Toeristisch Informatieblad

Toeristisch Informatieblad

Inleiding

Dessel...

Dessel is een zelfstandige gemeente in de Antwerpse Kempen. De gemeente maakt deel uit van de provincie Antwerpen, het arrondissement Turnhout en het kanton Arendonk. Het is gesitueerd op 6 km ten noorden van de gemeente Mol. Dessel maakt samen met Balen, Mol en Retie deel uit van de toeristische groep ‘Kempense Meren’. De gemeente presenteert zich graag als ‘natuurlijk veelzijdig’. Gelegen aan een kruising van kanalen staat Dessel bekend om zijn prachtige groengebieden. Dessel bezit een enorme publiekstrekker. Aan het kanalenkruispunt vind je de Sas4-Toren, een uitkijktoren van 37 meter hoog met een schitterend uitzicht op het kanalenkruispunt, de vele bossen en waterplassen die de omgeving rijk is. In het gebouw onder de Sas4-Toren vind je een tentoonstelling, die drie thema’s - het witte zand, de blauwe kanalen en het groene toerisme – combineert in één unieke opstelling. De tentoonstelling richt zich tot een breed publiek. Diverse visuele en auditieve presentatietechnieken boeien de bezoeker op een attractieve manier. De Pannenkoekenboot aan Sas 4 vormt een originele halte op uw trip. In recreatiepark Campina Strand, vroeger een schitterend moeras- en heidegebied, zijn vooral de camping, de zwem- en roeivijver en het strand populair. Dessel was de eerste gemeente in Vlaanderen die uitpakte met een mountainbikeroute, het Campinapad. Wie in een rustiger tempo wil fietsen, kan kiezen voor de bewegwijzerde themaroute Vaartketsersroute. Het fietsknooppuntennetwerk zorgt voor aansluiting met de Limburgse en de Brabantse Kempen (NL). Wie Dessel hoort, denkt aan de nucleaire activiteiten. In Isotopolis maken groepen aan de hand van een permanente tentoonstelling over kernenergie en kernafval kennis met de sector. Tegelijk is de witzandontginning een bron van industrie en toerisme. Het kwartszand is wereldberoemd en de ontginning ervan heeft een zichtbare impact op het landschap. Er zijn grote waterplassen ontstaan die na ontginning een bestemming krijgen als natuur- of recreatiegebied. De Desselaar is gastvrij. Toeristen kunnen overnachten in hotel Alauda, vakantiewoningen Kempenshuis en het Waterhuysje, camping Campinastrand en de verschillende kamphuizen. In diverse restaurants en tavernes kan je lekker en gezellig tafelen. Dessel telt nog meer plaatsen die een bezoekje waard zijn: het administratief centrum ‘De Plaetse’ met in de hal de brouwketel van de vroegere brouwerij Campina, het historisch gemeentehuis, de St-Niklaaskerk met schilderijen van Karel Ooms, de Boeretanghoeve met als oudste vermelding 1406, het vernieuwde marktplein met een pomp uit 1842 en het Campinaplein dat in 2005 werd verkozen tot het mooiste plein van de provincie Antwerpen. Je kan een rondrit langs de belangrijkste attracties maken met het toeristische treintje ‘Kempenexpress’. uitgave van

Dienst Toerisme / VVV Dessel Administratief Centrum “De Plaetse” Hannekestraat 1 2480 Dessel tel. 014 38 90 20 www.dessel.be

Fotografie

White Light Karel Verbruggen Frans Blankert Wim Wuyts Marc Slegers Stijn Eyckmans

Ontwerp en realisatie www.SVHdiezain.be

Dessel wordt in de Kempense Meren omringd door toeristische toppers als het Zilvermeer, Jachthaven Port Aventura, SunParks, de Keiheuvel, de Olmense Zoo, De Linde, de abdij van Postel en veel natuur. Dessel ligt aan Sas 4, letterlijk, op een kruispunt van al deze attracties. Kortom een ideale uitvalsbasis om de regio te verkennen.

Dessel,

groene paadjes en zilveren zomen.

Een groen lappendeken

van donkere dennenbossen, malse weiden en

wuivende maïsakkers.

De geschiedenis van Dessel Het grootste gedeelte van de geschiedenis van Dessel is verbonden met die van Mol en Balen. In de middeleeuwen vormden deze drie dorpen één voogdij, die eigendom was van het benedictijnenklooster van Corbie, een stadje niet ver van Amiens in Picardië. Omwille van de verre afstand tussen de abdij en haar goederen in de Kempen werden Mol, Balen en Dessel in de naam van de abdij bestuurd door een voogd, vandaar de benaming voogdij.

