1
Hoofdstuk 8015
Rampen en oorlogen
Herdenking 65 jaar bevrijding Baflo. Maandag 12 april 2010. We hadden afgesproken om 13.00 uur bij Esther Koops thuis te zijn. Wie zijn wij? De WO II groep, bestaande uit Jaap Frankes, Esther Koops, Leentje Datema , Kees Danhof (afwezig door zijn werk) en Freek Stuivenga. Freek moest nog even naar de Mathenesseschool om de resultaten van de kinderen op te halen. Juf Anne Gré Flikkema ving me op en gaf de lijstjes met de resultaten. Ik werd even een beetje stil. De kinderen hadden werkelijk fantastisch werk geleverd. Mooie lijstjes met de resultaten erin. Sommige zelfs met foto’s. De lijstjes van de Ichtusschool waren al door Leentje opgehaald. De kinderen uit de klas van meester Geut hadden prachtig werk geleverd. Jammer dat de meester door ziekte afwezig was. Bij Esther thuis waren enkele “bulten” in de kamer zichtbaar. Zij had zich alvast voorgesteld hoe het één en ander opgesteld en tentoongesteld moest worden. Het DAGELIJKS LEVEN – HET VERZET – DE LUCHTOORLOG – COLLABORATIE – VERVOLGING. Daarvoor waren al enige voorbereiding gemaakt. Bij het Oorlogs- en Verzets Centrum Groningen was in maart al een collectie uitgezocht en geleend. Van Chris Scholtens (Oorlogsmuseum) uit Harkstede was het materiaal, dat in maart was uitgezocht, op zaterdag 10 april 2010 opgehaald. Gelukkig kon ook het nodige materiaal van Rita Jansma worden geleend. De volledige collectie van Klaas was beschikbaar en daar is het nodige uit geselecteerd. We begonnen met de verzamelingen verder te benoemen en daarvoor maakten we “naamkaarten” keurig uitgetypt en gelamineerd en op maat gesneden. Ook bonkaarten werden gelamineerd, zodat het duidelijk zichtbaar is- en blijft. Als je met zoiets bezig bent, blijkt dat de tijd zomaar door je vingers glijdt en de avond snelr is bereikt. En om 19.00 uur begint de voorvergadering “WO II” en een uur later de reguliere bestuurvergadering van de HKB. We konden pas donderdagavond 15 april, na 22.00 uur in de grote bovenzaal van het Dorpshuis terecht. Van onze gebruikelijke vergaderruimte konden we wel gebruikmaken en daar woensdag het nodige voorwerk doen. Garrie stelde zich beschikbaar om desnoods met tractor en wagen de spullen te halen. In Tinallinge stonden een aantal vitrines klaar (gewichtige dingen) en uit Sauwerd moesten de panelen komen. Volgens berekeningen kon dat allemaal vrij gemakkelijk in de VW bus van Garrie’s zoon. Alleen nog maar halen en ook dat kwam in orde.
De geschiedenis van Baflo
Hoofdstuk 8015
2
Rampen en oorlogen
Donderdagavond, 15 april 2010 was de opbouwavond en dat verliep allemaal prima. Het was echter ruim 01.00 uur, voordat alles voor elkaar was. Met dank aan de beheerder, die ook tot zo laat aanwezig was. Iedereen was moe en had gewoon de brandstof op. Vrijdag 16 april 2010. ‘Morgens om ruim 8 uur was Freek aanwezig. ( en alle anderen van de groep, behalve Esther en Kees, die naar hun dagelijks werk moesten.) De tentoonstelling was duidelijk in categorieën ondergebracht, overzichtelijk op panelen en de meest kostbare dingen lagen in de vitrines. Prachtig. Vooral de werkstukken van de kinderen over de periode ‘40-’45 maakte de nodige indruk. Heel mooi. Eén hoekje was ingericht als T.V. hoek en daar draaide vrijwel continue de film ‘Memphis Bell’, waar veel belangstelling voor bestond. (Als verwijzing naar aan het vliegtuig, dat bij Saaxumhuizen is neergestort). Ergens stond een oude radio waaruit het “gebral van Hitler” regelmatig hoorbaar was. Tussen de onderwerpen van de 2e Wereldoorlog hingen de schilderijen van de kinderen met daarin hun verhaal, zoals zij dat hadden gehoord en opgetekend. Alle bezoekers besteedden daaraan veel leestijd. De benedenzaal was als ontvangstruimte ingericht en dat stond er ‘spic en span’ bij. Johannes (Dorpshuis) op