TRENDS IN INTERNATIONAAL VERGELIJKEND PERSPECTIEF
Inleiding • Huidig Participatiebeleid in Vlaanderen – Beleidsnota Cultuur 2000-2004 – Participatiedecreet – UiTPas – Burgerkabinet
• Focus: Verbreding van participatie
• Participatiesurveys – 2003 – 2009 – 2014
• Doel: ‘Monitoring’ van participatie
Inleiding • Waarom Trends in participatie? Bourdieu (1979): Cultuurparticipatie als cultureel kapitaal Peterson (1992): Opkomst van de ‘Culturele Omnivoor’ DiMaggio (2004): Meltdownscenario? -Dalende trends in participatie -Vergrijzing van het publiek -Minder interesse bij hoger opgeleiden -Concurrentie van ‘nieuwe’ media -…
Overzicht 1. Participatie in de VS 1.
Meltdown scenario
2. Participatie in Europa 1. 2. 3.
Denemarken Nederland Eurobarometer
3. Participatie in Vlaanderen 1. 2. 3. 4.
Trends Trends in detail Trends in de breedte Focus op concerten
Trends in Participatie
VERENIGDE STATEN NATIONAL ENDOWMENT FOR THE ARTS
Participatie in de VS • National endowment for the arts 1982-2002 • Daling: Podiumkunsten, klassieke concerten, musicals, erfgoed • Sterkere daling bij jongeren • Opleidingseffecten blijven stabiel
• Musea en Jazz: lichte stijging • Opera: stabiel • Pop en rock: geen informatie ‘Indications for a meltdown scenario’ (DiMaggio, 2004)
Participatie in de VS 2003-2012
1,05 1 0,95 0,9 0,85 0,8 0,75 0,7 0,65 0,6
2003
2008
2012
Non Musical Plays
Musical Plays
Jazz
Classical music
Opera
Ballet
Other Dance
Art Museums
Parks and monuments
-Daling voor alle activiteiten -Sterkere daling bij jongeren -Sterkere daling bij hoger opgeleiden -Stijging gebruik multimedia
Dus: Meltdown scenario Index (2003=1)
Trends in Participatie
EUROPA
Trends in Europa • Lange termijn trends – Denemarken (1987-2004) – Nederland (1983 – 2007)
• Korte termijn trends – Eurobarometer (2007-2013)
Denemarken 70 60 50 40 30 20 10 0 1987
1993
Theatres (including opera, musical, ballet) Museums other than art museums Rhythmical concerts Libraries
1998
2004
Art exhibitions / museums Classical concerts Cinemas Reading fictional literature on a weekly basis
Nederland 70 60 50 40 30 20 10
0 1983
1995
Toneel (beroeps en amateur) Ballet Klassieke muziek Musea Boeken lezen
1999
2003 Beroepstoneel Cabaret Popmuziek Monumenten
2007
Nederland
Bron: Vinken & IJdens, De slag om de vrije tijd. In: IJdens & Knol (Eds.), Zicht op Actieve cultuurparticipatie 2014, LKCA
Participatie in Europa Ballet, Dans of Opera Theater Bibliotheek Concert Museum of Galerij Historisch monument of site
Cinema Boek lezen Cultuurprogramma op TV of Radio 0
10
2007 Bron: Eurobarometer 2013
20
30
2013
40
50
60
70
80
90
Participatie in Europa Croatia (28)
4
Belgium (16)
4
UK (4)
8
44
15
7
Vlaanderen in Europa:
44
47
34
19
53
Theater 11
21
Concert 13 Netherlands (3)
9
Denmark (2)
25
10
50
26
Bioscoop 11
16
47
17
Lezen
18
Musea
9
Erfgoed 13 Sweden (1)
16
0
10
27
20
30
Very High
49
40
High
50
Medium
60
Low
8
70
80
90
100
Trends in Participatie
VLAANDEREN TRENDS
Stabiel Amateurkunsten
Erfgoed
Theater, dans
Kunstmusea en tentoonstellingen 0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Dalers Musical, show,circus…
Bioscoopbezoek
Films bekeken thuis 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
Stijgers Niet klassieke concerten
Klassieke concerten
Lezen van romans/dichtbundels
Andere musea en tentoonstellingen 0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Trends in Participatie
VLAANDEREN GENERATIE, LEEFTIJD EN OPLEIDINGSNIVEAU
Multivariate analyse Geslacht Cultuurparticipatie van de ouders Kinderen jonger dan 12
1
Woonplaats Diploma Periode Generatie
2
Leeftijd
3
Diploma*periode
Trends in Vlaanderen Evoluties in cultuurdeelname: Trends over generaties en opleidingen heen
Evolutie opleidingseffect Geen evoluties Uitzondering: Bioscoopbezoek
Leeftijd versus generatie-invloeden • Leeftijdseffect = effect van ouder worden • Generatie-effect = effect van behoren tot verschillende generaties opgegroeid in een andere sociale, economische, historische en culturele context Meting leeftijden 2014
99
94
89
84
79
74
69
64
59
54
49
44
39
34
29
24
19
14
9
2009
94
89
84
79
74
69
64
59
54
49
44
39
34
29
24
19
14
9
4
2004
89
84
79
74
69
64
59
54
49
44
39
34
29
24
19
14
9
4
gebj.
