Toerisme en Leefbaarheid

Toerisme en Leefbaarheid Gebiedsrapportage Utrecht De Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost

Toerisme en leefbaarheid Gebiedsrapportage Utrecht De Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost

In opdracht van de gemeente Utrecht en Toerisme Recreatie Nederland Auteurs: drs. H. Harmelink drs. J. Caalders ir. A. van Mispelaar BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving Postbus 5036 3502 JA Utrecht [email protected] www.bureauBUITEN.nl 030 - 231 89 45 Utrecht, september 2002

2

INHOUD Voorwoord

3

Samenvatting, belangrijkste conclusies en aanbevelingen

5

1.

Inleiding

11

2.

Karakterisering toerisme en recreatie in Utrecht

15

3.

Kenmerken respondenten

21 21 21 27

4.

Oordeel over recreatie en toerisme

31 31 35 37 41

3.1 Respons 3.2 Kenmerken bewoners 3.3 Kenmerken bedrijven

4.1 4.2 4.3 4.4

Algemeen beeld: open antwoorden Promotie recreatie en toerisme in Utrecht Mening over specifieke onderwerpen Wie hebben er overlast?

BIJLAGEN

BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving

45

1

2


Voorwoord Toerisme vormt voor steeds meer steden, kleinere gemeenten en delen van het platteland een belangrijke bron van inkomsten en levert zodoende een belangrijke bijdrage aan de (regionale) economie. Dit gaat gepaard met een groei van het aantal banen, een groei van de omzet voor onder andere horeca en detailhandel en meer algemeen een groter draagvlak voor voorzieningen. Naast deze economische effecten zorgt toerisme ook voor gezelligheid en levendigheid. Tegelijkertijd kan recreatie en toerisme plaatselijk ook overlast veroorzaken. Parkeerproblemen, lawaaioverlast, files en het gedrag van toeristen kunnen bronnen van ergernis zijn. Toerisme Recreatie Nederland (TRN) is voorstander van duurzame groei van het toerisme. Draagvlak voor toeristische ontwikkeling onder bewoners en bedrijven is hierbij een voorwaarde. Dit is van belang voor de leefbaarheid in het gebied en bevordert ook de toeristische aantrekkelijkheid ervan. Het thema “toerisme en leefbaarheid” heeft relevantie voor lokale bevolking, voor de sector én voor toeristen. Reden genoeg om ook beleidsmatig aandacht te besteden aan de sociale gevolgen van toerisme. Structurele beleidsaandacht voor het thema ontbreekt echter vooralsnog, ook in veel gemeenten en regio’s waar toerisme een sector van betekenis is. Dit is terug te voeren op beperkte beleidsaandacht voor toerisme en recreatie in het algemeen, maar ook aan de relatieve “ongrijpbaarheid” van het begrip leefbaarheid. Vanuit deze overweging heeft TRN het initiatief genomen om een meetlat te ontwikkelen waarmee de effecten van toerisme op leefbaarheid in verschillende gemeenten en regio’s systematisch in kaart kunnen worden gebracht. De meetlat is ontwikkeld door BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, in samenwerking met Wageningen Universiteit. Bij de ontwikkeling van het instrument is een begeleidingscommissie betrokken geweest. Deze begeleidingscommissie bestond uit vertegenwoordigers van de Koninklijke Horeca Nederland, Recron, VNG, NHTV en TRN. Ook is gebruik gemaakt van kennis en ervaringen die elders zijn opgedaan (eerder onderzoek, ervaringen van gemeenten en andere kennisinstellingen). De meetlat biedt inzicht in de relatie tussen toerisme en leefbaarheid in een gebied en biedt tevens aanknopingspunten voor (gemeentelijk) beleid op dit vlak. Utrecht is één van de gebieden waar de meetlat in 2002 is toegepast. TRN is tevreden over de aandacht die er vanuit de gemeente Utrecht is voor het onderwerp leefbaarheid en toerisme. Het feit dat het thema bij de gemeente op de agenda staat is een belangrijke stap op weg naar structurele beleidsaandacht voor een sociaal draagvlak voor toerisme. Namens TRN Astrid van der Kamp


3

4


Samenvatting, belangrijkste conclusies en aanbevelingen Onderzoek naar toerisme en leefbaarheid Draagvlak voor toerisme onder bewoners en bedrijven is belangrijk voor verdere ontwikkeling van de sector. Het bevordert ook de toeristische aantrekkelijkheid van een stad of dorp. Het thema ‘toerisme en leefbaarheid’ heeft relevantie voor de lokale bevolking, voor de sector én voor bezoekers. Reden genoeg om ook beleidsmatig aandacht te besteden aan de sociale gevolgen van toerisme. Vanuit deze overweging heeft de gemeente Utrecht besloten deel te nemen aan de ‘monitor toerisme en leefbaarheid’ die in opdracht van Toerisme Recreatie Nederland is ontwikkeld door Bureau BUITEN. De monitor bestaat uit enquêtes gehouden onder bedrijven (100) en bewoners (300), aangevuld met een paar gesprekken met vertegenwoordigers van bedrijven en bewoners. Het onderzoek is uitgevoerd in de wijken die uit toeristisch oogpunt het meest interessant zijn en waar de meeste bezoekers van buiten komen: de Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost. Het onderzoek is bedoeld om eventuele overlast te signaleren en aan te kunnen pakken, en om problemen in de toekomst zoveel mogelijk te voorkómen. Ook de bijdrage die toerisme volgens bewoners en bedrijven levert aan de kwaliteit van de leefomgeving, is in kaart gebracht. Op basis van de resultaten worden aanbevelingen gedaan voor de gemeente en voor de sector. Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat leefbaarheid in belangrijke mate een subjectief begrip is.

Utrecht: toerisme verweven met de stad Utrecht heeft zich de afgelopen jaren steeds meer geprofileerd als ‘cultuurhistorische bestemming’. Vooral de investeringen in het Museumkwartier hebben bijgedragen aan een verbetering van de uitstraling van de stad in dit opzicht. Ongeveer een vijfde van de werkende bewoners is zelf werkzaam in toerisme of horeca of geeft aan voor zijn werk in aanraking te komen met toeristen. Voor bedrijven geldt dat 16% substantiële inkomsten (meer dan 10% van de totale inkomsten) uit recreatie en toerisme heeft en nog eens 20% heeft ‘enige’ inkomsten (minder dan 10%) uit toerisme. Een achtergrondanalyse van de relatie tussen toerisme en leefbaarheid in Utrecht geeft geen aanleiding om grote problemen op dit vlak te verwachten. Er is geen sprake van ‘gescheiden werelden’ waar het gaat om toeristen en bewoners. Er is geen ruimtelijke scheiding zoals in Amsterdam en bewoners maken op grote schaal zelf ook gebruik van de culturele en horecavoorzieningen in de stad. Meer dan 60% van de ondervraagden bezoekt minimaal een keer per maand een culturele voorziening in de stad. Bijna 90% van de bewoners geeft aan minimaal een keer per maand een horecavoorziening te bezoeken, 40% doet dit vaker dan een keer per week. Toeristische attracties zijn minder populair: meer dan de helft bezoekt ze minder dan een keer per jaar. Interessante initiatieven zijn een platform waarin bewoners van de binnenstad en horecaexploitanten regelmatig overleg plegen over manieren om de overlast te beperken. En het bewonerscollectief ‘Gastheerschap en Cultuur’, dat is opgericht door bewoners van het Museumkwartier. Bewoners die hierbij zijn aangesloten organiseren op kleine schaal voorstellingen, exposities en muziekuitvoeringen voor andere bewoners en geïnteresseerde


5

bezoekers. Via RonDom, de ‘culturele VVV’, kunnen bezoekers veel informatie krijgen over cultuur en cultuurhistorie van Utrecht. Een meerderheid van de bewoners en de bedrijven vindt de bevolking van Utrecht gastvrij. De percentages liggen echter substantieel lager dan in de andere onderzochte gebieden (Hoenderloo, Beekbergen, Giethoorn en De Kempen). Zowel bewoners als bedrijven zijn over het algemeen tevreden over het wonen / gevestigd zijn in Utrecht; 93% van de bewoners en 85% van de bedrijven vindt Utrecht een prettige gemeente om te wonen / gevestigd te zijn. Ook is men is te spreken over de centrale ligging, de binnenstad en de voorzieningen. Als minder aantrekkelijke kanten worden onder andere de parkeerproblemen, het straatbeeld (bewoners) en criminaliteit (bedrijven) genoemd. Dit komt in grote lijnen overeen met gegevens uit de ‘Utrecht Monitor’.

Algemeen beeld: tevreden Uit het onderzoek blijkt dat maar een heel klein percentage van bewoners en bedrijven echt problemen heeft met toerisme. ‘Alles overziend’ is maar een paar procent van de mensen negatief. Bijna 81% van de bewoners en 78% van de bedrijven is ‘alles overziend’ positief. Meer dan een derde van de bewoners en ruim de helft van de bedrijven merkt weinig van het toerisme. Van de bewoners vindt meer dan de helft het overwegend een ‘gezellige drukte’. Tachtig procent van de bewoners kan spontaan één of meer positieve kanten van toerisme noemen, waarbij vooral gezelligheid en levendigheid hoog scoren. Minder dan de helft van de ondervraagde bewoners noemt spontaan negatieve kanten van toerisme. Vijf bedrijven (5%) en 22% van de bewoners heeft wel eens overlast. Dat is vooral tijdens evenementen, in het hoogseizoen en in de weekenden. Als overlastveroorzakers worden dagjesmensen, cafébezoekers, winkelend publiek en jongeren aangewezen.

Minpunten: vuil en rommel op straat en parkeren Wanneer daar expliciet naar wordt gevraagd door middel van stellingen blijken vooral de door recreatie en toerisme veroorzaakte vuil en rommel op straat bij veel mensen ergernis te veroorzaken. Bijna de helft van de bewoners en de bedrijven heeft hier last van. Dit scoort hoger dan parkeren (ongeveer een derde) en drukte op de wegen (een kwart van de bewoners en een vijfde van de bedrijven) en veel hoger dan vermindering van de veiligheid. De langere wachttijd in winkels vanwege recreanten en toeristen is geen ‘issue’ in Utrecht. Men vindt ook niet dat bezoekers te weinig rekening houden met de waarden en normen en het is niet vervelend dat toeristen door de stad lopen.

Toerisme: belangrijke bijdrage aan de stad Aan de positieve kant wordt toerisme door een overgrote meerderheid van de respondenten ‘gezellig’ gevonden. Slechts 7% van de bewoners en 2% van de bedrijven is het oneens met de betreffende stelling. Driekwart van de bewoners (74%) is er trots op dat toeristen de stad bezoeken. Men is van mening dat toerisme belangrijk is voor de economie

6


van Utrecht; 91% van de bedrijven en 92% van de bewoners vinden dat recreatie en toerisme belangrijk zijn voor de economie van de stad. Een ruime meerderheid van de respondenten ziet dat er vanwege het toerisme méér wordt gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte. Zeker in vergelijking met de andere onderzochte gebieden scoort Utrecht hier hoog. Ook de bijdrage aan het aanbod van voorzieningen wordt gewaardeerd.

Toekomst: goede vooruitzichten Toerisme wordt belangrijk gevonden voor de toekomst van Utrecht. Men verwacht ook niet dat toerisme in de toekomst tot méér problemen zal gaan leiden; 84% van de bewoners en 88% van de bedrijven is het namelijk niet bang voor toekomstige toeristische ontwikkelingen. Het percentage dat hier bevestigend op antwoordt is lager dan het aandeel dat aangeeft nu wel eens overlast te hebben. Het aandeel bedrijven dat aangeeft toerisme belangrijk te vinden voor de toekomst van het eigen bedrijf is hoog in vergelijking met het percentage bedrijven dat nu (substantiële) inkomsten heeft uit toerisme. Dat duidt op een strategisch belang van de sector voor de toekomst. Tweederde (68%) van de bedrijven en ongeveer de helft (52%) van de bewoners is van mening dat Utrecht recreatie en toerisme meer moet promoten. Van de bewoners is echter ook bijna de helft (48%) van mening dat dit juist niet wenselijk is. Ook eenderde van de bedrijven wil liever niet méér toerisme. Vormen van toerisme die vaak worden genoemd als minder wenselijk zijn massatoerisme en uitgaande jongeren. Als wordt gevraagd welke aspecten van de stad bewoners vooral onder de aandacht van bezoekers zouden brengen, wordt de historische binnenstad het vaakst genoemd. Ook andere cultuurhistorische elementen zoals de werven / grachten en de Dom willen veel respondenten onder de aandacht brengen. Verder noemt een vijfde van de bewoners en een kwart van de bedrijven het feit dat Utrecht een gezellige stad is.

Wie ervaart overlast? Wanneer wordt gekeken naar verschillen in de beleving van leefbaarheid van verschillende groepen respondenten vallen een paar dingen op. Bewoners van de Binnenstad hebben vaker last van toerisme, maar waarderen de positieve kanten ook meer. Degenen die al hun hele leven in Utrecht wonen oordelen over het geheel genomen iets vaker negatief over de gevolgen van toerisme. Tegelijkertijd zijn de autochtone Utrechters er vaker trots op dat toeristen naar Utrecht komen en zijn ze meer dan gemiddeld overtuigd van het economisch belang van de sector en van het belang voor de toekomst. Verder zijn bewoners die erg betrokken zijn bij het beleid van de gemeente kritischer over de gevolgen van toerisme. Dat geldt ook voor degenen die zelf ‘heel actief’ zijn. Mannen hebben iets vaker overlast dan vrouwen. Jongeren noemen wat vaker verkeersoverlast, terwijl ouderen wat vaker aangeven dat de veiligheid op straat is verminderd. Opvallend – maar niet direct verklaarbaar vanuit de relatie met toerisme en leefbaarheid - is dat de leeftijdscategorie 45-54 over het geheel genomen het meest negatief is. Dit is ook in de andere onderzochte gebieden het geval. Van de bedrijven is de toeristische sector (inclusief horeca) positiever dan bedrijven uit de overige sectoren. Opvallend waar het gaat om het contact met de gemeente is dat


7

bedrijven in de toeristisch-recreatieve sector veel vaker dan gemiddeld contact hebben: 13 van de 18 bedrijven uit deze sector heeft af en toe of regelmatig contact en hiervan beoordeelt de helft dit als ‘goed’. Tegelijkertijd geven bedrijven uit deze sector ook veel vaker dan gemiddeld aan dat de gemeente in haar toeristisch beleid onvoldoende rekening houdt met de belangen van bedrijven.

Toerisme, leefbaarheid en beleid: afwegen van belangen De enquêteresultaten samenvattend kan worden gesteld dat er sprake is van een goede uitgangssituatie voor toerisme en leefbaarheid in Utrecht. Men is in grote lijnen tevreden over de situatie zoals die nu is en zowel bedrijven als bewoners zien de toekomst met vertrouwen tegemoet. Deze positieve resultaten zijn verheugend, maar geen reden om verder geen aandacht meer aan het thema te besteden. Het is immers zaak om naar de toekomst toe dit positieve beeld te behouden. Hiervoor is het nodig alert te blijven op mogelijke overlastsituaties en tegelijkertijd de positieve kanten verder te ontwikkelen. Overlast kan worden aangepakt door plaatselijk gerichte maatregelen te nemen om deze te beperken. Dit is bijvoorbeeld goed mogelijk als de problemen duidelijk zijn gelokaliseerd en als de maatregelen niet indruisen tegen andere belangen. Tegelijkertijd is het belangrijk om te beseffen dat leefbaarheid in hoge mate ‘onderhandelbaar’ is. De subjectiviteit van het onderwerp maakt dat communicatie en het recht doen aan gevoelens van onmacht en onvrede van cruciaal belang zijn. Ergernissen worden vaak pas echt problemen op het moment dat ze worden verwaarloosd door degenen die ze veroorzaken (bijvoorbeeld de toeristische sector) of die ze kunnen beïnvloeden (bijvoorbeeld de gemeente). Vanuit deze overwegingen raden we de gemeente Utrecht aan op drie manieren verder aandacht aan het thema te besteden: 1. (Doorgaan met) het nemen van gerichte maatregelen waar sprake is van overlast. 2. Bij de toekomstige ontwikkeling van toerisme sector aandacht voor het versterken van de relatie tussen de toeristische sector en de stad. 3. Regelmatige communicatie tussen gemeente, sector en bevolking over toerisme en leefbaarheid. 1.

