Trefdag Thuislozenzorg : de kracht van ontmoeten en verbinden 12 juni 2015
Welkom! Ons Trefdag programma • Welkomstwoord door Bert Ballegeer, Belgian Homeless Cup • Inleiding door Danny Lescrauwaet • Kristel Driessens: De kracht van ontmoeten en verbinden • Koffiepauze • Elien Claes: Sociaal kapitaal in de sport • Lunch • Workshops en bezoeken • Belgian Homeless cup
Bert Ballegeer, Belgian Homeless Cup
Bezoek aan BHC vandaag
Trefdag 2015 : Opwarming Danny Lescrauwaet
Bedankt!
Proficiat!
Tewerkstellingssituatie Variabele
winteropvang
CAW res
CAW bewo
OCMW dgw
Inkomen arbeid
3
11
17
20
Leefloon
16
32
20
25
Geen inkomen
41
9
5
6
Onwettig verblijf
17
0,2
0,3
1
Oorzaken • • • • •
Globalisering Automatisering, robotisering, informatisering Loonlasten Onderwijs,opleiding Levensloop thuislozen
Gevolgen • • • • •
Inkomen Dagbesteding Sociaal isolement Euro-sceptisisme Racisme
Oplossingen? • • • • • • •
Onderwijs, opleiding Micro-financiering Taks-shift Basisinkomen? Aangepaste tewerkstellingstrajecten Preventie van thuisloosheid Krachtig sociaal werk
Maar… maatschappelijk discours • Uithongeringsbeleid (NVA) • Poten en orenbeleid (SPA) • Wetenschap : hoe genereuzer, hoe effectiever
Kenmerken krachtig sociaal werk • • • • •
Super-toegankelijk Outreachend Autonoom Krachtgericht Bouwen aan sociale netwerken
• Empowerende vraagverheldering • Concrete doelen • Expert dagelijks leven • Verontwaardiging, structureel werken
Nog een fijne trefdag!
Voornaamste bronnen • Noels,G., Econoshock 2.0, Van industriële revolutie naar duurzaamheidsrevolutie, Lannoo, 2013. • Carpentier,S., e.a., How do exitrates from social assistence benefit in Belgium vary with individual and local agency characteristics, Universiteit Antwerpen,2014
Voornaamste bronnen • Serrien, L., e.a., de hulpverleningsvisie van het CAW anno 2015, CAW’s staan voor een krachtig sociaal werk, nota in voorbereiding, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2015 • Meys, E., Hermans, K., Nulmeting dak- en thuisloosheid, Steunpunt Welzijn Volksgezondheid en Gezin, Eindrapport 2014.
Kristel Driessens De kracht van verbinden en ontmoeten
De kracht van ontmoeten en verbinden Kristel Driessens Trefdag Thuislozenzorg 12/06/2015
BIND-KRACHT • Centrale kenmerken van leven in armoede VERBINTENISPROBLEMATIEK AFHANKELIJKHEID
• Armoedebestrijding VERBINDEND en VERSTERKEND werken in dialoog
Welzijn als sociale integratie Maatschappelijke processen: - Sociale uitsluiting - Racisme - Discriminatie - Meritocratie en Individueel schuldmodel - Toenemende sociale ongelijkheid
De thuisloze als ideaaltype • Uitsluiting uit betekenisvolle publieke rollen en tanend sociaal netwerk • Afstand nemen van rollen en instituties • Behoefte aan eigenwaarde en respect • Proces van toenemend isolement – Re-affiliatie met andere thuislozen • De thuislozenrol • Maatschappelijke verklaring: modernisering – consumentisme en individualisme
De kracht van een sociaal netwerk • drager van levenskwaliteit – preventie - zorgkracht • Functies (materieel – affectief – aansluiting – stabiliteit en zekerheid) – Vervulling van noodzakelijke levensbehoeften – Erbij horen – gevoel van verbondenheid – zin – Ontlading en feedback (sociaal referentiekader) – Informatie – toegang (bridging) • Steun – Instrumenteel (praktisch) – Emotioneel
Krachtgerichte hulpverlening werkt verbindend veerkracht
eigen drijfveren competenties
positieve ervaringen krachten
versterking van zelfbeeld
vertrouwen betekenis
samen op weg erkenning en respect verantwoordelijkheid greep
Verbindend werken is versterkend en autonomieverhogend
Het veerkrachthuis – Jan Van Gils