Oppervlakte: 2 703 ha Ligging:

Antwerpen Geel Kasterlee Lommel Mol Retie Turnhout E34 op

60 km 15 km 13 km 19 km 6 km 4 km 15 km 7 km

In de Schepenbank, het belangrijkste rechterlijk en bestuurlijk orgaan van de voogdij, hadden de inwoners van Dessel slechts één vertegenwoordiger. De plaatselijke voogden en de hertog van Brabant ondermijnden echter al vlug de invloed en de macht van Corbie. In 1559 besluit de abdij de voogdij Mol, Balen, Dessel te verkopen. Vanaf dan wordt zij bestuurd door Heren. De eerste in de rij was Godfried van Bocholt. Het wapenschild van Alexander-Balthazar Roelants die de heerlijke rechten in 1666 kocht, werd in 1965 ook het officiële gemeentewapen van Dessel. Met de Franse revolutie verdwenen de feodale structuren en viel de voogdij uit mekaar in drie afzonderlijke gemeenten. De zelfstandigheid van Dessel werd definitief met de Belgische onafhankelijkheid en werd sindsdien alleen nog bedreigd met de fusieplannen van de jaren zeventig, toen men van Dessel en Retie één gemeente wou maken.

Onafhankelijke Gemeente In de vroege middeleeuwen was Dessel niet alleen op bestuurlijk vlak van Mol afhankelijk, maar ook op kerkelijk vlak. De eerste sporen van een gebedshuis dateren van 1224. In dat jaar wordt Mattheus van der Haegen als kapelaan-koster vermeld, wat doet vermoeden dat er toen hier een kapel stond. De groei van de bevolking en de verre afstand tussen Dessel en de kerk van Mol deden de vraag naar een eigen zelfstandige parochie groeien. De kerkelijke overheid had wel oren naar deze vraag, vooral omdat in de winter de afstand tussen Dessel en Mol moeilijk te overbruggen was (destijds moest je via de Boeretang naar Mol). De voorwaarde was echter wel dat de inwoners van Dessel bekwaam waren om een priester te onderhouden. In 1271 werd hierover een akkoord bereikt en kan Dessel als een zelfstandige parochie beschouwd worden. Ongetwijfeld een mijlpaal in de geschiedenis van onze gemeente. In 1971 werd het zevenhonderdjarig bestaan van Dessel dan ook uitbundig gevierd.

Geschiedenis

Geschiedenis Op het grondgebied van de gemeente Dessel kruisen drie kanalen, een unicum in Europa. Het kanaal BocholtHerentals, Dessel-Schoten en DesselKwaadmechelen kruisen aan Sas 4. Dit gebied is dan ook gekend omwille van zijn watersporten. In combinatie met de talrijke fiets- en wandelmogelijkheden en de Sas4-Toren is dit een uitzonderlijk toeristisch hoogtepunt.

De geschiedenis van de kanalen In 1517 keurde Keizer Karel een project goed om een kanaal te graven met als doel een verbinding tot stand te brengen tussen de Luikse wapenindustrie en de Antwerpse haven. Door de godsdienstoorlogen viel het project echter stil.

De ontdekking van het witte zand Het wereldbefaamde “zand van Mol” is afkomstig van een afzetting uit het plioceen tijdperk. Deze zandlaag werd 2.000.000 jaar geleden gevormd in de bedding van een riviermond. Omstreeks 1850 vaarde een Mechelse schipper, zijn lichter geladen met wit zand, via het spiksplinternieuwe Kempens kanaal naar Luik. Zijn aandacht werd getrokken door het zand op de oever dat nog witter leek dan wat hij aan boord had. De schipper nam een staal, liet het keuren met als resultaat: het allerbeste zand voor het maken van glas. Het zien laden van het wit zand was voor Antoon van Eetvelde, rentmeester van de Postelse barones Elisabeth le Candèle de Gijseghem de aanleiding tot aankoop van de woeste heidegronden langs het kanaal. De ontginning van het kwartszand kon beginnen. Inmiddels is het zand dat door SCR-Sibelco ontgonnen wordt, wereldbekend en wordt kwartszand in ontelbare toepassingen gebruikt zoals bijvoorbeeld glasvezels, keramiek, glazuur, waspoeder, tandpasta enz.

De Spaanse veldheer Spinola blaast het plan in 1625 nieuw leven in, maar dan eerder als defensiekanaal. Helaas zijn er door de oorlogsomstandigheden geen financiële middelen beschikbaar. Daarna komt Napoleon terug aandraven met het plan. De werken tussen Maastricht en Bocholt startten in 1808, maar Napoleon kent zijn “Waterloo” in 1815 en de plannen belanden opnieuw in de koelkast. Na de onafhankelijkheid van België in 1830 worden de plannen opnieuw boven water gehaald. Tussen 1843 en 1860 werd het Kempens Kanaal dan ook werkelijk gegraven: 1843-1844: Bocholt-Lommel 1844-1846: Blauwe Kei-Herentals 1846-1860: Herentals-Antwerpen In een later stadium wordt het verbindingskanaal Dessel-Schoten en Dessel-Kwaadmechelen gerealiseerd. Het eindresultaat is een unieke kruising van kanalen aan Sas 4.

