ttyiagcii.
[2O. 7.j
Tweede Kamer. 13
J{t• ^_>.t'-1 i11<^- van de s;mn'iisti-l 1 iii^;" dei l a n d m a c h t .
(20. 7.)
VERSLAG OVEK DE HinrtTMAïOEUTBEi VAN HET I I I D B LEGERKORPS VAN HET ZWITSERSCHE I.EGER. ( 1 )
V E E SLA 6 van de bij KoniEklijk besluit van 25 Juni 1900 n . 69, benoemde commissie van officieren, betrekkelijk het bijwonen van de herfstmanoeuvres van het lilde legerkorps van het Zwitsersche leger, in 1900. Zooals in de Ministeriëele Aanschrijving van (J Juli 1900, I l d e Aid., n°. 109 was bevolen, vervoegde de commissie zich. den lOden September bij Harer Majesteits Minister-Resident te Bern, alwaar zij vernam dat de chef van het Zwitsersch Militair Departement, Bundesrat Oberst MULLER, reeds naar het manoeuvre-terrein was vertrokken. I n plaas van, zooals de opdracht luidde, den Uden bij die autoriteit te Bern hare opwachting te maken, werd toen de commissie door Harer Majesteits evenbedoelden Minister-Resident voorgesteld aan den President van den Bondsraad, Bundesrat HAUSKR, waarna zij nog denzelfden dag naar Zürich vertrok, om aldaar, overeenkomstig de door de Zwitsersche Regeering voor de vreemde officieren getroffen maatregelen, gedurende den geheelen loop der manoeuvres te verblijven. Aan hier uit werden gedurende de eerste dagen de vreemde officieren eiken morgen per spoor, langs de lijn Zürich—-Uster —Wetzikon naar het manoeuvreer-terrein vervoerd, terwijl gedurende de laatste dagen dat terrein zooveel dichter bij Zürich was gelegen dat het met een niet al te grooten rit te paard kon worden bereikt. Den 12den maakte de commissie tegelijk met al de overige vreemde officieren te Uster hare opwachting bij den chef van het Militair Departement en bij den commandant van het l i l d e Legerkorps, Oberst BLEULEE. Van 13 tot en met 15 September werden bijgewoond de manoeuvres van de Vide tegenover de V i l d e Divisie; op 17 en 18 September die van het geheele l i l d e Legerkorps tegenover een derde Divisie (zoogenaamde „Manoeuvre Divisie", voor deze gelegenheid samengesteld uit verschillende troepen van andere legerkorpsen, die voor herhalingsoefeningen onder de wapens waren), en op den 19den bij Wallisellen (X. O. van Zürich) de revue, die aldaar door Bundesrat Oberst MULLER over het vereenigde l i l d e legerkorps werd gehouden. Xa den 20sten te Bern bij Harer Majesteits Minister-Resident, Graaf VAK BYLANDT, een afscheidsbezoek te hebben gebracht, keerde de Commissie naar het vaderland terug.
V aan dit verslag is toegevoegd. De commissie meent ter wille van de beknoptheid van het verslag zich die verwijzing, alsmede de verder voorkomende verwijzingen, te mogen veroorloven. Bij de thans gehouden manoeuvres ontbrak aan het legerkorps echter: 1°. De landweer-infanterie brigade; 2°. de mitrailleur-compagnie der cavalerie-brigade; (De mitrailleur-compagnieën zijn pas bij Bondsbesluit van 28 J u n i 1898 opgelicht en dus nog niet geheel op volle sterkte); en •'!°. de brug-afdeeling. Daar het manoeuvre-terrein dit jaar nergens het overbruggen van eenigszins belangrijke wateren noodig maakte, hield de tot het l i l d e legerkorps behoorende brug-afdeeling hare herhalingsoefeningen buiten het legerkorps-verband (van 19 Juni tot 6 Juli, te Brugg). De zgn. „Manoeuvre-divisie" bestond als zoodanig slechts gedurende twee dagen, 17 en 18 September. Zij was samengesteld uit een staf, twee infanterie-brigades, een compagnie guides, een cavalerie-brigade, een regiment veld-artillerie van (> batterijen, een afdeeling positie-artillerie (Zie bijlage V, blz. G4), een genie-halfbataljon en een telegraafcompagnie. Al deze troepen waren slechts tijdelijk samengevoegd, ten einde het l i l d e legerkorps de gelegenheid te geven in zijn geheel te manoeuvreeien, niet — zooals sommige jaren geleden — tegenover een tegenpartij die slechts door enkele afdeelingen gemarkeerd was, doch tegenover een werkelijke divisie. I n het algemeen scheen men ongunstig te denken over het aanwenden van gemarkeerde troepenafdeelingen bij manoeuvres. Men meende dat door de toepassing daarvan te licht onjuiste toestanden konden ontstaan.
De sterkte waarmede de verschillende troepen tot het houden van manoeuvres onder de wapens komen is in beginsel: de controle sterkte (meestal aanzienlijk hooger dan de organieke Troepen, die aan de manoeuvres deelnamen. sterkte). Men is echter, waar het de persoonlijke belangen der dienstHet l i l d e legerkorps, dat dit jaar in de landstreek ten Oos- plichtigen betreft, vrij mild met het geven van dispensatie ten van het meer van Zürich manoeuvreerde, is een zgn. „nor- (Bijlage V, blz. 139), in den zin van uitstel, terwijl ook jaarlijks maal" legerkorps, d. w. z. een dat niet, zooals het Iste en IVde, bij de begrooting wordt uitgemaakt of, wat de soldaten beeen of twee zijner bataljons aan de veiligheidsbezettingen van treft (het kader moet steeds volledig opkomen) alle lichtingen St. Mauriee of van den St. Gothard heeft behoeven af te staan. aan de herhalingsoefeningen moeten deelnemen, dan wel de Voor de organieke sterkte van zulk een normaal legerkorps oudste lichtingen, ook ongevraagd, kunnen worden gedispenwordt verwezen naar de tabel tegenover blz. 88 van het boek- seerd. werk van den kapitein M. A. E. J . MEIJHOOM — een der leden Zoo kwam het, dat verscheidene bataljons dit jaar iets benedezer commissie — getiteld: ,,Het Ziritscrsche .stelsel, type van den de oorlogssterkte (7G0 man) waren. Drie bataljons daareneen volksleger", van welk boekwerk een exemplaar als Bijlage tegen waren desondanks aanzienlijk daarboven, één daarvan (bataljon n°. (il, Schaffliausen) bracht zelfs tusschen de 1100 en 1200 man onder de wapens, zoodat het tijdelijk in 0 comz n r (1) X>? bijlagen van dit Verslas Ü t" griflie nedorgelegd , tor inzage pagnieën werd verdeeld. Volgens mededeeling van Oberst U L van de leden. i
Handelingen der Staten-Generaal.
Bylagen. 1903—1901.
[80. 7.J
14
Regeling van de samenstelling der landmacht. KBCH W I L L E , thans commandant der Vide divisie, is de con trole sterkte van dit bataljon zelfs boven de 14UÜ. (Bij mobilisatie voor den „Actieven" dienst worden, om tot de organieke sterkte te komen, van bet eventueel overcompleet personeel in de eerste plaats zoodanige weermannen vrijgesteld, die tot de oudere lichtingen behooren, en verder hen, wier af wezigheid voor hunne gezinnen bijzonder nadeelig is.) W a t de paarden betreft, brachten de onder de wapens geko men cavaleristen hun eigen paarden mede. I)c bereden offi cieren, niet-eavaleristcn, huurden zelf rijpaarden) bij de paarden-regié-inrichting (Bijlage V, blz. 231) of bij particulieren. Aan ieder opgeroepen bereden officier, onverschillig of hij een eigen of een gehuurd paard berijdt, wordt een dagelijksche vergoeding van 7 francs toegekend, plus de fourage. Voor deze 7 francs kan men zich bij de paarden-regie — mits tijdig aan vragende ■— van een paard voorzien. De trekpaarden werden bijna alle, op de gewone wijze, met „inschatting" en „afschatting" door den Bond bij particulie ren gehuurd (Bijlage V, blz. 224).
