Zoetermeer, 18 februari 2011
Toekomstbestendigheid pensioenregelingen
Marc Heemskerk, Amstelveen
[email protected]
www.mercer.nl
Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen, Werkgever/Werknemer ) Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten) Kosten pensioenregelingen in perspectief Inrichting pensioensysteem a. De kernafspraken in ons huidige systeem b. De uitwerking van het pensioenakkoord c. Een mogelijk alternatief
Mercer
1
Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen, Werkgever/Werknemer) Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten) Kosten pensioenregelingen in perspectief Inrichting pensioensysteem a. De kernafspraken in ons huidige systeem b. De uitwerking van het pensioenakkoord c. Een mogelijk alternatief
Mercer
2
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (1) Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking 2020
2010 ma nn en
duize nd en
50
0
vr ouw en
ma nn en
vr ouw en
90
90
90
90
90
90
80
80
80
80
80
80
70
70
70
70
70
70
60
60
60
60
60
60
50
50
50
50
50
50
40
40
40
40
40
40
30
30
30
30
30
30
20
20
20
20
20
20
10
10
10
10
0
0
0
0
0 100
ma nn en
vr ouw en
10
150
2040
10 0 0
50
100
150
150
100
duize nd en
50
0
0
50
100
150
du izend en
150
100
duize nd en
50
0
0
50
100
150
du izend en
du izend en
Gemiddelde leeftijd potentiële beroepsbevolking
Aanname: Verminderde participatie 5 jaar vóór richtleeftijd, richtleeftijd verschuift 1 jaar per 10 jaar Conclusie: Geen veroudering beroepsbevolking!! Mercer
3
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (2) Pensioenlasten door wijziging beroepsbevolkingssamenstelling
Pensioenlasten door oplopende levensverwachting: Levensverwachting 65-jarige 25 24 23
Man Vrouw
22 21 20 19 18 17 16
Mercer
20 50
20 45
20 40
20 35
20 30
20 25
20 20
20 15
20 10
15
4
Demografische ontwikkelingen tweede pijler (3) Pensioenlasten door beleggingsrendement
Bron: CPB memorandum januari 2010
Pensioenpremie 1970-2008 (% bruto loonsom)
Goudswaard-rapport is scenario-keuze, met inrekening indexatielast “premie van 12,7% naar 17,2%”. Inrekening indexatielast reëel?
Mercer
5
Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen, Werkgever/Werknemer ) Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten) Kosten pensioenregelingen in perspectief Inrichting pensioensysteem a. De kernafspraken in ons huidige systeem b. De uitwerking van het pensioenakkoord c. Een mogelijk alternatief
Mercer
6
Demografische ontwikkelingen eerste pijler Ontwikkeling gehele bevolking 2 010
2020
ma nn e n
150
100
rv ouw e n
50 duizend en
0
90 80
20 40
ma nn e n
rv ou we n
90
90
80
80
70
70
60
ma nn e n
rv ou we n
90
90
90
80
80
80
70
70
70
70
60
60
60
60
60
50
50
50
50
50
50
40
40
40
40
40
40
30
30
30
30
30
30
20
20
20
20
20
20
10
10
10
10
10
10
0
0
0
0
0
0
0
50
10 0 du ize nd e n
15 0
150
100
50 d ui ze n d en
0
0
50
1 00 du zi ende n
150
150
100
50 d ui zen den
0
0
50
100
150
d u zi end e n
Conclusie: Sterke veroudering gehele bevolking!!
