Toetssteen voor een GGZ-beleid. Ook in het SO? Gie Deboutte
• GGZ = • Toestand van welbevinden die toont dat een individu in staat is om • - zijn persoonlijke potentieel te ontplooien, • - goed om te springen met de gewone zorgen en problemen van het leven, • - productief en succesvol te zijn in wat zij/hij onderneemt, • - bij te dragen tot de gemeenschap.
• “Welbevinden drukt een positieve toestand uit van het gevoelsleven, die het resultaat is van een harmonie tussen een geheel van specifieke omgevingsfactoren enerzijds en de persoonlijke behoeften
en verwachtingen van leerkrachten/leerlingen anderzijds” (N. Engels, 2000) • Een PROCESVARIABELE die de mate van openheid voor en de kracht van het leergebeuren uitdrukt/helpt constateren. (Laevers, 2004)
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Vrienden Sfeer in de klas Begeleiding en ondersteuning Sfeer op school Studie Accommodatie …
• Schools welbevinden leerlingen kalft af tussen 13 en 17 jaar; 6de jaar SO scoort het zwakst. (73% Æ 63% ‘schooltevredenheid’) • Bissen in SO heeft een tijdelijk negatief effect • Relatie leerkracht – leerlingen scoort matig: tevredenheid = ± 65% • Responsiviteit van de moeder: beste voorspeller voor laag welbevinden op school (Vettenburg & Brondeel, 2010)
• Ongekwalificeerde uitstroom: 18,3% bij jongens! (Van Landeghem, Goos & Van Damme, 2010) • Geweld op school (KRC-dossier, 2011): 225.000 tot 300.000 lln SO - minstens 3 vormen van fysiek en psychisch schoolgeweld • 1/3 lln SO: ervaring met seksueel grensoverschrijdend gedrag (KRC-dossier, 2011) • Pesten: 1/20 van lln heeft pestervaringen – 5,5 % meermaals/week – cyberpesten: 1/10 [HBSC, 2010] • Doorverwijzing naar buitengewoon onderwijs stijgt (met 6% (2730 lln) sinds 2004-2005; 6/10 uit SO)
• • • • • • • • •
Hoge doelmatigheidsbeleving Ondersteuning vanwege de directie Beleving van collegialiteit Draagbare werkdruk Degelijke infrastructuur Openheid voor vernieuwing Tevredenheid omtrent het onderwijsbeleid Leeftijd …
Scholen • waar leerkrachten samenwerken, • waar een gevoel van vertrouwen en betrokkenheid aanwezig is binnen het lerarenteam, • waar beginnende leerkrachten begeleid worden, • waar leerkrachten aangemoedigd worden om nascholing te volgen, • waar de inspanningen die leerkrachten leveren gewaardeerd worden door de directie, • waar voldoende inspraak is, • maar waar een directeur ook knopen weet door te hakken, daar voelen leerkrachten zich beter, omdat ze samen sterker zijn en meer gewapend zijn om met externe druk (o.m. door de toegenomen maatschappelijke verwachtingen en onderwijsvernieuwingen) om te gaan. (Aelterman, Engels, Van Petegem & Verhaeghe, 2003)
Leerkrachten en leerlingen hechten allebei belang aan - Goed, persoonlijk contact - Krijgen van erkenning, ondersteuning, initiatiefruimte, invloed en betekenisgeving - Een veilige, betrouwbare omgeving - Doelmatigheid - Perspectief = Pleidooi voor een betrouwbaar, daadkrachtig en uitdagend schoolbeleid
Kwaliteit van samen-zijn (G)
G – NP
Positief schoolklimaat (leren ' welbevinden)
G-P
Prestatiegericht (P) NG – NP
Bron: De Fraine, Van Damme en Ongena, 2004
NG - P
Roorda, 2011, UAmsterdam
Positieve relatie met lk > Hogere betrokkenheid Oudere kinderen Jongens Lage SES Negatieve relatie met lk > Lagere betrokkenheid Basisschoolkinderen Meisjes Leerproblemen
Roorda, 2011, UAmsterdam
Positieve relatie met lk > Betere prestaties Oudere kinderen Meisjes Allochtonen Lage SES Negatieve relatie met lk > Lagere prestaties Basisschoolkinderen Leerproblemen Lage SES