<>p 10 September: De stal tran het l i l d e mobiele korps park (landweer); en Op 11
September:
De detachementen van de lilde laniteita-treincompagnie (landweer), die ue op 3 September opgekomen landweer-treindetachementen kwamen aflossen; en de 4 parkcompagnieën (landweer) van het l i l d e mobiele korpspark. Op Maandag 10 S( pti nibcr (nog steeds onder de zgn. „Voorcursussen" rekenende) begonnen nu de oefeningen van briga des tegenover elkander, onder toevoeging van cavalerie en veld-
artillerie. Woensdag 12 September werden de beide divisiën geconcen treerd in de kantonnementen, van waaruit op 13 September zouden aanvangen: De manoeuvres van divisie tegen
Verloop der
vianocuvrcs.
Hoewel de eigenlijke „groote" manoeuvres, van divisie tegen divisie, eerst den 13den September aanvingen, waren de staven en bijna al de deelnemende troepen reeds gedurende eenige da gen te voren onder de wapens geweest. Zoo waren opgekomen: Op 31 Augustus: De staven van het Ode, het 7de en het 11de regiment veldartilerie; en De staf en de administratie-compagnieën n°. O en 7 van de 1 Ilde korpsverplegings-inrichting. Op Do de de
1 September: 14 veldbatterijen van het l i l d e legerkorps; (1) staf van het l i l d e legerkorps; staven van de Vide en van de V i l d e divisie.
Op 2 September: De staven der 11de, 12de, 13de en 14de infanterie-brigade; de staven der Cde en 7de genie-halfbataljons. Op De de de de de
3 September: infanterio-regimentcn nos. '21—28; jager-bataljons nos. O' en 7; (kle en 7de genie-halfbataljons; telegraaf-compagnie n°. 3; officieren en het kader van den saniteitsdienst; en
detachementen van de lilde saniteits-treincompagnie (landweer). Op 4 September: D e maschappon van den saniteitsdienst. Op 6
September:
De treinafdeelingen nos. (i en 7, van de l i l d e korpsverplegingsinrichting. Al deze staven en tioepen hielden zgn. voorcursussen. De infanterie bijv. tot den Ssten Septemebr detailoefeningen tot en met de oefeningen van regiment tegenover regiment. De veld-artillerie detailoefeningen onder toezicht van den artilleriechef van het legerkorps. De genie-halfbataljons idem onder toezicht van den geniechef van het legerkorps. Zondag O September kwamen de l i l d e cavalerie-brigade (dragonder-regimenten nos. (J en 7) en de 3 guiden-eompagnieën (nos. C, 7 en 11) onder de wapens. (I) Dat
!jjkt'n uit hrt 12de? regiment \Hdarnll-rie (C> batterijen), "'al pas op 11 en I I September onder de wapens k w a a l , en toeh reeds o,> den l7den deel uitmaakte van d e manoeuvre divisie.
divisie.
Aan een gedetailleerde beschrijving van de handelingen der verschillende troepenafdeelingen is in dit verslag afgezien, omdat, zelfs bij het gebruik van een kaart, een eenigszins vol ledig beeld daarvan niet te geven is zonder kennisname van de gevechtsberichten der troepen, een tijdroovende arbeid, die oor zaak is dat ook in Zwitserland zelf, de officieele „geschiedenis" pas maanden later kan worden openbaar gemaakt. Daarom meent de commissie dat zij zich in deze mag en moet beperken tot het geven van een beknopt overzicht. Het „Algemeen Denkbeeld" voor de divisie-manoeuvres, van 13—15 September, was het volgende (zie Bijlage I,,manoeuvreerkaart). Op deze kaart zijn de in hei verslag genoemde plaatsen enz. met rood onderstreept. Een Oostelijk leger heeft, op zijn marsch van uit het St. Galler Eijndal, Wil bereikt; het heeft met detachementen de Toggenburger-passeu tot aan den Riken bezet. Een Westelijk leger verzamelt zich op de hoogvlakte van Brütten, (zuidwestelijk van Winter thur), afdeelingen teiuglatend aan den Greifensee. De tot het Oostelijk leger behoorende Vilde divisie (comman dant divisie-kolonel HÜXGKRHÜHLKR) lag gedurende den nacht van 12 op 13 September in den omtrek van Wattwil en aan den Eikenpas (ongeveer 8 K.M. ten X.0. van het Oostelijk uiteinde van het meer van Zürich) in kantonnementen, met (veionderstelde) voorposten in de lijn Rueterswil—Steg— Ernetswil (dus a eheval van den weg Bikenpas—Bapperschwyl). Den 13den 's morgens kwam uit het (veronderstelde) groote legerhoofdkwartier te (buiten de kaart) St. Gallen het vol gende bevel: 1°. van den vijand geen nieuws. Het (veronderstelde) Ooste lijk leger is zooeven weer begonnen zijn marsch in westelijke lichting voort te zetten, met den linkervleugel over den Hulfiegg naar Bauma—Pfiiffikon. 2°. De V i l d e divisie dekt de linkerflank van dezen marsch, door over Wald in de richting Uster te maiclieeien. Zij moet den vijand uit den omtrek van de Greifensee verdrijven, en de
rechterflanken de verbindingen van zijn hoofdleger bedreigen. De tot het (veronderstelde) westelijk leger behoorende Vide divisie (commandant divisie-kolonel 1'LUH'IE W'ILLK). kautonneerde den nacht van 12 op 13 September in den omtrek van Dübendorf—Wangen (ongeveer 7 K.M. noordoostelijk van Zürich), met (veronderstelde) voorposten in de lijn Kindhausen—Hegnau—Schwerzenbach (noordelijk van den Gieifeusee). Den 13den 's morgens kwam uit het (veronderstelde) legerhoofdkwartier te Kloten (7 K. M. ten X. van Zürich) het vol gende bevel: 1°. De vijand is in aantocht gemeld, in de richting n a a r
|«0. 7.J
15
Begeling van de samenstelling der landmacht. Elgg, TurlxMillial en over den Hulftegg. Omtrent do vijande lijke colonnes aan den Uiken zijn geen nadere berichten inge komen Het wettelijk leger zal den vijand ie geinoet rukken, niet den rechtervleugel over Pfiiffikon en den Hulftegg. 2°. De Ylde divisie dekt de rechterflank van dezen ïnarsch, door over Uster en Wald vooruit te rukken. Zij moet den vijand ■van den ltikenpas verdrijven en de linkerflank en de verbin dingen van zijn hoofdleger bedreigen. Elk van de beide tegenover elkaar nianoeuvreerende divisiën vormde dus de zuidelijke flankdekking van een (verondersteld) groot leger dat in het Noorden optrad. Het gevolg was, dat op den 1'Jden een rencontre-gevecht plaats had bij Hinwil (8 K.M. ten N. van het aan het meer van Zürich gelegen Itappersehwyl), hetwelk volgens uitspraak van den leider (kolonel-korpscommandant BiErLER) onbeslist bleef. De „korpstroepen" van het legerkorps waren voor de oefe ning van den 13den over de beide divisiën verdeeld geworden, zoodat zij op dien dag ieder sterk waren: 13 bataljons, 4 es kadrons en 7 batterijen.
dr dus de Vide divisie, hoewel zij in het voor Izoo zag zich deel was, genoodzaakt het gevecht van den 14den af te breken en in westelijke richting terug te trekken, natuurlijk op den voet door de V i l d e divisre gevolgd. Tegen den avond hadden beide divisiën de aangegeven pun ten bereikt en brachten, door voorposten gedekt, den nacht al daar door. Intusschen had de A'IIde divisie van uit haar ondersteld hoofdkwartier het volgende bevel ontvangen: „Het oostelijk leger zal morgen den vijand op de hoogvlakte van Brütten aanvallen. „De V i l d e divisie moet zich meester maken van de hoogten, oostelijk van Zürich." En de Vide divisie het volgende: „Het westelijk leger heeft hare stellingen op de hoogvlakt? van Brütten behouden. Het verwacht morgenmiddag (15 Sep tember) versterkingen, welke het in staat stellen het offensief weder te hernemen. „De Vide divisie moet intusschen Zürich en den rechter flank van het leger dekken." Twee batterijen gingen van de Vide naar de V i l d e divisie over, zoodat de sterkteverhouding werd: Vilde (oostelijke) divisie: 13 bataljons, 4 eskadrons en 8 batterijen. Vide (westelijke) divisie: 13 bataljons, 4 eskadrons en 6 bat terijen.
