Toespraak burgemeester Blanksma bij herdenking 70-jarige bevrijding van Helmond Plaats: Datum: Tijd:
De Warande Donderdag 25 september 20.00 uur
665 graven. 665 graven telt het oorlogskerkhof hier in Mierlo. De laatste rustplaats van vijf Australische, vier Canadese en één Nederlandse militair. Zeven soldaten met een onbekende identiteit. Bijna 650 graven voor de Engelse soldaten. Onze Helden. Ze sneuvelden tijdens de bevrijding van Zuid-Nederland. De bevrijding van Helmond. Sommigen waren nog maar achttien of negentien… Vorige week was ik, daar, op het oorlogskerkhof. Het verlies. Het verdriet. Zo jong. Zo veel slachtoffers. Het raakte me diep. Dames en heren, We mogen nooit vergeten hoe verschrikkelijk de oorlog was. We mogen nooit vergeten hoe groot de vreugde van de bevrijding was. Vertel, Luister, schrijf op. Herinner. Om nooit te vergeten. Vrijheid geef je door. Welkom, dames en heren. And a special word of welcome to our dear guests from the United Kingdom. We are overjoyed and deeply honoured by your presence here today. I especially welcome our war veterans. Our heroes. Raymond Parker and Eric Parker.
1
Dear mister Raymond Parker and dear mister Eric Parker. We are excited to have you once more in our midst. Seventy years after you contributed to the liberation of our city. Tonight we bring a tribute to you and to all the other soldiers who offered so much for our freedom. In addition we pay our respects to the soldiers who died on the Dutch battlefields and to the families they left behind. We honour you, them and the civilian casualties. England and the Netherlands are forever connected to each other. Intense gratitude. We will remember them
Dear guests from the United Kingdom, I will now continue this speech in Dutch. An English transcription is available. Dames en heren, Vandaag 25 september 2014. Zeventig jaar geleden zijn wij bevrijd. Zeventig jaar vrijheid. Het woord ‘bevrijding’ is misleidend. Ja, er is hier geen oorlog meer. Maar wel de herinnering. Veel mensen dragen nu nog littekens van de oorlog met zich mee. Op hun lijf of in hun ziel. Er zijn mensen die geen vuurwerk kunnen horen, omdat het hun aan de bombardementen doet denken Er zijn mensen die nog iedere dag het geluid van marcherende soldaten horen. Het klikken van de schoenen. De geluiden. De angst. De herinnering. Krassen in de ziel van mensen die de oorlog hebben meegemaakt. Dit mogen we niet vergeten.
2
Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Laten we vandaag ook stilstaan bij de onrust elders in de wereld. Het geweld, het onrecht. Rijt oude wonden open. En maakt nieuwe wonden. Ook in onze stad. Het geweld van de voorbije zomer toont waarom we nooit mogen vergeten. Waarom we nooit mogen vergeten wat vrijheid betekent. Hoe kostbaar vrijheid is. Hoe hard we daar voor moeten blijven werken. Het oorlogsgeweld in Irak, Syrië, Oekraïne en de Gazastrook. Niet te bevatten. Het neerschieten van vlucht MH17, Malaysian Airlines. Dompelt ons land, onze stad in rouw. Wereldwijd miljoenen vluchtelingen. Baby’s, kinderen, bejaarden. Verdreven. Verjaagd. Op zoek naar veiligheid, op zoek naar een betere toekomst. Op zoek naar rust en vrijheid. Mensen zoals u en ik. De Tweede Wereldoorlog lijkt ver weg. Een historisch feit. Oorlog is echter dichtbij. Het raakt u, jou en mij. Mijn intense medeleven. Ik sprak met vele Helmonders die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. Zij vertellen vol emotie over hun ervaringen. Zij zijn dankbaar. Zij zijn zich bewust van hun vrijheid. Zij willen hun verhalen delen. Met kinderen, kleinkinderen, familie, vrienden. Zoals uw grootouders dat ook doen.