De Vaartketsers Wat is een vaartketser? Vroeger waren er binnenschepen zonder motor. Die schepen werden door de vaart getrokken van op de kant. Zo’n schip voorttrekken, dat noemen ze ‘jagen’. Dat werd dikwijls gedaan door mannen, vrouwen en zelfs kinderen. Maar met de tijd gebruikten ze daar ook paarden voor. De hoefijzers van die paarden ketsten af op de grindkeien van het jaagpad. Een vaartketser is dus iemand die met een paard een schip over de vaart trekt. In oorlogstijd, wanneer de paarden opgeëist werden door het leger, trokken zelfs mensen de schepen. Die mannen hadden ook dikwijls bijnamen. Op een bepaald moment waren er vier die ze de Mus, de Kraai, de Kiewit en de Koekoek noemden. En zo konden ze in Dessel zeggen dat er vier vogels waren die een schip konden voorttrekken.

Het Desselse streekproduct is genoemd naar de Vaartketsers. De Ketser is een lekkere graanjenever. Dit streekproduct is te verkrijgen in het administratief centrum “De Plaetse” en aan de Sas4Toren (tijdens openingsuren) in allerlei varianten.

Fietsers- en voetgangersbrug De fietsers- en voetgangersbrug is gelegen ter hoogte van Zanddijk over het kanaal Dessel-Schoten. Deze brug werd bij het begin van Wereldoorlog II op 10 mei 1940 opgeblazen om de opmars van de Duitse soldaten te vertragen. In 2006 werd een nieuwe brug geplaatst om het door het kanaal doormidden gesneden gebied “Het Goor” terug tot één geheel te maken. Deze brug legt een link tussen de bestaande fietspaden op de westelijke oever van het kanaal en de jaagpaden op de oostelijke oever. Zo kan de recreatieve wandelaar of fietser genieten van de uitgestippelde vaartketsersroute langs het beschermd landschap ’t Goor, en vervolgens via de nieuwe brug het natuurgebied ‘Turkije’ bereiken. Ook de wandelpaden “Groesgoorpad” en “Vijverpad” worden met elkaar verbonden zodat het aaneengesloten wandelgebied meer mogelijkheden biedt.

Bezienswaardigheden

Sas4-Toren Op het grondgebied van Dessel, Sas 4, kruisen de drie kanalen Bocholt-Herentals, Dessel-Schoten en Dessel-Kwaadmechelen, een unieke plek. Om deze reden werd er gekozen op dit kanalenkruispunt een uitkijktoren te plaatsen. De Sas4-Toren is 37 meter hoog en geeft een schitterend uitzicht. Bij helder weer kan je ettelijke kilometers ver zien. De toren telt 217 trappen en is makkelijk te betreden. Om ook mindervaliden de kans te geven hiervan te genieten, zijn er webcams op de top geplaatst waarvan de beelden onderaan te bekijken zijn. Ook op de gemeentelijke website www.dessel.be kan je de beelden bekijken. Het geeft je een impressie van wat er bovenop de Sas4-Toren te zien is, maar niets kan tippen aan de realiteit. Dus de 217 treden beklimmen loont zeker en vast de moeite. En de conditie wordt er ook niet slechter van… Voor de kinderen is er een natuurlijk speelbos waar ze naar hartelust kunnen ravotten.

Bezoekerscentrum In het gebouw onder de toren vind je een gloednieuw bezoekerscentrum waar de gemeente Dessel, NV De Scheepvaart en Sibelco NV gezamenlijk hun verhaal brengen. Dessel stelt zijn troeven voor, met de klemtoon op het groen en de vele mogelijkheden voor het wandel- en fietstoerisme. De Scheepvaart vestigt de aandacht op het belang van het kanalennet, vooral op economisch vlak maar ook voor de recreatie. Sibelco, dat in de streek al sinds de 19e eeuw kwartszand ontgint, belicht de ontginning van dit kwartszand en het belang ervan voor ons dagelijks leven. Kortom, een unieke tentoonstelling die drie belangrijke thema’s voor deze streek combineert in één unieke opstelling. Constant worden de talrijke verbanden duidelijk: tussen de kanalen en het kwartszand, de kanalen en het toerisme, de waterplassen (ontstaan door de zandontginning) en de recreatie en/of de natuur, enzovoort. De verhalen van de gemeente Dessel, De Scheepvaart en Sibelco kruisen elkaar voortdurend en lopen vaak ook parallel. De tentoonstelling richt zich tot een breed publiek. Met diverse visuele en auditieve presentatietechnieken worden de onderwerpen op een boeiende en attractieve manier aan de m/v gebracht. De Sas4-Toren is samen met de permanente tentoonstelling zeker een bezoekje waard.

Gratis toegang De toegang tot de Sas4-Toren en de tentoonstelling is gratis. Voor een groepsbezoek buiten de openingsuren of een begeleid bezoek wordt een vergoeding gevraagd.

Openingsuren De Sas4-Toren is dagelijks open en gratis te bezichtigen van zonsopgang tot zonsondergang. De tentoonstelling is van april tot en met september dagelijks, uitgezonderd op maandag, van 13 tot 17 uur geopend, onder voorbehoud van onvoorziene omstandigheden. In juli en augustus is de tentoonstelling ook geopend op maandag. Groepsbezoeken kunnen op aanvraag.

