Toeristische promotie vakantiewoningen:
Vlaamse overheid presteert ondermaats
27 juni 2013 • 2013-0443• Rapport 2013-3
Brussel, 27 juni 2013
De heer Jan Peumans Voorzitter Vlaams Parlement 1011 Brussel
VERZOEK OM TE WORDEN GEHOORD OVER DE AANBEVELING VAN DE VLAAMSE OMBUDSMAN OVER DE TOERISTISCHE PROMOTIE VAN VAKANTIEWONINGEN
Mijnheer de Voorzitter, Als bijlage vindt u een aanbeveling waarover ik graag zou worden gehoord door de Commissie voor Binnenlandse Aangelegenheden en Toerisme. Met vriendelijke groeten,
Bart Weekers, Vlaams ombudsman
kopie aan:
-
mevrouw Annick De Ridder, Commissievoorzitter voor Binnenlandse Aangelegenheden en Toerisme de heer Geert Bourgeois, Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand
27 juni 2013 • 2012-0443 • Rapport 2013-3 | 2
Samenvatting rapport
Toerisme Vlaanderen moet eigen regelgeving respecteren De sector van de vakantiewoningen is alleen al aan de Kust goed voor 150.000 slaapplaatsen. Sedert 2008 reglementeert de Vlaamse overheid deze sector en daar staat o.m. tegenover dat de overheid belooft om enkel promo te voeren voor vakantiewoningen die zich schikken naar de regelgeving. Het motto van de overheid daarbij was “De overheid promoot (enkel) wat ze heeft gecontroleerd”. Vandaag, vijf jaar later, leert dit rapport van de Vlaamse Ombudsdienst dat de Vlaamse overheid ondermaats presteert. Overheidsdienst Toerisme Vlaanderen houdt zich namelijk niet aan de belofte om enkel promo te voeren voor de vergunde vakantiewoningen. Sterker: de overheid promoot zelfs vakantiewoningen die eigenlijk een sanctie zouden moeten krijgen omdat ze zich helemaal niks aantrekken van de regelgeving. Omdat het al te gemakkelijk zou zijn om nu dan maar gauw-gauw die promobelofte weer in te slikken, beveelt de ombudsman Toerisme Vlaanderen aan om de eigen regelgeving te respecteren en zo te beantwoorden aan de verwachting dat de Vlaamse overheid enkel kwaliteit en eerlijke concurrentie promoot.
27 juni 2013 • 2012-0443 • Rapport 2013-3 | 3
1. Situering 1. De verzoekster is eigenaar van een vergunde vakantiewoning in Middelkerke. Bij de keuze om de vakantiewoning aan te melden dan wel te vergunnen, laat verzoekster zich leiden door een infosessie van Toerisme Vlaanderen die haar leerde dat enkel vergunde vakantiewoningen in de promotie van Toerisme Vlaanderen opgenomen zouden worden. 2. De vergunningsprocedure had meer voeten in de aarde dan gedacht. Niet alleen de brandveiligheids- en onderhoudsnormen werden uitvoerig nagekeken, maar ook het aantal messen en vorken geteld. 3. De vergunning eenmaal op zak, neemt de verzoekster de proef op de som door op de websites van Toerisme Vlaanderen op zoek te gaan naar een vakantiewoning te Middelkerke, als ware ze een toerist. Haar teleurstelling is groot wanneer ze merkt dat ze eerst door een lange lijst van niet-vergunde vakantiewoningen moet scrollen, vooraleer ze haar vergunde vakantiewoning aantreft. Had ze de belofte van Toerisme Vlaanderen om enkel vergunde vakantiewoningen te promoten, dan verkeerd begrepen? 4. Enkele maanden en een aantal contacten met Toerisme Vlaanderen verder, klopt de verzoekster begin februari 2013 aan bij de Vlaamse Ombudsdienst. Het onderzoek van de Vlaamse Ombudsdienst bevestigt : 4.1. uitgaand van het principe “de Vlaamse overheid promoot wat ze heeft gecontroleerd”1, bepaalt het Logiesdecreet ondubbelzinnig dat Toerisme Vlaanderen enkel vergunde vakantiewoningen promoot (artikel 12, §8); 4.2. zowel de binnenlandse (www.vlaanderenvakantieland.be) als de buitenlandse websites (via de portaalsite www.visitflanders.be) van Toerisme Vlaanderen promoten echter zowel vergunde als niet-vergunde vakantiewoningen. 5. Tegenover de Vlaamse Ombudsdienst bevestigt Toerisme Vlaanderen dat de promotie niet exclusief het vergunde aanbod bevat. Maar omdat Toerisme Vlaanderen wijst op een op korte termijn oplosbaar technisch probleem, vraagt de Vlaamse Ombudsdienst de verzoekster aanvankelijk om geduld te hebben.
1 Parlementaire voorbereiding Toeristische Logiesdecreet, vlp., 2007-2008, nr. 1547/1, p. 11 (memorie van toelichting bij het latere decreet).