(Doorgaan met) het nemen van gerichte maatregelen waar sprake is van overlast

Het is onmogelijk om elke vorm van overlast door toerisme weg te nemen. Bepaalde vormen ‘horen er bij’. De meeste bewoners en bedrijven weten dit ook en accepteren het tot op zekere hoogte. Ook wordt overlast gecompenseerd door de positieve kanten van het leven in een stad als Utrecht. Over het algemeen zijn bewoners en bedrijven tevreden over Utrecht als woon- c.q. vestigingsplaats. Als naar de resultaten van de enquête wordt gekeken zijn er echter twee aspecten die in negatieve zin opvallen. Dat zijn “vuil en rommel op straat” en parkeeroverlast. Veel bewoners en bedrijven waarderen de bijdrage die toerisme levert aan het onderhoud van de openbare ruimte. Men is echter ontevreden over het vuil en de rommel op straat die het toerisme met zich meebrengt. Ook in algemene zin (los van toerisme) is dit een aandachtspunt voor de stad. Bovendien blijkt dat ‘netheid’ ook onder bezoekers laag scoort in vergelijking tot andere kenmerken van het toeristisch product Utrecht 1 . Een duidelijke koppeling tussen schoonmaak en toerisme kan een bijdrage leveren aan het verbeteren van het imago van de sector op dit punt. Vanuit de gemeente kan dit bijvoorbeeld door het

1

8

Zet ‘m op toerisme. Meerjarenprogramma Toerisme 2000-2004. Gemeente Utrecht.


specifiek inzetten van de toeristenbelasting voor dit doel2. Vanuit de ondernemers kan een gezamenlijke actie gericht op het schoonhouden van eigen stoep en het eigen stuk weg ook bijdragen aan een verbetering van het imago. Dit kan uiteraard gepaard gaan met de nodige publiciteit. Vooral voor bedrijven geldt dat ze meer dan gemiddeld in de onderzochte gebieden last hebben van parkeerproblemen als gevolg van toerisme en recreatie (31% tegenover 24% gemiddeld). Ook onder bewoners scoort Utrecht iets hoger dan gemiddeld, maar hier is het verschil kleiner (36% tegenover 32%). Dit is een bekend probleem dat niet eenvoudig op te lossen is. Naast het reguliere parkeerbeleid heeft de gemeenten in het verleden gerichte maatregelen genomen om de overlast voor bewoners in specifieke situaties te verminderen. Bijvoorbeeld door het afsluiten van woonwijken voor bezoekers tijdens evenementen in de Jaarbeurs en tijdens voetbalwedstrijden van FC Utrecht. Mogelijk kan ook voor andere overlastsituaties worden bezien of dit type gerichte maatregelen werkt. Het gericht lokaal en op drukke momenten aanpakken van overlast past bij de aard van de problematiek zoals die uit dit onderzoek naar voren komt. Overlast wordt vooral ondervonden tijdens evenementen, in het hoogseizoen en tijdens de weekenden. 2.

Bij de toekomstige ontwikkeling van toerisme aandacht voor het versterken van de relatie tussen de toeristische sector en de stad

Een kenmerkend aspect van het toerisme in Utrecht is dat er geen sprake is van een sterke scheiding tussen toerisme en lokale bevolking. Er wordt gebruik gemaakt van dezelfde plekken en inwoners van de onderzochte wijken maken op grote schaal zelf ook gebruik van culturele en horecafaciliteiten. Er is een aantal initiatieven van bewoners dat zelfs nadrukkelijk aansluiting zoekt bij toerisme (‘Gastheerschap en Cultuur’, Gilde)3. De verweving van toerisme en het ‘alledaagse leven’ is kenmerkend voor Utrecht en levert in de vorm waarin het nu plaatsvindt vooral een positieve bijdrage aan de leefbaarheid. Toerisme wordt overwegend beoordeeld als ‘gezellig’. Het is belangrijk voor het sociale draagvlak om deze kwaliteit voor de toekomst te behouden en waar mogelijk te versterken. Hierbij ligt er een rol voor de gemeente en voor de sector. De gemeente kan vooral sturen via het toeristisch en aanpalend beleid. De strategie van de gemeente om cultuurtoerisme te bevorderen sluit bijvoorbeeld goed aan bij de manier waarop volgens bewoners toerisme zou moeten worden gepromoot. Als het gaat om het trekken van bezoekers is bijvoorbeeld ook het winkelbeleid van grote invloed, net zoals de plannen voor het stationsgebied. Voor het sociale draagvlak is het goed om toerisme zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de kwaliteiten van de stad zoals die door bewoners worden ervaren. De sector kan zelf ook initiatieven nemen om het draagvlak onder de bevolking te versterken. Bijvoorbeeld door af en toe ‘open dagen’ te organiseren voor bewoners. Bij de verbouwing van hotel Karel V konden bewoners bijvoorbeeld een kijkje nemen op het terrein. Bij de opening van het stadion Galgenwaard waren buurtbewoners uitgenodigd om een kijkje achter de schermen te nemen. Hiermee neemt de feitelijke parkeeroverlast tijdens wedstrijden weliswaar niet af, het werkt wel om een betere relatie met de buurt te krijgen.

2

3

Toeristenbelasting is geen ‘doelbelasting’, maar komt ten goede aan de algemene middelen. Dit is al lange tijd een discussiepunt tussen de sector en lokale overheden. Dat het ook anders kan bewijst de situatie in Apeldoorn, waar een deel van deze belasting wel direct wordt ingezet voor zaken die de sector als belangrijk bestempelt. Dit soort initiatieven kan mogelijk ook de indruk – die bij een aantal bewoners en bedrijven bestaat - dat de bevolking van Utrecht niet gastvrij is wegnemen.


9

3.

Regelmatige communicatie tussen gemeente, sector en bevolking over toerisme en leefbaarheid

Het positieve beeld is ons inziens mede te wijten aan het feit dat in elk geval op een aantal punten regelmatig overleg plaatsvindt tussen gemeente, sector en bevolking. Ondernemers in de toeristisch-recreatieve sector hebben (veel) vaker dan gemiddeld contact met de gemeente en meer dan de helft beoordeelt dit contact als goed. Zowel bewoners als bedrijven zijn bovendien in redelijke mate georganiseerd. Het voorbeeld van het Museumkwartier laat zien dat overleg tussen bewoners, bedrijven en gemeente tot bevredigende resultaten kan leiden. Dit soort vormen van overleg moet worden gekoesterd en kan op een aantal punten worden uitgebreid. Een aandachtspunt hierbij is dat bedrijven in de toeristisch-recreatieve sector – ondanks het feit dat ze zelf in meerderheid goed contact met de gemeente hebben - toch vinden dat de gemeente in haar toeristisch beleid onvoldoende aandacht besteedt aan de belangen van ondernemers. Uiteraard moet er bij het eventueel honoreren van deze belangen voor worden gezorgd dat de bestaande balans tussen toerisme en leefbaarheid niet wordt verstoord. Bij communicatie hoort ook aandacht voor de positieve effecten van toerisme. Hoewel het grootste deel van de ondervraagden in grote lijnen wel overtuigd is van de bijdrage van toerisme aan bijvoorbeeld de economie van de stad is het goed deze bijdrage ook te kwantificeren en effectief te communiceren (met aansprekende voorbeelden en vergelijkingen). In het Meerjarenprogramma Toerisme is de intentie uitgesproken de bijdrage van toerisme aan de stad (kwantitatief) in kaart te brengen. Tenslotte Op basis van het onderzoek kan worden gesteld dat toerisme, bewoners en bedrijven in de onderzochte wijken in Utrecht over het algemeen in goede harmonie samengaan. Er is geen sprake van grote knelpunten en mensen zijn overwegend positief naar de toekomst toe. Er is sprake van een goed sociaal draagvlak voor verdere investeringen in de sector. Uit reacties van bewoners kan worden afgeleid men hierbij vooral de cultuurhistorische kwaliteiten van de stad naar voren geschoven wil zien. Door goed overleg tussen sector, gemeente en bewoners en door adequaat te reageren op overlastsituaties kan het bestaande draagvlak ook naar de toekomst toe behouden blijven.

10


1.

Inleiding

Dit rapport geeft inzicht in de relatie tussen toerisme en leefbaarheid in de Binnenstad, Lombok en een deel van Utrecht Oost (gebied rond Spoorwegmuseum, Moluks Museum en Wilhelminapark). Het is gebaseerd op een enquête onder inwoners en bedrijven in deze drie wijken. Hen is gevraagd hoe zij het bezoek aan de stad van toeristen en recreanten (bezoekers van buiten de stad, waaronder bijvoorbeeld winkelend publiek) beleven: wat vindt men positief, wat negatief? Is er sprake van overlast of juist van een ‘gezellige drukte’ en waar hangt dit mee samen? Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Utrecht. Het is bedoeld om eventuele overlast te signaleren en aan te kunnen pakken, en om problemen in de toekomst zoveel mogelijk te voorkómen. Ook de bijdrage die toerisme volgens bewoners en bedrijven levert aan de kwaliteit van de leefomgeving, is in kaart gebracht. Op basis van de resultaten worden aanbevelingen gedaan voor de gemeente en voor de sector. Voor de gemeente heeft het onderzoek in de eerste plaats een inventariserende functie. De belangrijkste informatiebron voor dit onderzoek vormen enquêtes onder ongeveer 300 inwoners en 100 bedrijven in Utrecht. Daarnaast zijn gesprekken gevoerd met een aantal vertegenwoordigers van de bewoners en het bedrijfsleven in de binnenstad en met de gemeente. De enquêtes zijn gebaseerd op een meetlat die in opdracht van Toerisme Recreatie Nederland (TRN) is ontwikkeld door BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving en Wageningen Universiteit. De enquêtes zijn afgenomen door Dimensus Beleidsonderzoek. BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving is verantwoordelijk voor analyse van de data en rapportage van de resultaten. Naast Utrecht hebben nog drie andere gebieden in 2002 dit onderzoek naar toerisme en leefbaarheid laten uitvoeren. Het betreft Apeldoorn (voor de dorpen Hoenderloo en Beekbergen), Steenwijk (voor Giethoorn en omgeving) en de regio Eindhoven (voor De Kempen). Op basis van de onderzoeksgegevens uit deze gebieden samen wordt een overkoepelende rapportage opgesteld.

Achtergronden meetlat In het kader van dit project is een achtergronddocument geschreven waarin de relatie tussen toerisme en leefbaarheid wordt belicht en waarin het begrip leefbaarheid nader wordt gedefinieerd. Ook worden de mogelijkheden voor het gebruik van de meetlat toegelicht. Dit document is op te vragen bij TRN. De meetlat is gebaseerd op een literatuurverkenning van het begrip leefbaarheid, eerdere onderzoeken naar de relatie tussen toerisme en leefbaarheid en een workshop met (ervarings-) deskundigen. Een eerste versie is uitgebreid besproken met de klankbordgroep waarin vertegenwoordigers uit verschillende belangenorganisaties zitting hebben4 en met de deelnemende gemeenten en regio. Hieronder geven we kort een aantal achtergronden en overwegingen weer.

4

Hierin zijn Recron, Koninklijke Horeca Nederland, VNG, NHTV en TRN vertegenwoordigd.


11

Leefbaarheid: subjectief Leefbaarheid is een subjectief begrip. Wat de één prima vindt om te wonen en te werken, kan voor een ander onaanvaardbaar zijn. Leefbaarheid kan dan ook het beste worden begrepen als de mate waarin de omgeving voldoet aan de wensen, waarden en normen van de gebruikers van die omgeving. Deze wensen, normen en waarden zijn niet onaantastbaar of statisch, maar passen zich aan aan veranderende omstandigheden en ambities. •

•

•

•

Leefbaarheid veronderstelt een zekere balans tussen de verschillende belangen. Het is niet altijd makkelijk om tot een dergelijke balans te komen. Wanneer de balans tussen verschillende belangen ernstig is verstoord, gaat leefbaarheid van de een ten koste van de ander. Dit is vooral ernstig wanneer het daarbij gaat om onomkeerbare gevolgen. Wanneer het gaat over leefbaarheid is niet alleen de feitelijke situatie van belang, maar ook de angst voor mogelijke toekomstige veranderingen. Onzekerheid over iets wat komen gaat en directe betekenis heeft voor de persoonlijke leefsituatie, gaat meestal gepaard met heftige emoties. Leefbaarheid wordt als begrip vooral tevoorschijn gehaald, wanneer groepen zich bedreigd voelen. Gevoelens van onmacht zijn van wezenlijk belang, wanneer problemen als ‘leefbaarheidsvraagstukken’ worden gedefinieerd. Dit hangt onder andere samen met de mate waarin men toegang heeft tot besluitvormingscircuits en men controle kan uitoefenen op naleving van afspraken en toezeggingen. Leefbaarheid hangt ook af van het referentiekader van mensen. Waar vindt men dat men recht op heeft? Het besef dat er iets niet klopt in de leefsituatie kan ook geleidelijk ontstaan, omdat men zich gaat refereren aan de situatie van anderen, die in andere, betere omstandigheden leven. In hoeverre vindt men effecten op de leefsituatie ‘aanvaardbaar’. Zijn de invloeden dragelijk, worden ze gecompenseerd en in hoeverre kan men zich ermee verzoenen dan wel zich eraan aanpassen.

Meetlat: objectiveren De meetlat biedt de mogelijkheid om de beleving van leefbaarheid te objectiveren. Het instrument kan worden ingezet om de huidige situatie in kaart te brengen, maar ook om te voorkomen dat iets een probleem wordt. De uitkomsten kunnen worden beschouwd als waarschuwingssignalen, op basis waarvan tijdig actie kan worden ondernomen. De meetlat biedt aanknopingspunten voor het voeren van beleid ter versterking van het sociale draagvlak voor toerisme. Het moet worden gezien als een eerste stap in een verder traject rondom toerisme en leefbaarheid. Of een vervolgtraject nodig is, en hoe dat eruit moet zien, kan mede worden bepaald op basis van de uitkomsten van de enquête. De uitkomsten vormen ook een middel om het thema bespreekbaar te maken. De meetlat bevat een dertigtal vragen over zowel positieve als negatieve aspecten van toerisme. Er wordt gevraagd naar ruimtelijke (o.a. parkeren, verkeer, onderhoud openbare ruimte), economische (o.a. voorzieningen, belang voor lokale economie) en sociale (o.a. sociaal-culturele voorzieningen, gezelligheid, aantasting normen en waarden) gevolgen van toerisme. Ook wordt gevraagd om een ‘overall’ reactie te geven. Aan bedrijven en bewoners zijn zoveel mogelijk dezelfde vragen voorgelegd. In sommige gevallen was het echter noodzakelijk om de vraagstelling iets aan te passen. Daarnaast had elk onderzoeksgebied de mogelijkheid om vijf gebiedsspecifieke vragen aan de enquête toe te voegen.

12


Verantwoording Voor de steekproef onder inwoners is gebruik gemaakt van bestanden van Omnidata. De enquêtes zijn telefonisch afgenomen. Bewoners zijn zowel overdag (’s middags) als ’s avonds benaderd, op doordeweekse dagen. De steekproef omvatte ongeveer 600 adressen, waaruit uiteindelijk 299 enquêtes zijn gerealiseerd. Voor de steekproef onder bedrijven is gebruik gemaakt van het bestand van de Kamer van Koophandel. Bedrijven zijn overdag (’s ochtends en ’s middags) benaderd, op doordeweekse dagen. De steekproef onder bedrijven bestond uit ongeveer 200 bedrijven, waaruit uiteindelijk 100 enquêtes zijn gerealiseerd. Wanneer een bewoner niet thuis werd getroffen of wanneer bij een bedrijf de telefoon niet werd aangenomen, zijn deze opnieuw benaderd, net zolang tot contact tot stand kwam of totdat het quotum van te halen enquêtes was bereikt. Als het moment waarop werd gebeld niet schikte, was er de mogelijkheid om een afspraak te maken om op een later tijdstip terug te bellen. In alle onderzochte gebieden zijn ongeveer 300 bewoners en 100 bedrijven ondervraagd. De enquêtes die in Utrecht zijn afgenomen rechtvaardigen conclusies op het niveau van het onderzochte gebied in de stad (Binnenstad, Lombok en Oost). Voor het maken van kruistabellen om verschillen tussen afzonderlijke subgroepen te duiden zijn in sommige gevallen de absolute aantallen (zeker bij bedrijven) echter vaak te klein.

Leeswijzer Een samenvatting en de belangrijkste conclusies en de aanbevelingen zijn voorin dit rapport opgenomen. Dit deel geeft een goede indruk van de resultaten. Het hoofdrapport is bedoeld voor de lezer die geïnteresseerd is in details van het onderzoek. Deze worden geïllustreerd aan de hand van figuren en een enkele tabel. De aanbevelingen zijn niet afzonderlijk in het hoofdrapport opgenomen. In de bijlagen is een overzicht van alle rechte tellingen opgenomen en tevens een paar kruistabellen. In het hoofdrapport wordt allereerst kort een beeld geschetst van de Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost en van het toerisme in deze wijken. Deze schets is belangrijk om de uitkomsten van het onderzoek in perspectief te kunnen plaatsen. Vervolgens worden in de hoofdstukken 3 en 4 de resultaten van de enquête weergegeven. Hoofdstuk 3 spitst zich toe op de kenmerken van de respondenten en in hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de mening van bewoners en bedrijven over toerisme. Waar dat relevant is vergelijken we de resultaten in Utrecht met de uitkomsten in de andere onderzochte gebieden (Hoenderloo / Beekbergen, Giethoorn en de Kempen). Deze cijfers zijn opgenomen als indicatie, waarbij wel rekening moet worden gehouden dat de gebieden qua grootte en type van elkaar verschillen.


13

14


2.