Meer info Toeristische dienst van de gemeente Dessel, tel. 014 38 99 20 of 014 38 99 35, e-mail: [email protected]

Bezienswaardigheden Dessel Markt

Het marktcentrum van Dessel werd een hele tijd geleden vernieuwd en is sindsdien een pareltje voor het oog. Omringd door schitterende gebouwen zoals de Sint-Niklaaskerk en het oud gemeentehuis, is ze zeker een bezoekje waard. Op het marktplein vind je eveneens nog de beschermde “Dorpspomp”. Deze pomp werd geplaatst in 1842. Bij de herstelling van de pomp in 1876 werd er een arduinen bovenstuk op geplaatst. Dit arduinen bovenstuk is ondertussen een beschermd monument.

Sint-Niklaaskerk De oudste gedeelten van de huidige kerk dateren vermoedelijk van het einde van de 15e eeuw. Sommige auteurs zetten resoluut de datum 1486 voorop. De toenmalige kruiskerk onderging in de 18e eeuw kleine uitbreidingen, met twee zijaltaren en twee nissen aan de hoofdbeuk. In 1863-1864 werd de kerk opmerkelijk vergroot, met een doopkapel, een sacristie en twee zijbeuken. Deze kerk kreeg het in september 1944 zwaar te verduren. Het wegtrekkende Duitse leger gebruikte de toren als uitkijkpost om het Engelse leger over het kanaal te Mol-Donk te kunnen gadeslaan. De Engelsen namen de toren met kanongeschut onder vuur en de hele kerk werd zwaar beschadigd. De commissie voor monumentenzorg kwam ter plaatse zien of de beschadigde kerk al dan niet voor herstelling in aanmerking kon komen. Ze oordeelde dat de toren hersteld kon worden en ook moesten drie muren blijven staan: ten noorden en ten zuiden de kruisbeuken en ten oosten achter het hoofdaltaar. Momenteel kunnen we dan ook spreken van een driebeukige kerk met kruisbeuk, koor met zijkapellen en westertoren. Bij de wederopbouw van de kerk werd de vloer van de kerk sterk verlaagd, zodat de oude muren ondermetseld moesten worden en oude graven, die zich in de kerk bevonden, verwijderd werden. In het torenhuis bevinden zich nog een aantal oude grafstenen, die toen bewaard werden. Er werden eveneens nog enkele fundamenten gevonden, vermoedelijk van de eerste kruiskerk.

Oud Gemeentehuis Het oude gemeentehuis was niet het eerste gemeentehuis van Dessel. Nadat Dessel een zelfstandige gemeente werd, drong de bouw van een gemeentehuis zich op. Wanneer het eerste gemeentehuis gebouwd werd is niet met zekerheid geweten, vermoedelijk tussen 1805 en 1810. Op de markt tegen het kerkhof aan, met de voorgevel naar de markt werd een gebouw opgetrokken met twee kamers en in het midden een hal. De ene kamer deed dienst als gemeentehuis, de andere als schoollokaal. Dit allereerste gemeentehuis werd afgebroken in 1934. Op 6 mei van dat jaar werd het nieuwe gemeentehuis in neorenaissancestijl ingewijd. Tussen 1934 en 1996 waren de administratieve diensten in dit gebouw gevestigd. In 1996 verhuisden zij naar het nieuwe administratieve centrum “De Plaetse”. Het oude gemeentehuis wordt nog steeds gebruikt voor huwelijken, jubileums, ed. Ook zijn er nog enkele diensten gehuisvest zoals vzw Stora, Fanc, PWA en Heemkundige Kring “De Griffioen”.

Karel Ooms Karel Ooms (1845 - 1900) werd geboren op 27 januari 1845 in een eenvoudig landbouwersgezin in het Kempense Dessel. Reeds vroeg werd duidelijk dat de jonge Ooms tekentalent bezat. Op twaalfjarige leeftijd, werd hij met de financiële steun van de gemeente Dessel, leerling aan de Antwerpse academie. Dit betekende het begin van zijn Antwerpse loopbaan als kunstschilder. Ooms vestigde zich immers definitief te Antwerpen, hoewel hij zijn familie te Dessel regelmatig bleef bezoeken. In 1865 werd Ooms laureaat van de Academie. Het was het hoogtepunt van zijn opleiding en dit werd op een passende wijze gevierd, met een feestelijke ontvangst, die de Desselse dorpsgemeenschap had voorbereid. Uit dankbaarheid voor dit feest schilderde Ooms voor de zijaltaren van de Sint-Niklaaskerk van zijn geboortedorp, twee altaarstukken: “Onze-Lieve-Vrouw die de rozenkrans geeft aan de H. Dominicus” (1866) en de “Hemelvaart van Christus”(1868).