1915 1920 1925 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005
generatie geboren voor 1946
generatie geboren tussen 1946 en 1974
generatie geboren vanaf 1975
Generatie effecten (zonder controle leeftijd) Na 1975 14 14 14 Concert klassiek Kunstmusea Erfgoed niet kunstmusea Podium (theater, dans) Podium (show, musical) Concert niet klassiek Bioscoop
2014 2009 2003 0,37 *** 0,54 *** 0,67 *** 0,68 *** 0,69 *** 1,32 *** 2,05 ***
1975 en 1945 39 35 29
2014 69 2009 64 2003 58 1 1 1 1 1 1 1
Generatie effecten Na 1975 14 14 14 Concert klassiek Kunstmusea Erfgoed niet kunstmusea Podium (theater, dans) Podium (show, musical) Concert niet klassiek Bioscoop
2014 2009 2003 0,57 * 0,74 *
1975 - 1945 39 35 29
2014 69 2009 64 2003 58 1 1
0,80 *
1
1,32 ***
1
Trends in Participatie
VLAANDEREN PARTICIPATIEBREEDTE
Particpatiebreedte Podium (dans theater)
Podium (show, musical)
Concert (klassieke muziek)
Erfgoed
Bioscoop Concert (ander)
Musea (kunst) Musea (ander)
Participatiebreedte Podium (dans theater)
Concert (klassieke muziek)
1
2
Podium (show, musical) Erfgoed
3
Exclusieve participant: 1 of 2 activiteiten
Bioscoop Concert (ander)
Musea (kunst) Musea (ander)
Brede participant: 3 of meer activiteiten
Participatiebreedte • Participatie aan verschillende soorten activiteiten UK Finland Nederland Vlaanderen (2004) Luxemburg Zweden Denemarken 0 •
Bron: Eurobarometer 2001
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
Participatiebreedte 2004
2009
2014
14 tot 34
2,27
2,60
2,51
35 tot 64
2,03
2,12
2,11
65 plus
1,05
1,23
1,37
Totaal
1,91
2,08
2,05
Participatiebreedte 0,5 0,45 0,4 0,35 0,3
0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0
Geen
Exclusief 2004
2009
Breed 2014
Participatiebreedte 35 tot 64
14 tot 34
3,24 3,02
3
1,99
2009 Geen HO
4
4
3,5
3,5
3
3
2,5
2,5
2
2
1,5
1,5
1
1
0,5
0,5
0
0
1,92
1,53
2004
65 plus
2014 HO
2004
2009
Geen HO
2014 HO
2004
2009
Geen HO
2014 HO
Participatiebreedte 1 tot 2 activiteiten
3 of meer activiteiten
2004
2009
2014
2004
2009
2014
erfgoed
31%
43%
31%
85%
86%
81%
Bioscoop
49%
35%
42%
71%
70%
66%
podium (Theater, dans)
22%
21%
20%
65%
61%
61%
podium (musical, show)
25%
22%
20%
65%
63%
58%
Musea (ander)
3%
6%
10%
49%
44%
49%
Musea (kunst)
5%
5%
7%
55%
44%
48%
concert (pop, rock)
5%
7%
12%
25%
34%
43%
concert (klassiek)
2%
2%
3%
18%
16%
19%
Participatiebreedte 1 tot 2 activiteiten
3 of meer activiteiten
2004
2009
2014
2004
2009
2014
erfgoed
31%
43%
31%
85%
86%
81%
Bioscoop
49%
35%
42%
71%
70%
66%
podium (Theater, dans)
22%
21%
20%
65%
61%
61%
podium (musical, show)
25%
22%
20%
65%
63%
58%
Musea (ander)
3%
6%
10%
49%
44%
49%
Musea (kunst)
5%
5%
7%
55%
44%
48%
concert (pop, rock)
5%
7%
12%
25%
34%
43%
concert (klassiek)
2%
2%
3%
18%
16%
19%
Trends in Vlaanderen Cultuurcentra
Clubcircuit
Eefje De Visser
79%
Kurt Vile
82%
Clouseau
53%
Gotthard
32%
Trends in internationaal vergelijkend perspectief • Geen meltdown scenario • Participatie blijft vrij stabiel • Gemiddeld aantal activiteiten per persoon neemt toe • Bij jongere generaties daalt de opleidingskloof