27 juni 2013 • 2012-0443 • Rapport 2013-3 | 4
6. Een maand later (april 2013) meldt de verzoekster zich een tweede maal bij de ombudsman: de niet-vergunde vakantiewoningen staan nog steeds op de sites van Toerisme Vlaanderen. Ditmaal laat Toerisme Vlaanderen weten dat in hun eigen databanken enkel het vergunde aanbod staat, maar dat er samengewerkt wordt met private reisorganisaties die hun aanbod eveneens op de website van Toerisme Vlaanderen promoten. En volgens Toerisme Vlaanderen zijn deze private partners niet gebonden door het Logiesdecreet.
2. De regelgeving 7. Elk toeristisch logies wordt op basis van de definitie en specifieke openings- en exploitatievoorwaarden (die per categorie of subcategorie worden bepaald) ingedeeld in één van de categorieën Vakantielogies, Gastenkamer, Hotel, Openluchtrecreatief terrein of Vakantiewoning. Een vakantiewoning is een uitgeruste woning of studio, of een uitgerust appartement, waarvoor een persoonlijk gebruikersrecht wordt verleend, met mogelijkheid voor de toerist om zelf maaltijden te bereiden (artikel 2, 12° Logiesdecreet). 8. Als basisregel geldt dat elke toeristische logies over een vergunning van de Vlaamse overheid dient te beschikken. 9. De categorie Vakantiewoning, (alsook kleinere toeristische logies van de categorie Vakantielogies, Gastenkamer en Hotel met ten hoogste twee kamers en voor ten hoogste acht toeristen), werden vrijgesteld van de vergunningsplicht en vallen onder een aanmeldingsplicht (artikel 3, §2, 4° en §3 Logiesdecreet). Desalniettemin kan voor een vakantiewoning eveneens een vergunning aangevraagd worden. De vakantiewoning die beschikt over een vergunning, wordt als aangemeld beschouwd (artikel 3§, 2de lid Logiesdecreet). Het Logiesdecreet voorziet een minimale kwaliteitsgarantie door middel van een aantal voorwaarden inzake brandveiligheid, onderhoud en hygiëne, moraliteit van de uitbater, aansprakelijkheidsverzekering, ruimtelijke ordening en categorie-specifieke openings- en exploitatievoorwaarden (artikel 4 Logiesdecreet). 10. Bij een aanmelding verklaart de exploitant op eer dat aan de voorwaarden voldaan werd; bij een vergunning wordt dit gecontroleerd door de Vlaamse overheid (artikelen 5 en 10 Logiesdecreet). Enkel vergunde toeristische logies krijgen een comfortclassificatie, een herkenningsteken en promotie door Toerisme Vlaanderen (artikel 12, §§5, 7 en 8 Logiesdecreet). 11. Exploitanten van toeristische logies die niet beschikken over de verplichte voorafgaandelijke vergunning of aanmelding riskeren een bevel tot onmiddellijke stopzetting van de exploitatie en een administratieve geldboete van 250 tot 25.000 euro (artikel 19 en verdere Logiesdecreet).
27 juni 2013 • 2012-0443 • Rapport 2013-3 | 5
3. De praktijk 12. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de vergunde en aangemelde vakantiewoningen in Vlaanderen (bron: Vlaams logiesinformatiesysteem, www.vlis.vlaanderen.be).2
Aangemelde en vergunde vakantiewoningen
Limburg
VlaamsBrabant
Antwerpen
OostVlaanderen
WestVlaanderen
Vergund
169
23
56
84
380
0
712
Aangemeld
80
230
292
66
11.127
0
11.795
249
253
348
150
11.507
0
12.507
Totaal
Brussels Hoofdstedelijk Gewest
Totaal
Gezien de vakantiewoning van de verzoekster in Middelkerke ligt, ligt de focus van ons onderzoek op de provincie West-Vlaanderen. In 2011 waren er in totaal 87.525 vakantiewoningen in West-Vlaanderen (bron: kerncijfers Westtoer 2011). Deze vakantiewoningen bestaan uit niet-toeristische tweede verblijven en toeristische individuele vakantiewoningen. Afzonderlijke cijfers voor het toeristisch aanbod bestaan niet, maar in 2006 ging men ervan uit dat van de 80.000 vakantiewoningen die toen bestonden, 25.000 aangeboden werden op de toeristische markt. In de veronderstelling dat deze verhouding min of meer constant bleef, werden er in 2011 naar schatting 27.352 toeristische vakantiewoningen in WestVlaanderen aangeboden. Anno 2013 zijn 380 Westvlaamse vakantiewoningen of 1,4% van het totale aantal in 2011, vergund en 11.127 of 40,7% aangemeld. Conclusie: de meerderheid van de vakantiewoningen is vergund noch aangemeld, en dus sanctioneerbaar volgens het decreet.
2
Cijfers dd 7 juni 2013.