Burgerschapsmodel • een inclusief sociaal model, dat de klemtoon legt op de mogelijkheden, de individuele vaardigheden, de persoonlijke autonomie en de sociale solidariteit. • maatschappelijke participatie • de eigen mogelijkheden maximaal kunnen ontplooien en hun eigen leven in handen kunnen nemen • gebruik kunnen maken van de beschikbare dienstverlening • de bevordering van netwerkondersteuning
Community care
Kwekkeboom, 2010
- p.26
Community care vraagt verbindend en versterkend werken • Verbindend werken naar maatschappelijk kwetsbare groepen – Zichzelf – Omgeving – Samenleving – Toekomst
- p.27
Met een methodisch steuntje van sociaal werkers • Samen zicht krijgen op netwerk: ecogram – genogram – netwerkcirkels • Versterken en verbreden van netwerk – Via ontmoetingsplaatsen – Kwartiermaken – Netwerkgroepen – community building – Netwerkcoaches
Het krachten-model van Rapp Persoon
Omgeving Hulpbronnen
Aspiraties
Niches Competenties en talenten
Werk Vrije tijd
Huisvesting
Sociale relaties
Opleiding Sociaal netwerk
Mogelijkheden
Vertrouwen Levenskwaliteit
De Niches Natuurlijk Vastzettende Armoedeniche werkloosheid Entrapping Thuisloosheid niche StigmatiseringUitsluiting KansenIntegratie/inclusie biedende Kansen tot werk, niche vrije tijdsbesteding Enabling Betrokkenheid in de niche familie Actief burgerschap in de gemeenschap
Gecreëerd Totale instituties Gespecialiseerde, categoriale voorzieningen Vermaatschappelijking van de zorg Inclusief onderwijs Supported employment Toegankelijke verenigingen
Kenmerken van een kansenbiedende niche • Geen stigmatisering • Aandacht voor gehele persoon • Fysiek veilig en sociaal gewaardeerd • Eigen capaciteiten kunnen inzetten en ontwikkelen • Tot medezeggenschap uitnodigt • Verbinding krijgen en actief burger kunnen zijn • Toegang tot andere niches
EKC - Netwerkgroepen en buurtlink • EKC – Concreet probleem – Informele netwerk zoekt onder begeleiding van vrijwilliger naar oplossing
• Netwerkgroep – Centrale persoon met ondersteuningsnood – Opgestart door professional in tandem met vrijwilliger – Verhogen van levenskwaliteit – Krachtgerichte situatie-analyse en lange termijn • Buurtlink (groep van kwetsbare buren steunen elkaar – geven en nemen)
Buddies (homies) - netwerkcoaches • Maatjes-projecten – vertrouwensfiguur die ondersteuning biedt op vele terreinen • Netwerkcoaches (gericht op activeren en verruimen van netwerk) • Homies (gericht op daklozen)
Basis... Schakelmethodiek (inloopcentra) Laagdrempelig aanbod gericht op kluwen van vitale noden en behoeften Werking op maat van/in actieve betrokkenheid met mensen in armoede Fundament voor nieuwe verbindingen
Microniveau: iemand mogen zijn in verbinding met anderen Mesoniveau: verbinding met diensten en voorzieningen Macroniveau: verbinding met de maatschappij
Integrale methodiek Diverse levensdomeinen betrekken Individueel en groepsgewijs Doelgroep- en omgevingsgerichtheid Multifunctioneel werken
Individueel en groepsgewijs • Schaamte overstijgen en pijn delen - ontschuldigen • Sociaal netwerk verruimen • Rustmoment vinden • Kennis delen en verruimen • Kritisch bewustworden van maatschappelijke uitsluiting • Verleden hertekenen door krachtenbril • Groeiende zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid • Medezeggenschap • Beleidswerk
Doelgroep- en omgevingsgerichtheid Doelgroepgericht • Verbinding met zichzelf, met anderen en met de samenleving
Omgevingsgericht • Beïnvloeding van voorzieningen en omgeving zodat er openingen en verbindingen ontstaan • Als burger sterker staan: ‘rechtenpositie’
Multifunctioneel werken Functies ‘inbouwen’ en ‘verweven’ • • • • •
Ontmoeten Vrije tijd maken Nuldelijns hulp verlenen Vorming/leren Belangenbehartigen