Beziens

Administratief Centrum “De Plaetse”

Vroeger werd de zuidelijke kant van de markt gedomineerd door de gebouwen van de oude Brouwerij Campina. De brouwerij werd in de jaren 1850/60 in een ambachtelijke vorm opgericht. De oprichter was Martinus Verbeeck (1803 - 1890). Zijn kleinzoon Edmond breidde met zijn zwagers Karel en Ernest Minnen, de brouwerij uit tot een industrieel bedrijf “Verbeeck en Minnen” geheten, dat in 1922 de naam Campina kreeg en in 1929 een naamloze vennootschap werd. Naast de pils Golding Campina werd er ook nog Skipper-ale, het abdijbier Postel en een aantal tafelbieren gebrouwen. In 1987 werd de Campina opgekocht door Brouwerij Maes. Op 1 januari 1990 werd elke activiteit in Dessel stopgezet. De productie van Golding Campina gebeurt voortaan in Waarloos en de productie van Postel is aan een andere brouwerij verkocht. Het hele complex werd verkocht aan het gemeentebestuur met de bedoeling hier een nieuw administratief centrum te bouwen. Het grootste gedeelte van het gebouw werd gesloopt, met uitzondering van de brouwtoren. Deze ketel werd geïntegreerd in het administratief centrum en staat er vandaag de dag nog steeds. Het Administratief Centrum werd in maart 1996 officieel geopend en kreeg de naam “De Plaetse”. De bronzen plaat in de inkomhal legt het verband met brouwerij “De Campina” die hier gevestigd was.

Campinapleinlied Op de tonen van ‘k Heb bijna alles van Bart Van den Bossche

Refrein

Het Campinaplein Het Campinaplein geeft de Desselse dorpskern een eigentijdse en harmonische look waardoor het uitgegroeid is tot één van de trekpleisters in het centrum van Dessel. Dankzij de grote toegankelijkheid en het open karakter hadden de Desselaars, zowel jong als oud, er onmiddellijk een thuisgevoel. Het Campinaplein werd al snel een ontmoetingsplaats voor mensen van elke leeftijd. Ouderlingen uit het rusthuis dat aan het plein gelegen is, ontmoeten er de jongeren die de bibliotheek bezoeken. Vaak worden er ook allerlei evenementen georganiseerd. De streek rond Dessel is gekend voor de zandontginning. De ontwerpers van dit project hebben dit bijzonder kenmerk willen symboliseren. Zij hebben zich laten inspireren door de gele tint van het zand en hebben dan ook bij hun materiaalkeuze geopteerd voor een gele straatbaksteen. De waterplassen, ontstaan door zandontginning, worden verwerkt in een moderne waterpartij die een belangrijke functie vervult op het plein. Een bruggetje, houten terrassen, banken in blauwe hardsteen… maken er een uniek geheel van. In augustus 2005 werd het Campinaplein door Radio 2 uitgeroepen tot het mooiste plein van de provincie Antwerpen. Bart Van den Bossche schreef hiervoor het Campinapleinlied op de tonen van ‘k Heb bijna alles. In september 2006 werd dit plein verrijkt door het schitterende kunstwerk “De Kanaalnimfen” van Lieven Maes. Uit een ruw blok Belgisch arduin van maar liefst 8 ton heeft de kunstenaar drie vrouwenfiguren, ‘nimfen’, uitgehouwen die het blok met hun gestileerde rondingen omgeven. Hun armen verstrengelen zich als vleugels bovenaan het blok. Vanuit deze kruising vloeit er water over de nimfen, wat hun gladde sensualiteit nog vergroot. Zo creëert Lieven Maes een spel van contrasten nl. steen en water, ruw en zacht, beweging en stilstand, eeuwigheid en vergankelijkheid en tegelijk een effect van klatering en schittering.

Mocht je toevallig eens in Dessel zijn Neem dan toch eventjes tijd Ga er genieten van het beste plein Je zorgen ben je snel kwijt

’t Is in de Kempen, dus het is er stil Er is zelfs water, zoveel je maar wil Is het te warm, dan heb je de fontein Dat is een stuk van het Campinaplein Je kan er drinken van het beste bier Ja, zo nen Helles zorgt voor veel plezier Hij werd gebrouwen op’t Campinaplein Ja, je kan op slechtere plaatsen zijn Of je voor Witgoor bent of Dessel Sport Of een beroemde motorcrosser wordt Al ben je groot, al ben je heel erg klein Kom eens genieten op het beste plein En Desselina speelt accordeon En de fanfare met een bombardon Ze komen spelen op dit heerlijk plein Je moet er komen, ja, je moet er zijn Je hebt er zeker al wel van gehoord ’t Is hier dat men zo druk naar water boort En als je ’t op het plein te rustig vindt Ga dan naar Graspop of naar Dessel Swingt Dus goede vrienden, het is een feit De rest van Vlaanderen is zijn titel kwijt En dat zal zeer doen, zeker, dat doet pijn Dessel heeft gewoon het beste plein

swaardigheden

Bezienswaardigheden Kerk van de Heilige Familie Op 15 september 1935 werd de kerk van de heilige familie in het gehucht Witgoor plechtig ingezegend. Op 29 maart 1936 werd voor het eerst orgel gespeeld. Het orgel is afkomstig uit de kerk van Retie en werd in 1979 geklasseerd. De orgelkast dateert van 1730 en het muziekmondstuk van de pijpen dateert van 1630. De kerk van Witgoor wordt reeds van bij de stichting bediend door paters van Postel. De kerk werd ontworpen door architect Stan Leurs en getuigde van een vooruitstrevende architectonische opvatting. Wanneer in werken over moderne bouwkunst de naam van Leurs vemeld wordt, wordt ook meestal naar zijn verwezenlijkingen in Witgoor verwezen.