• Pygmalion effect: positieve verwachtingen genereren een positief effect (en omgekeerd) (Rosenthal & Jacobson, 1992) • Positieve relatie met leerkracht en leeftijdsgenoten (NJI: de Baat, M., 2010) • Versterkt welbevinden • Voorkomt spijbelen • Stimuleert ontplooiing sociale vaardigheden
• Positief leef- en klasklimaat = preventief! • Voorkomt spijbelgedrag (Stegelin & Bailey, 2004) • Voorkomt (cyber-) pesten en schoolgeweld (en dus ook reductie van suïcidaal & delinquent gedrag) (Farrington & Ttofi, 2011) • Minder stress en mistevredenheid (Vettenburg, 2001) • Minder onveiligheid (Vettenburg, 2001) • In combinatie met ‘uitgedaagd worden’: hogere ‘betrokkenheid’ en betere leerprestaties (De Fraine, Van Damme & Ongena, 2004)
• Schoolnormoverschrijdend gedrag (NJI: de Baat, M., 2010) • Actieve betrokkenheid ouders zorgt voor beter effect • Repressie en afwijzing werken ‘daderschap’ in de hand ! • Zorg op maat werkt het best • Mentorship • Positieve beloning voor aanwezigheid
Basisbehoeften jongere Fysiek in orde Sociaal-emotioneel in orde Veilig Erbij horen Meetellen/invloed uitoefenen Bestaansgrond vinden
Opvoeder als leermeester en coach
Leer- en leefomgeving
Context AANPAK
DIDACTISCHE AANPAK (organisatie, werkvormen, inhoud, …) LEERKRACHTSTIJL …
PROCES
WELBEVINDEN
BETROKKENHEID
VERBONDENHEID ERVAREN
EFFECT
FUNDAMENTEEL LEREN II KENNIS VAARDIGHEDEN ATTITUDE ZINGEVING
Context AANPAK
DIDACTISCHE AANPAK (organisatie, werkvormen, inhoud, …) LEERKRACHT_ STIJL …
PROCES
WELBEVINDEN
BETROKKENHEID
VERBONDENHEID ERVAREN
EFFECT
FUNDAMENTEEL LEREN II KENNIS VAARDIGHEDEN ATTITUDE ZINGEVING
GIP-proef SIBO Aarschot
• = indicator voor ‘fundamenteel leren’ in hier-en-nu • = fundament voor geluk en zingeving • = buffer tegen probleemgedrag (intern/extern) • Voedt verbondenheid met • Zichzelf • Anderen, Omgeving • Het Leven(sgeheel)
• De staat van angst: vluchten, vechten, muurtjes bouwen – extern referentiekader • De staat van autonomie: zelfacceptatie en openheid naar de ander – in staat om te begrenzen - intern referentiekader
• De staat van verbondenheid: ‘radicaal’ ontmoeten (geven & ontvangen – onvoorwaardelijk ‘er zijn’) – ‘volfunctioneren’ – zin-bewust – verantwoordelijk – verwonderd
Vul aan!!
• Inspraak • Ruimte voor creativiteit en initiatiefneming • • • •
• • • •
Leren Samen school maken Zorg Sport en spel / Creativiteit
Ondersteuning en coaching Oefenkansen (mogen falen) Herstelgerichte sancties …
• Positieve bril en aanpak = iemand die haar/zijn leerlingen ziet zitten • JOPSI (CEGO/Steunpunt GOK) • LVS – SO
• • • • •
Vakbekwaam en begeesterd Goed in klasmanagement Teamspeler Leergierig (LLL) en in staat tot zelfreflectie …
• Samenwerking en samenzorg • Vakcollega’s • Vakoverschrijdend • Schoolgemeenschap • Schoolextern
• • • • •
Lerend team: nascholing, netwerking, hospiteren Goede didactische toerusting Hartelijk, authentiek en met humor In staat tot zelfreflectie en zelfkritiek …
CLB en pedagogische begeleiding in sleutelrol Ouders als partners (zeker als het moeilijk gaat) Netwerking met schoolnabije partners Leergemeenschappen (intervisie, hospiteren, ankerscholen, …) • Brede school-attitude • … • • • •
• Visie en daadkracht
• Stevig beleidsvoerend vermogen - Whole School Approach • Effectief (durven ‘meten’) • Waarderend, ondersteunend, faciliterend én ambitieus; met oog voor draagkracht van het team • Participatief • Leerlingen • Leraren • Ouders
• • • •
Visie en doelgerichtheid: duidelijke ‘koers’ Duurzaam Onderbouwd Respect voor draagkracht van schoolteams • Omkadering • Inspraak
Motiveren en groeikracht versterken = wortels voeden en omgeving gezond houden = inspelen op basisbehoeften