• Andere’ concerten worden steeds belangrijker in het participatieprofiel Maar: • Opleidingseffecten blijven onveranderd bij aparte activiteiten • Generatie effecten voor ‘canonieke’ cultuurvormen
TRENDS IN INTERNATIONAAL VERGELIJKEND PERSPECTIEF
Ontwikkelingen in smaakpatronen Koen van Eijck Erasmus Universiteit Rotterdam
Participatietrends in Nederland cijfers afkomstig uit Cultuurindex 2005-2013, zie Boekman 105
2005
2007
2009
2011
2013
Aantal bezoeken vrije sector producten
100
102
90
80
71
Aantal bezoeken voorstellingen (podiumkunsten)
100
105
106
104
96
Gemiddeld bereik canonieke podiumkunsten (klassieke muziek, opera, toneel, ballet)
100
98
100
99
91
Gemiddeld bereik populaire podiumkunsten (popconcert, musical, film, cabaret)
100
103
106
105
104
Gebruik openbare bibliotheken (uitleningen+digitale content)
100
98
85
97
86
Aantal leden openbare bibliotheken
100
99
100
99
96
Aantal bezoeken musea
100
105
112
118
135
Aantal bezoeken bioscoop
100
112
132
149
150
Opvallende trends en verschillen tussen Vlaanderen en Nederland • • •
• • •
• •
VLAANDEREN: Legitieme podiumkunsten stabiel populaire podiumkunsten dalen licht Niet-klass. concerten stijgen Lezen stijgt (tussen ‘04 en ‘09)
• •
Musea stabiel, meer incidenteel bezoek Bioscoopbezoek daalt licht, minder frequente bezoekers Meer incidenteel bezoek; versnippering?
•
Bibliotheekgebruik daalt gestaag door (leestijd ook) Museumbezoek stijgt
•
Bioscoopbezoek stijgt
• •
NEDERLAND: legitieme podiumkunsten omlaag populaire podiumkunsten omhoog (incl. concerten)
Smaakbreedte / diversiteit • • •
•
De omnivoor zal in Vlaanderen wat langer rondwaren dan in Nederland De omnivoor als overgangsfiguur naar een tijdperk waarin horizontale verschillen belangrijker zijn dan verticale statusgrenzen? Participatiebreedte zoals hier gepresenteerd is niet per sé hoog+laag, maar duidt wel op diversiteit (vgl. meer incidenteel bezoek) In Nederland vonden Van Eijck & Kraaykamp onder jongere generaties een toename van voraciousness maar afname van omnivoriteit (gemeten als combi hoog-laag)
Doortrekken dominante trends •
1
• •
Cultuur die online / via media tot consument komt zal een grotere rol spelen en kan mensen op de been brengen Netflix, Spotify etc. Maar ook: popconcerten zijn afhankelijk van media-populariteit, theaters haken aan bij film- en tv-successen
•
• verblockbusterisering Eerder wederzijdse stimulans dan verdringing (hoewel bioscoop in Vlaanderen….)
Doortrekken dominante trends • • •
2
Bekende kanalen of formats brengen steeds meer diversiteit en legitimiteit “Kwaliteitsseries” via kabel, reality-tv over klassiek orkest, toenemende differentiatie in popmuziek Meer populaire, informele gebruikscontext
Doortrekken dominante trends • • • •
3
Evenementisering maakt aanbod urgent en aanlokkelijk Blijvende groei & succes festivals, blockbusters in bioscoop en museum Legitieme cultuur gaat mee in marketing- en presentatiepraktijken van de aandachtseconomie Voortgezette grensvervaging
