Transitie naar Achterhoek 3.0: volgende stappen Jan Rotmans Ulft, 05 Februari 2014
www.twitter.com/janrotmans
We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken
Unieke Kanteling 1. weefsel van de samenleving verandert
2. structuur van de economie verandert
3. disruptieve technologische doorbraken
Laatste Kantelperiode Modernisering 1850-1920 industriële revolutie staal, elektriciteit, verbrandingsmotor
fundament voor Nederland 2.0 onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale structuren
vernieuwing in kunsten architectuur, schilderkunst, literatuur
Verschil met jaren 60 toen generatieconflict, verzet tegen burgercultuur vanuit ideologie en religie
nu brede maatschappelijke verandering
technologische doorbraken vergroten autonomie
Kantelperiode chaos, instabiliteit, turbulentie =
dé kans om het anders te doen
Kantelfase energiebedrijven vallen om
massale ontslagen in thuiszorg
welzijnsorganisaties verdwijnen
bouwbedrijven saneren op grote schaal
Indicaties voor Kantelperiode - collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt
- chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid - enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop - geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht
- creatieve mensen breken door het systeem heen - steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde
Voorontwikkelingsfase
Doorontwikkelingsfase
25 jaar
Centraal Verticaal
25 jaar
Kantelperiode
Opbouw van duurzame samenleving
Transitie naar Samenleving 3.0
Top-down
Decentraal Horizontaal
Bottom-up
Tijd
We zitten hier
Paradigma Wisseling oude wereldbeeld
nieuwe wereldbeeld
exploitatiemodel
co-operatiemodel
economisch rendement
maatschap. rendement
lineaire processen
kringlopen
waarde ontlenen
waarde creëren
zelfredzaam
samenredzaam
Structuur Wisseling oude structuur
nieuwe structuur
verticaal
horizontaal
hiërarchisch
netwerken
top-down
bottom-up
centraal
decentraal
zuilen
gemeenschappen
Sturingswisseling oude sturing
nieuwe sturing
mono-actor sturing
netwerksturing
controle, beheersing
adaptief, anticipatief
zekerheid
onzekerheid
simplexiteit
complexiteit
regisseren
faciliteren
Samenleving 3.0 do it ourselves society
samenleving van onderop
participatiesamenleving
burgerkracht
sociaal doe het zelven
Economie 3.0 transregionaal glokaal
omgevingsbewust
biobased
CO2-arm
organisch
circulair
maatschappelijk rendement
langere termijn
naoberschap 3.0
Evolutionaire Revolutie silo’s worden afgebroken nieuwe instituties ontstaan
mensen breken door structuren heen glocalisering
Waar zien we die verandering? energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam
welzijn van zorgen voor naar zorgen dat
bouw van aanbod & product naar vraag & dienst
zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht
Burgerinitiatieven 500 lokale energie initiatieven 60 lokale zorgcoöperaties collectief particulier opdrachtgeverschap tientallen lokale munteenheden
Buurtzorg brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen zelfsturende buurtzorgteams met wijkverpleegkundigen zorg op maat in de buurt
integratie in sociaal netwerk (gezin, vrienden, buurt) platte, horizontale organisatie zonder managers
Bedrijven Philips transformeert tot zorgbedrijf DSM transformeert tot fijn/biochemie schoonmaakbedrijf stapt in de zorg energiebedrijven gaan in verzekeringen
Bouwbedrijf 3.0 verdient niet zozeer geld met bouwen zelf maar met het faciliteren van de klant decentrale energie telecommunicatie interieurverzorging
Zorgbedrijf 3.0 verdient niet zozeer geld met zorgen voor klanten maar met faciliteren van de klant van 100% zorg naar 20% zorg helpen met netwerk ontwikkelen helpen met scholing, baan zoeken
Energiebedrijf 3.0 verdient geld met energiebesparing
produceert schone, decentrale energie heeft grote energiecentrales gesloten is gespecialiseerd in smart-grids
Waar staan we nu? duizenden koplopers & koploperprojecten ca. 250.000 mensen bij betrokken nodig is: 2.500.000 miljoen mensen kritische massa voor omslagpunt
Waar staan we nu? nieuwe orde en oude orde oude orde:
aanpassen maar vanuit bestaande systeem
nieuwe orde: radicale vernieuwing naar nieuw systeem nieuwe orde wordt tegengewerkt en raakt gefrustreerd
nieuwe fase
alles hangt op HOE en WIE: hoe organiseren we het en wie gaan dat doen?