Kapel van het Heilig Kruis Naast de kerk van het centrum had vroeger elk gehucht ook een eigen kapel. Alleen de kapel van de heide staat er nog. Over de stichting van deze kapel schreef pastoor Wuydts in de 18e eeuw het volgende: “Op het einde van de vasten van het jaar 1704 maakte men op het landelijk gehucht, in de volksmond de heyde, een berg ongeveer in het midden van de huizen. Deze berg werd Calvarieberg genoemd. Op paas-zaterdag 21 maart, trokken we in processie naar die berg, plaatsten er een kruis en bevestigden daarop het beeld van de gekruisigde Christus. Dit deden we met uitdrukkelijke toestemming van de Heer Vicarius van ‘s Hertogenbosch, Petrus Govarts, op grond van sessie 25 in het decreet over de aanroeping van relikwieën van de heiligen.”

De pastorie In 1778 is men begonnen aan de bouw van deze pastorie. Het werd een groot huis met ruimte voor drie geestelijken en een dienstmeisje. Naast de pastoor en de kapelaan verbleef er immers ook de rector van de Latijnse school. Op het gelijkvloers waren trouwens twee klaslokalen voorzien voor deze school. Latijnse scholen waren in de 17e en 18e eeuw geen uitzondering in de Kempen. Naast Dessel hadden o.a. Retie, Mol, Geel en Turnhout een Latijnse school, waar jongens voorbereid werden op de studies voor priester of andere hogere studies. Opmerkelijk was dat heel wat studenten van buiten Dessel hier kwamen studeren. Zij kwamen vooral uit Noord-Brabant (NL), Antwerpen en regio Brussel-Leuven. De studenten verbleven hier van oktober tot einde augustus. Het schoolgeld bedroeg jaarlijks 4 gulden. Voor kost en inwoon bij Desselse burgers betaalden ze ongeveer 110 gulden per jaar. De laatste sporen van de Latijnse school dateren van 1795. De pastorie is één van de weinige historische gebouwen, die Dessel nog rijk is. Het huidige gebouw dateert van rond 1780 en is opgetrokken in een sobere maar mooie, classicistische stijl. De opbouw van de voorgevel is zuiver symmetrisch en geconcentreerd rond een middengedeelte met de deur, een venster op de eerst verdieping en een dakvenster, dat uit het schilddak springt.

Van oude pastorij naar modern sociaal huis Begin 2004 besliste de gemeenteraad de Pastorij te renoveren tot een sociaal huis. In april 2009 namen het OCMW en de sociale dienst van Dessel hier hun intrek.

De Boeretang Het oudste document in verband met de geschiedenis van deze oude hoeve gelegen aan de Witte Neet, dateert uit 1406. De onmiddellijke omgeving werd in 1976 geklasseerd als landschap. De gebouwen werden als monument beschermd in 1989. In 1831 verbeef Hendrik Conscience gedurende een tweetal maanden op de boerderij, waar hij door de verhalen van de bewoners inspiratie opdeed voor het schrijven van zijn boek “Rikke-tikke-tak”. In 1992 werden in opdracht van de huidige eigenaars de restauratie- en verbouwingswerken van stal en schuur aangevat. Zij werden omgebouwd tot een ruim en modern ingericht ontmoetingscentrum voor het geven van privé-feesten, seminaries, conferenties, huwelijksfeesten, tentoonstellingen, enz. Ook de vest rond de gebouwen werd terug opengelegd en met de Kleine Nete verbonden.

Natuur in Dessel

Natuurgebied “Het Groesgoor”

Langs de oevers van de Turnhoutse Vaart vind je het natuurgebied “Het Groesgoor”. Als je je ogen goed de kost geeft, merk je de typische begroeiing langs de waterweg. Alles wat je ziet, zowel water als natuur, is het werk van de mens. Vijftien jaar had men nodig, van 1844 tot 1859, om deze Vaart met de schop te graven. Met het graven van dit kanaal werden de dorre Kempense gronden met hun zure bodem wat vruchtbaarder gemaakt door ze te bevloeien. Vandaar de talrijke sloten en grachtjes in dit gebied. Na de aanleg van het kanaal werden beplantingen uitgevoerd. In die tijd experimenteerden de planters graag met verschillende soorten. Je vindt in het Groesgoor dan ook een variatie aan planten en bomen.