3
Zoals mijn familie dat ook doet. Mijn moeder bij ons aan de keukentafel. Dan zie ik de angst, voel ik haar verdriet. Maar ook de glinstering in haar ogen als ze het over de bevrijding heeft. Waarschijnlijk zijn de oorlogsverhalen verteld aan duizenden keukentafels in Helmond en omgeving. Vertel. Luister. Schrijf op. Herinner. Dit mogen we niet vergeten. Vrijheid geef je door. Dames en heren, Wij zijn veel dank verschuldigd aan onze helden. Die gevochten hebben voor onze vrijheid. Onze Nederlandse militairen, onze Engelse bevrijders. Burgerslachtoffers en hun families. Een oorlog drijft een wig tussen volkeren. Rukt jonge mannen weg van hun ouders, broers en zussen. Berooft kinderen van hun vader. En soms scheurt een oorlog een stad in tweeën, zoals hier in Helmond. Mag ik u vragen met mij terug te gaan in de tijd? Op vrijdag 22 september 1944 trekt het Royal Norfolk Regiment op vanuit het westen naar Helmond. Meteen al tussen Mierlo en Mierlo-Hout wordt hevig gevochten. Ter hoogte van de Luciakerk begint het schieten. Later volgen nieuwe schermutselingen op de kruising Hortsedijk-Mierloseweg.
4
De Britse soldaten verplaatsen zich door de achtertuinen, richting het centrum van Helmond. Zo kunnen de Duitsers hen niet zien. Ook de tanks rijden door de achtertuinen. Gevaarlijke situaties. Veel Helmonders hebben hun toevlucht gezocht tot provisorische schuilkelders in hun achtertuin. Stapsgewijs naderen de Britse infanteristen die vrijdag de Kromme Steenweg. Sommige Helmonders wagen zich op straat. Een enkeling beklimt zelfs een tank en rijdt een eindje mee. Vanaf de overkant van het kanaal vuurt een machinegeweer. Op de Eikendreef, hier heel dichtbij, vallen daardoor verschillende slachtoffers. ’s Middags blazen de Duitsers de laatste bruggen over de Zuid-Willemvaart op. Ze verschansen zich op de oostoever, onder meer in wat nu het Edah-museum is. De Britse opmars is gestuit. Twee dagen lang ligt Helmond midden in de frontlinie. In het westelijk deel van de stad vieren de mensen de bevrijding. Maar ten oosten van het kanaal leven duizenden Helmonders tussen hoop en vrees. Het wordt een weekend vol verwarring. In de stad hangt een gespannen stilte, af en toe doorbroken door geweerschoten. Duizenden mensen brengen de dagen en nachten, in een enorme angst, door in schuilkelders. Het is maandag 25 september 1944. De Britten naderen Helmond vanuit het oosten. De Duitsers zien in dat ze ingesloten dreigen te raken en vertrekken in allerijl. In de Molenstraat vormen de Helmonders, velen gehuld in oranje, een dikke erehaag voor hun bevrijders. In plaats van te worden getrakteerd op vijandelijk vuur worden onze Britse bevrijders onthaald op applaus en gejuich. Op eten en drinken.
5
John Lincoln, één van de nog levende Britse veteranen, schrijft in zijn boek ‘Thank God and the infantry’: “The reception in Helmond was overwhelming. As we approached the town, the inhabitants came surging out on to the streets and soon we were driving slowly along a narrow path between what seemed like thousands of shouting, cheering, laughing Dutch people, many with orange flags, all of whom wanted to slap our backs and shake our hands. In this carnival spirit we received an amazing and moving welcome which went on and on.” Helmond is bevrijd. Dames en heren, Helmond heeft bijna 90.000 inwoners. Daarvan zijn er slechts 3.000 ouder dan tachtig jaar. Met andere woorden: hooguit drieduizend Helmonders kunnen mogelijk nog persoonlijk getuigen van de bevrijding van onze stad. Daarom roep ik de mensen die de bevrijding hebben meegemaakt op: Vertel. Schrijf op. En aan iedereen die de oorlog NIET heeft meegemaakt: Luister. Nu het nog kan. En herinner wat er is gebeurd, opdat we het nooit vergeten.
Onze bevrijders, de oorlogsslachtoffers en alle mensen die geleden hebben onder de oorlog, verdienen het dat we blijven herdenken. Veel mensen hebben daar behoefte aan.
6
Ouderen, maar óók jongeren. Terug naar het oorlogskerkhof in Mierlo. 665 graven. Slachtoffers. Voor onze vrijheid. Ik lees het gastenboek. Op 7 april van dit jaar schreef een jongen: “Ik ben elf jaar. Ik ben er stil van. Erg indrukwekkend.” Thank you all. Enjoy the wonderful concert which is offered to us. And have a safe journey home.
7