zijn best! Rond 10.00 uur waren mevr. R. Wetters-Hart met haar man en zoon, en de burgemeester, dhr. M.A.P Michels ook gearriveerd, evenals de kinderen van beide basisscholen. Mevr. Wetters kreeg een Biedermeiertje (bloemetje) aangeboden. Nadat iedereen voorzien was van koffie met en ‘ n beetje erbij’ , opende Anne Kruizenga, de voorzitter van de Hist. Kring Baflo, deze feestelijke bijeenkomst. Hij heette namens de Stichting Historische Kring Baflo de aanwezigen van harte welkom en in het bijzonder, de burgemeester der gemeente Winsum, de heer M.A.P. Michels en mevrouw en meneer Wetters. Vervolgens kreeg Freek Stuivenga (die op de scholen de voorlichting aan de kinderen had gegeven) als herkenbaar persoon voor de kinderen, het woord. Allereerst wil ik, namens de HKB de beide basisscholen bedanken, die aan onze oproep gevolg hebben gegeven en daarna met volle inzet een prachtige bijdrage hebben geleverd. Vervolgens wil ik het woord richten tot dhr. en mw. Wetters. Ik heb mevr. Wetters nog gekend als Ellie van Leeuwen, toen ze hier als jong meisje door Baflo huppelde. Hoe ze dat heeft ervaren zal straks blijken uit haar persoonlijk verhaal. Veel dank en waardering van de H.K.B en vele anderen, dat U samen toch de mogelijkheid heeft gevonden om van uw woonplaats deze dag naar Baflo te komen. Gezien uw beider leeftijd een bijzonder knappe prestatie, dat een applaus verdient.
De geschiedenis van Baflo
3
Hoofdstuk 8015
Rampen en oorlogen
Om een dergelijke tentoonstelling te kunnen organiseren heb je mensen nodig. Mensen die willen werken, meewerken en denken en meedenken en kunnen organiseren. Die hebben we gelukkig ook in ons eigen bestuur. Er is werk verzet. Heel veel werk. Het heeft veel uren gekost. Maar als ik dan zie wat er tot stand is gebracht dan geeft mij dat een goed, zeg gerust, bijzonder goed gevoel. Maar ook die mensen die hun spullen ter beschikking stellen, zoals het OVCGroningen, het museum ‘40-‘45 in Harkstede en de vele particuliere bijdragen, verdienen ook zeker een woord van dank. Zonder hen was dit niet gelukt. Het doel van deze bijeenkomst: De herdenking van de bevrijding Baflo op 18 april 1945 door de Canadezen, het Canadese Regina Rifle Regiment. Straks gaan we naar de bovenzaal. Voor onze jongste deelnemers is dat heel spannend. Ik heb op de beide basisscholen mijn verhaal verteld over Baflo in de 2e W.O. Daarop zijn de leerlingen het dorp in getrokken en hebben mensen geïnterviewd en daarvan een verhaal gemaakt. Dat ziet U straks boven hangen, netjes ingelijst. En daar hebben ze echt hun uiterste best op gedaan. Wij als “HKB” hebben beloofd om deze werkstukken te bundelen en daar een boekje van te maken. Dat boekwerkje wordt aangevuld met o.a. het verhaal van mevr. Wetters en aan de kinderen uitgereikt. Wij willen op deze manier als HKB een bijdrage leveren aan de gedachtenis aan WO II. Het is inmiddels 65 jaar geleden, maar we mogen en hopelijk willen we nooit vergeten welk een groot goed VRIJHEID is. U krijgt straks de tijd om het tentoongestelde te bekijken, maar we gaan eerst verder met het programma en daar staat vermeld; Het persoonlijk verhaal van mw. Wetters. Geachte aanwezigen en alle kinderen; Het is geweldig dat jullie er allemaal zijn. Ik denk dat wat ik ga vertellen dat jullie misschien eigenlijk allemaal al wel weten, maar misschien voegt het er ook wel wat aan toe. Ik ben hier gekomen omdat ik uit Amsterdam kwam, uit een heel traditioneel joods gezin. In 1943 toen werden we allemaal uit onze huizen gesleept en naar een bepaald punt gebracht. Dat gebeurde ook door Hollanders in een bepaald uniform, maar ook door Nederlandse politie en door de Duitsers- ik noem ze nu nog maar netjes Duitsers, maar in mijn gedachten noem ik ze anders -dat is misschien niet erg vergevingsgezind, maar… voor mij is vergeven na wat er gebeurd is, heel erg moeilijk. Dat is misschien niet helemaal goed, maar het wil niet anders. Ik ben in Amsterdam in een gezin terecht gekomen van twee oude mensen met twee oudere dochters. Heel lieve mensen en daar mocht ik een paar maanden in huis zijn maar het werd gevaarlijk, want daar woonden zoveel NSB’ers in de buurt, dus ik moest naar een ander De geschiedenis van Baflo
