dagen De maanden De jaargetijden De ontkennende vorm van de brede tijd -mez De vragende vorm van de brede tijd

181 184 184 185 186 190 191 196 197 198 199 200 201

Türk Marşı/Turkse mars De verleden tijd van de waarschijnlijkheid -miş Ontkennende vorm van de verleden van de waarschijnlijkheid -miş Vragende vorm van de verleden tijd van de waarschijnlijkheid -miş Fenerbahçe Galatasaray maçı/ De wedstrijd Fenerbahçe-Galatasaray De vragend-ontkennende vorm van de verleden tijd van de waarschijnlijkheid -miş Het achtervoegsel -ci (2)

205 206 209 210 212

Kahve falı/Koffiedik kijken Toekomende tijd -(y)ecek De vragende vorm van de toekomende tijd -(y)ecek Namen van de landen De ontkennende vorm van de toekomende tijd -(y)ecek Ontkennende-vragende vorm van de toekomende tijd -(y)ecek Kapkaççı/Zakkenroller Het achtervoegsel -ince

219 222 224 225 225 227 229 230

İstanbul trafiği/Het verkeer in Istanbul De noodzakelijkheidswijs -meli/-malı De ontkennende vorm van de noodzakelijkheidswijs -meli De vragende vorm van de noodzakelijkheidswijs -meli Klok kijken Bepaling van tijd Güzellik uykusu/Schoonheidsslaapje Ontkennend-vragende vorm van de noodzakelijkheidswijs -meli Het achtervoegsel -lik Het achtervoegsel -cik

235 237 239 240 241 242 247 249 251 252

213 214

7


08-01-2009 09:24:55

Turks voor zelfstudie Les 12

Doğal dükkan/De natuurwinkel Kunnen: -(y)ebil Vragende vorm van het begrip ‘kunnen’ Ontkennende vorm van het begrip ‘kunnen’ İş sermayesi/Bedrijfskapitaal Het achtervoegsel -ki Het achtervoegsel -(y)erek De ontkennende vorm -meyerek/-mayarak

255 257 259 260 263 264 266 266

Les 13

Lahmacun/Lahmacun (Turkse pizza) De aanvoegende wijs (de wensvorm) -(y)e/-(y)a De ontkennende vorm van -(y)e/-(y)a De vragende en de vragend-ontkennende vorm van de aanvoegende wijs Çok fazla yemek dokunur/Te veel eten schaadt De passieve vorm van het werkwoord De vorming van de passieve tijd

269 271 273 275 276 278 279

Dilek/De wens De hulpuitgang -(y)se/-(y)sa De ontkennende vorm van -(y)se/-(y)sa in combinatie met de brede tijd ‘ki’ los geschreven