Ontmoeting Gastvrije en niet-stigmatiserende ontmoetingsruimte
Aanbod van ontmoetingsactiviteiten Creëren van enabling niches Bonding Bridging
‘Hier vind ik warmte en vriendschap.’ In Villa Voortman
40
Belangenbehartiging en samen actie voeren • • • •
Mensen aan hun recht laten komen belang van partnerschappen en signaleren dialoog en ruimte voor actorschap Toegang tot beleid
Kwartiermaken • Ruimte maken voor mensen die ‘anders’ zijn • Voorbereiden van ontmoeting • Gastvrijheid en commitment •Maatschappelijke steunsystemen
via Sport – buurtprojecten Sociaal-artistieke projecten
Belangrijke rol voor sociaal werkers • • • • • • • • •
Facilitator Stimulator Ondersteuner Creatieve ontwikkelaar Bemiddelaar en onderhandelaar Groepswerker Organisator Visie-ontwikkelaars en bewakers Verbindingsfiguur en sociaal activist
‘What people can do and be is in turn contingent on having competencies and opportunities. Opportunities are provided by social environments. To ensure capability, social circumstances must offer opportunities for individual competency to be developed and exercised… individual development is contingent of supportive social environment (Amartya Sen)
Veel succes met Bind-Kracht !!
Koffiepauze & boekenstand 11:15 – 11:45
Elien Claes Sociaal kapitaal in de sport
Onderzoeksgroep Sport- & Bewegingsbeleid
Sport en sociaal kapitaal Sociale netwerken in de Belgian Homeless Cup
Elien Claes Prof. Bart Vanreusel Hanne Vandermeerschen Prof. Jeroen Scheerder
Trefdag thuislozenzorg - Gent 12-06-2015
Voorstelling • Masterproef: ‘Sport and social capital: the case of the Belgian Homeless Cup’
• • • • • •
Afgestudeerd in 2013: Master Sportmanagement Sociale pijler
Netwerken en zinvolle vrijetijdsbesteding Sport als zinvolle vrijetijdsbesteding Vanuit wetenschappelijk, objectief standpunt Kritisch
Overzicht • Sport als middel • Sport en sociaal kapitaal • Sociaal kapitaal en netwerken • Onderzoek BHC o o o
Methode Resultaten Conclusies en besluit
Sport als middel • ‘Instrumentalisering’ van sport om o
sociale,
o
economische en
o
gezondheidsgerelateerde doelen te bereiken
• Geen nieuw gegeven • Verscheidenheid aan doelstelling wel • Van ‘development of sport’ naar ‘development through sport’
Sport als middel • Quote Verenigde Naties ‘The world of sport presents a natural partnership for the United Nations system. By its very nature sport is about participation. It is about inclusion and citizenship. Sport brings individuals and communities together, highlighting commonalities and bridging cultural or
ethnic divides. Sport provides a forum to learn skills such as discipline, confidence, and leadership and teaches core principles such as tolerance, cooperation, and respect. Sport teaches the value of effort and how to manage victory as well as defeat. When these positive aspects of sport are emphasized, sport becomes a powerful vehicle through which the United Nations can work towards achieving its goals (United Nations Inter-Agency Task Force on Sport for Development and Peace, 2003, p. i).’
Sport als middel • Algemeen o
Ontwikkelen van vaardigheden • Discipline, vertrouwen, leiderschap, … • Tolerantie, samenwerken, respect, … • Omgaan met winst en verlies
o
Bevordering van de gezondheid
• Doelgroepen o o
o o
Misdaadpreventie Leefbaar houden van probleemwijken Re-integratie van verschillende doelgroepen …
• Sociaal kapitaal
Sport als middel • Kritiek ‘... that politicians, academics, sport administrators, policymakers, journalists, athletes and commentators are convinced of the idea that sport is a vehicle for the creation, development and maintenance of social capital is, at the very least, intuitively correct.’
