Tien jaar gelijke onderwijskansen-decreet in Vlaanderen Ides Nicaise HIVA / Dept Ped. Wet. (K.U. Leuven)
www.steunpuntSSL.be
Downloadbaar van www.steunpuntssl.be
9-4-2015
2
© I. Nicaise
Historiek
• Onderwijsvoorrangsgebiedenbeleid / SIF+: scholen in gebieden met concentratie van allochtonen • Onderwijsvoorrangsbeleid (OVB): scholen met concentratie van allochtonen (BaO / SO) • Zorgverbreding (ZVB): basisscholen met concentratie van kansarmoede (overgang kleuter => lager onderwijs) • Experiment ‘Scholen met bijzondere noden’: scholen SO met veel gedragsproblemen • Gelijke OnderwijsKansen-decreet (GOK-I, 2002): scholen met concentratie van sociaal achtergestelde lln • Zorgcoördinatie (GOK-II, 2003) allerlei sociale en leerproblemen (alle basisscholen) • Financieringsdecreet leerplichtonderwijs (2008) • Inschrijvingsdecreet 2012
Het GOK-decreet: principes
• Verschillen met OVB-ZVB – Meer nadruk op sociale achterstelling (preventief, zwakste draagvlak) – Meer geïntegreerd – Meer autonomie van scholen in aanwending middelen – Structurele verankering – Sterkere herverdeling
• Kernelementen
© I. Nicaise
– Recht op inschrijving – Lokale Overleg Platforms => Veerle Van de Velde – Ondersteuningsbeleid (14% extra in BaO, 11% in SO)
(meer info op http://www.ond.vlaanderen.be/gok/ )
Het GOK-decreet (1): recht op inschrijving
© I. Nicaise
Principe: willekeur van scholen beperken in selectie bij inschrijving Doel: meer sociaal en etnisch gemengde scholen / klassen Meer diversiteit op school Meer gelijke onderwijsuitkomsten door heterogene groepssamenstelling Voorlopige balans: • (open) discriminatie bestreden • Segregatie niet opgelost (cf. Wouters & Groenez) => nieuw inschrijvingsdecreet ‘voorwaardenscheppend’
Het GOK-decreet (1): recht op inschrijving Is segregatie een probleem ? • Maatschappelijk:
– contacthypothese: gescheiden opvoeding verhoogt risico op sociale conflicten, negatieve burgerschapsattitudes – Anderzijds: meer inter-etnische conflicten in gemengde dan in concentratiescholen (Agirdag e.a.)
• Onderwijskundig:
© I. Nicaise
– Taalontwikkeling Nederlands moeilijker voor allochtonen – Bij lager prestatieniveau: lagere verwachtingen… – Belasting leerkrachten leidt tot hoge rotatie (dus lagere kwaliteit) in lkr-korps – Anderzijds: meer aangepaste didactiek in concentratiescholen
Het GOK-decreet (1): recht op inschrijving => minder segregatie ? Hutchens index per provincie, 2001-2011 (Wouters & Groenez, 2013)
Hutchens index naar onderwijszones in 2001
Hutchens index naar onderwijszones in 2011
Opdeling individuele leerlingenkenmerken: opleiding moeder (BaO en SO)
Opdeling individuele leerlingenkenmerken: schooltoelage (BaO en SO)
Opdeling individuele leerlingenkenmerken: thuistaal (BaO en SO)
Cognitieve effecten van segregatie: Recente onderzoeken Verhaeghe e.a. (2011); Agirdag et al. (2012); Belfi e.a. (2011); Vandecandelaere e.a. (2011):
© I. Nicaise
leervorderingen
◦ Gemiddelde leerwinst (K3→L6) in Vlaanderen is dezelfde in zwarte als in witte scholen ◦ Grote spreiding tussen concentratiescholen onderling: er zijn excellente en slechte concentratiescholen
leerjaar
Cognitieve effecten van segregatie: Recente onderzoeken Maar… – Gelijke gemiddelde leerwinst is misschien te danken aan compenserend effect van GOK-financiering in concentratiescholen – Gemiddeld prestatieniveau (zowel in K3 als in L6) is lager in zwarte dan in witte scholen:
© I. Nicaise
• Exogene effecten ? (bv. concentratiescholen liggen in concentratiebuurten) • Effecten van kleuteronderwijs ? => vraag voor verder onderzoek
Het GOK-decreet (2): Lokale overlegplatforms 70 LOPs, 4000 leden 3/4 onderwijspartners Rest: schoolopbouwwerk, minderhedensector, armenverenigingen, soc. partners
Opdrachten:
Studie (‘omgevingsanalyse’) Bemiddeling bij weigeringen / doorverwijzingen Bevordering samenwerking (=> brede school)
© I. Nicaise
Knelpunten:
Te groot? (geografisch / aantal leden) Scepticisme van sommige directies Kloof tussen ‘professionals’ en (zwaar belaste) vrijwilligers