Mercer
7
Demografische ontwikkelingen (conclusies) Stijging pensioenlasten (2e pijler) door wijziging beroepsbevolking en levensverwachting is zeer beperkt. Nauwelijks trendmatige toename
Toekomstscenario’s beleggingen onduidelijk. Tegenvallend rendement (lage rente) wel problematisch, maar leidt eerder tot indexatiekorting en aanpassing regeling dan lastenverzwaring! Stijging AOW-lasten (1e pijler) door oplopende levensverwachting en wijziging verhouding AOW-ers ÷ beroepsbevolking
Mercer
8
Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen, Werkgever/Werknemer ) Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten) Kosten pensioenregelingen in perspectief Inrichting pensioensysteem a. De kernafspraken in ons huidige systeem b. De uitwerking van het pensioenakkoord c. Een mogelijk alternatief
Mercer
9
Kosten pensioenregelingen in perspectief (1) Zorguitgaven (in % bbp en in % van de collectieve uitgaven)
Pensioenambitie vaak weergegeven in kostprijs (% salaris)
Mercer
10
Kosten pensioenregelingen in perspectief (2) Werktijd ook maatgevend
Levensverwachting 65 jarige
Arbeidsduur van voltijdbaan 25 23 21
Man Vrouw
19 17 15
19 50 19 55 19 60 19 65 19 70 19 75 19 80 19 85 19 90 19 95 20 00 20 05 20 10
13
Conclusie: Tijdens onze werkzame leven zijn we al 25% “gepensioneerd” in 60 jaar. Uitkeringswaarde voor 65-jarige ook nog eens bijna 40% gestegen Kostprijs pensioen als percentage salaris verdient dan ook nuancering Arbeidsproductiviteit maatstaf haalbaarheid
Mercer
11
Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen, Werkgever/Werknemer ) Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten) Kosten pensioenregelingen in perspectief Inrichting pensioensysteem a. De kernafspraken in ons huidige systeem b. De uitwerking van het pensioenakkoord c. Een mogelijk alternatief
Mercer
12
Inrichting pensioensysteem, kernafspraken DB or DC, that is NOT the question.
Wat dan wel? 1. Afspraken over risico's 2. Beleid op gebied Human Capital 3. Flexibiliteit en individualiteit Randvoorwaarde: 4. Eenvoud en uitlegbare solidariteit
Mercer
Vertrouwen!
13
Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (1) 1. Afspraken over risico's Beleggingsrisico: het ingerekende rendement (rentetermijnstructuur) in de verplichtingen wordt niet behaald! Langlevenrisico: door langer leven zijn onvoldoende uitkeringen ingerekend Beide risico’s kunnen tegen of MEEvallen! Niet-pensioentrekkenden hebben ander risicoprofiel dan pensioengerechtigden (kunnen langer doorwerken). Nu: – Risicodrager niet altijd duidelijk benoemd, uiteindelijk de fondsdeelnemers! – Communicatie hierover niet altijd toereikend
Mercer
14
Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (2) 2. Beleid op gebied Human Capital
Pensioenregeling onderdeel van algehele beloningsaanpak?
Pensioenregeling afgestemd op deelnemersbestand?
Pensioenregeling onderdeel ouderenbeleid?
Mercer
15
Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (3) 3. Flexibiliteit en individualiteit
Pensioenleeftijd veelal vast gegeven
Aandacht voor individuele doelstellingen en levenstandaard?
Mercer
16
Inrichting pensioensysteem, huidige regelingen (4) 4. Eenvoud en solidariteit 35%
Effect leeftijd op premie% (salaris € 35.000; franchise € 12.000)
30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 25
45
65
Overgangsregelingen solidair naar nieuwe toetreders?
Mercer
17
Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen, Werkgever/Werknemer ) Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten) Kosten pensioenregelingen in perspectief Inrichting pensioensysteem a. De kernafspraken in ons huidige systeem b. De uitwerking van het pensioenakkoord c. Een mogelijk alternatief
Mercer
18
Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (1) 1. Afspraken over risico's “Pensioenambities en verwachtingen van deelnemers in lijn met realistisch ingeschatte financiële mogelijkheden”
Risico voornamelijk bij werknemers
Stijgende levensverwachting via voorwaardelijke rekenleeftijd (66 jaar vanaf 2011 of vaste forfetaire periode, gelijk pensioenbudget)
Beleggingsrisico: a. Combicontract, lage opbouw gegarandeerd nominaal, winstdeling b. Reële contract
Mercer
19
Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (2) 2. Beleid op gebied Human Capital
Verbetering arbeidspositie oudere werknemers
Mercer
20
Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (3) 3. Flexibiliteit en individualiteit
Introductie “rekenleeftijd” in plaats van pensioenleeftijd
Aandacht voor jongeren met laag salaris
Mercer
21
Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (4) 4. Eenvoud en solidariteit
Solidariteit blijft behouden en wordt evenwichtiger?
Mercer
22
Inrichting pensioensysteem, Pensioenakkoord STAR (5) “Aandachtspuntje” akkoord.
Hoe is AOW welvaartsvast na te komen?