285 287 289 290

Les 14

Herhaling

292

Grammaticaal overzicht

306

Antwoorden

323

Woordenlijst

355

8


08-01-2009 09:24:55

Inleiding Prisma Turks voor Zelfstudie is een cursus waarmee u in hoog tempo Turks kunt leren. De cursus is opgebouwd uit veertien lessen die elk uit twee delen bestaan. Elke les begint met een levendige dialoog, waarin u vaak ook iets leert over de Turkse cultuur. In de bijbehorende woordenlijst worden de woorden uit de dialoog verklaard. Daarna volgt uitleg over een bijzonderheid van de Turkse taal, zoals bespreking van een lastig achtervoegsel, klok kijken in het Turks, vragen formuleren enz. Daarna volgen een aantal oefeningen waarmee u dit pas geleerde onderdeel van de Turkse taal kunt oefenen en kunt controleren of u alles goed begrepen hebt. Het tweede deel van elke les is op dezelfde manier opgebouwd als het eerste deel: dialoog, woordenlijst, uitleg en oefeningen. Op de bijgeleverde cd kunt u de dialogen beluisteren. Daarnaast bevat de cd uitspraakoefeningen, zodat u de finesses van het Turkse klanksysteem kunt oefenen. Ook staan er luisteroefeningen op de cd, zodat u kunt nagaan of u in staat bent om uitgesproken Turkse zinnetjes te begrijpen. In het boek is bij luisterteksten en luisteroefeningen steeds aangegeven welk tracknummer het op de cd betreft. Het Turks is voor West-Europeanen, dus ook voor Nederlandstaligen, een lastige taal. Het is - net als het Hongaars en het Fins - een zogenaamde ‘agglutinerende’ taal. Dit houdt in dat de zinnen bestaan uit een beperkt aantal woorden, maar dat er aan die woorden een schier oneindig aantal achtervoegsels geplakt kan worden, ongeveer volgens het ‘zwaankleef-aan’-principe. Door die achtervoegsels kunnen sommige woorden erg lang worden en voor mensen die niet aan het zwaan-kleef-aan-principe gewend zijn, kan het Turks in eerste instantie ontoegankelijk lijken. Een ander bijzonder principe in het Turks is de ‘klinkerharmonie’, wat wil zeggen dat de klinkers in de achtervoegsels zich richten naar de klinker in de lettergreep die daarvóór staat. Deze klinkerharmonie doet vreemd aan voor mensen die er niet eerder mee in aanraking zijn geweest, maar de ervaring leert dat dit snel went. Als u eenmaal een beetje vertrouwd bent geraakt met het Turks, zult u niet gauw meer als meervoud van ‘kız’ (meisje) ‘kızler’ zeggen of als derde naamval van ‘göz’ (oog) ‘gözda’, maar zult u automatisch het correcte ‘kızlar’ en ‘gözde’ gebruiken. De kans is groot dat u zelfs na een tijdje de bijzondere schoonheid van de klinkerharmonie zult ervaren en overtredingen van dit principe raar en ongebruikelijk zult vinden. Het Turks is een taal die is ontstaan in Centraal-Azië, waar nog veel sterk aan het Turks verwante talen worden gesproken, zoals het Oezbeeks, het Turkmeens en het Kirgizisch. Het Azerbaidzjaans lijkt zelfs heel veel op het Turks; Turken en Azerbaidzjanen kunnen elkaar vaak moeiteloos verstaan. De Turkse taal werd door de Seldjoeken in de Middeleeuwen naar Klein-Azië gebracht. De opvolgers van de Seldjoeken, de Osmanen of Ottomanen, verbreidden deze taal verder over grote delen van het Midden-Oosten en de Balkan. Het Turks werd toen nog geschreven met Arabische letters. Onder Kemal Atatürk (1881-1938), de vader des vaderlands van het huidige Turkije, begon een belangrijke modernisering van het land, wat ook gevolgen had voor de Turkse taal. In de eerste plaats werd onder Atatürk het Latijnse schrift ingevoerd, dat werd aangevuld met een aantal typisch Turkse letters, zoals de puntloze i (ı) en de zogenaamde yamuşak g (ğ). Ook werd er actie gevoerd tegen sommige Arabische en Perzische leenwoorden ten gunste van het Oztürkçe, waar de nadruk ligt op het oorspronkelijke Turks met nog traditionele Turkse woorden. Zo zal een Atatürkçu eerder het woordje ‘kara’ gebruiken voor zwart, waar vele anderen het aan het Arabisch ontleende

9


08-01-2009 09:24:55

Turks voor zelfstudie ‘siyah’ zullen gebruiken. Het Turks wordt niet alleen gesproken in Turkije. De taal wordt vanouds ook gesproken op Noord-Cyprus, in delen van Bulgarije en Roemenië en in enkele enclaves in Griekenland. In de tweede helft van de 20ste eeuw is er echter een grote migratie uit Turkije geweest, o.a. naar Nederland en België, maar ook naar Duitsland, Oostenrijk, de Scandinavische landen en de Verenigde Staten, zodat er nu miljoenen Turken, die vaak nog erg gehecht zijn aan hun taal, in de diaspora leven. De cursus Prisma Turks voor Zelfstudie is bedoeld voor iedereen die kennis wil nemen van de Turkse taal. Het kan daarbij gaan om mensen die om zakelijke redenen een binding hebben met Turkije, maar ook om pensionado’s die zich in Turkije willen vestigen of om toeristen naar Turkije of Noord-Cyprus die zich verstaanbaar willen maken op de vakantiebestemming. Ook is deze cursus natuurlijk geschikt voor Turken van de tweede of derde generatie in Nederland en België, die de taal van hun ouders of grootouders niet of maar gebrekkig beheersen en toch contact willen houden met de taal van hun land van afstamming. Prisma Turks voor Zelfstudie is, zoals de naam al zegt, opgezet als een zelfstudiecursus. Maar de cursus kan ook uitstekend worden gebruikt om het Turks in groepsverband te leren, onder leiding van een leraar of lerares.