Natuurgebied “Het Goor” Het Goor, eertijds een 100 ha groot moerasgebied, werd tijdens de Eerste Wereldoorlog in bouw- en weilanden omgezet. Tussen 1934 en 1938 werden er door het gemeentebestuur visvijvers aangelegd. Eén vijver werd in 1936 verhuurd en deed al snel dienst als zwem- en roeivijver, het Campina Strand genaamd. Bij Ministerieel Besluit van 6 juli 1993 werd het landschap gerangschikt omwille van zijn natuurwetenschappelijke en esthetische waarde. De natuurwetenschappelijke waarde wordt voornamelijk bepaald door de aanwezigheid van een “frisse” tot regelmatig overstroomde zandbodem met een neutrale tot hoge zuurtegraad en een intermediair stikstofgehalte. De esthetische waarde wordt voornamelijk bepaald door de harmonische afwisseling van open plassen met rietgordel en broekbossen, Canadabossen en graslanden en door de begrenzing door het Kempens zijkanaal met zijn statige bomenrijen.

Sport & Recreatie Wandelen in Dessel De toeristische dienst en VVV-Dessel bieden je een aantal mooie wandelingen aan. De wandelbrochure, waarin alle wandelpaden gebundeld zijn, is te koop bij de toeristische dienst / VVV-kantoor voor 4 euro.

Groesgoorpad

Afstand: Vertrek en parking: Bewegwijzering: Wegen:

Strimittenpad

Afstand: Vertrek en parking: Bewegwijzering: Wegen:

10 km Brug O-Bis (Meistraat) Rode pijltjes Vooral aardewegen, een zeldzame kasseiweg, rustige asfaltwegen. 5 km Brug O-Bis (Meistraat) Groene pijltjes Vooral aardewegen, een zeldzame kasseiweg, rustige asfaltwegen.

Vijverpad

Afstand: 6 km Vertrek en parking: aan infobord vijver Campinastrand Bewegwijzering: Houten paaltjes met afgeschuinde blauwe kop Wegen: Meestal aardewegen, niet geschikt voor rolstoelgebruikers. Mits enige inspanning kunnen kinderwagens mee.

De Zandloper

Afstand: Vertrek en parking: Bewegwijzering: Wegen:

Natuurleerpad ‘Groesgoor’ Afstand: Vertrek en parking: Bewegwijzering: Wegen:

Kerkepad

5 km Brug O-Bis (Meistraat) Rode pijltjes Vooral aardewegen, een zeldzame kasseiweg, rustige asfaltwegen.

Afstand: 3,6 km Vertrek en parking: Parking Administratief Centrum “De Plaetse” Bewegwijzering: Zwarte pijltjes Wegen: Deels verharde, deels aardewegen. Geschikt voor voetgangers- en fietsverkeer. Geschikt voor kinderwagens.

4,8 km Sas4-Toren Oranje pijltjes 90% zandwegen, niet geschikt voor rolstoelgebruikers. 10% asfaltweg.

Rondom Dessel

Afstand: Lus 1 Witgoor (10 km) Vertrek en parking: Sas4-Toren Bewegwijzering: Paarse pijltjes - lus 1 Witgoor Afstand: Lus 2 Heide (7,5 km) Vertrek en parking: Kapel van het Heilig Kruis (Heide) Bewegwijzering: Paarse pijltjes - lus 2 Heide Afstand: Vertrek en parking: Bewegwijzering: Wegen:

Lus 3 Brasel (10 km) Sportpark Brasel Paarse pijltjes - lus 3 Brasel Vooral aardewegen, een zeldzame kasseiweg, rustige asfaltwegen

Natuurwandelingen met gids Natuurvereniging Den Bunt organiseert begeleide natuurwandelingen. Als je open staat voor schoonheid, als je kan genieten van de stilte, als je de rust over je heen wil laten vallen... dan moet je deelnemen aan deze wandelingen. Als een gids je bovendien nog de mooiste plekjes kan tonen, je naar de uiterste hoekjes kan brengen... dan pas is het echt genieten.

Meer info:

Roger Damen Bleukenstraat 8 2480 Dessel tel. 014-37 71 55

Sport & Recreatie Fietsen in Dessel Mountainbikeroute “Het Campinapad” Dessel was de eerste gemeente in Vlaanderen die uitpakte met een mountainbikeroute, het Campinapad. Er is de keuze uit de afstanden 29,5 / 42,5 / 48,5 of 61,5 km. De mountainbikeroute is erkend door BLOSO.

Vertrek:

• TC Spinnis, Pastorijstraat 51, Dessel-Centrum • Café De Koerel, Meistraat 146, Dessel-Witgoor

De brochure is te koop bij de toeristische dienst voor 2 euro.

Vaartketsersroute Wie in een rustiger tempo wil fietsen, kan kiezen voor de bewegwijzerde themaroute Vaartketsersroute. Ze loodst je over een afstand van ongeveer 38 km langs de mooiste plekjes van Mol, Dessel en Retie. Men kan ook kiezen voor de verkorte route van ongeveer 32 of 23 km. De brochure is te koop bij de toeristische dienst voor 2 euro.

Fietsverhuurdienst

Sportaccommodatie

Fietsen kunnen gehuurd worden bij: • Luc Smets, Boeretangsedreef 1, 2480 Dessel, tel. 014-37 73 73

Spinhallen

• vzw Fietsenatelier Mol – afdeling Dessel, tel. 0473-86 60 37 (dames-, heren-, kinderfietsen, fietsen voor mindermobielen, tandems, mountainbikes, enz.)