I n den namiddag van den 13den kreeg de (oostelijke) V i l d e divisie van irit haar (ondersteld) hoofdkwartier het volgende bevel: „Onze voorhoeden zijn bij Elgg, Turbenthal en aan den Hulftegg op den vijand gestooten, doch zal heden geen beslis sing meer vallen. Den Joden September bleek het, na eenig geschermutsel op „Hervat morgen den aanval." de voorposten, aan de V i l d e divisie al spoedig, dat hare tegen Ongeveer terzelfder tijd kreeg de Vide (westelijke) divisie, partij een bijzonder sterke stelling had ingenomen op de hoog van uit haar (ondersteld) hoofdkwartier een gelijkluidende me ten bij Forch, een stelling die door loopgraven en andere ver dedeel ing en bevel. sterkingen nog aanmerkelijk verbeterd was, terwijl de versterk Dientengevolge werd het gevecht afgebroken ,elke partij be te en gabarricadeerde huizengroep Forch nabij den voet der hield de ingenomen stellingen, en legerde daarin (grootendeels hoogten, daarvoor lag. bivaks en oordbivaks) onder beveiliging van gevechtsvoor (De huizen waren, ondanks den vredestoestand, inderdaad posten. bezet. I it alle vensters en openingen die uitzicht op het front Bij de zooeven aangehaalde bevelen was door den leider ook hadden, werd door goede schutters — jagers — op den aaneene verschikking gemaakt van de korpstroepen, zoodat op den rukkenden vijand gevuurd, terwijl vóór de huizen, in de boom 14den Septemebr, toen bij het aanbreken van den dag het ge gaarden, loopgraven waren aangelegd, en de hoofdtoegangen vecht bij Hinwil hervat werd, de wederzijdsche sterkte was als werkelijk waren gebarricadeerd.) volgt: Hoewel de V i l d e divisie den geheelen voormiddag besteedde V i l d e (oostelijke) divisie: 13 bataljons, 4 eskadrons en G om met hare artillerie van uit gunstige stellingen den vijand batterijen. te schokken (waarbij echter meermalen door de scheidsrechters V i d e (westelijke) divisie: 13 bataljons, 4 eskadrons en S bat het in baterij komen ondoenlijk werd verklaard), en om lraie terijen. infanterie in en achter de boschperceelen voor den aanval ge Op dezen datum bleef de Vide Divisie aanmeikolijk in het. reed te stellen, achtte de commandant dezer divisie zich ge voordeel. Daar echter door de manoeuvreleiding een terugtocht noopt, aan zijn opperbevelhebber te rapporteeren, dat hij geen dezer divisie op Zürich werd beoogd, kreeg de V i l d e divisie kans zag, met de tot zijne beschikking gestelde strijdkracbteo. (oostpartij) van haar verondersteld hofodkwartier tegen den den vijand uit zijne stellingen te verdrijven. De manoeuvre-leiding beaamde deze zienswijze, doch beval middag het volgende bevel: „De vijand wijkt over de geheele linie terug en wordt in dat niettemin, „voor oefening", de stelling moest worden be westelijke richting vervolgd. Ik verwacht dat de V i l d e divisie stormd. Van de 13 bataljons der V i l d e divisie daalden toen 7 de hel nog heden de hoogvlakte van Egg—Esslingen (juist aan het zuidelijk einde van den Greifensec) zal bereiken, om morgen lingen af (de overige G bleven grootendeels op den linkervleu gel), wierpen zich op het gehucht Forch en de daarbij aanslui op Zürich te kunnen aanrukken. tende versterkingen (waarin alles bijeen slechts 1'bataljon jagers „Gij krijgt hedenavond twee batterijen ter versterking." Tegelijkertijd kreeg de Vide divisie uit haar verondersteld zich bevond), namen deze, en begonnen daaiop de flauwe hel lingen te bestijgen die naar 's vijands hoofdstellingen (..het hoofdkwartier het volgende bevel: „De vijand heeft bij Elgg—-Turbenthal en aan den Hulftegg kopje", zooals Uberst WILLK het noemde) voerden. I n dit stadium werd de manoeuvre echter voor geëindigd ver onverwachte overmacht ontwikkeld. Ten gevolge daaivan heeft het westelijk leger den strijd vóór de gevallen beslissing afge klaard. Na een Korte rust werd daarna overgegaan tot de critiek broken, om in zijne opnamestelling op het plateau van Brütten over de laatste drie dagen, door den commandant van liet II [de terug te gaan. Rechtervleugel aan het noordelijk einde van den legerkorps, den kolonel BLKULER. Greifensee. „De Vide divisie, waarvan de linkerflank door (veionderlle manoeuvres van divisie tegen divisie varen hiermede stelde) over Bauma voorwaarts dringende vijandelijke afdee- geëindigd. De volgende dag. Zondag, was voor rustdag be lingen bedreigd is, moet, ten einde nauwere aansluiting met stemd, en werden de noodige levelen. gegeven tot concentratie, het hoofdleger te verkrijgen, en om haar rechterflank in hare van het geheele I H e legerk dat den lTen tegenover de verbindingen tegen ondernemingen over de hoogten westelijk ..manoeuvre-divisie" zou optreden. van den Greifensee te dekken, terstond afmaicheeren naar de Ongeveer '23 000 man, dus bijna liet geheele legerkorps, werd hoogvlakte van Forch-kapf (8. K.if. ten Z.O. van Zürich), en ondergebracht in do stad Zürich, de ïest in den onmiddellijken daar stelling nemen." omtrek.
lt)
L20.