10


08-01-2009 09:24:55

11


08-01-2009 09:24:55

Les 1

12


08-01-2009 09:24:56

Les 1

X (track 1) Luistertekst 1.1 Selamlaşma Nurten: Ahmet : Nurten:

Merhaba Ahmet! Nasılsın? Merhaba Nurten. Teşekkür ederim, iyiyim. Sen nasılsın? Teşekkür ederim, ben de iyiyim.

Hasan: Mehmet: Hasan: Mehmet: Hasan: Mehmet: Yıldız: Hasan: Yıldız: Hasan: Selma: Hasan: Selma: Hasan: Selma:

Günaydın Mehmet! Günaydın Hasan. Nasılsın? Teşekkür ederim, iyiyim. Sen nasılsın? Teşekkür ederim, ben de iyiyim. Yıldız nerede? Yıldız da burada. İşte geliyor. Merhaba Hasan. Nasılsın? Teşekkür ederim, iyiyim. Sen nasılsın? Ben de iyiyim, teşekkür ederim. Tanıştırayım, arkadaşım Selma. Merhaba, adım Hasan. Tanıştığımıza memnun oldum. Ben de memnun oldum. Nasılsınız? İyiyim, siz nasılsınız? Ben de iyiyim, teşekkür ederim. Ben gidiyorum. İyi günler. İyi günler Hasan bey.

Luister opnieuw naar de teksten. Lees daarna hardop.

Vertaling Begroeting Nurten Ahmet Nurten

Hallo, Ahmet! Hoe gaat het met jou? Hallo, Nurten Dank je wel, het gaat goed met mij. Hoe gaat het met jou? Dank je wel, met mij gaat het ook goed.

Hasan Mehmet Hasan Mehmet Hasan Mehmet Yıldız Hasan Yıldız

Hallo Mehmet! Hallo Hasan. Hoe gaat het met jou? Dank je wel, het gaat goed met mij. Hoe gaat het met jou? Met mij gaat het ook goed. Waar is Yıldız? Yıldız is hier ook. Kijk, daar komt ze aan. Hallo Hasan. Hoe gaat het met jou? Dank je wel, het gaat goed met mij. Hoe gaat het met jou? Met mij gaat het ook goed, dank je wel. Ik zal je voorstellen aan mijn vriendin Selma. Hallo, mijn naam is Hasan. Aangenaam u te leren kennen. Ook aangenaam. Hoe gaat het met u? Met mij gaat het goed. Hoe gaat het met u?

Hasan Selma Hasan

13


08-01-2009 09:24:56

Turks voor zelfstudie Selma Hasan Selma

Met mij gaat het ook goed, dank u wel. Ik ga. Dag. Dag, meneer Hasan.

Woordenlijst merhaba nasıl nasılsın teşekkür ederim iyi iyiyim sen günaydın ben de/da nerede burada işte gelmek tanışmak arkadaş ad adım memnun olmak gitmek gün iyi günler!

hallo, hoi hoe hoe gaat het met jou dank je wel, dank u wel goed het gaat goed met mij jij goedemorgen ik ook waar hier (kijk) daar komen kennismaken vriend(in) naam mijn naam is…… aangenaam zijn, worden, gebeuren gaan dag dag!

Begroetingen X (track 2)

Oefening 1: luister naar de tekst en zeg na

Günaydın İyi günler

Goedemorgen Goedendag / goedemiddag / (als u weggaat) Dag Goedenavond/ (als u weggaat) Dag Hallo/ hoi

İyi akşamlar Merhaba

X (track 3)

luister naar de tekst en vul in

1 ........................ Hasan Bey. 2 ........................ Nurten Hanım. 3 ........................ Selma

Goedemorgen, meneer Hasan. Goedemiddag, mevrouw Nurten. Hallo / hoi Selma.

14


08-01-2009 09:24:56

Les 1 Vragen hoe het met de ander gaat Turkse mensen zijn enerzijds vriendelijk en anderzijds vrij vormelijk. Dat merk je ook in de Turkse taal. Als men de vraag stelt Nasılsın? (hoe gaat het?), dan zegt men eerst Teşekkür ederim (dank je/u wel) en dan geeft men antwoord. Dit antwoord is eigenlijk altijd iyiyim (het gaat goed met mij). Deze vraag en dit antwoord worden vrijwel altijd gebruikt als men iemand ontmoet.