Hoofdstuk 8015
4
Rampen en oorlogen
plekje. Een plekje dat voor mij werd gezocht door mensen van de illegaliteit. Dat waren mensen die niet met de Duitsers wilden samenwerken, dat weten jullie misschien ook wel. Ik werd toen naar Rotterdam gebracht. Omdat daar heel erg gebombardeerd was moest ik daar weg, maar hoe kregen ze mij hier? Ik was toen een kind dat uit Rotterdam kwam, weggebombardeerd en geen ouders meer had. Nou ik dacht dat ik die nog wel had, maar na de oorlog bleek dat mijn moeder omgekomen was in een concentratiekamp en mijn vader is gelukkig wel teruggekomen. Ik ben toen naar Groningen gebracht, maar de man die mij zou brengen, werd verraden en toen stond mevrouw Wil Brouwer met haar moeder de hele dag zo’n beetje op het station in Groningen op een zogenaamd nieuw zusje te wachten. Maar dat zusje kwam niet, want er was verraad in het spel. Ik heb een maand moeten wachten en toen ben ik toch hier naar Baflo gebracht . Ik kwam in het gezin van de ouders van mevrouw Brouwer. En daar heb ik een geweldige tijd gehad. Jullie zullen allemaal denken; hoe kan dat nou? Ja, de reden waarom ik daar zat was niet niks, maar ik heb beslist een fijne jeugdtijd gehad. Ik kwam uit de stad en kwam zomaar in een dorp waar ik spelen kon, waar ik drie jaar lang dezelfde vriendinnetjes heb gehad en gewoon naar school ben geweest. Mijn haren werden, zonder dat ik het wist, door Wil Brouwer haar moeder, mevrouw van der Laan, geblondeerd. Ik was blond, maar ‘k moest nog blonder zijn om minder op te vallen. Ik ben gewoon naar school geweest en toen was er één onderwijzer die er van wist. En mijn oorlogsnaam dat horen jullie straks allemaal wel was…. Elly van Leeuwen. Die ene onderwijzer wist mijn werkelijke naam, namelijk Rachel Hart. Hij noemde mij, ook maar één keer Leeuwenhart. Hij hield toen gauw zijn mond dicht. …ik denk dat hij heel goed heeft begrepen wat hij zei, ik denk het vast en zeker. Ik heb me hier in het dorp eigenlijk nooit onveilig gevoeld. Ik heb hier echt een goede jeugd gehad. En dat zeg ik nogmaals, de reden waarom ik hier zat was niet fijn en na de oorlog, ja had ik alleen mijn vader en mijn broertje over. Mijn hele familie is allemaal, zeg maar rustig vermoord, in de concentratiekampen. Dus ik had ook helemaal niks meer over. In ieder geval maar een heel klein beetje. Gelukkig kreeg ik later zelf weer een groot gezin, dus dat maakt weer een heleboel goed, maar wat je kwijt was heb je nooit meer teruggekregen. Ik heb hier een ontzettend leuke schooltijd gehad en dan zal ik nog één ding vertellen waar jullie dan wel verschrikkelijk om moeten lachen, denk ik, want in de klas bij meester Vonk daar was een meisje dat met een bloempotje liep met een schoteltje eronder en ik wilde leuk zijn. Ze kwam bij mij langs en ik gaf even een tik tegen dat schoteltje aan en dat viel op de grond en meester Vonk kwam naar mij toe en jullie raden nooit wat hij deed. Hij pakte mijn lippen, ja, zo.... (Vonk had de nare eigenschap om de onder en bovenlip beet te pakken en het één naar links en het ander naar rechts te trekken.) Dat deed zeer. Ik werd zo boos en jullie raden nooit wat ik heb gedaan. Hem een heel harde klap in zijn gezicht gegeven. Echt waar. Mijn tante (mevr. V.d. Laan) las ons altijd uit de bijbel voor, ’s avonds als wij naar naar bed gingen. En hier in Groningen daar zeggen ze bij alles. “Dat is ja mooi”.