Mercer
23
Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische ontwikkelingen tweede pijler (Pensioenen, Werkgever/Werknemer ) Demografische ontwikkelingen eerste pijler (AOW, alle ingezeten) Kosten pensioenregelingen in perspectief Inrichting pensioensysteem a. De kernafspraken in ons huidige systeem b. De uitwerking van het pensioenakkoord c. Een mogelijk alternatief
Mercer
24
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (1) Als we vandaag een pensioensysteem zouden inrichten…. - zou ik het grootste risico (rente/beleggingsopbrengst) niet verzwijgen
en 1. blijven nemen voor iedereen in de opbouwfase 2. uitsluiten voor pensioengerechtigden - zou ik het (al beperkte) langlevenrisico oplossen - zou ik aansprakenopgave blijven kiezen boven kapitaalopgave - zou ik iedereen in de opbouwfase indexeren.
Dus….
Mercer
25
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (2) Geen rendement vooraf meer inrekenen in opbouwfase, dus rekenrente 0%. Beleggingsrisico blijft aanwezig, wel rendement uitkeren!! Harde garantie op (lagere) 0%-aanspraken! Vanaf uitkeringsfase geen beleggingsrisico meer. Nominale (hoge) uitkering of eventueel geïndexeerde (lage) uitkering Pensioenbijdrage blijft gelijk, wel lager opbouwpercentage Echter, ook communicatie over verwacht toekomstig rendement communiceren, bijvoorbeeld: 0,8% harde opbouw, 1,0% zachte opbouw per jaar
Mercer
26
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (3) 1. Afspraken over risico's 0% rendementsgarantie en uitkeringsgarantie na ingang volledig bij het fonds Rendementsonzekerheid boven 0% bij de deelnemer Fonds bepaalt beleggingsbeleid en communiceert hierover! Langlevenrisico bij het fonds (beperkte issue, mogelijke buffervorming enkele procenten)
Mercer
27
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (4) Hoe moet belegd worden om garantie na te komen (in opbouwfase)? Marktrente bepaalt matchingpercentage:
Na opbouwfase volledige matching (beleggingen in balans met verplichtingen) Mercer
28
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (5) 4. Eenvoud en solidariteit 35%
Effect leeftijd op premie% (salaris € 35.000; franchise € 12.000)
30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 25
45
65
Alle leeftijden ontvangen gelijke waarde!! Verschuiving van bijdrage van jong naar oud! Mercer
29
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (6) 2. Beleid op gebied Human Capital Iedere werknemer krijgt gelijk bijdrage Nog steeds aandacht positie (oudere) werknemer - demotie meer acceptabel maken, variabele werktijden - checklist ouderenbeleid
Mercer
30
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (7) 3. Flexibiliteit en individualiteit Rekenleeftijd introductie Communicatie!
Mercer
31
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (8) Mogelijke verfijning: – Beleggingsresultaat gestaffeld verdelen, bijv. 5 jaar (of
indexvolgend?) – Inkoop geleidelijk, bijv. in 5 jaar, maandelijks naar matchend
omzetten – Opbouwpercentage koppelen aan factor levensverwachting, 1 bij
start, aflopend naar 0,9 na 40 jaar…
Mercer
32
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (9) Gevolgen: Voor ouderen al veel winstbijschrijving: meer zekerheid over uitkering op latere leeftijd! Geen intergenerationele solidariteit maakt systeem houdbaar Eenvoudig te implementeren Oude aanspraken. Over naar nieuwe regeling of in ieder geval gelijk behandelen, geen sponsoring vanuit nieuwe regeling, korten bij tegenvallers! Overgangsprobleem huidige (oudere) deelnemers, grootste achteruitgang uiteindelijk voor circa 45-jarigen. Mogelijke toekomstige winstbijschrijving al benoemen als zachte aanspraak (zonder reservering)
Mercer
33
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (10) Overgangsproblematiek op te lossen door: Pensioen beter incorporeren arbeidsvoorwaardenpakket
Langer doorwerken tot nieuwe AOW leeftijd (Bovenberg/ Boom) Communicatie, de voor pensioen beschikbare middelen wijzigen niet Is uw premie momenteel kostendekkend???? Mercer
34
Inrichting pensioensysteem, een mogelijk alternatief (11) Variant van “harde garantie (gegarandeerde aanspraken bij lage rekenrente) “plus flexibele schil (winstbijschrijving)” FNV heeft ook alternatief aangereikt (laatste 10 jaar zachte aanspraken, hiervoor harde aanspraken)
Mercer
35
????
Mercer
VRAGEN
???
36
www.mercer.nl