• • •
Veronderstelde positieve effect van sport, grotendeels niet bewezen ‘Black box’: veralgemening over de bijdrage van sport aan het tegengaan van maatschappelijke problemen: wordt niet wetenschappelijk ondersteund Gebrek aan wetenschappelijk onderzoek naar de bredere sociale rol van sport en de link met sociaal kapitaal
Sport als middel • Wel faciliterende rol van sport • Voorwaarden voor een effectief sportgebonden interventieprogramma o
Sport als cruciale factor bij het bereiken, werven en behouden van deelnemers
o
Het succes wordt grotendeels bepaald door de nietsportgerelateerde elementen (sport plus versus plus sport)
o
‘participation in sport may be a useful mechanism for development, but it alone is not sufficient to engender social change’
Sociaal kapitaal • • • •
Veelheid aan definities Afhankelijk van de context Focus: relaties die uitmonden in positieve effecten Sociaal kapitaal is niet ééndimensioneel o
Bonding
o
Bridging
o
Linking
Sociaal kapitaal • Bonding social capital ‘Networks based on strong social ties between similar people’ (Putnam, 2000)
• • • •
Homogene groepen Zelfde achtergrond, waarden en interesses Zelfde sociale stratificatie Inward looking
Sociaal kapitaal • Bonding social capital: dark side ‘linking disadvantaged individuals together, but effectively excluding them from the wider society (and its resources and opportunities)’ Paradox of sporting social capital: ‘It can build and destroy community in the very same moment. It can unite and segregate in the same instant’
Sociaal kapitaal • Bridging social capital ‘Weaker social ties between different types of people’ (Putnam, 2000)
• Over verschillende sociale lagen • Mensen met verschillende achtergronden • Outward looking ‘Bonding social capital is good for ‘getting by’, but bridging social capital is crucial for ‘getting ahead’
Sociaal kapitaal • Uitbreiding: linking social capital ‘Vertical connections between different social strata’
• • • •
Bonding en bridging: voornamelijk horizontaal Linking: verticale sociale connecties tussen verschillende sociale lagen Overlap met bridging: sluiten elkaar niet uit, complementair Toegang tot breder netwerk en meer middelen
Netwerken • Sociaal kapitaal o o o
Bonding: netwerken en relaties Bridging: relaties en banden Linking: verbindingen
• Netwerken staan centraal!
Onderzoek masterproef
• ‘Sport and social capital: the case of the Belgian Homeless Cup’
Belgian Homeless Cup • WAT? Sociaal-sportieve voetbalcompetitie voor dak- en thuislozen
o
• • • •
De kracht van voetbal in zetten om een re-integratieproces op te starten Sociaal Professioneel Fysiek
Voetbal als middel
o
• • •
Door de ‘kracht van voetbal’ ‘A ball can change the world’ ‘Beating homelessness through football’ (HWC)
Belgian Homeless Cup
Wat maakt BHC bijzonder? • Lokale, sociale netwerken rond de homeless teams Samenwerkingsverbanden
o
• • •
Elk netwerk is uniek
o
•
•
Sociale organisaties (Semi-)professionele voetbalclub Lokale overheid Formeel en informeel
= focus van het onderzoek
Voorgaand onderzoek? • Schaars • Focus op microniveau (= deelnemer) o o
Tegenstrijdige resultaten Belang van netwerk, breder ontwikkelingskader en partnerships worden benadrukt (= mesoniveau)
Focus onderzoek •
Daarom focust dit OZ op het mesoniveau: lokale, sociale netwerken rond de homeless teams Karakteristieken o Barriers o Facilitators + link met sociaal kapitaal o
‘The core of the social capital theory is that social netwerks have value’
Methode • 2012: 11 homeless teams • Kwalitatief onderzoek: interviews met key persons
Resultaten • Karakteristieken van de netwerken o o
Onderzoek verder gezet door BHC (aantal partners e.d.) Verschil in de betrokkenheid van deze partners
‘De stad Genk is zeer begaan met de sociale aspecten die men wil bereiken in hun stad… Het Genkse stadsbestuur is de trekker van het netwerk, het is een project waar ze achter staan’ (interview sleutelpersoon homeless team Genk) ‘… wij hebben geen samenwerkingsverband met de stad Mechelen, ze zeggen nog steeds dat er geen dak- en thuislozen zijn hier in Mechelen. Hoewel er vorige winter 50 tot 80 aanvragen waren bij sociale organisaties op zoek naar onderdak. Maar dit wordt niet erkend door de stad …’ (Interview sleutelpersoon homeless team Mechelen)
Resultaten • Barrières voor het netwerk
Resultaten • Budget ‘De eerste community manager van STVV had veel te veel werk. Daarom kreeg iemand anders de verantwoordelijkheid voor de BHC. Samen hebben we veel bereikt in een korte tijd. Maar nu is deze persoon ontslagen door de moeilijke financiële situatie van de club …’ (Interview sleutelpersoon homeless team SintTruiden)
• Afhankelijkheid tussen partners A: ‘Onze werking is heel informeel, we hebben niet echt overeenkomsten’ V: ‘U vertelde dat de financiering volgend jaar niet meer doorgaat. Zal het project nog kunnen doorgaan?’