Pastorijstraat 51 • 2480 Dessel tel. spinhal: 014-37 28 71 tel. tennishal: 014-37 07 73

Men kan hier terecht voor de sporten: tennis, squash, zaalvoetbal, basketbal, volleybal, badminton, turnen, tafeltennis, ju-jutsu, taekwondo, mix fight, dans en duivensport.

Sportpark Brasel

Hier kan men terecht voor badminton, basketbal, volleybal en zaalvoetbal. Aan sportpark Brasel vind je de Finse Piste, een looppiste met een zachte ondergrond van houtsnippers. De piste bestaat uit drie routes: een witte route van exact 1.250 meter, een groene route van 818 meter en een gele route van 462 meter. De Finse Piste is gratis toegankelijk. Brasel z/n • 2480 Dessel Zaalwachter: 014-38 89 75 Cafetaria: 014-38 89 76

Mountainbiken onder begeleiding In samenwerking met een aantal vrijwilligers, kan je mountainbiketochten onder begeleiding van een gids ondernemen. Een ideale uitstap voor groepen die naast recreatief sporten ook nog iets willen ontdekken van de mooie natuur van Dessel en omstreken.

Meer info:

Dienst toerisme Hannekestraat 1 • 2480 Dessel tel. 014-38 99 20 [email protected]

Boottochten met De Zander

Watersport

Met passagiersboot De Zander maak je gezellige, geleide boottochten over de vele kanalen en meren die de omgeving rijk is. Van op het water kan je de prachtige Kempense landschappen bewonderen. Geniet van het rustige ritme op het water. Op sommige plaatsen moet een behoorlijk hoogteverschil overwonnen worden zodat je diep tussen de sasdeuren wegzakt.

In de omgeving van Sas 4, kan je naar hartelust watersporten. Volgende sportclubs hebben er hun vestiging:

De Zander is gemeerd in de Zilvermeerhaven Port Aventura, Zilvermeerlaan 9 te Mol.

Meer info en tarieven: Vzw Atlantis Zilvermeerlaan 10 2400 Mol tel. 014-82 95 53 www.dezander.be

Kempische Windsurfclub Mol vzw Nieuwedijk (Sas4) 2480 Dessel tel. 014-31 97 79

Mol-ski

Nieuwedijk (Sas4) 2480 Dessel tel. 014-31 69 52

Isotopolis een ontdekkingstocht door de wereld van radioactieve afvalstoffen Vlakbij de plaats waar radioactieve afvalstoffen verwerkt worden, hebben NIRAS en Belgoprocess een informatiecentrum hierover ingericht: Isotopolis. In deze permanente tentoonstelling met veel visuele informatie wordt een zo duidelijk mogelijke kijk gegeven op de wereld van de radioactieve afvalstoffen. Op de site van Belgoprocess kan een opslagplaats van geconditioneerd laagradioactief afval en een verwerkingsinstallatie voor laagradioactief vast afval bezocht worden.

Meer info:

Gravenstraat 73 2480 Dessel tel. 014-33 40 31 www.isotopolis.be

Campina Strand Het Campina Strand, gelegen midden in de kempen, is een ideaal verblijfs- en recreatiedomein van 18 hectare groot. Kamperen in de natuur, genieten van je vrijheid. Overnachting in caravan of tent onder het Kempense firmament. Het Campina Strand bestaat uit zwem-, vis- en roeivijvers. Er is ook een mooie buitenspeeltuin.

Meer info:

Zanddijk 62A • 2480 Dessel tel. 014-37 70 75 www.campinastrand.be

Overnachten in Dessel Hotel

Vakantiehuizen

Camping

Alauda

Kempenshuis

Campinastrand

Turnhoutsebaan 28 Info en reservering: tel. 014-37 50 71 www.alauda.be

Nieuwstraat 41 Info: tel. 0474-95 63 00 www.kempenshuis.be

Het Waterhuysje

Schans 6 Info: tel. 014-37 56 37 Max 10 personen www.waterhuysje.be

Zanddijk 62 A Info en reservering: tel. 014-37 70 75 www.campinastrand.be

Openingsuren VVV-kantoor

Administratief Centrum “De Plaetse” Hannekestraat 1 2480 Dessel tel. 014-38 99 20 Maandag: Dinsdag: Woensdag: Donderdag: Vrijdag:

08.30 uur – 12.00 uur 08.30 uur – 12.00 uur 08.30 uur – 12.00 uur 08.30 uur – 12.00 uur 13.30 uur – 16.00 uur 17.00 uur – 19.00 uur 08.30 uur – 12.00 uur

Sas4-Toren Nieuwedijk 72Z 2480 Dessel tel. 014-37 40 68

Van april tot en met september: Maandag: gesloten Dinsdag: 13.00 uur – 17.00 uur Woensdag: 13.00 uur – 17.00 uur Donderdag: 13.00 uur – 17.00 uur Vrijdag: 13.00 uur – 17.00 uur Zaterdag: 13.00 uur – 17.00 uur Zondag: 13.00 uur – 17.00 uur in juli en augustus eveneens geopend op maandag