X

(track 4)

Oefening 2: luister naar de tekst en zeg na

Nasılsın? Teşekkür ederim iyiyim, sen nasılsın? Teşekkür ederim, ben de iyiyim. Siz nasılsınız Selma Hanım? Teşekkür ederim Hasan Bey, iyiyim Siz nasılsınız Hasan Bey? Oefening 3: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

bestudeer de tekst en zeg na

Wat kun je over jezelf vertellen? Adım Eva Jansen. Adım Hans Hollandalıyım. Amsterdam’da oturuyorum. Ben öğretmenim. Ben memurum. Ben öğrenciyim.

Oefening 4:

Hoe gaat het met jou? Het gaat goed met mij dank je wel. Hoe gaat het met jou? Dank je wel, met mij gaat ook goed. Hoe gaat het met u, mevrouw Selma? Dank u wel, meneer Hasan, het gaat goed met mij. Hoe gaat het met u, meneer Hasan?

Mijn naam is Eva Jansen Mijn naam is Hans. Ik ben een Nederlander/ Nederlandse Ik woon in Amsterdam. Ik ben leraar/ lerares. Ik ben ambtenaar. Ik ben student.

vul het ontbrekende woord in aan de hand van tekst 1.1

........ Ahmet! Nasılsın? Merhaba Nurten. ........ ederim iyiyim, sen ........? Teşekkür ederim, ben de ........ Günaydın Selma ........, nasılsınız? Günaydın Murat ........ teşekkür ........ iyiyim, siz ........? Ben de ........, teşekkür ederim. ........ Mehmet! Merhaba Hasan. ........? Teşekkür ederim ........, sen nasılsın? Teşekkür ederim, ........ de iyiyim. Yıldız ........ (waar)? Yıldız da ........ (hier). İşte geliyor. ........ (hallo) Hasan, nasılsın? Teşekkür ........ iyiyim, sen nasılsın? Ben de........, teşekkür ederim. Tanıştırayım, arkadaşım Selma. Merhaba, ........ (mijn naam) Hasan. Tanıştığımıza memnun oldum. Ben de memnun oldum. ........ (hoe gaat het met u)? İyiyim, ........ (U) nasılsınız? ........ (ik) de iyiyim, teşekkür ederim.

15


08-01-2009 09:24:56

Turks voor zelfstudie Oefening 5: 1. 2. 3. 4.

vul je eigen gegevens in

(je zegt je naam) (Je zegt dat je een Nederlander bent) (Je zegt waar je woont) (Je zegt in welke stad je werkt)

Oefening 6:

........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................ ........................................................................................

Vertaal naar het Turks

1. Goedemorgen, meneer Hasan. 2. Hoe gaat het met u, meneer Hasan? 3. Dank u wel, met mij gaat het goed, mevrouw Nurten. 4. Goedendag, mevrouw Selma. 5. Hoe gaat het met u, mevrouw Nurten? 6. Dank u wel, met mij gaat het goed, meneer Ahmet. 7. Goedenavond, mevrouw Nurten. 8. Mevrouw Nurten, hoe gaat het met u? 9. Dank u wel, met mij gaat het goed, meneer Mehmet. 10. Hallo, mevrouw Yıldız. 11. Hoe gaat het met u, mevrouw Yıldız? 12. Dank u wel, met mij gaat het goed, meneer Hasan. 13. Goedendag, meneer Mehmet. 14. Hoe gaat het met u, meneer Mehmet? 15. Dank u wel, met mij gaat het goed, mevrouw Nurten.

........................................................................................ .......................................................................................? ........................................................................................ ........................................................................................ .......................................................................................? ........................................................................................ ........................................................................................ .......................................................................................? ........................................................................................ ........................................................................................ .......................................................................................? ........................................................................................ ........................................................................................ .......................................................................................? ........................................................................................

Het alfabet Turkse alfabet heeft 29 letters waarvan 8 klinkers.

abcçdefgğhıijklmnoöprsştuüvyz

16


08-01-2009 09:24:56

Turks voor zelfstudie. Fatma Şanlımeral

Recommend Documents