Het gok-decreet (3): ondersteuningsbeleid ‘Ondersteuningsluik’ GOK-decreet - vanaf 2008 geleidelijk vervangen door financieringsdecreet leerplichtonderwijs:
© I. Nicaise
– structurele financiering van alle scholen op basis van schoolén leerlingkenmerken – sterkere herverdeling – gelijkschakeling BaO – SO; werking & personeel – behoeftencriteria vereenvoudigd (gegevens uit databanken overheid => minder rompslomp, minder privacy-problemen, minder fraude…)
GOK - Ondersteuningsbeleid:
doelgroepafbakening – Materieel vermogen: inkomen (schooltoelage) – Menselijk / cultureel vermogen: • moeder heeft hoogstens diploma lager secundair onderwijs • Thuistaal is niet Nederlands
– Sociaal kapitaal:
© I. Nicaise
• in de buurt heeft een hoog percentage van de leerlingen schoolse vertraging • Gezin behoort tot trekkende bevolking • Leerling woont niet meer bij zijn/haar ouders
GOK - Ondersteuningsbeleid:
doelgroepafbakening Dekken GOK-criteria de ‘juiste’ doelgroep ? Vandeputte: clusteranalyses met indicatoren van economisch, sociaal, cultureel en pedagogisch kapitaal van gezinnen GOK
© I. Nicaise
socio-economisch kansarme leerlingen zwakke cognitieve prestaties
cultureel-pedagogisch kansarme leerlingen zwakke socioemotionele ontwikkeling
GOK - Ondersteuningsbeleid:
Effecten op onderwijsuitkomsten ? (vervolg)
Gemidd. Prestaties lln
Alternatief: Ooghe (2011) regression discontinuity design
© I. Nicaise
10%-grens % GOK-lln in school
GOK - Ondersteuningsbeleid: Effecten op onderwijsuitkomsten? (vervolg)
© I. Nicaise
Ooghe (2011): • Significante positieve effecten voor GOK-leerlingen • Geen effecten voor ‘andere zwak presterende leerlingen’ • Socio-emotionele ondersteuning leerlingen en differentiatie blijken meer effectief te zijn dan ondersteuning leerkrachten
GOK - Ondersteuningsbeleid: Effecten op onderwijsuitkomsten? (vervolg) Bellens (2013): vergelijking TIMSS 2003-2011
9-4-2015
21
GOK - Ondersteuningsbeleid: Effecten op onderwijsuitkomsten? (vervolg Bellens (2013): vergelijking TIMSS 2003-2011
9-4-2015
22
GOK - Ondersteuningsbeleid:
Effectiviteit ? (vervolg) • Evaluaties OVB, ZVB en implementatie GOK: effecten op scholen / leerkrachten (Juchtmans e.a., 2010, 2013) – Schoolteams hebben bijgeleerd (bv. snellere detectie van leerproblemen, meer differentiatie, betere methoden voor taalvaardigheidsonderwijs…) – maar verwarren nog steeds GOK en zorg
© I. Nicaise
GOK Structurele preventie
ZOK ? GORG ? vooral Individuele remediëring
Zorg: Individuele remediëring
– GOK-leerkrachten zijn jonger en onervaren => hebben weinig impact op het ganse team
Waarom geen sterker effect van het ondersteuningsbeleid ? Vandeputte & Nicaise, 2012: twee clusters GOK-scholen • Brandpuntscholen: liggen in grootstedelijke kansarme buurten, hebben povere infrastructuur, minder ervaren leerkrachten, minder geschoolde en minder ervaren directies • GOK-scholen met extra troeven: hebben uitstekende infrastructuur, meer ervaren leerkrachten, goed geschoolde en ervaren directies Sommige kansarme leerlingen gaan naar ‘kansarme scholen’ Volstaat GOK-financiering ter compensatie van a priori ongelijkheden? Moet verder gedifferentieerd worden in de GOKfinanciering? Hebben scholen wel voldoende beleidsvoerend vermogen / leerkrachten voldoende vaardigheden voor een structurele aanpak? (cf. PIEO) 9-4-2015
24
GOK-beleid: besluit 1. Een vrij evenwichtig beleid
© I. Nicaise
– Gelijke behandeling: wegwerken van discriminaties binnen de school (cf. inschrijvingsrecht) – Gelijke uitkomsten: wegwerken van ongelijkheden naar afkomst tegen het schoolverlaten (cf. ondersteuningsbeleid)
GOK-beleid: besluit (vervolg)
© I. Nicaise
2. Effectief ? – Geen overtuigende effecten op meer gelijke uitkomsten – Doorverwijzingen naar BLO ?? – Desegregatie-effecten: ?? – Aandachtspunten: • • • •
cultureel-pedagogische kansarmoede inschrijvingsrecht Verdeskundiging en uitbouw middenkader Extra-ondersteuning brandpuntscholen