Karakterisering toerisme en recreatie in Utrecht

In dit hoofdstuk geven we een korte karakterisering van de onderzochte wijken van Utrecht (de Binnenstad, Utrecht Oost en Lombok), en van de aard van het toerisme in deze gebieden. Ook wordt op basis van eerder onderzoek en van gesprekken met sleutelpersonen een inschatting gegeven van de punten waarop leefbaarheidsproblemen kunnen worden verwacht. Algemeen Utrecht is de tweede monumentenstad van Nederland. De geschiedenis gaat terug naar de Romeinen, die in 47 na Christus een castellum stichtten als onderdeel van versterkingen langs de Rijn. De naam van de stad is vermoedelijk ontstaan door samentrekking van de woorden Uut (benedenstrooms) en Trecht (doorwaadbare plaats). Eind 7e eeuw vestigde de Engelse missionaris Willibrord zich in Utrecht. Daarna kreeg Utrecht grote kerkelijke macht en ontwikkelde zich als handelsstad. Het stadscentrum werd sterk bepaald door de kerk, later drukte ook de Universiteit een stempel op de Binnenstad. Tot het zuidelijk deel van de Binnenstad behoort het Museumkwartier. Dit maakt onderdeel uit van het compacte historische hart van de stad. De gemeente heeft, met behulp van Europese subsidies, de afgelopen jaren sterk geïnvesteerd in dit gebied. Doelstellingen waren onder andere het verbeteren van de verblijfskwaliteit en stimuleren van het (cultuur) toerisme. In het centrum van Utrecht wonen veel jonge mensen. Alleenstaanden, jonge stellen, soms met jonge kinderen. De gemiddelde leeftijd van de centrumbewoner is jong, de gezinsgrootte is dan ook kleiner dan gemiddeld. Lombok grenst aan de Binnenstad. De bebouwing is hoofdzakelijk vooroorlogs en divers. Een aantal jaar geleden werd Lombok nog een achterstandswijk genoemd, nu is het één van de trendy buurten van de stad. In de jaren ’70 vestigden zich in Lombok veel gastarbeiders, wat heeft geleid tot een buurt met een multiculturele sfeer. In de afgelopen decennia is via stadsvernieuwing gericht gewerkt aan verbetering van de wijk. Utrecht Oost is één van de populaire gedeelten van de stad. De buurt wordt gekenmerkt door statige herenhuizen, afgewisseld met arbeiderswoningen. De huizenprijzen liggen boven het gemiddelde. De meeste huizen zijn gebouwd aan het eind van de 19e en begin 20e eeuw. In een aantal straten is ten tijde van de stadsvernieuwing een deel van de woningen vervangen door nieuwbouw (jaren ’70 / ’80). Er wonen veel jonge gezinnen waarvan een groot deel met kinderen, maar ook middelbare paren zonder kinderen. Utrecht is door haar centrale ligging goed te bereiken vanuit alle richtingen, zowel met de auto als het openbaar vervoer. De Binnenstad en de wijken grenzend aan de singels zijn minder toegankelijk gemaakt voor doorgaand autoverkeer. In de Binnenstad en vrijwel geheel Utrecht Oost en een gedeelte van Lombok geldt betaald parkeren. Lombok wordt van de Binnenstad gescheiden door het ‘Westplein’. Deze doorgangsroute tot de stad vormt een barrière tussen beide gebieden.


15

Figuur 2.1

De onderzochte wijken in Utrecht

Bron kleine kaart: Falk stadsplattegrond Utrecht, 17e druk. Bron grote kaart: ANWB / VVV toeristenkaart Utrecht

Voorzieningen Utrecht is één van de 4 grote steden van Nederland en vervult een centrumfunctie voor een groot deel van midden Nederland. Hierbij hoort een passend voorzieningenniveau. In Utrecht zijn dan ook alle grootstedelijke voorzieningen te vinden. Er is onder andere een uitgebreid winkelapparaat met de landelijke ketens en kleine winkeltjes, antiekwinkels en speciaalzaken (zowel in de oude Binnenstad als het winkelcentrum Hoog Catharijne), een muziektheater (Vredenburg), de Stadsschouwburg en een aantal kleinere theaters. Toeristisch-recreatief aanbod Vooral de cultuurhistorische Binnenstad maakt Utrecht aantrekkelijk voor toeristen. In het Utrechtse Museumkwartier (het zuidelijk deel van de Binnenstad) is op loopafstand van elkaar een groot aantal musea gevestigd: - Van speelklok tot pierement; - Catharijne Convent; - Universiteitsmuseum; - Centraal Museum; - Aboriginal art museum - Sterrenwacht ‘Sonneborch’ - de Domtoren - Spoorwegmuseum

16


In het aangrenzende deel van Utrecht Oost zijn bovendien het Moluks Historisch Museum en het Rietveldhuis te vinden. In de binnenstad bevindt zich nog het Waterleidingmuseum, Volksbuurtmuseum Wijk C en het museum voor het kruideniersbedrijf. De middeleeuwse stadsdelen en de monumentale gebouwen vormen de perfecte setting voor het Museumkwartier. De Dom is een oriëntatiepunt en attractie, en er vlak onder bevindt zich het cultuurhistorisch informatiecentrum RonDom. Bijzonder zijn ook de werven langs de Utrechtse grachten: uniek in de wereld. Het brede winkelaanbod vormt een attractie op zich. Het aanbod bestaat onder andere uit galeries, antiek- en curiosa winkels, boekwinkels, winkels met mooie cadeaus, delicatessen, speelgoed, interieurartikelen, design, kunst, mode, muziekinstrumenten, sieraden, juwelen en uurwerken, bioscopen, theaters, muziekcentra, etc. Terrassen en een breed horeca-aanbod maken het toeristisch-recreatief aanbod compleet. Lombok wordt gewaardeerd vanwege de multiculturele sfeer. De Kanaalstraat biedt een enorm aanbod ‘exotische’ winkels. De Munt, het Museumcafé en Molen De Ster vormen de toeristische attracties van Lombok. Lombok, Oost en de oude Binnenstad lenen zich goed voor stadswandelingen. Er zijn verschillende wandelroutes, bijvoorbeeld ‘Schatzoeken in het Museumkwartier’ en de ‘Multiculturele wandeling’ door Lombok. In en rondom de Binnenstad van Utrecht vinden jaarlijks ook vele festivals en culturele activiteiten plaats. Vernieuwende, grote en bekende evenementen zijn onder andere: - Bluesfestival; - Midzomergracht festival; - Vrijmarkt en andere Koninginnedagactiviteiten; - Festival a/d Werf; - Theaterfestival De Parade; - Holland Festival Oude Muziek; - U-Dancefestival; - De Smaak van Utrecht; - Utrechts Uitfeest; - Nederlands Film Festival; - Museumnacht; - Impakt festival (nieuwe media); - Smartlappen festival; - Holland Animation Festival; - De Opkomst - Maliebaan kermis. In de gehele gemeente Utrecht zijn zo’n 20 hotels en pensions gevestigd, wat relatief weinig is: 1,0 hotel per 10.000 inwoners. Dit is minder dan in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag en ook minder dan gemiddeld in Nederland (gemiddeld zijn er in Nederland 1,9 logiesverstrekkers per 10.000 inwoners) 5 . Het totale aantal horecabedrijven (restaurants, café’s, snackverkopers, discotheken, enz.) per inwoner ligt in Utrecht hoger dan gemiddeld in Nederland, maar het aanbod blijft wel achter bij het gemiddelde van de 4 grote steden. Kenmerken bezoekers In 2000 kwamen er volgens het Continu Vakantie Onderzoek (CVO) 1,7 miljoen Nederlandse bezoekers naar Utrecht die gezamenlijk 4,1 miljoen bezoeken aflegden. Utrecht komt hiermee op de derde plaats van de elf onderzochte steden na Amsterdam en Rotterdam. De Utrechtse Binnenstad heeft wekelijks zo’n 520.000 bezoekers, ofwel 28 miljoen per jaar. 5

Horeca in Cijfers 2000. bedrijfschap Horeca en Catering, Zoetermeer, 2001


17

Hierbij zijn alle bezoekers meegenomen dus ook mensen die de Binnenstad alleen maar doorkruisen en bezoekers met een niet-toeristische bezoekreden (werken, aankopen doen of winkelen, privé bezoek, etc.). Tevens zijn buitenlandse bezoekers meegeteld6. Uit heel Utrecht en de omgeving komen mensen voor dagelijkse, verse en exotische boodschappen naar Lombok. Ook het centrum van Utrecht trekt winkelende mensen uit de gehele regio en ook dagjesmensen uit heel Nederland. Het aandeel buitenlandse toeristen is, vergeleken met steden als Rotterdam of Amsterdam, niet groot. Het grootste deel van de toeristen zijn dagjesmensen en geen verblijfstoeristen. Relaties tussen de stad en het toerisme Bewoners en toeristen in Utrecht leven niet ‘langs elkaar’. Er zijn in het centrum van Utrecht geen plekken die uitsluitend bezocht worden door toeristen, vergelijkbaar met de Dam in Amsterdam. In alle horecagelegenheden, op alle pleinen en in alle plantsoenen kunnen de Binnenstadbewoners en de toeristen elkaar ontmoeten. Er zijn een paar initiatieven in de Utrechtse binnenstad die van bijzonder belang zijn voor de relatie tussen toerisme en leefbaarheid. Er in de Binnenstad regelmatig overleg tussen horeca-exploitanten en bewoners via een speciaal daarvoor in het leven geroepen platform. Een ander initiatief betreft ‘Gastheerschap en Cultuur, een uitvloeisel van de vernieuwingen in het Museumkwartier. Bewoners stellen hun talent, locaties en gastvrijheid beschikbaar voor kleinschalige culturele activiteiten. De activiteiten zijn bedoeld voor zowel de bewoners als de bezoekers van het Museumkwartier. Ook het ‘Gilde’ is een initiatief waarbij bewoners onder andere thematische rondleidingen verzorgen voor geïnteresseerden. Aandachtspunten toerisme en leefbaarheid Uit de gesprekken en actualiteitenonderzoek komen een aantal aandachtspunten voor de relatie tussen toerisme en leefbaarheid naar voren. De plannen voor de vernieuwing stationsgebied spelen al sinds de jaren ’80. Onlangs hebben bewoners zich via een referendum kunnen uitspreken over twee verschillende visies voor het gebied. De meeste steun was hierbij voor een ‘extensieve’ ruimtelijke inrichting. Hierbij hoort ook het Westplein in de plannen betrokken. Dat kan op termijn (10-20 jaar) een verbetering van de relatie tussen Lombok en de Binnenstad creëren. Meer algemeen houden de plannen in dat zowel Hoog Catharijne als het Jaarbeursgebied ingrijpend worden vernieuwd. Hiermee kan – afhankelijk van de definitieve invulling van de plannen – een belangrijke impuls worden gegeven voor het verblijfsklimaat in dit gebied. Op korte en middellange termijn zullen de bouwactiviteiten waarschijnlijk voor overlast zorgen. De invulling van de functie (met of zonder megabioscoop, type winkels etc.) zal van grote invloed zijn voor de stad en het bezoek aan de stad. De kwaliteit van de openbare ruimte is belangrijk voor het trekken van toeristen en ook voor de leefbaarheid van de bewoners. Door het weren van auto’s en het stimuleren van fietsen en lopen is deze kwaliteit de afgelopen jaren verbeterd. Vooral bedrijven klagen echter over de verminderde bereikbaarheid. Dit geldt bijvoorbeeld voor de Burgemeester Reigerstraat (Oost), die enige tijd de status van ‘fietsstraat’ heeft gehad. De verkeerssituatie op de Kanaalstraat (Lombok) is ronduit chaotisch te noemen. Voor doorgaand autoverkeer en stadsbussen is er op zaterdag ‘geen doorkomen aan’

6

Bron: Utrecht Werkt: Trendrapportage economie 2002, Bestuursinformatie, Gemeente Utrecht

18


vanwege de auto’s die dubbel geparkeerd staan. Bij grote evenementen in de Jaarbeurs is de bereikbaarheid van andere delen van de stad slecht. Gebrek aan parkeermogelijkheden voor bezoekers en winkelend publiek is ook een aandachtspunt van ondernemers. De gemeente probeert onder andere via transferia de stroom auto’s de stad in te beperken. Bezoekers parkeren aan de rand van de stad en maken tegen zeer aantrekkelijk tarief gebruik van speciale bussen die elke 10 minuten naar het centrum rijden. Het transferium bij stadion Galgenwaard functioneerde lange tijd goed. Dit is echter opgeheven vanwege de uitbreiding van het stadion. Bezoekers van de Binnenstad zijn hierdoor aangewezen op Westraven (Kanaleneiland), dat echter veel minder gunstig is gelegen. De gemeente heeft plannen voor nieuwe transferia, onder andere bij Hooggelegen, bij Lageweide en bij de Uithof. Aan de rand van de Binnenstad is een aantal nieuwe (ondergrondse) parkeergarages gepland. Ook is het gebruik van het openbaar vervoer op koopavonden en op zaterdag tegen een gereduceerd tarief mogelijk (het zogenaamde ‘winkelkaartje’). Hierbij moet worden opgemerkt dat Utrecht een relatief kleine (qua oppervlakte) binnenstad heeft. Op dit kleine oppervlak moeten veel functies een plek krijgen waardoor de druk op de ruimte groot is. Als gevolg hiervan is het niet altijd mogelijk om ieder aspect (bijvoorbeeld het creëren van meer voorzieningen) in te passen. Dit wordt nog versterkt doordat Utrecht een historische stad is. Dit vraagt om een zorgvuldige inpassing van nieuwe functies en stelt grenzen aan bijvoorbeeld mobiliteit. Vanuit de ondernemersvereniging wordt gewezen op de positie van kleine winkels en speciaalzaken. Juist dit type voorzieningen maakt de stad aantrekkelijk. In het Museumkwartier wordt dan ook een selectief vestigingsbeleid gevoerd door de gemeente om juist die voorzieningen aan te trekken die de uitstraling van het gebied versterken. Tegelijkertijd is het voor deze ondernemers lastig om voldoende omzet te halen. De hoge huren maken de Binnenstad erg duur. Voor deze kleine winkels is het ook niet altijd haalbaar om op zondag open te zijn. Bovendien geldt deze mogelijkheid alleen voor winkels in een bepaald gebied. In Lombok behoeft de variëteit van het winkelaanbod aandacht. De Overleggroep Binnenstad is van mening dat het toerisme en de leefbaarheid voor de bewoners nu in balans zijn. Voor groei van het aantal toeristen zou het centrum vergroot moeten worden. ‘De bewoners hebben geen antihouding tegen toeristen. De Binnenstad kan het toerisme wel aan, maar veel ruimte is er niet meer. 20 jaar geleden stonden er panden leeg, deze zijn nu vol. De Binnenstad zou vergroot moeten worden, bijvoorbeeld richting Il Molino (de westkant van de Binnenstad). Tenslotte is veiligheid, zoals in alle grote steden, een belangrijk aandachtspunt. In en rond Hoog Catharijne zijn de afgelopen jaren maatregelen getroffen om de overlast door junks en daklozen te verminderen. Een gevaar hierbij is dat de overlast meer verspreid wordt over de stad.


19

Overzicht van kenmerken bewoners en bedrijven

Overzicht kenmerken bewoners Utrecht (Binnenstad, Oost en Lombok): • • • • • • • • • • •

Gemiddelde leeftijd: 41 jaar Woonduur gemiddeld: 20 jaar Meer dan de helft van de respondenten is alleenstaand Tweederde heeft een betaalde baan Weinig mensen zijn direct werkzaam in toerisme, maar ongeveer 15% komt tijdens het werk in aanraking met toeristen / recreanten Driekwart van de respondenten is HBO of universitair opgeleid Bewoners van Utrecht gaan veel uit (horecabezoek) en zijn actief Over het algemeen vindt men Utrecht een prettige gemeente om te wonen De centrale ligging, de aantrekkelijke binnenstad, de rust en de voorzieningen worden ’t vaakst genoemd als positieve elementen Negatief zijn parkeerproblemen, het straatbeeld in het algemeen, drukte en lawaaioverlast 80% is enigszins of erg geïnteresseerd in het beleid van de gemeente

Overzicht kenmerken bedrijven Utrecht: • • • • • • • • • •

20

Veel bedrijven zakelijke dienstverlening (38%) en (detail-)handel (28%) 95% heeft minder dan 10 werknemers Gemiddelde vestigingsduur 17 jaar 19% van de bedrijven zit in de recreatie en toerisme branche (incl. horeca) 36% heeft inkomsten uit recreatie en toerisme 68% heeft nauwelijks of geen contact met de gemeente; van de bedrijven die contact hebben is de helft hierover positief, de helft negatief Bedrijven in de recreatie- en toerismebranche hebben veel meer dan andere sectoren contact met de gemeente (72%) Over het algemeen vindt men Utrecht een prettige gemeente om gevestigd te zijn Het meest aantrekkelijke aspect van gevestigd zijn in Utrecht is de centrale ligging Het minst aantrekkelijke aspect van gevestigd zijn in Utrecht zijn de parkeerproblemen


3.

Kenmerken respondenten

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op kenmerken van de bewoners en bedrijven in Utrecht. Hierbij gaat het om zaken als leeftijd, woonduur / vestigingsduur, samenstelling huishouden, opleiding en hoofdactiviteit / sector maar ook om de mate waarin men betrokken is bij het beleid van de gemeente, in hoeverre men zelf (toeristische en recreatieve) activiteiten onderneemt, voor bedrijven of men inkomsten heeft uit toerisme en wat men vindt van Utrecht als gemeente om te wonen / gevestigd te zijn. Waar sprake is van opvallende verschillen wordt een vergelijking gemaakt met de kenmerken van respondenten in de andere onderzochte gebieden (Giethoorn, Hoenderloo, Beekbergen en de Kempen). Op de pagina hiernaast zijn de belangrijkste kerngegevens samengevat. Bij het lezen moet er rekening mee worden gehouden dat niet in heel Utrecht is geënquêteerd. De onderzochte wijken zijn duidelijk anders dan het Utrechtse gemiddelde.