7.j
Regeling van de samenstelling der landmacht. Zürich is een stad die, na tle laai sic annexatie der voorsteden ongeveer 20(3 UÜÜ inwoners telt, en dus te vergelijken is niet 's Gravenhage. En waar bij Nederlandtche manoeuvres, met aanzienlijk geringer effectief' soms tóó veel moeite wordt ondervonden met inkwartiering, veroorlooft de commissie zich, als Bijlage I I hier een uitknipte! over te leggen uit den „Bund", waaruit moge blijken, dat er niet alleen geen bezwaar bestond om zooveel militairen in de stad onder dak te brengen, doch dat zelfs het aanbod van kwartieren voor officieren de vraag overtrof. Alvorens de stad Zürich binnen te trekken werd op verschillende punten door de troepen een z.g.n. „middag bivak" betrokken, waar de spijzen werden bereid en genuttigd, en van waar vervolgens, in grootere of kleinere eenheden, onder de opwekkende toonen der muziek naar de kantonnementen werd opgerukt. Na den rustdag (waarop 's avonds (i uur reeds de oorlogstoestand weer intrad en de voorposten werden uitgezet], begonnen Maandag 17 September onder de leiding van den kolonel FAIIÜLAXDKR, commandant van het Ilde legerkorps, de manoeuvres van het II Ie legerkorps tegenover de „manoeuvre-divisie". Het „algemeen denkbeeld'' voor deze oefening was het volgende : Een westelijk leger is uit noord-oostelijk Zwitserland, voor een oostelijk leger in de richting van Zürich teruggetrokken tot achter de Glatt. Het oostelijk leger is tot aan de Toss gevolgd. (De Glatt is een hier en daar diep ingesneden, doch overigens vrij onbeduidende waterloop, die bij Schwerzenbach in de Greifensee uitmondt. ])e ïöss loopt langs Bauiiia en Turbenthal naar Winterthur). Voor de westpartij (het l i l d e legerkorpsj werd uitgegaan van de volgende veronderstelling: 1. Het oostelijk leger is den Uien September de Toss overgetrokken, en staat met groote strijdkrachten op de plateaux van Brütten—Kijburg—Weisslingen. Zijne voorposten schijnen tot aan den voet dezer hoogten vooruit geschoven. 2. Het westelijk leger staat op de hoogten van den Adlisberg, den Geisberg, den Kaferberg en Guberist (onmiddellijk ten O. en ten >". van Zürich). De lijn zijner voorposten loopt van de Greifensee langs de Glatt over Glattbrug—ltümlang naar Lagern. Na het ontvangen van versterkingen beoogt het westelijk leger den 17en September opnieuw tot het offensief over te gaan. 3. Het l i l d e legerkorps vormt den rechtervleugel van het westelijk leger: het is den Kien September op en achter den Geisberg en Adlisberg gelegerd. 4. Zuidelijk van den Greifensee dekt een gecombineerd detachement den rechterflank over het westelijk leger (verondersteld). Voor de oostpartij (manoeuvre-divisie) werd uitgegaan van de volgende veronderstelling: 1. Het westelijk leger is in de richting van Zürich teruggetrokken in eene stelling die zich uitstrekt van den Adlisberg over den Geisberg, en den Kaferberg naar de Guberitz. Een achterhoede staat aan den Glatt. 2. Het oostelijk leger is den ltien de Toss overgetrokken. Het is dien dag niet zijne hoofdmacht gelegerd op de plateaux van Brütten—Kijburg—Weisslingen tot Kussikon. Zijne voorposten staan in den lijn Winkel—Brassersdorff en aan de Kenipt, tot aan den Pfaffiker See. 3. De manoeuvre-divisie, de linkervleugel van dat leger, uitmakende, is bij Zeil, Turbenthal de Toss overgetrokken, en overnacht in de streek Ober-Illnau, "Weisslingen, Madeschwijl, Hittnau, Irgendhausen, Pfiiffikon. Hare voorposten zijn aan de Kemptlinie tot aan den Pfaffikersee vooruit geschoven, en sluiten bij Thalniühle aan bij die van het centrum van het leger. 4. In de ruimte zuidelijk van den Pfaffiker- en den Greifensee opereert een (veronderstelde) zelfstandige cavalerie-di visie van het oostelijk leger.
De opdrachten luidden als volgt: Voor de westpartij: 1. van den vijand geen nieuws. 2. Het versterkte westelijk leger gaat den 17en September weder lot het offensief over, en wel met het centrum in de richting Winterthur, met den linker vleugel richting JS'eftenbach. De rechtervleugel, het l i l d e legerkorps, rukt op zuidelijk van den straatweg Schwamendingen—lirütisellen (die ter beschikking van het centrum blijftj, in de richting Kussikon-Zell. De leger-reserve volgt voorloopig het centrum. 3. De voorhoeden van het geheele leger trekken om 8,30 v.m. door de lijn der voorposten. 4. Het {verondeistelde) gecombineerde detachement dekt zuidelijk van den Greifensee den rechtervleugel van het leger. ö. Het l i l d e legerkorps beschikt vrij, overeenkomstig den oorlogstoestand, over al zijne treinen en over de noodrations. Voor dt ooitpartv: 1. Van den vijand geen nieuws. 2. Het oostelijk leger vervolgt morgen, 17 September, zijn offensief tegen het westelijk leger bij Zürich. De rechtervleugel van het leger rukt op (over Oberhas— Kümlang) in de richting van den Guberist, het centrum (over Kloten—Bassersdorf—Tagelschwangen) in de richting van den Kaferberg, Oerlikon en den Geisberg (679) vooruit. De linkervleugel (de manoeuvre-divisie), valt den Adlisberg aan. De leger-reserve volgt het centrum. •'!. Alle voorhoeden trekken 7 u. v. in. door de lijn der voorposten. De (veronderstelde) cavalerie-divisie tracht, zuidelijk voorbij den Pfaffiker- en den Greifensee, in de richting van Forch vcoruit te dringen. •"). De manoeuvre-divisie beschikt, overeenkomstig den oorlogstoestand, vrij over bare gezamenlijke treinen en over de noodrations. (De manoeuvre-divisie, commandant Uberst. Divisionar ScHLATTEB, had de beide jagerbataljons van het l i l d e legerkorps overgenomen, en telde, behalve de genietroepen en de noneambattanten: 12 bataljons, 7 eskadrons, (j veldbatterijen, en de afdeeling positie-artillerie. Het gevolg van deze beide offensieve opdrachten was op den K e n September weder een rencontre-gevecht bij Hegnau— A olketseliwijl, waarbij de manoeuvre-divisie, hoewel aanvankelijk door de hulp der positie-artillerie in het voordeel, toch ten slotte terug moest, vooral ten gevolge van het vooruitdringen van den linkervleugel van het l i l d e legerkorps, (de V i l d e divisie), die de manoeuvre-divisie van haar hoofdleger dreigde af te dringen. Het was hoog tijd voor de manoeuvre-divisie, zich aan de dreigende omvatting te onttrekken en den terugtocht aan t e nemen, die onder dekking van achterwaartsche artilleriestellingen bij Yolketschwijl, in goede orde al vechtende werd uitgevoerd, tot dat het grootste gedeelte der divisie bij Techraltorf, achter de Kenipt, in veiligheid was gekomen. Wegens den regen werden de troepen zooveel als maar mogelijk was, gekantonneerd. Alleen de voorposten bivakkeerden. In den loop van den 17en September werden door den leider der manoeuvres, (Oberst.-korpscommandant FAIIELAX'DER, commandant van het I l d e legerkorps) de volgende mededeelingen en bevelen aan de partijen gericht. A. Aan het commando van het Ille legerkorps (westpartij) 1. bij Gfenn, 17/IX. 1900, 10 voorm. De aanval van den linkervleugel van het westelijk leger heeft een gunstig verloop. Het links van het l i l d e legerkorps opereerende (veronderstelde) I l d e legerkorps van het westelijk leger rukt thans, van Wangen- Palten Sehwyl uit, aan op Ottikon-Ober-Illnau. De manoeuvre-leiding.
Ilijlanen.
[20. i: < • •> < *:
111 <;• \ a n
7.1
Tweede Kamer
ili' samenstelling < 1«• L- landmacht.
2. Noordoostelijk Volketschwgl, 17/IX. 1900, 2 uur n. Het oostelijk leger beeft zich op de plateaus van Brütten, Kijburg on Woissliii^cii teruggetrokken, en aldaar vastgezet.
Bijzondere opmerkingen Stafdienst en
bij de manoeuvres. verplegingsdienst.