De geschiedenis van Baflo
5
Hoofdstuk 8015
Rampen en oorlogen
Ze ging mij een verhaal vertellen over het dochterje van Jaïris. Dan moest ik dat later aan haar terug vertellen.... En wat vertelde ik de volgende dag?? Tante heeft het over Iris gehad. Ach kind, ja.. nee, niet Iris. Ik zei: Jawel. Maar dat kwam omdat ik aan het woordje ja gewend was. Van Jaïris had ik immers nooit gehoord, dus dacht ik heel gewoon Iris en niet aan Ja – Iris. Na het verhaal van mw. Wetters volgde een luid applaus. Hierna hield Burgemeester M.A.P. Michels zijn toespraak. Burgemeester Michels dankte het bestuur van de Hist. Kring Baflo voor de uitnodiging. Het verhaal van mw. Wetters had hem duidelijk aangesproken. Met buitengewoon veel vreugde constateerde hij dat de scholen hier met zoveel leerlingen aanwezig waren en dat op deze manier het grote goed van de vrijheid naar de kinderen werd overgebracht. Op deze manier is een samenwerking tussen jong en oud tot een bijzonder goed en leerzaam geheel samengebracht. Ik heb daarvoor alleen maar dank en waardering. Afsluiting Freek: Het bestuur van de Hist. Kring. Baflo wenst U allen een leerzame rondgang langs het tentoongestelde. Bovengekomen werd de openingshandeling door de burgemeester en mw. Wetters verricht door gezamenlijk een ORANJE LINT door te knippen en zo de tentoonstellingsruimte te betreden. Hierover was in feite maar één mening. Iedereen was verrast wat daar te zien was en wat er geboden werd. Vooral het werk van de kinderen viel bij de volwassenen in goede aarde. Om 13.30 uur werd de tentoonstelling voor het publiek geopend en vanaf die tijd liep het steeds leuk aan met belangstellenden. Omstreeks 19.30 uur werd de tentoonstelling gesloten en werd in de benedenzaal een lezing gehouden, die om 20.00 uur begon;
De luchtoorlog boven Noord – Nederland. door Klaas Niemeijer uit Vries. Klaas heeft nagenoeg alle vliegtuigen die in Noord-Nederland zijn neergestort zo maar in het hoofd zitten. Hij lichtte vanaf het begin van de luchtoorlogen de vliegtuigen toe. Daarvoor liet hij de vliegende “kisten” op groot beeldscherm zien. Zowel in de 1e als de 2e Wereldoorlog was het vliegtuig belangrijk. Als je dan hoort en ziet hoe hoog de verliezen zijn geweest en dat allemaal mede voor onze vrijheid, ga je nog eens weer nadenken. Wij hebben als HKB een bijzonder mooie en leerzame avond beleefd in een bomvolle zaal.
De geschiedenis van Baflo
Hoofdstuk 8015
6
Rampen en oorlogen
Zaterdag 17 april 2010 was de tentoonstelling van 10.00 tot 17.00 uur opnieuw voor het publiek geopend. Ook nu weer een constante belangstelling. Freek had in Concordia een reünie van zijn “oude schoolklas” en bezocht s ’middags met ongeveer 20 personen deze tentoonstelling. Ook van deze bezoekers veel lof. Omstreeks 17.00 uur was de bezoekersstroom opgedroogd. De afbraak begon en voor 19.00 uur was alles weer in oude staat teruggebracht. De ‘geleende’ spullen werden weer op de oorspronkelijke plaatsen teruggebracht. Al met al heeft de Historische Kring Baflo de 65 jarige bevrijding van Baflo, samen met de inwoners, op een passende wijze gevierd. Van de door de kinderen gemaakte werkstukken wordt een boekwerkje gemaakt, hier en daar aangevuld met delen verbindende tekst en eventueel wat fotowerk. Er bestaat reeds veel belangstelling voor een dergelijke uitgave, dus lijkt het een goede zaak hier een flink aantal van te maken voor de (gratis) verstrekking aan de kinderen en een aantal , voorzien van een vastgesteld prijskaartje, aan te bieden aan belangstellenden.
fsa 22-02-2010.
Helaas zijn, nu deze bijlage van het losbladig systeem verschijnt, zowel de heer Wetters als meester Andries Geut overleden. Dhr. W. F. Wetters is overleden op 9 juli 2010 en dhr. A. Geut op 17 augustus 2010.
De geschiedenis van Baflo