3.1

Respons

De respons in Utrecht is erg hoog: 74% onder bewoners en 63% onder bedrijven (zie bijlage tabel III). Wanneer de respondenten worden vergeleken met de totale bevolking in de Binnenstad, Utrecht Oost en Lombok, blijkt dat het aantal vrouwen ten opzichte van het totaal iets is oververtegenwoordigd. De leeftijd van de respondenten komt redelijk overeen met die van de totale bevolking. De groep onder de 24 jaar is wat ondervertegenwoordigd, de overige leeftijdsgroepen iets oververtegenwoordigd (zie bijlage tabel IV t/m VII). Voor de bedrijven zijn geen referentiegegevens over de populatie specifiek voor de betreffende wijken bekend. Aangezien de steekproef is getrokken uit alle bij de Kamer van Koophandel geregistreerde bedrijven in de Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost kan worden aangenomen dat deze representatief is.

3.2

Kenmerken bewoners

Woonduur De gemiddelde woonduur van de respondenten is bijna 20 jaar. Utrecht scoort hiermee onder het gemiddeld van de vijf onderzochte gebieden (dit is 29 jaar). Van de respondenten woont slechts 15% al hun hele leven in Utrecht. Bijna een kwart van de inwoners woont langer dan 30 jaar in Utrecht, 19% woont er korter dan 5 jaar (zie figuur 3.1). Opleiding Van alle respondenten heeft 73% een hogere beroepsopleiding of wetenschappelijke opleiding gevolgd. Deze groep bestaat vooral uit mensen die nog niet hun hele leven in Utrecht wonen (zie figuur 3.2).


21

Figuur 3.1

Woonduur in jaren >=30 jaar 15-29 jaar 10-14 jaar 5-9 jaar < 5 jaar 0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

Figuur 3.2

Hoogst voltooide opleiding

Lagere school LBO, LTS, LHNO MAVO, MULO MBO, MTS, MEAO HAVO, VWO HBO, HTS, HEAO Universiteit 0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

* van 3 respondenten is het antwoord onbekend Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

Stadsdeel Van de respondenten woont is 49% in de Binnenstad, 20% in Utrecht Oost en 22% woont in Lombok. Aangezien de steekproef is getrokken op basis van postcodegegevens mag worden verondersteld dat deze verhouding overeenkomt met de populatiegroottes. In de Binnenstad zijn relatief veel mannen geënquêteerd (49% versus 32% in Oost en 36% in Lombok). Utrecht Oost kent langste woonduur: 32% woont er langer dan 30 jaar. In Binnenstad is dat 19%, in Lombok 28%. In de Binnenstad wonen meeste mensen tussen 5 en 9 jaar. De inwoners van Lombok zijn gemiddeld iets lager opgeleid dan in de Binnenstad en Utrecht Oost.

22


Samenstelling huishouden In vergelijking met de andere onderzochte gebieden zijn er in Utrecht relatief veel alleenstaanden (52% versus 25% gemiddeld) en minder stellen en stellen met kinderen onder de respondenten (30% en 12% versus 41% en 31% gemiddeld). De stellen met kinderen wonen vooral in Utrecht Oost en Lombok. Hoofdactiviteit Het percentage respondenten met een betaalde baan is in Utrecht relatief hoog (69% versus 51% gemiddeld). Er wonen minder gepensioneerden dan gemiddeld, wat gezien de jongere bevolking logisch is.

Figuur 3.3

Hoofdactiviteit respondenten

2% 4%

Betaalde baan (>12 uur per week)

1% 1%

Gepensioneerd Huisvrouw/man

7%

Student

7%

Zelfstandig ondernemer

10%

Werkzoekend/werkloos Arbeidsongeschikt 69%

Anders

* Van 3 respondenten is de hoofdactiviteit niet bekend Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

Aan de respondenten met een betaalde baan en aan zelfstandig ondernemers is gevraagd of ze beroepsmatig in aanraking komen (of kwamen) met recreanten en toeristen. Bijna een vijfde van de werkende respondenten geeft aan nu werkzaam te zijn in de toeristische sector of beroepsmatig in aanraking te komen met recreanten en toeristen. Figuur 3.4

Werkzaam in toerisme ik ben nu werkzaam in recreatie en toerisme 3% 15%

16% 66%

ik ben niet werkzaam in recreatie en toerisme, maar kom in mijn werk wel regelmatig in aanraking met recreanten/toeristen ik kom nu v oor mijn werk niet in aanraking met recreanten/toeristen, maar in het v erleden wel ik heb nooit in recreatie en toerisme gewerkt



23

Betrokkenheid bij beleid Aan de respondenten is tevens gevraagd naar de mate van betrokkenheid bij en geïnteresseerdheid in het beleid van de gemeente. Bijna 22% van de respondenten is heel erg geïnteresseerd in het beleid van de gemeente, meer dan de helft (60%) is enigszins geïnteresseerd en 18% van de respondenten helemaal niet. Opvallend is dat mensen die heel erg geïnteresseerd zijn in het beleid van de gemeente relatief vaker niet hun hele leven in Utrecht wonen. Van deze groep is 24% heel erg geïnteresseerd in het beleid van de gemeente, terwijl van de mensen die wel hun hele leven in Utrecht wonen slechts 7% aangeeft heel erg geïnteresseerd is te zijn. Figuur 3.5

Betrokken bij / geïnteresseerd in beleid gemeente 18%

22%

helemaal niet betrokken/geïnteresseerd enigszins betrokken/geïnteresseerd heel erg betrokken/geïnteresseerd

60% Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

Ondernemen van activiteiten Aan de respondenten is gevraagd of ze zelf gebruik maken van voorzieningen en of ze recreatieve en toeristische activiteiten in Utrecht of omgeving ondernemen. Reden voor het stellen van deze vragen is de hypothese dat mensen die zelf actief zijn de toeristischrecreatieve faciliteiten beter op waarde weten te schatten. Tegelijkertijd kan worden verwacht dat deze groep ook vaker recreanten en toeristen tegenkomt, waarmee de kans op zowel positieve als negatieve ervaringen toeneemt. Figuur 3.6

Ondernemen van activiteiten*

winkelen/ boodschappen

toerist ische att ract ies

no o it to t minder dan 1keer per jaar

culturele voorzieningen

1to t meerdere keren per jaar 1to t meerdere keren per maand vaker dan 1x per week

horecabezoek

wandelen of fiet sen

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

* Het toeristische product van Utrecht bestaat uit een geheel van culturele en historische voorzieningen/ infrastructuur, horeca en detailhandel. De toeristische attracties van Utrecht die in deze vraag zijn genoemd, zijn de Domtoren en rondvaarten. Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

24


Uit de antwoorden blijkt dat de meeste respondenten regelmatig winkelen of boodschappen doen in Utrecht of omgeving. Na winkelen/boodschappen doen is horecabezoek de meest populaire activiteit. Van de respondenten bezoekt 43% zelfs vaker dan één keer per week een horecagelegenheid. In vergelijking met de andere gebieden bezoeken inwoners van Utrecht relatief vaak culturele voorzieningen in de eigen woonomgeving. Slechts 9% van de respondenten zegt nooit een culturele voorziening te bezoeken. Recreatief wandelen of fietsen wordt door de Utrechters minder dan gemiddeld ondernomen. Om een overall beeld te hebben van de mate waarin bewoners actief zijn is een nieuwe variabele aangemaakt. Bewoners worden ‘heel actief’ genoemd als ze vier van de vijf activiteiten minimaal één keer per maand ondernemen, ‘redelijk actief’ als ze drie van de vijf activiteiten minimaal één keer per maand ondernemen, een ‘beetje actief’ als ze één of twee activiteiten minimaal één keer per maand ondernemen en ‘niet actief’ als ze activiteiten minder dan één keer per maand ondernemen. Uit figuur 3.7 blijkt dat bewoners van Utrecht allemaal ‘wel wat doen’ (slechts één respondent is niet actief). In vergelijking met de andere gebieden zijn Utrechters zelfs het meest actief: 47% is heel actief versus 21% gemiddeld. Figuur 3.7

Activiteit van inwoners Utrecht 19% heel actief 47%

redelijk actief beetje actief

34%


Prettige gemeente Volgens de inwoners is Utrecht een prettige gemeente om te wonen. Bijna iedereen is het eens met de betreffende stelling. Ruim 71% van de respondenten is het er zelfs ‘helemaal mee eens’. Slechts een paar mensen (4%) zijn ontevreden over Utrecht als woonplaats. Meest en minst aantrekkelijk aspect van wonen in Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost De centrale ligging is het vaakst genoemd als meest aantrekkelijk aspect van wonen in de Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost. Andere aspecten die zijn genoemd zijn de aantrekkelijke binnenstad, de rustige buurt, de voorzieningen zitten dicht bij elkaar en de gezellige drukte. Het minst aantrekkelijk van wonen in de Binnenstad, Lombok of Utrecht Oost zijn de parkeerproblemen (20%). Dit komt overeen met de ‘Utrecht Monitor’, waarin aan de bevolking wordt gevraagd een rapportcijfer te geven voor een aantal aspecten van de leefomgeving. In Lombok en Utrecht Oost krijgt parkeergelegenheid gemiddeld een ‘4’, in de Binnenstad zelfs een ‘3’ (zie tabel 3.2). Het straatbeeld in het algemeen is door 9% van de respondenten genoemd als minst aantrekkelijke aspect van wonen in Utrecht. Andere aspecten die zijn genoemd als minst aantrekkelijk zijn bijvoorbeeld drukte, geluidsoverlast/lawaai, rommel op straat en verkeersdrukte/overlast. Ruim 20% vindt dat er geen minder aantrekkelijke aspecten aan wonen in Utrecht zijn.


25

Tabel 3.1 Meest en minst aantrekkelijke aspecten van wonen in uw wijk* Meest aantrekkelijk abs % Minst aantrekkelijk Centrale ligging Aantrekkelijke binnenstad Rustige buurt Voorzieningen zitten dicht bij elkaar Gezellige drukte Multiculturele sfeer Ruime keuze aan voorzieningen Singels/aan het water wonen Leuk/mooi huis/buurt Groen/ natuur Veiligheid Goede bereikbaarheid algemeen Goede bereikbaarheid per auto Dichtbij station Goede bereikbaarheid per OV

Anders Geen Totaal

86 40 38 30 24 16 12 5 5 4 4 3 3 2

28,8% 13,4% 12,7% 10,0% 8,0% 5,4% 4,0% 1,7% 1,7% 1,3% 1,3% 1,0% 1,0% 0,7%

2

0,7%

14 4,7% 11 3,7% 299 100,0%

Parkeerproblemen Straatbeeld in het algemeen Drukte in het algemeen Geluidsoverlast/lawaai Rommel op straat Verkeersdrukte/overlast Junks Slechte bereikbaarheid per auto Inbraken in auto's Veiligheid op straat Horeca Dure huizenprijzen Multiculturele samenleving Woninginbraken Vandalisme (graffiti, vernielingen aan straatmeubilair, etc) Zwervers Coffeeshops Drukte door toeristen Onveilig om 's avonds over straat te gaan Slechte bereikbaarheid algemeen Hoge woonlasten Anders Geen Totaal

abs

%

59 28 18 17 14 13 8 7 5 5 5 4 4 4

19,7% 9,4% 6,0% 5,7% 4,7% 4,3% 2,7% 2,3% 1,7% 1,7% 1,7% 1,3% 1,3% 1,3%

3 3 3 2

1,0% 1,0% 1,0% 0,7%

2 0,7% 2 0,7% 1 0,3% 32 10,7% 60 20,1% 299 100,0%


Tabel 3.2

Enkele referentiegegevens uit de Utrecht monitor 2000*

Openbaar vervoer Parkeergelegenheid Verkeersveiligheid Totaal oordeel verkeer Winkels voor dagelijkse behoeften Speelgelegenheid Voorzieningen jongeren Voorzieningen ouderen Totaal oordeel voorzieningen Netheid openbare ruimte Onderhoud openbare ruimte Oordeel groenvoorziening Oordeel woonomgeving Totaal oordeel openbare ruimte Sociale samenhang Buurtoverlast Algemene evaluatie buurt Gehechtheid aan buurt Totaal oordeel sociale leefmilieu Toekomstverwachting

Binnenstad woongebied 6,8 3,1 4,4 4,7 7,4 4,7 5,5 5,0 5,7 4,9 5,6 6,7 7,3 6,1 5,4 6,7 7,6 8,3 7,0 6,7

Binnenstad winkelgebied 6,6 3,4 5,3 5,4 7,7 3,3 5,6 4,6 5,3 4,0 5,8 6,7 7,2 5,9 5,6 5,4 7,4 8,0 6,6 7,2

Lombok/ Leidscheweg 7,7 4,4 4,5 5,5 7,9 5,4 4,9 6,3 6,1 5,0 6,4 6,5 7,0 6,2 6,5 6,7 7,3 8,0 7,1 8,5

Oudwijk/ Buiten Wittevrouwen 7,3 3,9 4,4 5,2 8,4 5,9 5,0 5,8 6,3 5,8 6,3 6,6 7,5 6,6 6,4 7,9 8,2 9,0 7,9 6,5

* Een hoog rapportcijfer wil zeggen dat men tevreden is over de situatie (7,9 voor buurtoverlast wil zeggen dat men daar weinig last van heeft). Slechts een deel van de gegevens uit de monitor is hier overgenomen Bron: Utrecht Monitor, Gemeente Utrecht 2001

26


3.3

Kenmerken bedrijven

De geënquêteerde bedrijven In totaal zijn in Utrecht 100 bedrijven geënquêteerd. Bijna een vijfde van deze bedrijven bevindt zich in de recreatie en toerisme branche (inclusief horeca). Ten opzichte van de andere onderzochte gebieden zijn in Utrecht zijn relatief veel bedrijven uit de zakelijke dienstverlening geënquêteerd (38% versus 19% gemiddeld) (zie ook figuur 3.8).

Figuur 3.8

Geënquêteerde bedrijven naar branche Industrie

3%

Bouwnijverheid

4% 2% 5%

28%

Reparatie van consumentenartikelen en handel Recreatie en toerisme Vervoer, opslag en communicatie

38%

Zakelijke dienstverlening Gezondheids- en welzijnszorg 1%

19%

Overig


Bedrijfsomvang Van de geënquêteerde bedrijven in Utrecht is 36% een eenmansbedrijf, 37% heeft twee tot vier werknemers en 22% heeft tussen de vijf en negen werknemers (zie figuur 3.9 en bijlage tabel VIII). Figuur 3.9

Bedrijfsomvang 4% 1% 1 36%

22%

2-4 5-9 10-19 20-49

37%



27

Vestigingsduur De gemiddelde vestigingsduur van bedrijven in Utrecht is ruim 17 jaar. In vergelijking met de andere onderzochte gebieden zijn er in Utrecht minder bedrijven die er langer dan 30 jaar gevestigd zijn (11% versus 30% gemiddeld). Relatief veel bedrijven zitten korter dan 5 jaar in Utrecht (29% versus 23% gemiddeld). Bedrijven in de recreatie en toerisme branche zijn gemiddeld het langst gevestigd in Utrecht (37% tussen de 15-29 jaar), bedrijven in de zakelijke dienstverlening het kortst (40% korter dan 5 jaar) (zie figuur 3.10). Figuur 3.10 Vestigingsduur in jaren Utrecht 11% 29%

< 5 jaar 5-9 jaar 10-14 jaar

25%

15-29 jaar >=30 jaar 19% 16%


Inkomsten uit toerisme Bij 64% van de ondervraagde bedrijven draagt recreatie en toerisme niet of nauwelijks bij aan de inkomsten. Hiermee scoort Utrecht duidelijk ‘lager’ dan de andere onderzochte gebieden. Slechts voor 2% van de geënquêteerde bedrijven in Utrecht vormt recreatie en toerisme het hoofdbestanddeel van de inkomsten. Overigens geven ook zes bedrijven die zijn ingedeeld onder ‘recreatie en toerisme’ aan dat ze hieruit nauwelijks of geen inkomsten hebben. Dit zijn naar alle waarschijnlijkheid horecabedrijven die een voornamelijk Utrechtse cliëntèle hebben. Voor meer dan de helft van de winkels (‘reparatie van consumentenartikelen en handel’) en voor 14% van de bedrijven uit de categorie zakelijke dienstverlening geldt dat ze inkomsten hebben uit toerisme. Figuur 3.11 Inkomsten uit recreatie en toerisme7

11%

recreatie en toerisme dragen niet of nauwelijks bij aan de inkomsten

3% 2%

enige inkomsten uit recreatie en toerisme

20% 64%

recreatie en toerisme is interessant, maar niet belangrijkste inkomstenbron recreatie en toerisme draagt v oor ongev eer de helft bij aan de inkomsten recreatie en toerisme v ormt het hoofdbestandeel v an onze inkomsten


7

28

Als richtlijn is aangegeven dat ‘enige’ inkomsten wil zeggen dat tot 10% afkomstig is uit toerisme; interessant maar niet het belangrijkste: tussen de 10 tot 50%; ongeveer de helft: 50%; hoofdbestanddeel: alles daarboven.