Het westelijk leger valt morgen over de geheele linie o p Voor de tamenstelling der verschillende staven wordt kortnieuw aan. heidshalve wederom verwezen naai- Bijlage V, bis. 52, 66. S I , Het l i l d e legerkorps heeft zich niet name meester (e maken 88 en 89. van de over Russikon naai- T u r b e n t h a l — Z e i l voerende overVoor den dienst der staven, alsmede voor de opleiding van gangen, om d a a r n a in de r i c h t i n g A a d o r f — E l g g de vijande- a d j u d a n t e n en stafofficieren n a a r de hierbij overgelegde Bijlijke teiugtochtslijn t e bedreigen. L i n k s v i n d t liet l i l d e leger- i lage I I I , welke is samengesteld door den kapitein .MEIJIIOÜM. korps a a n l e u n i n g bij het I l d e legerkorps, dat over I l l n a u n a a r Daarbij zijn met rood a a n g e h a a l d e e n i g zinsneden waarop W e i s s l i n g e n vooruitdi iugt. | meer in het bijzonder de a a n d a c h t wordt gevestigd. H e t gecombineerde detachement op den uitersten rechterDe verplegingsdienst is mede grootendeels in Bijlage 111 o p vleugel van Let wettelijk leper heeft een t e g e n o v e r s t a a n d e ca- genomen, en h i e r en d a a r n o g met blauw a a n g e h a a l d . valerie-divisie t e r u g g e d r o n g e n , en gaat over Wetzikon in de r i c h t i n g van B a u m a vooruit. De wijze waarop de stafdienst werd uitgevoerd, geeft de comDe m a n o e u v r e - l e i d i n g . missie slechts a a n l e i d i n g tot de o p m e r k i n g d a t , n a a r werd vernomen, de bevelen soms zeer laat in den avond de korpsen bereikten. B. Aan het commando der manoeuvre-divisie Verder verdient vermelding, dat de divisie- (partij) oomm a n d a n t e n aan den leider der oefeningen ccne „provisorische (Oostpartij). Disposition" moesten inzenden, waardoor deze tijdig met d e 1. ('ster, 17/1X, L900, 5.30 voorm. ; voornemens van de divisie-commandanten bekend kon zijn. De vijand maakt toehereidselen oin op de linie Dübendorf— Voor het o n t w e r p e n en maken van die „provisorische Disposi1 Greifensee de Glatt over te trekken. t i o n " werd den divisie-commandanten twee u i e n tijd gelaten. H e t is van het uiterste b e l a n g rooi het oostelijk leger, dat gij krachtig deze pogingen tot o v e r g a n g t e g e n g a a t . Ofschoon de commissie zeil' zulks niet heeft k u n n e n waarnemen, schijnt de verpleging wel eens in zooverre te wenschon De manoeuvre-leiding. te hebben overgelaten, dat de proviand-colonnes somtijds pas zeer Iaat in de k a n t o n n e i u e n t e n of bivaks a a n k w a m e n , wat tiouwens, waar vooruit niet n a u w k e u r i g bekend was waar die 2. Noordelijk Volketschwijl, 17/1X, 1900, 2 u u r n. Het oostelijk leger werd op de p l a t e a u x van B u i t t e n , K i j b u r g onderdeelen zouden verblijven, niet te verwonderen is. en Weisslingen t e r u g g e d r o n g e n , welke het ter v e r d e d i g i n g inricht, en waar het m o r g e n den vijandelijken aanval afwacht. Voor wat betreft de rations voeding en fourage, de soldij en De manoeuvre-divisie moet, onder a a n w e n d i n g van al h a r e reisgelden, «Ie huisvesting der troepen en de vergoeding voor kracht en van h a r e zware artillerie, het verdere v o o r t d i i n g e n „ L a n d s c h a d e " , soomede de saniteitsverpleging, zie m e s Bijvan het westelijk leger v e r h i n d e r e n en met n a m e , dooi het lage V. bladz. 192—212. vasthouden van de lijn Itnssikon—Zeil. onze a c h t e r w a a r t s c h e v e r b i n d i n g e n beveiligen. De handhaving van tucht gedurende den marsch, tijdens het De op den linkervleugel van het leger opereeiende cavaleriegevecht, in het bivak en kantonnement. ' divisie dekt de zuidelijk van den Pfiiffiker See n a a r het Tössdal V uurdiscipline. voerende straatwegen. De manoeuvre-leiding. De h o u d i n g der troepen op marsch was zeer goed, zelfs bij marschen van 30 U 40 K.M., en nog daarboven, door dikwijls lteeds 4.30 's morgens van den lSden werden aan weerszijden sterk hellend terrein. De h a n d h a v i n g van tucht kostte blijkbaar de vijandelijkheden weder geopend. De manoeuvre-divisie be- niet de m i n s t e moeite. zette, onder a c h t e r l a t i n g van voorposten aan de K e m p t , een Tijdens het gevecht, zoowel als op marsch, trok vooral de stelling bij Russikon (ii chevel van den weg Fehraltorf—i a a n d a c h t het rustige, de afwezigheid van alle geschreeuw en W y l a ) , waarop het l i l d e legerkorps (dat rechts en links a a n ge jaag. de k a l m t e waarmede de bevelen werden gegeven, en veronderstelde troepen a a n g e l e u n d was), in twee colonens aan- de opgewektheid en ernst waarmede die werden u i t g e r o e r d . viel: De Vide divisie van uit F r e u d w i j l , de V i l d e divisie van De Zwitsersche infanterie heeft twee soorten van v u u r : het uit (iutenschwijl, de korps-artilleiie voorloopig a c h t e r den lin„één p a t r o o n - v u u r " , en het „niagazijnvuur". kervleugel. Bij het eerste wordt telkens op het c o m m a n d o : „ S c h u s s " (bij Toen het gevecht zich ontwikkelde kwam de geheele artillerie van het l i l d e legerkorps. 14 batterijen, op één lijn veieenigd, de F r a n s c h s p r e k e n d e n : „coup") één patroon individueel verin w e r k i n g onder den aitillcriechef, op de hoogten op den lin- schoten, waarbij het. met 12 p a t r o n e n gevulde magazijn blijft afgesloten, en telkens uit de patroonbanden (Bijlage V bladz. ker-Keniptoover, van L u p n i e n tot R u t i (vurende dus over het 163) het geweer als enkellader gebruikt wordt (1). dorp F e h r a l t o r f h e e n ) . Nergens bespeurde de commissie in dit opzicht overtreding Om 10 u u r "s morgens weid het gevecht afgebroken. Het zou, volgens den leider, zeer moeilijk zijn uit te maken of de front- der voorschriften. Integendeel zag nien den enkelen tirailieur, na behoorlijk zijn vizier gesteld te hebben, telkens met evenaanval zoude zijn gelukt of niet. D a a r n a volgde de b e s p r e k i n g der oefeningen van den 17den veel zorg en ernst mikken, alsof er niet m a a r een losse, doch en 18den op het t e i r e i n . en waren de eigenlijke manoeuvres een scherpe patroon in het geweer ware geweest, Het tweede soort van vuur, het inagazijnvuur, werd, behalve geëindigd. De „manoeuvre-divisie" g i n g nog denzelfden d a g uiteen. nu en dan bij voorposten-ontmoetingen, in het groot toegepast Sommige troepen met groot verlof, andere (o. a. de veldbatte- bij de b e s t o r m i n g van de stelling bij Forch op 15 September. De commissie bevond zich midden in het dichtst gewoel van rijen) gingen n o g eenige detailoefeningen h o u d e n . Den 19den d.a.v. werd door het l i l d e legerkorps bij W a l - de 7 a a n s t o r m e n d e bataljons. N a het nemen van het voorgelisellen, onder een enormen toevloed van belangstellenden, tot legen g e h u c h t werd, zooals reeds vernield, op last v a n den slot de reeds vermelde groote revue gehouden, w a a r n a op den leider de verdere aanval gestaakt. Niettegenstaande het artille20sten het l i l d e legerkorps weder met groot verlof h u i s w a a r t s vertrok. (1) By herhaalde navraag tileek het der commissie dat de manschappen Ken u i t z o n d e r i n g hierop werd gemaakt voor de korpsverple- met deze patroonbanden zeer waren ingenomen. Het trok ook de aandacht der con missie dat bjj elk der compagnieën 2 gingsinrichting met h a r e n trein, die pas op den Olsten werd man bezig waren de patroonhulzen in zakken te verzamelen (zuinigheidsontslagen. maatregel). Handelingen der S t a t e n - G e n e r a a l .
Belagen.
1900—1901.
18
|»l>.