Achterhoek in Transitie
Transitie Opgave Achterhoek 30% daling van beroepsbevolking 49 basisscholen dicht
8000 woningen minder
aantal zorgbehoevende 65+ers verdubbelt
50% van boeren verdwijnt
35q% minder winkels
40% huisartsen met pensioen
Achterhoek Agenda 2020 ambitieus, innovatief en duurzaam plan voor Achterhoek Provincie, Rijk en Europa werken samen 150 partijen (3 O’s) tekenden een convenant
vier werkplaatsen: economie, verbinden, leefomgeving, platteland Waterschap, Kamer van Koophandel, VNO-NCW, Provincie, gemeente
Inhoud Agenda 2020 prima, thema’s en ambities kloppen werkplaatsen, faciliteren, nieuwe verdienmodellen krachten bundelen, slimme verbindingen
duurzaam, aantrekkelijk, slim, gezond, vitaal innovation by cooperation
Proces Agenda 2020 klassiek, top-down proces
vanuit bestaande orde [regime] formele, bureaucratische agenda vanuit controle en beheersing
Praktijk Agenda 2020 stroperig en taai proces
werkplaatsen lopen stroef nieuwe orde onvoldoende betrokken veel frustratie en boosheid
Kritische Observatie
achterhoek wil innovatie tot in de puntjes organiseren
Kritische Observatie
bestaande orde bepaalt agenda vanuit bestaande belangen
Kritische Observatie
nieuwe orde doet niet mee
Kritische Observatie
hangt niet alleen op onwil maar ook op onkunde
Kritische Observatie
ambities worden op deze wijze niet gerealiseerd
Hoe zou het anders kunnen?
Inhoud Focus 1. biobased economie 2. nieuwe maakindustrie 3. duurzame zorg 4. duurzame gebouwde omgeving
Inhoud Kantel Agenda 5 doorbraakprojecten snel uitvoeren doorbraken leren en opschalen in 2020
Proces nieuwe orde ontwikkelt kantelagenda nieuwe orde krijgt ruimte voor doorbraakprojecten niet organiseren vóór maar mét nieuwe orde doorbraken overhevelen naar agenda 2020
Kantel Proces - richting geven visie op toekomst van economie Achterhoek transregionale samenwerking stimuleren
- ruimte bieden innovatieruimte creëren voor entrepreneurs belemmeringen wegnemen
Ruimte overheid biedt innovatieruimte aan nieuwe orde mentale ruimte organisatorische ruimte juridische ruimte
financiële ruimte
Verbinden meer verbindingen realiseren tussen projecten, mensen, organisaties
koplopers genoeg, te weinig verbinders
100 verbinders in de Achterhoek
Verbinden meer verbindingen realiseren tussen projecten, mensen, organisaties
koplopers genoeg, te weinig verbinders
100 verbinders in de Achterhoek
Hybride Samenwerking hybriditeit is manifestatie van kanteling samenwerking grote bedrijven en entrepreneurs koplopers hebben grote bedrijven nodig grote bedrijven hebben koplopers nodig
Vertrouwen wederkerigheid openheid vertrouwen netwerk
Naoberschap 3.0
Voorbeelden 3D-print hub in Achterhoek voor metaal onderzoekje gedaan vanuit nieuwe orde verbinding met ROC, gaat er mee aan de slag
Naoberkrediet van Toon le Poutre
Ode aan de Nieuwe Orde “ Op degenen die het anders zien. Die niet gek zijn op regeltjes en geen respect hebben voor de stand van zaken. Je kunt ze napraten, tegenspreken, ophemelen of omlaaghalen. Het enige wat je niet kunt is om ze heen. Want zij brengen verandering, brengen de Achterhoek verder. En waar sommige mensen malloten zien, zien wij genieën. Omdat de mensen die gek genoeg zijn om te denken dat ze de Achterhoek kunnen veranderen, degenen zijn die het doen ”