Contact gemeente Aan de bedrijven is tevens gevraagd naar de mate van contact met de gemeente en de beoordeling van dit contact. In vergelijking met de overige gebieden hebben relatief veel bedrijven in Utrecht nauwelijks of geen contact met de gemeente (68% versus 59% gemiddeld). Van de geënquêteerde bedrijven heeft 12% regelmatig contact met de gemeente. Hiervan beoordeelt tweederde (66%) dit contact als goed. Bijna een vijfde van de geënquêteerde bedrijven heeft af en toe contact met de gemeente, hiervan beoordeelt 37% dit contact als goed. Over het geheel genomen is de helft van de bedrijven die contact hebben met de gemeente hierover positief. Bedrijven in de reparatie van consumentenartikelen en handel hebben het minst vaak contact met de gemeente, bedrijven in de recreatie en toerisme branche het vaakst (85% versus 28% heeft niet of nauwelijks contact). Van de bedrijven in de recreatie en toerisme branche beoordeelt ook de helft van de betreffende bedrijven het contact met de gemeente als goed. Figuur 3.12 Contact met gemeente 8%

4%

Nauwelijks /geen contact Af en toe contact, goed

13%

Af en toe contact, moeizaam / conflict Regelmatig contact, goed

7% 68%

Regelmatig contact, maar moeizaam / conflict


Stadsdeel Van de geënquêteerde bedrijven is 74% gevestigd in de Binnenstad, 18% in Lombok en 8% in Utrecht Oost. Bedrijven die tussen de 5 en 9 jaar zijn gevestigd in Utrecht zitten met name in de Binnenstad. Prettige gemeente Volgens de bedrijven is Utrecht een prettige gemeente om als bedrijf gevestigd te zijn. Bijna 85% van de geënquêteerde bedrijven is het eens met de betreffende stelling. Slechts 12% is ontevreden over Utrecht als vestigingsstad; 3% van de bedrijven neutraal. Bedrijven die tussen de 5 en 9 jaar gevestigd zijn in Utrecht zijn het vaker eens met de stelling dat Utrecht een prettige gemeente is om te zijn gevestigd. Bedrijven in de branche ‘reparatie van consumentenartikelen en handel’ zijn hierover het minst vaak positief, bedrijven in de zakelijke dienstverlening het meest (72% versus 95%).


29

Meest en minst aantrekkelijk aspect van gevestigd zijn in Utrecht Meningen van bedrijven over wat het meest en minst aantrekkelijke aspect is van gevestigd zijn in Utrecht lopen uiteen (tabel 3.2). De centrale ligging (31%) staat met ‘stip’ op één wat betreft meest aantrekkelijk aspect. Daarnaast zijn mooie buurt/locatie en grote afzetmarkt vaak genoemd. Aan de negatieve kant noemt 25% van de ondernemers parkeerproblemen als minst aantrekkelijk aspect. Tabel 3.3 Meest en minst aantrekkelijke aspecten van gevestigd zijn in Utrecht* Meest aantrekkelijk Abs % Minst aantrekkelijk Centrale ligging 31 31% Parkeerproblemen Mooie buurt/locatie 11 11% Veel criminaliteit Slechte bereikbaarheid Grote afzetmarkt 8 8% algemeen Slechte bereikbaarheid per Gezelligheid 4 4% auto Goede bereikbaarheid per OV 4 4% Zwervers en junks Goede bereikbaarheid in het algemeen 4 4% Vuil en rommel op straat We zitten hier al jaren 3 3% Te druk/ te veel mensen Rustige buurt 3 3% Overlast coffeeshops Geen/onvoldoende uitbreidingsmogelijkheden Parkeergelegenheid 3 3% Veel toeristen 2 2% Te weinig voorzieningen Veel voorzieningen 1 1% Veel vandalisme Goede bereikbaarheid per auto 1 1% Geen opslagmogelijkheden Anders 12 12% Anders Geen meest aantrekkelijk Geen minst aantrekkelijk aspect 13 13% aspect Totaal 100 100% Totaal

abs 25 9

% 25% 9%

7

7%

6 4

6% 4%

3 3 2

3% 3% 2%

2 1 1

2% 1% 1%

1 17

1% 17%

19 100

19% 100%


30


4.

Oordeel over recreatie en toerisme

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het oordeel van de bewoners en de bedrijven in de Binnenstad, Utrecht Oost en Lombok over recreatie en toerisme. In 4.1 beschrijven we het algemene oordeel van bewoners en bedrijven over toerisme en recreatie en geven we de spontaan genoemde antwoorden op de vraag wat positieve en negatieve kanten zijn weer. Ook de antwoorden op de open vragen van wie men last heeft en wanneer worden hier behandeld. In 4.2 wordt ingegaan op een paar vragen over promotie van de stad. De daaropvolgende paragraaf behandelt de reacties van de respondenten op een aantal stellingen. In 4.4 wordt bekeken hoe de respondenten die aangeven bepaalde vormen van overlast te hebben kunnen worden gekarakteriseerd.

4.1

Algemeen beeld: open antwoorden

Aan de respondenten is op verschillenden manieren gevraagd een oordeel te geven over recreatie en toerisme. Aan het begin van de enquête is gevraagd om aan te geven wat ze over het algemeen vinden van recreatie en toerisme in Utrecht: ‘vindt u het een gezellige drukte, merkt u er niet veel van of veroorzaakt het overlast?’. Daarna volgt een aantal algemene vragen. Vervolgens is gevraagd om spontaan positieve en negatieve aspecten van recreatie en toerisme te noemen. In de daaropvolgende vraag wordt expliciet gevraagd of men wel eens overlast heeft van recreatie en toerisme, en zo ja wanneer dat vooral is 8 en door wie deze overlast wordt veroorzaakt. Op het eind van de enquête is nogmaals gevraagd aan te geven wat men ‘alles overziend’ vindt van recreatie en toerisme. Als aan het begin van de enquête wordt gevraagd om een oordeel te geven van recreatie en toerisme, geeft een meerderheid van de inwoners van Utrecht (54%) aan dat het ‘een gezellige drukte’ veroorzaakt. Van de bedrijven ervaart 41% recreatie en toerisme als gezellige drukte. Veel bedrijven (57%) maar ook veel bewoners (37%) zeggen niet zoveel te merken van recreatie en toerisme in de stad. Volgens 4% van de bewoners en 1% van de bedrijven veroorzaken recreatie en toerisme vooral overlast (figuur 4.1). Als men over het algemeen vindt dat recreatie en toerisme een gezellige drukte veroorzaakt wil dit nog niet zeggen dat men nooit overlast ervaart. Als hier gericht naar gevraagd wordt, antwoordt 22% van de bewoners bevestigend dat men wel eens overlast heeft. Bij de bedrijven is dit slechts 5% (figuur 4.2). Op het eind van de enquête wordt opnieuw gevraagd om een totaal oordeel, maar deze vraag is anders geformuleerd: ‘wat vindt u alles overziend van recreatie en toerisme?’. Ruim 81% van de inwoners oordeelt positief, ongeveer 16% is ‘neutraal’ en slechts 3% oordeelt negatief. Bij de bedrijven is ongeveer hetzelfde beeld te zien: 78% van de bedrijven oordeelt positief en 2% is negatief. Er is geen enkel bedrijf dat recreatie en toerisme zeer negatief vindt (figuur 4.3). In vergelijking met de andere onderzochte gebieden vinden inwoners van Utrecht meer dan gemiddeld dat recreatie en toerisme leidt tot een gezellige drukte. Ook ervaren ze minder overlast van recreatie en toerisme. Ook het Utrechtse bedrijfsleven ervaart in vergelijking met

8

Aan degenen die al eerder aangaven overlast te ervaren wordt de vraag iets anders gesteld, namelijk: ‘U heeft aangegeven dat u overlast ervaart van recreatie en toerisme. Wanneer is dat vooral?’.


31

Figuur 4.1

Utrecht: eerste reactie – toerisme veroorzaakt: … Bewoners 4%

Bedrijv en

5%

1% 1%

41%

54%

37%

57%

gezellige drukte merk er niet zov eel v an ov erlast sterk wisselend

gezellige drukte merk er niet zov eel v an ov erlast sterk wisselend


Figuur 4.2

Overlast Bewoners

Bedrijv en 5%

22%

78% 95%

nee

nee

ja

ja


Figuur 4.3

‘Alles overziend’ Bewoners

0%

25%

50%

Bedrijven

75%

100%

0%

25%

50%

75%

Zeer positief

Enigszins positief

Zeer positief

Enigszins positief

Neutraal

Enigszins negatief

Neutraal

Enigszins negatief

Zeer negatief

100%

Zeer negatief


32


de andere onderzochte gebieden het minste overlast van recreatie en toerisme. Bedrijven geven gemiddeld erg vaak aan dat ze er weinig van merken. Positieve kanten recreatie en toerisme Welke bijdrage leveren recreatie en toerisme aan Utrecht en wat voegen ze toe aan het dagelijkse leven in de stad? Door de inwoners wordt de gezelligheid (39%) het meest genoemd als positieve kant van recreatie en toerisme. Ook toename van de levendigheid en van werkgelegenheid en meer/betere sociaal culturele voorzieningen worden veelvuldig genoemd. Bedrijven noemen ook vooral gezelligheid (33%). Andere veel genoemde aspecten zijn toename van de levendigheid en toename van de werkgelegenheid. Bijna een vijfde van de bewoners (19%) en een derde (32%) van de bedrijven kan geen positieve kanten noemen. Tabel 4.1

Positieve kanten aan recreatie en toerisme (meerdere antwoorden mogelijk)* Bewoners Bedrijven (N=298) (N=100) abs % abs % Gezelligheid 115 38,5% 33 33,0% Toename levendigheid ('er gebeurt nog eens wat’) 59 19,7% 17 17,0% Toename werkgelegenheid/meer banen 48 16,1% 16 16,0% Meer/beter sociaal culturele voorzieningen 45 15,1% 8 8,0% Beter onderhoud openbaar groen 12 4,0% 2 2,0% Toegankelijkheid (meer/betere fietspaden, wandelroutes, 5 1,7% 1 1,0% wegen) Voorzieningen zoals winkels, horeca, etc. 23 7,7% 9 9,0% Beter onderhoud van gebouwen, monumenten, etc 17 5,7% 4 4,0% 'Wij'-gevoel (contact/interactie met toeristen) 13 4,3% 3 3,0% (Naams)bekendheid/imago 11 3,7% 3 3,0% Toename van voorzieningen zoals winkels, horeca, etc. 11 3,7% 1 1,0% Inkomsten uit toerisme 9 3,0% 4 4,0% Overig sociaal 4 1,3% 2 2,0% Meer sociale controle op straat (veiliger gevoel doordat er meer 2 0,7% 1 1,0% mensen zijn) Identiteit van gebied/plaats 1 0,3% Overig economisch 1 0,3% Overig 5 1,7% 2 2,0% Geen positieve kanten aan toerisme in Utrecht 58 19,4% 32 32,0% * Percentages zijn ten opzichte van het totale aantal respondenten; totaal telt op tot meer dan 100% Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

Negatieve kanten recreatie en toerisme Tegenover de positieve staan de negatieve gevolgen van recreatie en toerisme. Ondanks dat meer dan de helft van de inwoners het toerisme kenmerkt als ‘gezellige drukte’ brengt deze drukte ook nadelen met zich mee. Ruim 14% van de inwoners vindt namelijk dat het door recreatie en toerisme te druk is op straat. Van de bedrijven vindt 8% dat het te druk is op straat en nog eens 8% dat er door recreatie en toerisme meer vuil en rommel op straat ligt. Een meerderheid van zowel inwoners (58%) als bedrijven (69%) vindt dat er geen negatieve kanten aan recreatie en toerisme zijn.


33

Tabel 4.2

Negatieve kanten aan recreatie en toerisme (meerdere antwoorden mogelijk)* Bewoners Bedrijven (N=214) (N=48) abs % abs % Te druk op straat 43 14,4% 8 8,0% Geluidsoverlast / lawaai 25 8,4% 3 3,0% Parkeeroverlast / onvoldoende parkeerfaciliteiten 19 6,4% 8 8,0% Vuil en rommel op straat 17 5,7% 5 5,0% (Toename) verkeersdrukte 16 5,4% 4 4,0% (Toename) vandalisme / criminaliteit / incidenten 8 2,7% 4 4,0% Geen rustige plekken meer (je komt overal mensen tegen) 8 2,7% Congestie/verkeersopstoppingen 7 2,3% 1 1,0% Te druk in sociaal culturele voorzieningen 7 2,3% Overig sociaal 7 2,3% 1 1,0% Overig ruimtelijk 7 2,3% Drugstoerisme/overlast coffeeshops junks 5 1,7% 1 1,0% Te druk in winkels, horecagelegenheden, etc (rijen voor de kassa) 5 1,7% Eigen identiteit van het gemeente gaat verloren 3 1,0% Afname toegankelijkheid 2 0,7% 2 2,0% Aantasting natuur/landschap 1 0,3% Overig economisch 1 0,3% Te weinig toeristische voorzieningen 1 1,0% Overig 1 0,3% 1 1,0% Geen negatieve kanten aan toerisme in Utrecht 172 57,5% 69 69,0% * Percentages zijn ten opzichte van het totale aantal respondenten; totaal telt op tot meer dan 100% Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

Sociale, economische en ruimtelijke gevolgen De positieve en negatieve gevolgen van recreatie en toerisme kunnen worden onderverdeeld naar ruimtelijke, sociale en economische gevolgen. Positieve gevolgen van recreatie en toerisme die zijn genoemd liggen met name op sociaal gebied (64% van de bewoners en 50% van de bedrijven noemt sociale aspecten). Bedrijven noemen wat vaker dan bewoners positieve gevolgen op economisch gebied.

Figuur 4.4

Aandeel respondenten dat positieve kanten noemt, ingedeeld naar economisch, sociaal en ruimtelijke kanten

ruimtelijk

sociaal bewoners bedrijven economisch

overig

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%


34


Spontaan genoemde negatieve gevolgen van recreatie en toerisme liggen voor de bewoners met name op sociaal (28%) en in mindere mate op ruimtelijk gebied (bijna 20%). Ook bedrijven ervaren vooral negatieve gevolgen op ruimtelijk (20%) en sociaal (17%) gebied. In vergelijking met de andere onderzochte gebieden valt op dat in Utrecht de sociale kant van toerisme vaak wordt belicht. Er worden vooral meer dan gemiddeld positieve sociale kanten genoemd. Figuur 4.5

Aandeel respondenten dat negatieve kanten noemt, ingedeeld naar economisch, sociaal en ruimtelijke kanten

ruimtelijk

sociaal bewoners bedrijv en

economisch

ov erig

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%


Wanneer overlast en van wie? Aan degenen die wel eens overlast ondervinden van recreatie en toerisme is gevraagd: • Wanneer ze vooral overlast ondervinden; • Door wie deze overlast wordt veroorzaakt. In de bijlagen (tabel IX en X) vindt u een gedetailleerd overzicht van de antwoorden op deze vragen. Uit deze tabellen blijkt dat overlast vooral wordt ervaren tijdens evenementen en festivals, in het hoogseizoen en in de weekenden. Een kleine groep heeft het hele jaar door last en een paar mensen vooral ’s nachts. Als wordt gevraagd wie deze overlast vooral veroorzaakt, worden ‘dagjesmensen’ het vaakst genoemd, gevolgd door cafébezoekers, winkelend publiek en jongeren.