27 juni 2013 • 2012-0443 • Rapport 2013-3 | 6
13. De overheidspromotie via internet3 gebeurt als volgt: aan de ene kant (13.1) zijn er www.vlaanderenvakantieland.be en www.visitflanders.com (portaalsite buitenlandse consumentenwebsites); aan de andere kant (13.2) is er www.logereninvlaanderenvakantieland.be en www.logereninvlaanderen.be (zelfde website); 13.1. De koepelsite www.vlaanderenvakantieland.be en de portaalsite voor buitenlandse promotie www.visitflanders.com staan onder beheer van Toerisme Vlaanderen, dat hiervoor samenwerkt met private partners (zoals touroperators). Het onderscheid tussen de rubrieken op de website die onder strikt beheer van Toerisme Vlaanderen vallen, en die enkel het vergund aanbod promoten, en de applicaties die onder het beheer van private partners vallen, is niet zichtbaar voor de toerist. Resultaten van zoekacties in de databank van private partners bevatten een banner met een vermelding als volgt: “De resultaten uit deze zoekfilters zijn afkomstig van het CIB4. Het is daarom niet gegarandeerd dat deze resultaten voldoen aan de criteria van het Vlaamse logiesdecreet.”. Voorkennis van de toerist over zowel het CIB als de inhoud van het Logiesdecreet wordt verondersteld. 13.2. www.logereninvlaanderenvakantieland.be5 en www.logereninvlaanderen.be worden beheerd door vzw Logeren in Vlaanderen. De binnenlandse promotie werd eind 2012 uitbesteed aan deze vzw, die bestaat uit vijf provinciale toeristische organisaties6 en de Vlaamse Federatie voor Hoeve- en Plattelandstoerisme vzw. Ook logies uit steden kunnen toetreden tot de organisatie. De promotie van Logeren in Vlaanderen vzw bevat enkel het vergunde aanbod. Promotie via Logeren in Vlaanderen vzw kost exploitanten wel tussen 617 en 6171 euro (btw incl.).
De lokale en provinciale websites worden buiten beschouwing gelaten. Confederatie van Immobiliënberoepen. 5 Voor een toerist is het onderscheid met www.vlaanderenvakantieland.be, de koepelwebsite die onder beheer van de Vlaamse Gemeenschap staat, moeilijk te maken. 6 Westtoer apb, Toerisme Limburg vzw, Toerisme Oost-Vlaanderen vzw, Toerisme Provincie Antwerpen vzw en Toerisme Vlaams-Brabant vzw. 3 4
27 juni 2013 • 2012-0443 • Rapport 2013-3 | 7
4. Conclusie en beoordeling 14. De websites onder beheer van Toerisme Vlaanderen (zie 13.1) promoten naast vergunde vakantiewoningen, ook aangemelde en zelfs niet-aangemelde vakantiewoningen; en dus is de overheid momenteel ook vakantiewoningen aan het promoten, die ze eigenlijk zou moeten sanctioneren. De overheid beantwoordt voorts ook niet aan de decretaal verankerde verwachting in hoofde van de 712 vergunde exploitanten. Deze exploitanten verwachten met recht dat de overheid enkel hun gecontroleerde en vergunde vakantiewoningen promoot, met uitsluiting dus van alle andere vakantiewoningen. Voor de buitenlandse promotie werkt men samen met private partners, zonder deze partners te binden aan het Logiesdecreet. De promotionele verplichtingen die de overheid zichzelf oplegde middels het decreet werden hierdoor grotendeels uitgehold. De kwaliteitsgarantie voor de toerist en de concurrentievoorwaarden voor de exploitant komen in het gedrang. 15. De binnenlandse promotie voor vergunde vakantiewoningen (zie 13.2) via Logeren in Vlaanderen vzw is betalend (tot 6171 euro), niettegenstaande de decretaal gewekte verwachting dat Toerisme Vlaanderen daarvoor zou instaan en de afwezigheid van een uitvoeringsbesluit om daar een retributie voor te vragen. 16. In concreto concludeert de Vlaamse Ombudsdienst tot een schending van de ombudsnormen ‘overeenstemming met het recht’ en ‘doeltreffende algemene informatieverstrekking’, en stelt de Vlaamse Ombudsdienst vast dat de standpunten ten aanzien van de verzoekster uit Middelkerke momenteel niet verzoend zijn.
5. Aanbeveling Respecteer de decretale verplichting om enkel vergunde vakantiewoningen te promoten: òf door het zelf te doen òf door de (semi-) private partners die deze taak voor de overheid uitvoeren eraan te binden. Beantwoord zo aan de verwachting van de toerist dat promotie door de overheid een kwaliteitsgarantie biedt, alsook aan de vraag naar eerlijke concurrentie van de exploitant. Brussel, 27 juni 2013
Bart Weekers Vlaams ombudsman
27 juni 2013 • 2012-0443 • Rapport 2013-3 | 8
www.vlaamseombudsdienst.be
[email protected] 02 552 48 48