7]
Regeling van de samenstelling «l«*i- landmacht. Deze zeer sterke, met spijkers beslagen legeischoenen zijn voor niarschen in moeilijk, s t e e n a c h t i g of g l i b b e r i g b e r g t e r i e i n vrijwel onontbeerlijk. | liet tweede p a a r schoenen is van veel lichtere constructie.) -Men moet echter aan het dragen van dit sche uitgestrekte linie aan weerszijden geheel te doen opgemiddeld 1.6 kilo wegende schoeisel gewend zijn, en daarom kouden. De oommissie is dan ook na meening, dat de vuurdiscipline moedigt de Bond, zooals aan de commissie werd medegedeeld, der infanterie van het lilde legerkorps /eer goed mag winden het aanschaffen van legerschoenen zooveel mogelijk aan om ze in den b u r g e r s t a n d te doen d r a g e n , en de voeten er aan te genoemd. gewennen. De kostende prijs van het paai- is \ï francs en de Bond legt Wat de handhaving van tucht in het bivak en kantonnement betreft, beeft de commissie niets waargenomen wat niet op elk paar verkochte schoenen 7 francs toe, doch hij getroost niet eene goede lucht is overeen te brengen. Integendeel zich deze betrekkelijk groote u i t g a v e g a a r n e , ter wille van het beoogde doel. m a a k t e , wat zij in dat opzicht zag, op haar een zeer g u u s t i g e n Niettemin staal het een ieder vrij met eigen, mits even b r u i k i n d r u k : o. a. hij een zoogenaamd „ m i d d a g b i v a k " van een babaar, schoeisel onder de wapens te komen. taljon, dat den nacht te voren op voorposten was geweest, en Achterblijven, als gevolg van bezwaren tegen de b e p a k k i n g d a a r n a van den vroegen morgen af aan het gevecht had deelvan den infanterist, waren er niet. O n d a n k s de vrij zware m a r genomen. liet trof de commissie, dat dit bataljon, n i e t t e g e n s t a a n d e de schen waren de achterblijvers slechts enkele, en bepaalden deze vermoeidheid van den troep, zich n o g opgewekt genoeg ge- zich, volgens mededeel ing van verscheidene saniteit? officieren, tot „ F u s z - k r a n k e n " . (1) voelde, om te barer eer, m e e r s t e m m i g , een drietal nationale ])(> voorname reden van het uiterst g e r i n g a a n t a l achterblijliederen te zingen. (') vers is echter, volgens de Zwitaarache officieren, dat een ieder het meekomen, en het flink doorstaan van alle vermoeienissen Nopen* dr bepakking van den infanteritt, enz. als „ E h r e n s a c h e " beschouwt. H e t in Zwitserland op alle scholen verplichte onderwijs in Bezwaren t e g e n de b e p a k k i n g deden zich, voor zoover de commissie kon w a a r n e m e n , d a n wel o p m a k e n uit ingewonnen de g y m n a s t i e k werkt ongetwijfeld k r a c h t i g mede om den joninformatiën, niet voor. Noor een gedetailleerde beschrijving gen mannen het denkbeeld in te prenten, op phvsiek gebied zoo mogelijk voor niemand onder te doen, terwijl ook het begrip van de uniform, van de kleeding en u i t r u s t i n g , en van het van orde en tucht daardoor zeer wordt bevorderd. gewicht der b e p a k k i n g zie men Bijlage V, hladz. 1">9—l(i-5. Alvorens van de kleeding, u i t r u s t i n g en bepakking af te Zooall aldaar op hladz. I(i4 is vermeld, kan voor bijzondere nummering gevallen, waarin de ransels hij uitzondering per as, of door stappen, zij hier nog de a a n d a c h t gevestigd op de middel van bijzondere . . d r a g e r s " van den L a n d s t o r m , vervoerd der troepen (Bijlage V, blz. 92). Bij tioepen op oorlogssterkte, zooals h i e r o p t r a d e n , bleek d e worden, of hij d e t a c h e e r i n g van afdeelingen of patrouilles in n u m m e r i n g bataljonsgewijze bij de infanterie, en eskadronsbijzonder moeielijk terrein, een „gereduceerde bepakking'' worden gemaakt, aldaar nader omschreven. Blijkens mededee- en batterij sgewijze bij de andere wapens, van zeer veel n u t . l i n g van verschillende officieren, is men met een gereduceerde Het zich vormen van een juist denkbeeld v a n den toestand, en b e p a k k i n g niet ingenomen, en gaal men er niet dan bij hooge het opzoeken en vinden der troepen dooi- ordoiinanccn, adjudanten, enz. wordt door het raadplegen der (zichtbare) n u m u i t z o n d e r i n g toe over. Bij deze manoeuvres deden zich d a n ook die „bijzondere ge- mers van de bataljons, batterijen, enz. die in gevecht zijn, zeer v a l l e n " geen enkele maal voor. Steeds werd met de volledige vergemakkelijkt. Een andere, n a a r het oordeel der commissie wel navolgensh e p a k k i n g g e m a r c h e e r d , veelal n o g onder toevoeging van eenig b r a n d h o u t op den ransel, wat daD bestemd was om g e d u r e n d e waardige bijzonderheid is het kleeden der saniteits-officieren het zgn. ,,middagbivak'' terstond v u u r te k u n n e n a a n l e g g e n en a d j u d a n t e n op een wijze die hen reeds v a n verre kenbaar maakt. In Zwitserland zijn de eerste in l i c h t b l a u w gekleed, tervoor de bereiding van e e n i g voedsel. D a a r echter de nieuwste bepakking, na j a r e n l a n g e proef- wijl de laatste allen nestels dragen. Met b e t r e k k i n g tot de korpsuitrusting meent de commissie n e m i n g e n , pas sedeit 1890 is ingevoerd, en m e n niet de oudere l i c h t i n g e n daarvan heeft voorzien, leverde de infanterie in dit in het bijzonder te mogen vermelden de doeltreffende zgn. (Bijlage V, blz. 166), een soort van platte opzi( hl n u juist geen voorbeeld van uniformiteit. N a a r aan de „Eenheidswagens" commissie werd medegedeeld, zal er n o g een kleine v e i a n d e - wagens, die na geladen te zijn, met een groot waterdicht zeil woidon bedekt. (Ook voor te requireeien wagens zijn zulke dekr i n g aan den broodzak worden a a n g e b r a c h t , doch beschouwt men overigens de tegenwoordige b e p a k k i n g als definitief, en kleeden aanwezig.) Deze v o e r t u i g e n eigenen zich, j u i s t hierdoor, bijzonder tot is daarover zeer t e v i e d e n . Een afbeelding van de hepakking, model 1890, met „provi- het vervoer van de meest verschillende benoodigdheden. (Zie sioneele b a n d l e i d i n g voor het gebruik er van'", is als Bijlage blz. 49 en 50 v a n Bijlage V.) Onder de door een bataljon medegevoerde benoodigdheden I V hier bijgevoegd. Wat het infantcriegeweer betreft, betoonden alle officieren verdient almede vermelding het kistje met 16 handzagen {(riiedie d a a r n a a r werden gevraagd, zich bijzonder er mede i n g e - dersüge worden ze genoemd), een soort oprolbare k e t t i n g z a a g die uiterst w e i n i g plaats inneemt, w a a r m e d e in 5 m i n u t e n een nomen. (2). Wat het schoeisel a a n g a a t , (Bijlage Y, blz. 101 en 184) tamelijk zware boom kan worden dooigezaagd, en die door de blijft de b e p a l i n g van k r a c h t , dat een ieder zijn eigen schoeisel firma 1'KI'GEOT voor ongeveer 6 francs per stuk wordt geleverd. Voorts heeft elk bataljon één offieiertheuken (in een kist van m a g d r a g e n , mits dit a a n de militaire eischen voldoet. I n het (elk in tegenovergestelde geval is de m a n verplicht, tegen d e n v e r m i n - 0.9 x 0.685 x 0.535 M.), en vier eompagnicsbeukent derden pi ijs van 10 francs, een p a a r legerschoenen te ont- een kist van 1.030 x 0.735 x 0.680 -M.). Voor de troepen is dat een groot g e m a k . Alles is er voor het vangen. keukenpersoneel bijeen, en in een b e p e r k t e r u i m t e s a m e n g e (1) Hierbij /ij aangestipt, ilat men in Zwitserland algemeen het zingen bracht, in tegenstelling met hier te lande, waar alleen reeds de zeer aanmoedigt, liet met zanger.swedstrijden en feesten opheft , en er een a a r d a p p e l k n i p een groot gedeelte der r u i m t e van de eonipagmachtige opvoedende kracht aan toekent. nieskar in beslag neemt. <2) Vele officieren waren echter van meening , dat als ooit weder een ander De „rijdendt keukens", bij de cavalerie en artillerie in gegeweer mocht worden aangenomen , men niet tot een nog kleiner, maar tot een i/roo'cr kaliber zou dienen over te gaan. Men meende zelfs, indertijd bruik, werden m e e r m a l e n door de commissie bij de bagagetreimet het kaliber van 7.5 ni.M. eigenlijk met verkleinen te ver te zijn gegaan, .•n dat een kaliber van 8 m.M., zooals in Frankrjjk en Duitsehland , de grens (1) Hiertegen verklaarden de saniteits ofticieren een zeer probaat middel is waar men , om voldoende uitwerking van den kogel te hebben , niet be- te hebben , ui. bt strjjking der voeten met formalin , waardoor de huid zeer neden behoort te dalen. verhard wordt , en als het ware wordt gelooid. l i c - i'ii infanterio-vuur op dit oogeublik zóó heftig was, dat alle
commando's onverstaanbaar, en de tirailleurfluit slechts flauw hoorbaar «as, gelakte het vrij ipoedig, het vuur over
|2©.