4.2

Promotie recreatie en toerisme in Utrecht

Aan inwoners van Utrecht is een aantal vragen gesteld over de promotie van recreatie en toerisme in Utrecht. Aan de bedrijven is naast de vragen over promotie ook nog gevraagd wat er vooral zou moeten gebeuren om de aantrekkelijkheid van de stad voor recreanten en toeristen te verbeteren. Ruim 52% van de inwoners en 68% van de bedrijven vinden dat Utrecht recreatie en toerisme (bezoek aan de stad) meer zou moeten promoten. Op de vraag waarop men mensen zou


35

wijzen om Utrecht te promoten antwoordde de helft van de inwoners ‘de historische binnenstad’. Nog eens 30% zou mensen wijzen op de werven en grachten, 19% op de Dom, 18% op de gezellige stad/sfeer en 12% op de musea. Van de bedrijven zou 56% mensen wijzen op de historische binnenstad, 26% op de gezellige stad en sfeer, 24% op de werven en grachten en 15% op de Dom. Aan de inwoners is tevens gevraagd welke vormen van recreatie en toerisme niet moeten worden gestimuleerd. Op deze vraag is heel uiteenlopend geantwoord. Een vijfde van de inwoners noemt ‘drugstoerisme’, 17% ‘massatoerisme’ en 16% ‘uitgaande jongeren’ (zie bijlage tabel I). Figuur 4.6

Moet Utrecht recreatie en toerisme meer promoten? Bedrijv en

Bewoners

32% 45%

48%

66%

2%

7% ja ja, onder v oorwaarden nee

ja ja, onder v oorwaarden nee


Tabel 4.3

Waarop zou u mensen wijzen als u Utrecht zou moeten promoten?’* Bewoners (N=285) abs % De historische binnenstad 144 50,5% Werven/ grachten 85 29,8% De Dom 53 18,6% Gezellige stad/ sfeer 52 18,2% Musea 34 11,9% Cafés/restaurants 20 7,0% Het Museumkwartier 14 4,9% Goed winkelaanbod 9 3,2% Beperkte omvang/dorpse stad 8 2,8% Muziekcentrum/schouwburg 5 1,8% Omgeving 5 1,8% Festivals/evenementen 5 1,8% Wandelroutes 4 1,4% Veel groen Gezellige terrassen Anders 29 10,2% Ik wil Utrecht niet promoten 2 0,7%

Bedrijven (N=87) abs % 49 56,3% 21 24,1% 13 14,9% 23 26,4% 8 9,2% 4 4,6% 2 2,3% 6 6,9%

5 3 6

5,7% 3,4% 6,9%

* Meerdere antwoorden mogelijk. Percentages zijn ten opzichte van het totaal aantal respondenten; totaal telt op tot meer dan 100. Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

36


Aan de bedrijven is gevraagd wat er vooral zou moeten gebeuren om de aantrekkelijkheid van de stad voor recreanten en toeristen te verbeteren. Ook op deze vraag zijn heel uiteenlopende antwoorden gegeven. Van de bedrijven vindt 13% dat er meer sociaalculturele voorzieningen zouden moeten komen, 12% vindt dat er meer zou moeten worden schoongemaakt (minder rotzooi op straat) en nog eens 12% vindt dat er meer parkeerplaatsen zouden moeten komen. Ruim 16% van de bedrijven weet geen verbetering te noemen.

4.3

Mening over specifieke onderwerpen

Naast de ‘open’ vragen is ook gevraagd naar de mening van respondenten over specifieke onderwerpen zoals parkeeroverlast, effecten op voorzieningen en dergelijke. De stellingen die aan inwoners en bedrijven zijn voorgelegd zijn onder te verdelen in ‘ruimtelijk’, ‘economisch’ en ‘sociaal’. Het voordeel van deze manier van vragen is dat eenduidige en goed vergelijkbare antwoorden worden gegeven. Ook wordt een specifiek onderwerp onder de aandacht van de respondent gebracht. Het is wel belangrijk de antwoorden in het licht te zien van de ‘spontane reacties’ die in het voorgaande zijn beschreven. Tenslotte zijn vragen gesteld over het belang van toerisme voor de toekomst van Utrecht, over de gemeente en over de mate van gastvrijheid van de bevolking. Hieronder worden de reacties weergegeven. Ruimtelijk Wat betreft ruimtelijke gevolgen is expliciet gevraagd of men last heeft van parkeerproblemen en drukte op de wegen die door toeristen / recreanten worden veroorzaakt en naar vuil en rommel op straat. Verder wilden we graag weten of men van mening is dat er vanwege het toerisme méér wordt gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte. Uit de antwoorden blijkt dat vuil en rommel op straat voor de helft van de bedrijven en voor 44% van de bewoners een bron van irritatie is. In de stellingen scoort dit aspect zelfs het hoogste op overlast, hoewel het door slechts een paar mensen spontaan is genoemd (zie tabel I bijlage). Het beeld wat betreft parkeren komt wel overeen met de eerder gegeven open antwoorden: voor veel bewoners en bedrijven is dit een doorn in het oog. Ongeveer 36% van de inwoners en een 31% van de bedrijven geeft aan last te hebben van parkeerproblemen vanwege het toerisme. Vooral bij bedrijven is dit percentage hoger dan in de andere onderzochte gebieden (gemiddeld 24%). Het ligt echter lager dan in een aantal eerdere onderzoeken naar de relatie tussen toerisme en leefbaarheid (onder andere in een aantal kustplaatsen). Van drukte op de wegen door toeristen / bezoekers heeft een kwart van de bewoners en een vijfde van de bedrijven last. Een ruime meerderheid van de bewoners (60%) is van mening dat het onderhoud van de openbare ruimte profiteert van het toerisme9. In vergelijking met de andere onderzochte gebieden scoren inwoners van Utrecht overigens significant positiever op deze stelling. Bij de bedrijven geeft meer dan de helft aan dat dit een positief aspect is. 9

Bij deze vraag was sprake van een hoge non-respons onder bewoners (29%).


37

Figuur 4.7

Ruimtelijke gevolgen volgens bewoners en bedrijven van Utrecht in procenten oneens

Ruimtelijk

oneens

eens

bewoners

eens

bedrijven

Door recreatie en toerisme is er meer vuil en rommel op straat

Ik vind het vervelend dat ik door het bezoek van recreanten en toeristen mijn auto moeilijk kan parkeren / vanwege recreatie en toerisme heeft ons bedrijf last van parkeerproblemen Vanwege recreatie en toerisme wordt er meer gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte Ik erger me regelmatig aan / ons bedrijf heeft last van de drukte op de wegen en opstoppingen die recreanten en toeristen veroorzaken

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%


Sociaal Uit de spontane reacties bleek al dat veel inwoners en bedrijven recreatie en toerisme een gezellige drukte vinden. Dit wordt nog eens bevestigd door de antwoorden op de stelling ‘Recreatie en toerisme zorgen voor gezelligheid in mijn woonplaats’. Ruim 85% van de inwoners en 97% van de bedrijven is het eens met deze stelling. De inwoners zijn ook trots op het feit dat recreanten en toeristen naar Utrecht komen: bijna driekwart is het eens met de betreffende stelling. Met de negatieve sociale gevolgen zoals vermindering van de veiligheid op straat en waarden en normen van toeristen blijkt het allemaal wel mee te vallen. Slechts een klein percentage van de bewoners (12%) en bedrijven (9%) is het eens met de stelling dat door recreatie en toerisme de veiligheid op straat is verminderd. In vergelijking met de andere onderzochte gebieden zijn zowel de Utrechtse bewoners als bedrijven het het minst vaak eens met deze stelling. Datzelfde geldt voor de stelling ‘Recreanten en toeristen houden te weinig rekening met de waarden en normen van de bevolking in Utrecht’. Opvallend is dat bedrijven (19%) het wat vaker dan de bewoners (8%) eens zijn met deze stelling. Slechts een zeer klein percentage vindt het vervelend als recreanten en toeristen door Utrecht lopen. Dit is vergelijkbaar met het beeld in de andere onderzochte gebieden.

38


Figuur 4.8 Sociale gevolgen volgens bewoners en bedrijven van Utrecht in procenten oneens Sociaal

oneens

eens

bewoners

eens

bedrijven

Door recreatie en toerisme is de veiligheid op straat verminderd

Ik vind het vervelend als recreanten en toeristen in mijn woonplaats / vestigingsplaats lopen

Recreatie en toerisme zorgen voor gezelligheid in mijn woonplaats / vestigingsplaats

Recreanten en toeristen houden te weinig rekening met de waarden en normen van de bevolking in Utrecht

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

Ik ben er trots op dat recreanten en toeristen naar Utrecht komen Bron: BUITEN, Bureau voor Economie & Omgeving, 2002

Economisch Zowel inwoners als bedrijven zien het economisch belang van recreatie en toerisme. Bijna 92% van de inwoners en 91% van de bedrijven is het eens met de stelling ‘Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de economie van Utrecht’. Een meerderheid van de inwoners en bedrijven is het ook eens met de stelling ‘Door recreatie en toerisme is het aanbod van voorzieningen en winkels in mijn woonplaats verbeterd’. Bewoners en bedrijven uit Utrecht zijn het in vergelijking met de andere onderzochte gebieden het vaakst met deze stelling eens. Ongeveer 8% van de bewoners ergert zich aan de langere wachttijden die toeristen in winkels veroorzaken. Bijna alle bedrijven zijn het oneens met de stelling ‘Recreatie en toerisme hebben een negatieve invloed op de uitstraling van ons bedrijf’. Voor iets meer dan eenderde van de bedrijven is recreatie en toerisme belangrijk voor de toekomst van het bedrijf. Dit percentage is hoog in vergelijking met het aandeel bedrijven dat heeft aangegeven dat recreatie en toerisme op dit moment tenminste een ‘interessante’ bron van inkomsten is (16%; zie figuur 3.11)10. Blijkbaar zien veel bedrijven toerisme en recreatie als een strategische sector voor hun eigen toekomst. Bij een nader analyse van de antwoorden op basis van de kenmerken van de bedrijven blijkt dat 10% (n=6) van de bedrijven die aangeven nu geen inkomsten uit toerisme te hebben, bevestigend antwoordt op deze stelling.

10

Dat wil zeggen dat nu meer dan 10% van de inkomsten van het bedrijf afkomstig is uit recreatie en toerisme.


39

Figuur 4.9

Economische gevolgen volgens bewoners en bedrijven van Utrecht in procenten oneens

Economisch Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de economie van Utrecht

Ik erger me aan de langere wachttijd in winkels die veroorzaakt wordt door recreanten en toeristen

oneens

eens

bewoners

bedrijven

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de toekomst van mijn bedrijf

Recreatie en toerisme hebben een negatieve invloed op de uitstraling van ons bedrijf

Door recreatie en toerisme is het aanbod van voorzieningen en winkels in mijn woonplaats /vestigingsplaats verbeterd

0%

25%

50%

eens

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%


Figuur 4.10 Overige gevolgen volgens bewoners en bedrijven van Utrecht in procenten oneens Overig Ik ben bang dat recreatie en toerisme in de toekomst voor meer problemen zullen gaan zorgen

Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de toekomst van Utrecht

oneens

eens

bewoners

eens

bedrijven

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

0%

25%

50%

75%

100%

De bevolking van Utrecht is gastvrij

De gemeente besteedt voldoende aandacht aan de belangen van bewoners / bedrijven


40


Overige stellingen Zowel bewoners als bedrijven in Utrecht geven in grote meerderheid aan niet bang te zijn dat recreatie en toerisme in de toekomst voor meer problemen zullen gaan zorgen. Slechts 11% van de bewoners en 8% van de bedrijven is het eens met de betreffende stelling. Het percentage bewoners dat de toekomst minder rooskleurig tegemoet ziet is zelfs aanzienlijk kleiner dan het aantal dat nu opgeeft overlast te ondervinden. Hierin wijkt Utrecht in positieve zin af van de andere gebieden, waar mensen juist vaker angst voor de toekomst hebben dan dat er nu sprake is van overlast. Blijkbaar ziet de bevolking van Utrecht de toekomst in relatie tot recreatie en toerisme vol vertrouwen tegemoet. Zowel de inwoners als de bedrijven vinden recreatie en toerisme ook belangrijk voor de toekomst van Utrecht. Van de bedrijven is bijna 89% het eens met de stelling ‘Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de toekomst van Utrecht’, van de inwoners 87%. Inwoners beschouwen zichzelf als iets gastvrijer dan dat de bedrijven dat doen; 65% van de inwoners en 56% van de bedrijven vindt dat de bevolking van Utrecht gastvrij is. Ten opzichte van de andere onderzochte gebieden scoort Utrecht hier bij beide groepen het laagst. Met de stelling ‘De gemeente besteedt voldoende aandacht aan de belangen van bewoners’ is 39% van de inwoners het niet eens. De bedrijven zijn minder tevreden over de aandacht die de gemeente schenkt aan hun belangen; 57% van de bedrijven is het met deze stelling oneens. Hoewel een substantieel deel van de bewoners het niet met deze stelling eens is scoort Utrecht beter dan de andere onderzochte gemeenten (gemiddeld 53%). Bij bedrijven scoort Utrecht juist slechter (gemiddeld 52%).

4.4

Wie hebben er overlast?

Bewoners Bewoners van Utrecht zijn over de hele linie iets vaker positief over de gevolgen van recreatie en toerisme in Utrecht dan gemiddeld over de vijf onderzochte gebieden. Wanneer wordt gekeken welke groepen respondenten het vaakst aangeven overlast te ondervinden valt een aantal zaken op11. De bewoners van de Binnenstad noemen de meeste positieve kanten, maar ook de meeste negatieve kanten van recreatie en toerisme. In de Binnenstad zijn meer mensen die aangeven dat recreatie en toerisme leidt tot een gezellige drukte (57%) dan respondenten uit Utrecht Oost (53%) en Lombok (49%). Als we kijken naar overlast zijn het echter ook vaker bewoners van de Binnenstad die bevestigend antwoorden (33%). In Lombok wordt door de minste mensen overlast ervaren (11%). Parkeerproblemen blijken er vooral te zijn in de Binnenstad en Lombok (25% versus 13% in Utrecht Oost) en in deze wijken geven de bewoners ook aan dat ze door recreatie en toerisme meer vuil en rommel op straat ervaren (47% versus 37% in Utrecht Oost). In Utrecht Oost zijn bewoners het vaakst van mening dat hun wijk prettig is om te wonen, zijn gemiddeld meer bewoners er trots op dat toeristen naar Utrecht komen (82% mee eens) en vindt men vaker dat door recreatie en toerisme meer wordt gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte. De mening van mannen en vrouwen is vrijwel gelijk. Mannen en vrouwen vinden het relatief even vaak een gezellige drukte, vinden recreatie en toerisme even belangrijk voor de 11

Een vergelijking naar opleiding en wel/geen betaalde baan is niet mogelijk vanwege het kleine aantal respondenten dat na uitsplitsing overblijft. Het merendeel van de respondenten is hoogopgeleid en het merendeel heeft een betaalde baan. De overige categorieën hebben elk erg weinig respondenten.


41

economie én voor de toekomst van Utrecht en noemen relatief evenveel positieve en negatieve kanten van recreatie en toerisme. Mannen zeggen wel iets vaker overlast te hebben van recreatie en toerisme dan vrouwen (26% versus 18%). Vrouwen vinden de bevolking van Utrecht gastvrijer (70% versus 58%) en zijn er iets vaker trots op dat recreanten en toeristen naar Utrecht komen (77% versus 70%). Leeftijd geeft een gemengd beeld. Bewoners van 65 jaar en ouder vinden het vaakst dat recreatie en toerisme leidt tot een gezellige drukte, de 45-54 jarigen het minst vaak (63% versus 43%). De 45-54 jarigen zijn ook ‘alles overziend’ het minst positief. De bewoners van 65 jaar en ouder vinden ook het vaakst dat recreatie en toerisme belangrijk zijn voor de toekomst, dat er door recreatie en toerisme meer wordt gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte en ondervinden, samen met de 18-24 jarigen, het minst vaak overlast van recreatie en toerisme. Bewoners die jonger zijn dan 45 jaar noemen vaker negatieve kanten aan recreatie en toerisme dan degenen die ouder zijn dan 45 jaar. Hoe jonger de bewoners, hoe vaker ze zich ergeren aan de drukte op de wegen en aan opstoppingen die recreanten en toeristen veroorzaken. Hoe ouder de bewoners, hoe vaker ze vinden dat door recreatie en toerisme de veiligheid op straat in Utrecht is verminderd. De bewoners van 55-64 jaar vinden Utrecht allemaal een prettige gemeente om te wonen, maar vinden tegelijkertijd het vaakst dat er door recreatie en toerisme meer vuil en rommel op straat is (70% mee eens versus 44% gemiddeld). Ook wanneer wordt gekeken naar woonduur ontstaat een gemengd beeld. Vooral de bewoners die tussen de 10 en 14 jaar in Utrecht wonen zijn zowel het meest positief als het meest negatief over recreatie en toerisme. Zij scoren bijvoorbeeld hoog op ‘gezellige drukte’, maar ervaren tegelijkertijd ook de meeste overlast. Degenen die korter dan vijf jaar in Utrecht wonen ervaren de minste overlast, maar zijn het er ook het minst vaak mee eens met dat recreatie en toerisme zorgen voor gezelligheid. Ook vindt deze groep het minst vaak dat recreatie en toerisme belangrijk zijn voor de toekomst van Utrecht. Bewoners die langer dan 30 jaar in Utrecht wonen zijn vinden juist het vaakst dat recreatie en toerisme belangrijk zijn voor de toekomst van Utrecht. Tevens zijn zij er vaker trots op dat recreanten en toeristen naar Utrecht komen; de groep met een woonduur tussen de 10 en 14 jaar het minst (90% versus 67%). Bewoners die hun hele leven in Utrecht wonen zijn over het algemeen iets negatiever dan bewoners die niet hun hele leven in Utrecht wonen. Bewoners die hun hele leven in Utrecht wonen, vinden het minder vaak een gezellige drukte, vinden dat er meer vuil en rommel op straat is, hebben vaker problemen met het parkeren van hun auto en vinden ook vaker dat door recreatie en toerisme de veiligheid op straat is verminderd. Wel vindt deze groep recreatie en toerisme belangrijker voor de economie én toekomst van Utrecht, zijn ze er veel trotser op dat toeristen naar Utrecht komen en vinden ze de bevolking van Utrecht gastvrijer. Respondenten die aangeven te horen tot een tweepersoonshuishouden zonder kinderen zeggen het vaakst overlast te ervaren (27%), stellen met kinderen het minst vaak (16%). Ook noemen zij het vaakst negatieve kanten van recreatie en toerisme (52%). Stellen met kinderen lijken over het algemeen het positiefst; zij vinden bijvoorbeeld dat er meer wordt gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte, zijn het meest trots er op dat recreanten en toeristen naar Utrecht komen en ergeren zich minder vaak aan de drukte op wegen. Alleenstaanden blijken het vaker vervelend te vinden dat ze door het bezoek van recreanten en toeristen hun auto moeilijk kunnen parkeren (43%). Degenen die zeggen heel erg betrokken te zijn bij het beleid van de gemeente geven ook het vaakst aan wel eens overlast te ondervinden van toerisme (31% van deze groep scoort hier op). Degene die enigszins geïnteresseerd zijn, hebben juist het minst vaak overlast (17%). Hetzelfde beeld ontstaat als wordt gekeken naar de mate waarin mensen zelf activiteiten ondernemen in de eigen omgeving. Degenen die ‘heel actief’ zijn geven aan iets vaker overlast te ervaren dan degenen die een beetje of redelijk actief zijn.