A: ‘Het homeless team is sterk afhankelijk van de mensen die er rond werken. Als er geen financiering is voor de mensen dan zal het project ten einde komen. Er is nog de community manager, maar wij zijn de mensen die in de praktijk werken’ (Interview sleutelpersoon homeless team Genk)
Resultaten • Facilitators voor netwerk o
Broad target and beyond target (bridging social capital)
‘Voetbal is een onderdeel van onze werking. De drop-out van spelers wordt opgevangen doordat ze nog kunnen deelnemen aan andere activiteiten. Iedereen is welkom, niet alleen de voetbalspelers’ (Interview sleutelpersoon homeless team Antwerpen) ‘Als er iets georganiseerd wordt in de thuislozensector, dan is het vaak voor de thuislozen alleen. Dat is meestal het probleem, de sociale isolatie, weinig contacten, etc. Als je ook andere mensen betrekt, verkrijg je een soort van mix, dat is fantastisch. Er is een benadering nodig die voetbal voorbij gaat, zodat men ook mensen leert kennen met een andere achtergrond’ (Interview sleutelpersoon homeless team Brussel)
Resultaten • Facilitators voor netwerk o
Promotie
‘De tornooien vormen een schitterende mogelijkheid voor de speler om eens in the picture te komen. Ze krijgen altijd het label van druggebruiker of mensen zonder papieren. De tornooien zorgen voor een positieve beeldvorming’ (Interview sleutelpersoon homeless team Oostende)
Conclusies • Bonding social capital: microlevel • Briding social capital Ontstaat door sociale netwerken
o
• •
•
Duurzaamheid en stabiliteit Verschillende partners en sectoren
Linking social capital o
o
(semi-)professionele voetbalclubs: groter netwerk en meer middelen + CSR Commerciële partners
Corporate Social Responsability CSR • Niet enkel oog voor winst, maar ook sociaal en ethisch verantwoord handelen
• Opiniestuk in Knack: ‘Het is tijd voor een tobintaks op voetbaltransfers’ o
o
‘Het probleem is niet eens dat het voetbal miljoenen oplevert, maar wel de manier waarop het wereldje pretendeert haar maatschappelijke rol in te vullen’ 'Wanneer het om de échte wortel van sociale ongelijkheid gaat, weigert de voetbalwereld elke keer weer om er stevig in te bijten.
http://www.knack.be/nieuws/belgie/piketty-op-het-voetbalveld-het-is-tijd-voor-eentobintaks-op-transfers/article-opinion-576027.html
Besluit • BHC is een waardevol project waarbij voetbal een faciliterende rol speelt
• Netwerken zijn cruciaal voor de duurzaamheid van de lokale projecten en hebben potentieel om sociaal kapitaal te generen
• Oorzaak-gevolg verband?
Vragen?
• Contact: Elien Claes o o
o o
[email protected] Onderzoeksgroep Sport- & Bewegingsbeleid Departement Bewegingswetenschappen KU Leuven
Lunch 12:15 – 13:00
Vertrek naar bezoeken • Fietsen van Stad Gent – vertrek 12:30! Twee groepen met telkens een begeleider Inloopcentrum & Villa Voortman • Ghelamco met bus van Voetbal in de Stad – vertrek 12:55
Workshops • Homies: trapzaal Geuzenhuis 13:30 – 15:00 • Reach Out: zuilenzaal Geuzenhuis 2 Sessies! 13:30 – 15:00 & 15:30 – 16:00
Voetballen 15:00 – 16:30 & supporteren
Op het plein … • • • • •
Supporteren Collega’s treffen Spelers spreken Kijken & leren Tentoonstelling An Keppens in de St. Pieterskerk
Slot : géén plenair slotmoment • Evaluatieformulieren volgen electronisch • Badges graag teruggeven • Geniet van de trefdag • Dank u!