7\
1U
Regeling van de samenstelling der landmacht. nen ontmoet. H«;t TUUT brandde er in, en blijk haar was alles
gereed om, zoodra de bagagetrein de traepen weer bereikte, deze onmiddellijk warm eten te kunnen verstrekken. De gconfi nilki ui der infanterie in het verspreide gevecht is n a a r de meen i n g der oom missie zeer goed, ook wat de a a n voerders betreft. Het. zij nogmaals hier herhaald, dat alles zich bierbij ken merkte dooi- zelfvertrouwen, kalmte en beslistheid. Het gat den indruk, alsof n i e m a n d in de zaak ook m a a r het minst „moeielijke" vond. De afstand werd geschat, hel doel aangegeven, het vizier geregeld, alles zonder een spoor van aarzeling of vrees
voor verantwoordelijkheid. Wellicht is een der oorzaken hiervan wel gelegen in liet feit, dat de troepen nooit, anders dan op oorlogssterkte optre den, en hoogere zoowel als lagere aanvoerders, bij h u n n e oefe n i n g e n zelfs nooit andere dan zoodanige troepen gezien hebben. ])e geoefendheid in den velddienst, h i e r in engeren zin als voorposten- en m a n c h v e i l i g h e i d s d i e n s t bedoeld, kon door de commissie niet worden beoordeeld. Door den grooten afstand tusschen Zürich en het manoeuvreterrein, waren de voorposten meestal leeds ingetrokken en het gevecht in zijn inleidingsphase, als de vreemde officieren op het terrein konden komen. Men lid der commissie was echter bij vorige gelegenheden, als particulier, in de gelegenheid den voorposteudienst te zien, zoowel overdag als bij nacht, en noemt deze. hoewel niet onberispelijk, toch voldoende om de achtergelegen troepen tegen overvallingen te waarborgen. Daai' «Ie niarsi hcolonnes steeds door cavalerie-brigades wer den voorafgegaan, en bovendien nog een sterke eavaleriespits aan het hoofd m a r c h e e r d e , had de infanterie, wal den marteh■ veüigheididietut betreft, nagenoeg niets te doen. Het voorhoede-bataljon zond een compagnie' als voortroep uit, en deze c o m p a g n i e bleef, vertrouwende op de cavalerie, gesloten in haar geheel. ÏAindweera f
deelingen.
Hij de m a n o e u v r e s (raden van de landweer o p : De 4 parkcomjmgnieën van het 111e mobiele korps-park (munit ie-colonnes): De 11 Ie taniieüt-treincompagnie (bespanningen voor de lazareta); en 3 compagnieën positie-artillerie. (De afd e e l i n g bestaat uit een staf, 2 compagnieën van den Auszug, en 3 compagnieën van de landweer). D e a l g e m e e n e indruk van deze landweerafdeelingen (de laat ste ook in het v u u r ) was, dat er geen onderscheid aan bruik baarheid te bespeuren is met de troepen van den Auszug. H a r e b r u i k b a a r h e i d schijnt boven twijfel. 7'n kjiniivileii. De h u u r , welke dit j a a r voor de artillerie- en treinpaarden per d a g werd betaald was 4 a 5 francs, waarbij komt de voe ding, werd geschat op 1,80 francs. De b e s p a n n i n g e n op die wijze verkregen bestaan natuurlijk uit tamelijk ongelijksoortige paarden. Over het algemeen behooren zij aan kleine landbouwers of werklieden. Als t r e k k r a c h t voldeden zij zeer goed. Ook d e gehoorzaam heid en h a n d e l b a a r h e i d , zoowel voor het m a k e n van wendingen als voor het a c h t e r w a a r t s bewegen van den voorwagen en h i t overwinnen van kleine terreinhindernissen, waren zeer vol doende. Wel is waar leende zich het m a n o e u v r e - t e r r e i n weinig tot snelle g a n g e n , m a a r volgens inlichtingen, ingewonnen bij ver schillende officieren, leverde een snelle verplaatsing over eenigszins belangrijken afstand, niet die paarden bezwaar op. Hoewel de p a a r d e n gedurende de manoeuvres door de com missie bijgewoond, en ook voor dien tijd, tamelijk veel werk deden, bleven zij in goede conditie H e t niet veel gaan in snelle gangen zal hierop wel invloed hebben gehad.
H e t passen der tuigen leverde geen bezwaren op, hoewel paarden van zeer verschillende tailles en verschillenden houw soms in dezelfde hatterij voorkwamen. Volgens ingewonnen jnformatiën beschikt iedere hatterij over een voldoend a a n t a l tuigen van velschillende afmetingen, om voor alle paaiden het geschikte te vinden. Ken klein gedeelte der benoodigde trekpaarden wordt j a a r lijks gekocht (dit j a a r + ■">()), en na de oefeningen weder ver kocht, onder voorwaarde dat zij het volgende j a a r weer aan den Staat verhuurd moeten worden. Deze aangekochte t r e k p a a r d e n waren verdeeld over de batterijen n°. 38 en ■">!•, en bij de revue was in deze batterijen duidelijk een betere g a n g merkbaar. Hij kleine aantallen is deze wijze van trckpaarden-aanschaffing goedkooper dan de andere. Hij grootere aantallen zou ech ter waarschijnlijk de ihans g u n s t i g e v e r h o u d i n g tusschen inkoops- en verkoopsprijs (Hijlage V, blz. 225) verloren gaan. De zeer goede rijpaarden, die aan de vreemde officieren ten g e b r u i k e werden gegeven, waren uit de paardenregie-inriehting ^Hijlage V, blz. 231), die een geheel zelfstandig financieel be heer voert. De gemiddelde sterkte aan paarden bij deze inrichting be draagt ii(l. Al deze paarden worden jaarlijks in J a n u a r i ge taxeerd, en zijn dan, tegen die taxatie, gedurende het geheele jaar voor bereden officieren te koop. Het jaarlijksch verloop is hierdoor ± 100, ten minste elk j a a r wordt ongeveer dit a a n tal nieuwe paarden aangeschaft, voornamelijk in Ierland, n a gedeeltelijk ook in Duitschland en Hongarije. Door deze, naar het de commissie toeschijnt, voortreffelijke instelling, zoomede dooi den v o o r t d u r c n d e n aanvoer van cavaleriepaarden, (Hijlage V, blz. 218) is in den laatsten tijd het «antal goede, en afgerichte rijpaarden in Zwitserland zeer sterk toegenomen. De paarden der regie, die zich eigenen tot trekken, worden g e b r u i k t voor de eerste oefeningen dvv stukrijders in de veldartillerie-recrutenschool. L a t e r neemt men ook daarvoor de reeds vroeger genoemde g e h u u r d e , en iugesrhattw paarden. (»|i de vraag, of deze regeling omtrent de aanschaffing van paarden, noodig voor de vredesoefeningen, voldoet, werd door Zwitsersehe officieren in t o e s t e m m e n d e n zin geantwoord. Zij geeft dan ook het groote voordeel, dat zij den oorlogstoe stand veel meer nabij komt, dan het gebruiken van paarden van andere, niet bij de oefeningen ingedeelde korpsen.