42


De analyse laat ook zien dat er sprake is van een consistent beeld wat betreft de antwoorden die mensen geven. Degenen die aan het begin van de enquête aangeven wel eens overlast te hebben scoren ook vaker negatief op de stellingen. Bedrijven De groep bedrijven die aangeeft overlast te ervaren is te klein (N=5) om hiervan een nadere uitsplitsing te geven. Wel kan er worden gekeken naar verschillen in scores op de stellingen12. Bedrijven in de recreatie en toerisme branche vinden het vaakst dat recreatie en toerisme leiden tot een gezellige drukte, bedrijven in de zakelijke dienstverlening het minst vaak. Bedrijven in recreatie en toerisme noemen ook het vaakst positieve kanten. Bedrijven in de branche ‘reparatie van consumentenartikelen en handel’ zijn het er het minst vaak mee eens dat Utrecht een prettige gemeente is om als bedrijf gevestigd te zijn, bedrijven in de zakelijke dienstverlening het vaakst (72% versus 95%). Opvallend is dat bedrijven in de recreatie en toerisme branche het vaakst vinden dat er door recreatie en toerisme is er meer vuil en rommel op straat is (58%). Bedrijven in de reparatie van consumentenartikelen en handels branche zijn het hier het minst vaak mee eens (39%). Bedrijven in de recreatie en toerisme branche zijn ‘alles overziend’ het meest positief over recreatie en toerisme (94%). Bedrijven in de zakelijke dienstverlening en bedrijven in de reparatie van consumentenartikelen en handels branche in mindere mate positief over recreatie en toerisme in Utrecht (respectievelijk 77% en 76% zijn positief). Bedrijven die korter dan 5 jaar in Utrecht zijn gevestigd vinden het vaakst dat recreatie en toerisme leiden tot een gezellige drukte, maar noemen ook het vaakst negatieve kanten van recreatie en toerisme. Zij vinden ook dat er meer vuil en rommel op straat is. Bedrijven met inkomsten uit recreatie en toerisme13 noemen vaker positieve kanten en vinden het vaker een gezellige drukte dan bedrijven die niet of nauwelijks inkomsten uit toerisme hebben. Uit deze laatste groep zegt driekwart niet zoveel van recreatie en toerisme te merken. Bedrijven die geen inkomsten uit recreatie en toerisme hebben geven ook vaker aan overlast te ervaren. Bij de stellingen geven ze vaker aan last te hebben van vuil en rommel op straat en van drukte en opstoppingen op wegen.

12

13

Voor bedrijven is uitsplitsing naar wijk niet mogelijk vanwege het kleine aantal geënquêteerde bedrijven in Utrecht Oost (N=8) en Lombok (N=18). Ook uitsplitsing naar omvang, vestigingsduur en contact met gemeente is om dezelfde reden niet mogelijk. Hierbij zij de antwoordcategorieën van ‘enige inkomsten uit recreatie en toerisme’ t/m ‘recreatie en toerisme vormen het hoofdbestanddeel van onze inkomsten’ samengevoegd)


43

44


BIJLAGEN


45

46


Tabel I

Rechte tellingen bewoners Utrecht

Geslacht Man Vrouw Totaal

abs 123 176 299

% 41,1% 58,9% 100,0%

Leeftijd 18-25 jaar 25-35 jaar 35-45 jaar 45-55 jaar 55-65 jaar > 65 jaar Totaal

22 110 64 47 28 27 298

7,4% 36,9% 21,5% 15,8% 9,4% 9,1% 100,0%

Woonduur (jaren kunnen nog wijzigen) <5 jaar 5-10 jaar 10-15 jaar 15-30 jaar > 30 jaar Totaal

56 60 39 70 73 298

18,8% 20,1% 13,1% 23,5% 24,5% 100,0%

Opleiding Lagere school Lager beroepsonderwijs (LBO, LTS, LHNO) Middelbaar onderwijs (MAVO, MULO) Middelbaar beroepsonderwijs (MBO, MTS, MEAO) Hoger algemeen en voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (HAVO, VWO, HBS, gymnasium, atheneum) Hoger beroepsonderwijs (HBO, HTS, HEAO) Wetenschappelijk onderwijs (universiteit) Totaal

12 12 10 16 29

4,1% 4,1% 3,4% 5,4% 9,8%

100 117 296

33,8% 39,5% 100,0%

Samenstelling huishouden Alleenstaand Twee persoonshuishouden zonder kinderen Twee persoonshuishouden met kinderen Eenoudergezin met kinderen Meerpersoonshuishouden (woongroep) Totaal

156 86 37 5 14 298

52,3% 28,9% 12,4% 1,7% 4,7% 100,0%

Hoofdactiviteit Betaalde baan (>12 uur per week) Zelfstandig ondernemer Werkzoekend/werkloos Arbeidsongeschikt Huisvrouw/man Gepensioneerd Student Anders Totaal

203 11 7 2 21 29 19 2 294

69,0% 3,7% 2,4% 0,7% 7,1% 9,9% 6,5% 0,7% 100,0%


47

Werkend in toerisme Ik ben nu werkzaam in recreatie en toerisme Ik ben niet werkzaam in de recreatieve en toeristische sector, maar ik kom voor mijn werk wel regelmatig in aanraking met recreaten/toeristen Ik kom nu voor mijn werk niet in aanraking met recreanten en toeristen, maar in het verleden wel Ik heb nooit in recreatie en toerisme gewerkt Totaal

7 31

3,3% 14,6%

33

15,6%

141 212

66,5% 100,0%

Betrokken bij / geïnteresseerd in beleid gemeente Helemaal niet betrokken/ geïnteresseerd Enigszins betrokken/ geïnteresseerd Heel erg betrokken/ geïnteresseerd Totaal

54 179 65 298

18,1% 60,1% 21,8% 100,0%

Indruk toerisme Gezellige drukte Merk er niet zoveel van/laat me onverschillig Overlast Sterk wisselend Totaal

161 109 13 15 298

54,0% 36,6% 4,4% 5,0% 100,0%

(recreatief) wandelen of fietsen Nooit Minder dan 1x per jaar Ongeveer 1x per jaar Een aantal keren per jaar (minder dan 1x per maand; meer dan 1x per jaar) Ongeveer 1x per maand Een aantal keren per maand (tussen 1x per week en 1x per maand) Vaker dan 1x per week Totaal

34 5 7 30 46 90 85 297

11,4% 1,7% 2,4% 10,1% 15,5% 30,3% 28,6% 100,0%

Horecabezoek Nooit Minder dan 1x per jaar Ongeveer 1x per jaar Een aantal keren per jaar (minder dan 1x per maand; meer dan 1x per jaar) Ongeveer 1x per maand Een aantal keren per maand (tussen 1x per week en 1x per maand) Vaker dan 1x per week Totaal

16 3 4 16 31 99 129 298

5,4% 1,0% 1,3% 5,4% 10,4% 33,2% 43,3% 100,0%

Bezoek aan culturele voorzieningen in Hoenderloo of directe omgeving Nooit Minder dan 1x per jaar Ongeveer 1x per jaar Een aantal keren per jaar (minder dan 1x per maand; meer dan 1x per jaar) Ongeveer 1x per maand Een aantal keren per maand (tussen 1x per week en 1x per maand) Vaker dan 1x per week Totaal

27 5 19 63 82 80 22 298

9,1% 1,7% 6,4% 21,1% 27,5% 26,8% 7,4% 100,0%

48


Bezoek aan toeristische attracties in Hoenderloo of omgeving Nooit Minder dan 1x per jaar Ongeveer 1x per jaar Een aantal keren per jaar (minder dan 1x per maand; meer dan 1x per jaar) Ongeveer 1x per maand Een aantal keren per maand (tussen 1x per week en 1x per maand) Totaal

112 38 63 69 13 2 297

37,7% 12,8% 21,2% 23,2% 4,4% 0,7% 100,0%

Winkelen/boodschappen doen Nooit Ongeveer 1x per maand Een aantal keren per maand (tussen 1x per week en 1x per maand) Vaker dan 1x per week Totaal

4 3 33 258 298

1,3% 1,0% 11,1% 86,6% 100,0%

Overlast Nee Ja, het hele jaar door Ja, (vrijwel) elk weekend Ja, op (koop)zondagen Ja, in het hoogseizoen Ja, in het laagseizoen Ja, vooral tijdens evenementen of festivals Ja, ’s nachts Ja, op andere momenten Totaal

232 9 16 2 16 0 18 2 1 296

78,4% 3,0% 5,4% 0,7% 5,4% 0,0% 6,1% 0,7% 0,3% 100,0%

10 15 5 3 10 4 2 6 1 23 2 1 1 1 3 2 3

16,4% 24,6% 8,2% 4,9% 16,4% 6,6% 3,3% 9,8% 1,6% 37,7% 3,3% 1,6% 1,6% 1,6% 4,9% 3,3% 4,9%

Overlastveroorzakers Winkelend publiek Cafébezoekers Bezoekers terrasjes Discogangers Jongeren Buitenlandse toeristen Wandelaars/fietsers Automobilisten Vrachtauto's Dagjesmensen algemeen Campinggasten (reguliere campings) Bezoekers bungalowpark Overige verblijfsrecreanten Alle toeristen Festivalgangers Mensen op boten Overig


49

Positief aan recreatie en toerisme Beter onderhoud van gebouwen, monumenten, etc Beter onderhoud openbaar groen Toegankelijkheid (meer/betere fietspaden, wandelroutes, wegen) Meer/beter sociaal culturele voorzieningen Toename levendigheid ('er gebeurt nog eens wat’) Gezelligheid 'Wij'-gevoel (contact/interactie met toeristen) Meer sociale controle op straat (veiliger gevoeld doordat er meer mensen zijn) (Naams)bekendheid/imago Identiteit van gebied/plaats Overig sociaal Toename werkgelegenheid/meer banen Voorzieningen zoals winkels, horeca, etc. Toename van voorzieningen zoals winkels, horeca, etc. Inkomsten uit toerisme Overig economisch Overig Geen positieve kanten aan toerisme in Hoenderloo

17 12 5 45 59 115 13 2 11 1 4 48 23 11 9 1 5 58

5,7% 4,0% 1,7% 15,1% 19,7% 38,5% 4,3% 0,7% 3,7% 0,3% 1,3% 16,1% 7,7% 3,7% 3,0% 0,3% 1,7% 19,4%

Negatief aan recreatie en toerisme Parkeeroverlast / onvoldoende parkeerfaciliteiten Afname toegankelijkheid (Toename) verkeersdrukte Congestie/verkeersopstoppingen Vuil en rommel op straat Aantasting natuur/landschap Overig ruimtelijk Te druk in sociaal culturele voorzieningen Geen rustige plekken meer (je komt overal mensen tegen) Te druk op straat Geluidsoverlast / lawaai (Toename) vandalisme / criminaliteit / incidenten (vechtpartijen, etc) Eigen identiteit van het dorp/de streek/gemeente gaat verloren Type toerist Drugstoerisme/overlast coffeeshops junks Overig sociaal Te druk in winkels, horecagelegenheden, etc (rijen voor de kassa) Overig Geen negatieve kanten aan toerisme in Hoenderloo

19 2 16 7 17 1 7 7 8 43 25 8 3 0 5 7 5 1 172

6,4% 0,7% 5,4% 2,3% 5,7% 0,3% 2,3% 2,3% 2,7% 14,4% 8,4% 2,7% 1,0% 0,0% 1,7% 2,3% 1,7% 0,3% 57,5%

Ik vind Utrecht een prettige gemeente om te wonen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

7 6 7 66 213 299

2,3% 2,0% 2,3% 22,1% 71,2% 100,0%

Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de economie van Utrecht Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

5 6 13 84 181 289

1,7% 2,1% 4,5% 29,1% 62,6% 100,0%

50


Door recreatie en toerisme is er meer vuil en rommel op straat Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

75 61 22 74 51 283

26,5% 21,6% 7,8% 26,1% 18,0% 100,0%

Ik vind het vervelend dat ik door het bezoek van recreanten en toeristen mijn auto moeilijk kan parkeren Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

85 42 8 32 45 212

40,1% 19,8% 3,8% 15,1% 21,2% 100,0%

Vanwege recreatie en toerisme wordt er meer gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

29 34 21 64 64 212

13,7% 16,0% 9,9% 30,2% 30,2% 100,0%

Door recreatie en toerisme is de veiligheid op straat in Utrecht verminderd Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

137 77 17 16 15 262

52,3% 29,4% 6,5% 6,1% 5,7% 100,0%

Ik vind het vervelend als recreanten en toeristen in onze streek/dorp/gemeente lopen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

195 74 9 9 6 293

66,6% 25,3% 3,1% 3,1% 2,0% 100,0%

Recreatie en toerisme zorgen voor gezelligheid in mijn woonplaats Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

12 9 23 73 180 297

4,0% 3,0% 7,7% 24,6% 60,6% 100,0%


51

Ik erger me aan de langere wachttijd in winkels die veroorzaakt wordt door recreanten en toeristen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

169 78 15 16 7 285

59,3% 27,4% 5,3% 5,6% 2,5% 100,0%

Recreanten en toeristen houden te weinig rekening met de waarden en normen van de bevolking in Utrecht Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

150 71 26 10 11 268

56,0% 26,5% 9,7% 3,7% 4,1% 100,0%

Ik ben er trots op dat recreanten en toeristen naar Utrecht komen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

19 17 39 77 135 287

6,6% 5,9% 13,6% 26,8% 47,0% 100,0%

Ik ben bang dat recreatie en toerisme in de toekomst voor meer problemen zullen gaan zorgen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

161 76 12 19 13 281

57,3% 27,0% 4,3% 6,8% 4,6% 100,0%

Door recreatie en toerisme is het aanbod van voorzieningen en winkels in mijn woonplaats verbeterd Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

34 37 27 76 53 227

15,0% 16,3% 11,9% 33,5% 23,3% 100,0%

Ik erger me regelmatig aan de drukte op de wegen en aan opstoppingen die recreanten en toeristen veroorzaken Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

119 71 18 31 32 271

43,9% 26,2% 6,6% 11,4% 11,8% 100,0%

52


Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de toekomst van Utrecht Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

7 13 17 85 160 282

2,5% 4,6% 6,0% 30,1% 56,7% 100,0%

De bevolking van Utrecht is gastvrij Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

13 24 42 75 69 223

5,8% 10,8% 18,8% 33,6% 30,9% 100,0%

De gemeente besteedt voldoende aandacht aan de belangen van bewoners Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

52 56 44 70 53 275

18,9% 20,4% 16,0% 25,5% 19,3% 100,0%

Beoordeling recreatie en toerisme Zeer positief Enigszins positief Neutraal Enigszins negatief Zeer negatief Totaal

95 142 48 7 2 294

32,3% 48,3% 16,3% 2,4% 0,7% 100,0%

GEBIEDSSPECIFIEKE VRAGEN UTRECHT Vindt u dat Utrecht recreatie en toerisme (bezoek aan de stad) meer moet promoten? Ja Ja, maar onder bepaalde voorwaarden Nee Totaal

126 20 132 278

45,3% 7,2% 47,5% 100,0%

7 11 4 1 13 14 17 16 5 7 4

8,6% 13,6% 4,9% 1,2% 16,0% 17,3% 21,0% 19,8% 6,2% 8,6% 4,9%

Welke vormen van recreatie en toerisme moeten niet worden gestimuleerd? Evenementen Festivals Bezoekers winkels Bezoekers muziekcentrum Uitgaande jongeren Massatoerisme Anders Drugstoerisme/coffeeshops Voetbaltoerisme/supporters Watertoerisme op de grachten Pretparken


53

Meest aantrekkelijke aspect van wonen in wijk Ruime keuze aan voorzieningen Voorzieningen zitten dicht bij elkaar Gezellige drukte Aantrekkelijke binnenstad (architectuur)/historisch centrum Centrale ligging Goede bereikbaarheid per auto Goede bereikbaarheid per OV Goede bereikbaarheid in het algemeen Dichtbij station Multiculturele sfeer Anders Rustige buurt Singels/aan het water wonen Veiligheid Leuk/mooi huis/buurt Groen/ natuur Geen meest aantrekkelijk aspect Totaal

12 30 24 40 86 3 2 3 2 16 14 38 5 4 5 4 11 299

4,0% 10,0% 8,0% 13,4% 28,8% 1,0% 0,7% 1,0% 0,7% 5,4% 4,7% 12,7% 1,7% 1,3% 1,7% 1,3% 3,7% 100,0%

Minst aantrekkelijk aspect van wonen in wijk Drukte door toeristen Drukte in het algemeen Slechte bereikbaarheid per auto Slechte bereikbaarheid in het algemeen Parkeerproblemen Hoge woonlasten Dure huizenprijzen Vandalisme (graffiti, vernielingen aan straatmeubilair, etc) Rommel op straat Inbraken in auto's Woninginbraken Onveilig om 's avonds over straat te gaan Straatbeeld in het algemeen (combinatie van vandalisme, romm Veiligheid op straat Anders Verkeersdrukte/overlast Geluidsoverlast/lawaai Junks Horeca Multiculturele samenleving Coffeeshops Zwervers Geen minst aantrekkelijk aspect Totaal

2 18 7 2 59 1 4 3 14 5 4 2 28 5 32 13 17 8 5 4 3 3 60 299

0,7% 6,0% 2,3% 0,7% 19,7% 0,3% 1,3% 1,0% 4,7% 1,7% 1,3% 0,7% 9,4% 1,7% 10,7% 4,3% 5,7% 2,7% 1,7% 1,3% 1,0% 1,0% 20,1% 100,0%

54


Als u Utrecht zou moeten promoten voor recreatie en toerisme, waarop zou u mensen dan wijzen? Gezellige stad/ sfeer Goed winkelaanbod De historische binnenstad De Dom Werven/ grachten Het Museumkwartier Musea Café's/restaurants Beperkte omvang/dorpse stad Omgeving Festivals/evenementen Wandelroutes Muziekcentrum/schouwburg Anders Ik wil Utrecht niet promoten

52 9 144 53 85 14 34 20 8 5 5 4 5 29 2

18,2% 3,2% 50,5% 18,6% 29,8% 4,9% 11,9% 7,0% 2,8% 1,8% 1,8% 1,4% 1,8% 10,2% 0,7%



55

Tabel II Kenmerken bedrijven Type bedrijf Restaurant/snakbar/cafetaria Cafés e.d. Kampeerterreinen en overige voorzieningen voor recreatief gebruik Winkels gespecialiseerd in voedings- en genotmiddelen Winkels in fietsen Overige winkels Organisatie van recreatieve evenementen Bouwnijverheid Industrie Vervoer, opslag en communicatie Zakelijke dienstverlening Gezondheidszorg Welzijnszorg Handel en reparatie van auto’s Overige dienstverlening Totaal

abs 11 6 0 2 0 25 2 5 2 1 38 2 1 1 4 100

% 11,0% 6,0% 0,0% 2,0% 0,0% 25,0% 2,0% 5,0% 2,0% 1,0% 38,0% 2,0% 1,0% 1,0% 4,0% 100,0%

Bedrijfsomvang 1 2-4 5-9 10-19 20-48 Totaal

36 37 22 4 1 100

36,0% 37,0% 22,0% 4,0% 1,0% 100,0%

Vestigingsduur <5 jaar 5-10 jaar 10-15 jaar 15-30 jaar > 30 jaar Totaal

29 19 16 25 11 100

29,0% 19,0% 16,0% 25,0% 11,0% 100,0%

60

63,8%

19 10

20,2% 10,6%

3 2 94

3,2% 2,1% 100,0%

65 7 12 8 4 96

67,7% 7,3% 12,5% 8,3% 4,2% 100,0%

Bijdrage toerisme Recreatie en toerisme dragen niet of nauwelijks bij aan de inkomsten van het bedrijf (minder dan 1%) We hebben enige inkomsten uit recreatie en toerisme (tot 10%) Recreatie en toerisme is interessant, maar niet de belangrijkste inkomstenbron (tussen 10% en 50%) Recreatie en toerisme dragen voor ongeveer de helft bij aan de inkomsten Recreatie en toerisme vormen het hoofdbestanddeel van onze inkomsten Totaal

Contact met gemeente Nauwelijks /geen contact Af en toe contact, goed Af en toe contact, moeizaam / conflict Regelmatig contact, goed Regelmatig contact, maar moeizaam / conflict Totaal

56


Indruk toerisme Gezellige drukte Merk er niet zoveel van/laat me onverschillig Overlast Sterk wisselend Totaal

41 56 1 1 99

41,4% 56,6% 1,0% 1,0% 100,0%

Positief aan recreatie en toerisme Beter onderhoud van gebouwen, monumenten, etc Beter onderhoud openbaar groen Toegankelijkheid (meer/betere fietspaden, wandelroutes, wegen) Beter openbaar vervoer Meer/beter sociaal culturele voorzieningen Toename levendigheid ('er gebeurt nog eens wat’) Gezelligheid 'Wij'-gevoel (contact/interactie met toeristen) Meer sociale controle op straat (veiliger gevoeld doordat er meer mensen zijn) Toename werkgelegenheid/meer banen Voorzieningen zoals winkels, horeca, etc. Toename van voorzieningen zoals winkels, horeca, etc. (Naams)bekendheid/imago Inkomsten uit toerisme Overig sociaal Overig Geen positieve kanten aan toerisme in Hoenderloo

4 2 1 0 8 17 33 3 1 16 9 1 3 4 2 2 32

4,0% 2,0% 1,0% 0,0% 8,0% 17,0% 33,0% 3,0% 1,0% 16,0% 9,0% 1,0% 3,0% 4,0% 2,0% 2,0% 32,0%

Negatief aan recreatie en toerisme Parkeeroverlast / onvoldoende parkeerfaciliteiten Afname toegankelijkheid (Toename) verkeersdrukte Congestie/verkeersopstoppingen Vuil en rommel op straat Te druk op straat Geluidsoverlast / lawaai (Toename) vandalisme / criminaliteit / incidenten (vechtpartijen, etc) Drugstoerisme/overlast coffeeshops junks Te weinig toeristische voorzieningen Overig sociaal Overig Geen negatieve kanten aan toerisme in Hoenderloo

8 2 4 1 5 8 3 4 1 1 1 1 69

8,0% 2,0% 4,0% 1,0% 5,0% 8,0% 3,0% 4,0% 1,0% 1,0% 1,0% 1,0% 69,0%

Overlast Nee Ja, (vrijwel) elk weekend Ja, in het hoogseizoen Ja, maar kan niet precies aangeven wanneer Totaal

94 2 2 1 99

94,9% 2,0% 2,0% 1,0% 100,0%

1 1 1 1

20,0% 20,0% 20,0% 20,0%

Overlastveroorzakers Winkelend publiek Dagjesmensen algemeen Mensen op boten Anders


57

Utrecht is een prettige gemeente om als bedrijf gevestigd te zijn Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

8 4 3 37 47 99

8,1% 4,0% 3,0% 37,4% 47,5% 100,0%

Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de economie van Utrecht Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

3 1 5 32 56 97

3,1% 1,0% 5,2% 33,0% 57,7% 100,0%

Door recreatie en toerisme is er meer vuil en rommel op straat Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

22 19 7 22 26 96

22,9% 19,8% 7,3% 22,9% 27,1% 100,0%

Vanwege recreatie en toerisme heeft ons bedrijf last van parkeerproblemen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

36 27 2 12 17 94

38,3% 28,7% 2,1% 12,8% 18,1% 100,0%

Vanwege recreatie en toerisme wordt er meer gedaan aan het onderhoud van de openbare ruimte Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

15 16 5 22 16 74

20,3% 21,6% 6,8% 29,7% 21,6% 100,0%

Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de toekomst van mijn bedrijf Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

35 20 6 18 17 96

36,5% 20,8% 6,3% 18,8% 17,7% 100,0%

58


Door recreatie en toerisme is de veiligheid op straat in Utrecht verminderd Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

42 29 7 4 4 86

48,8% 33,7% 8,1% 4,7% 4,7% 100,0%

Ons bedrijf heeft last van recreanten en toeristen die door gemeente lopen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

65 32 2 1 100

65,0% 32,0% 2,0% 1,0% 100,0%

Recreatie en toerisme zorgen voor gezelligheid in mijn woonplaats Helemaal mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

2 1 31 64 98

2,0% 1,0% 31,6% 65,3% 100,0%

Recreatie en toerisme hebben een negatieve invloed op de uitstraling van ons bedrijf Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Helemaal mee eens Totaal

71 24 1 1 97

73,2% 24,7% 1,0% 1,0% 100,0%

Recreanten en toeristen houden te weinig rekening met de waarden en normen van de bevolking in Utrecht Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

43 22 5 14 3 87

49,4% 25,3% 5,7% 16,1% 3,4% 100,0%

Ik ben bang dat recreatie en toerisme in de toekomst voor meer problemen zullen gaan zorgen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

53 31 3 6 2 95

55,8% 32,6% 3,2% 6,3% 2,1% 100,0%


59

Door recreatie en toerisme is het aanbod van voorzieningen en winkels in mijn woonplaats verbeterd Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

13 10 8 36 11 78

16,7% 12,8% 10,3% 46,2% 14,1% 100,0%

Ons bedrijf heeft last van de drukte op de wegen en aan opstoppingen die veroorzaakt worden door recreanten en toeristen Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

50 21 6 12 4 93

53,8% 22,6% 6,5% 12,9% 4,3% 100,0%

De gemeente besteedt in haar toeristisch beleid voldoende aandacht aan de belangen van bedrijven Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

17 16 9 9 7 58

29,3% 27,6% 15,5% 15,5% 12,1% 100,0%

Recreatie en toerisme zijn belangrijk voor de toekomst van Utrecht Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

6 3 2 37 50 98

6,1% 3,1% 2,0% 37,8% 51,0% 100,0%

De bevolking van Utrecht is gastvrij Helemaal mee oneens Enigszins mee oneens Neutraal Enigszins mee eens Helemaal mee eens Totaal

7 8 22 21 26 84

8,3% 9,5% 26,2% 25,0% 31,0% 100,0%

Beoordeling recreatie en toerisme Zeer positief Enigszins positief Neutraal Enigszins negatief Zeer negatief Totaal

24 47 18 2 0 91

26,4% 51,6% 19,8% 2,2% 0,0% 100,0%

60


GEBIEDSSPECIFIEKE VRAGEN UTRECHT Vindt u dat Utrecht recreatie en toerisme (bezoek aan de stad) meer moet promoten? Ja Ja, maar onder bepaalde voorwaarden Nee Totaal

60 2 29 91

65,9% 2,2% 31,9% 100,0%

Wat zou er vooral moeten gebeuren om de aantrekkelijkheid van de stad voor recreanten en toeristen te verbeteren? Verbeteren bereikbaarheid voor auto's Verbeteren bereikbaarheid voor OV Verbeteren bereikbaarheid in het algemeen Verbeteren veiligheid Meer schoonmaken (minder rotzooi op straat) Meer parkeerplaatsen Meer groen Meer horeca Meer sociaal-culturele voorzieningen Grote attractie Weet geen verbetering te noemen Minder daklozen/junks Betere bewegwijzering Meer promotie Meer goedkopere hotels Minder auto s/autovrij Anders

6 6 9 7 11 11 5 6 12 2 15 6 2 4 2 5 32

6,5% 6,5% 9,8% 7,6% 12,0% 12,0% 5,4% 6,5% 13,0% 2,2% 16,3% 6,5% 2,2% 4,3% 2,2% 5,4% 34,8%

Als u, als ondernemer, Utrecht zou moeten promoten voor recreatie en toerisme, waarop zou u mensen dan wijzen? Gezellige stad/ sfeer Goed winkelaanbod De historische binnenstad De Dom Werven/ grachten Het Museumkwartier Musea Café's/restaurants Veel groen Gezellige terrassen Anders

23 6 49 13 21 2 8 4 5 3 6

26,4% 6,9% 56,3% 14,9% 24,1% 2,3% 9,2% 4,6% 5,7% 3,4% 6,9%


61

Meest aantrekkelijke vestigingsaspect Veel toeristen Grote afzetmarkt Centrale ligging Veel voorzieningen Goede bereikbaarheid per auto Goede bereikbaarheid per OV Goede bereikbaarheid in het algemeen We zitten hier al jaren Rustige buurt Gezelligheid Parkeergelegenheid Mooie buurt/lokatie Anders Er is geen meest aantrekkelijk aspect Totaal

2 8 31 1 1 4 4 3 3 4 3 11 12 13 100

2,0% 8,0% 31,0% 1,0% 1,0% 4,0% 4,0% 3,0% 3,0% 4,0% 3,0% 11,0% 12,0% 13,0% 100,0%

Minst aantrekkelijke vestigingsaspect Te weinig voorzieningen Te druk/ te veel mensen Veel criminaliteit Veel vandalisme Slechte bereikbaarheid per auto Slechte bereikbaarheid in het algemeen Parkeerproblemen Geen/onvoldoende uitbreidingsmogelijkheden Geen opslagmogelijkheden Zwervers en junks Overlast coffeeshops Vuil en rommel op straat Anders Er is geen minst aantrekkelijk aspect Totaal

1 3 9 1 6 7 25 2 1 4 2 3 17 19 100

1,0% 3,0% 9,0% 1,0% 6,0% 7,0% 25,0% 2,0% 1,0% 4,0% 2,0% 3,0% 17,0% 19,0% 100,0%


62


Tabel III

Respons Bewoners abs 299 103 402

Enquête Weigering Totaal

Bedrijven % 74% 26% 100%

abs 100 58 158

% 63% 37% 100%


Tabel IV

Leeftijd en geslacht inwoners Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost 0-19 20-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65 e.o.

Man 2395 Vrouw 2565 Totaal abs 4960 % 14,2% % > 20 -

1835 2905 4740 13,6% 15,9%

5405 5540 10945 31,4% 36,6%

2975 2540 5515 15,8% 18,5%

2140 1885 4025 5,4% 13,5%

1190 1085 2275 3,1% 7,6%

990 1395 2385 4,0% 8,0%

Totaal abs 16930 17915 34845 100,0% 100,0%

Totaal % 48,6% 51,4% 100,0%

Bron: CBS, 2002

Tabel V

Leeftijd en geslacht respondenten Utrecht 18-24 25-34 35-44 45-54 Man 6 47 31 22 Vrouw 16 63 33 25 Totaal abs 22 110 64 47 % 7,4% 36,9% 21,5% 15,8%

55-64 7 21 28 9,4%

65 e.o. 10 17 27 9,1%

Totaal abs 123 175 298 100,0%

Totaal % 41,3% 58,7% 100,0%


Tabel VI

Geslacht inwoners naar wijk man Binnenstad 7455 Oost 4325 Lombok 5145 Totaal 16925 % 48,5%

vrouw 7585 4975 5410 17970 51,5%

Totaal 15040 9300 10555 34895 100,0%

43,1% 26,7% 30,2% 100,0%

Bron: CBS

Tabel VII

Geslacht respondenten naar wijk Man Binnenstad 71 Oost 25 Lombok 27 Totaal 123 % 41,1%

vrouw 74 54 48 176 58,9%

Totaal 145 79 75 299 100,0%

48,5% 26,4% 25,1% 100,0%



63

Tabel VIII

Geënquêteerde bedrijven in de Binnenstad, Lombok en Utrecht Oost naar branche en omvang 1 2-4 5-9 10 -19 20 - 49 Totaal % Industrie 1 1 0 0 0 2 2,0% Bouwnijverheid 3 1 1 0 0 5 5,0% Reparatie van consumenten11 11 6 0 0 28 28,0% artikelen en handel Recreatie en toerisme 2 10 5 2 0 19 19,0% Vervoer opslag en communicatie 1 0 0 0 0 1 1,0% Zakelijke dienstverlening 14 12 9 2 1 38 38,0% Gezondheids- en welzijnszorg 1 1 1 0 0 3 3,0% Overig 3 1 0 0 0 4 4,0% Totaal 36 37 22 4 1 100 100,0% % 36,0% 37,0% 22,0% 4,0% 1,0% 100,0%


Tabel IX

Wanneer ondervindt u vooral overlast? Bewoners abs Vooral tijdens evenementen of festivals 18 In het hoogseizoen 16 Vrijwel elk weekend 16 Het hele jaar door 9 Op (koop)zondagen 2 2 ‘s Nachts 1 Op andere momenten Kan niet precies aangeven wanneer Totaal 64

% 28,1% 25,0% 25,0% 14,1% 3,1% 3,1% 1,6% 100,0%

Bedrijven abs 2 2

1 1 6


Tabel X

Door wie wordt deze overlast veroorzaakt?

Dagjesmensen Cafébezoekers Winkelend publiek Jongeren Automobilisten Bezoekers terrasjes Buitenlandse toeristen Discogangers Festivalgangers Mensen op boten Campinggasten wandelaars/fietsers Bezoekers bungalowpark Overige verblijfsrecreanten Vrachtauto's Alle toeristen Anders

Bewoners abs % 23 37,7% 15 24,6% 10 16,4% 10 16,4% 6 9,8% 5 8,2% 4 6,6% 3 4,9% 3 4,9% 2 3,3% 2 3,3% 2 3,3% 1 1,6% 1 1,6% 1 1,6% 1 1,6% 3 4,9%

Bedrijven abs 1 1

1

2


64


In opdracht van: Gemeente Utrecht Toerisme & Recreatie Nederland

BUITEN Bureau voor Economie & Omgeving Postbus 5036 3502 JA Utrecht T: 030 231 89 45 F: 030 236 78 40 [email protected]

Toerisme en Leefbaarheid

Recommend Documents