(ïeiiefi'ndIn ui der
cavala
Voor zoover deze door de di commissie b on, ae manoeuvres is k u n n e n worden waargenomen, wordt de geoefendheid «Ier ca valerie, wat betreft den enkelen ruiter over het algemeen zeer voldoende geacht. De paarden g i n g e n over het algemeen zeer rustig, waren handelbaar en vlot in het terrein, en kleefden niet, wat zeker voor een goed deel m a g worden toegeschreven aan het systeem, om den eavalerist zijn paard als eigendom mee naar huis te geven (Hijlage V, blz. 2221, wat n a t u u r l i j k ten gevolge heeft, dat de menschen onder de wapens k o m e n met paarden waar mede zij geheel vertrouwd zijn. De rustige g a n g der paaiden moge ook blijken uit het feit dat bij de revue het tempo van draf en de afstanden uitstekend bewaard werden, hoewel d e defileerende cavalerie-colonne ( 8 eskadrons) toch een aanmerkelijke lengte had. (Tn galop is d i t maal niet gedefileerd.) Over het optreden der cavalerie in kleiner en grooter verband vait weinig te zeggen. Slechts e e n m a a l was de commissie in de gelegenheid een cavalerie-charge (tegen cavalerie) te zien, en toen ging, n i e t t e g e n s t a a n d e de doorloopen afstand slee hts zeer klein was, het verband in de eskadrons gehivl ver loren. Over den verl-enningsdien.it der cavalerie kan de commissie niet oordeelen. Bij de critiek werd door den c o m m a n d a n t d e r V i d e divisie in het bijzonder de v e r k e n n i n g s d i e n s t van zijne cavalerie met zeer veel lof vermeld.
|2ö Kegeling van
11
de tarnen stelling der l a n d m a c h t .
Geoefendheid der artillerie in het terrein, Zooalt reedi onder het hoofd „Trekpaarden" werd gezegd, bewoog zich «1«- artillerie, hoewel meestal lang/aani, toch ook in draf zeer gemakkelijk door het dikwijls moeilijke terrein.
Het innemen en verlaten van batterijstellingen onder dikwijls
Voorts moet worden in a a n m e r k i n g g e n o m e n dat ook bij d e n onbi wapenden landltorm n o g een groot aantal wiel rijders voorkomen ( t e samen 78 d e t a c h e m e n t e n ) , zoodat in geval van oorlog vermoedelijk wel geen gebrek a a n deze categorie van milit a i r e n zal o n t s t a a n . Bij alle troepen is t h a n s echter vergund om voor den inwendigen korpsdienst n o g een zeker a a n t a l militairen (bij elk i n fanferiebataljon vijf) als wielrijders te gebruiken. Zij moeten h u n rijwiel zelf' aanschaffen, waarvoor de Hond echter een bijdrage geeft v a n 50 francs. De wielrijders verrichten alleen ordonnancendienst. H u n n e geoefendheid in het rijden dwars door allerlei moeilijk terrein liet niets t e wenschen over. H u n n e diensten werden zeer op prijs gesteld. N a a r werd vernomen is het oprichten van wielrijdersafdeelingen voor andere doeleinden d a n als o r d o n n a n c e n d i e n s t , in overweging.
b e s w a r e n d e o m s t a n d i g h e d e n , geschiedde r u s t i g en bedaard, e n de tijd welke verliep tusschen het in batterij komen en h e t afgeven van hel eerste schot, was niet te l a n g . I n de batterij was, zooals trouwene overal werd opgemerkt, v o l m a a k t e k a l m t e en rust. J n t u s s c h e n kwam h e t herhaaldelijk voor, dat bij het kiezen v a n batterijstellingen niet voldoende m e t de vereischte r u i m t e werd r e k e n i n g g e h o u d e n , waarvan h e t gevolg was, dal de afstand tuaechen de stukken te klein werd e n bij v e r a n d e r i n g v a n doel soms h e t eene stuk bijna a c h t e r het andere kwam t e staan. Zooals ook elders bij vredesmanoeuvres m e e r m a l e n voorkom'. werd ook h i e r niet altijd voldoende in a a n m e r k i n g genomen de Ten slotte meent de commissie n i e t t e m o g e n n a l a t e n h i e r een vermoedelijke u i t w e r k i n g v a n h e t vijandelijk infanterie- en woord v a n dank uit te spreken, in de eerste plaats a a n H a r e r a r t i l l e r i e v u u r . , ïleeds vroeger werd vernield, d a t ' h e r h a a l d e l i j k Majesteits Minister-Resident te H e m , graaf VAN BYLANDT, voor batterijen door de scheidsrechters moesten worden teruggezonde wijze waarop deze vertegenwoordiger v a n ons land de t a a k den, o m d a t zij te onvoorzichtig, onder hei vijandelijk v u u r op der» commissie heeft voorbereid en vergemakkelijkt, e n n i e t veel t e k o r t e n afstand in stelling t r a c h t t e n te komen.) m i n d e r a a n de Zwilsersche R e g e e r i n g en den chef v a n h e t M i litair D e p a r t e m e n t voor de uitstekende wijze waarop d e vreemHet verwijderen d e r voorwagens u i t de batterij, en het o p de officieten werden o n t v a n g e n , e n , in h e t algemeen a a n alle rijden d e r caissons geschiedde niet met die regelmatigheid, Zwitsersche officieren, waarmede de commissie in a a n r a k i n g welke w i j , in N e d e r l a n d t r a c h t e n te bereiken, m a a r door de is gekomen, voor h u n n e kameraadschappelijke t e g e m o e t k o m i n g k a l m t e , waarmede alles g e d a a n werd. «fat dit geen a a n l e i d i n g en h u n n e groote bereidwilligheid tot h e t geven v a n inlichtot verwarring. Zooals ïeeds vermeld, n a m ook de positie-artillerie (ka- t i n g e n . n o n n e n van 8 en van 12 c.M. en mortieren v a n 12 c.M.) aan In het bijzonder zij hier genoemd de kolonel van d e n generade veldmanoeuvres deel. Het groote gewiekt van een gedeelte le, ï stuf ALHKHT VON TSCIIAKNKK, VOM R O T I I I I V U S , a l s m e d e de dezer z u u r m o n d e n in a a n m e r k i n g g e n o m e n , bleek deze soort kapitein van dien staf, ( ' i . t n i t : DE PEKBOT, die de vreemde ofa r t i l l e r i e zeej beweegbaar. ficieren moesten vergezellen, e n zich van h u n n e dikwijls verHij de b e s p r e k i n g der manoeuvres op d e n lSden werd dan ook moeiende taak met de meeste hoffelijkheid kweten. door d e n leider naai a a n l e i d i n g hiervan opgemerkt, d a t deze m a n o e u v r e s het bewijs hadden geleverd, dat de positie-artille's ( i r a v e n h a g e , 22 December 1900. rie toch niet zóó slecht beweegbaar is, a l s wel eens wordt voorgesteld. E n d a t , o n d a n k s de ,,küninierliche" b e s p a n n i n g e n , d i e De generaal-majoor, d i t m a a l t e r beschikking waien gesteld. toui-chef van den generalen staf, R. I. VAN MooCK.
Het gt bruik
van
wielrijders. De kapitein
A oor de recruteering, de organisatie, de toevoeging a a n de staven, de sterkte op de controles, de instructie en de h e r h a lingsoefeningen ook bij de landweer, wordt kortheidshalve weder verwezen naai Mij lage V. b i s . 17, 47. 84—89, 97, 129 en Vtf.
can het 2de regiment
vfld-artilleric,
D E J O X Q E v. v. H A L E N .
De lapitein
van het 4de regiment
infanterie,
M. A . E . J . M E T B O O M .
