Themalijst opvoeding: thema’s voor workshop, cursus of lezing De meeste thema’s gaan over de opvoeding van zowel kinderen als jongeren. Specifiek voor kinderen (tot 12 jaar): 5, 6, 7, 15, 24. Specifiek voor jongeren (vanaf 12 jaar): 16, 17, 18, 19. Overzicht 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40.
Het abc van de opvoeding (over de veilige basis) Het herstel van het gewone leven (over het belang van de dagelijkse structuur) Heb je dat goed begrepen? (over opvoedstijlen) Zo zijn onze manieren (over regels / grenzen stellen) De daad bij het woord (over consequent opvoeden, belonen en straffen) Eten, ho maar! (over omgaan met eetprotest van jonge kinderen) Slaap lekker (over het begeleiden van slaapproblemen) Liegen alsof het gedrukt staat (over gedrag dat vragen oproept) Laat me los, maar houd me vast! (over zelfstandigheid en identiteit) Kind in beeld (over zelfbeeld) Ieder een eigen plekje in het gezin (over broers / zussen en conflicten) Van 0 tot 18; had ik dat eerder geweten! (over ontwikkelingsfasen) Doe normaal! (over driftbuien en andere gedragsproblemen) Opvoeden zonder geweld (over zelfbeheersing van de opvoeder) Luister je wel naar mij? (over communicatie met kinderen) Ik heb ook wat te vertellen! (over communicatie met jongeren) Alle pubers tegendraads? (over pubers en hun ontwikkeling) Chillen en relaxen (over vrijetijds- en geldbesteding) Je verknalt je toekomst! (over omgaan met risicovol gedrag) Mediamacht (over mediaopvoeding) Iedereen doet het toch! (over vriendschappen, groepsdruk en gewetensvorming) Dit is mijn kamer! (over opvoeding in assertiviteit) Kleine mensen met grote gevoelens (over opvoeding in emoties) Woensdagmiddag spelen? (over sociale opvoeding) Vandaag kan ik echt niet naar school (over omgaan met angstige thuisblijvers) Seksualiteit als geschenk (over seksuele opvoeding) God is er altijd bij (over godsdienstige opvoeding) Ik had me nog zo voorgenomen … (over opvoeding en generaties) Voor altijd verbonden (over loyaliteit en gehechtheid) Doen waar je goed in bent (over intelligentie en talenten) Dat doet mijn kind toch niet? (over samen opvoeden, op school en thuis) Het hoofd er niet bij (over concentratieproblemen) Ik zie het niet meer zitten (over depressie bij kinderen en jongeren) Structuur asjeblieft (over de opvoeding van kinderen met ADHD en ASS) Hoe kunnen we ooit verder? (over kind en rouw) Mijn ouders gaan uit elkaar (over kind en echtscheiding) Er is iets met mijn moeder (over kinderen van ouders met psychische problemen) Verschil mag er zijn (over de opvoeding van meisjes en jongens) Rechten en plichten (over het recht op een goede opvoeding) Kinderverdriet en veerkracht (hoe kinderen omgaan met ingrijpende gebeurtenissen)
Neem vrijblijvend contact op: (06) 27 01 26 80 ■
[email protected] ■ www.orthopedagogiekdekorte.nl 1
Uitwerking 1. Het abc van de opvoeding (over de veilige basis) Een goed begin is het halve werk, dat geldt ook voor opvoeding. Daarom is kennis van de basisprincipes van belang. Bijvoorbeeld: positief opvoeden en met gevoel opvoeden. Als we onze kinderen liefhebben, richten we ons op hun behoeften. Elke ouder wil toch tijdens de eerste levensjaren van het kind een basis van vertrouwen en zelfvertrouwen leggen? 2. Het herstel van het gewone leven (over het belang van de dagelijkse structuur) Aandacht voor de alledaagse dingen, daarin ligt de kracht van opvoeding. Juist als we een druk leven hebben, zijn die kleine dingen zo belangrijk. Een kleine moeite met een groot resultaat, niet in een cijfer uit te drukken. Geluk van ouders en kinderen is niet meetbaar maar voelbaar. Ontdek dat je als ouder veel te bieden hebt aan je kinderen. 3. Heb je dat goed begrepen? (over opvoedstijlen) ‘Ik vind papa niet lief!’ Is dit brutaliteit? Waarom zou je dit wel of niet accepteren van je kind? Iedere ouder heeft een eigen stijl van reageren. De één neigt misschien naar toegeeflijk, de ander naar autoritair. Wat is ideaal voor kinderen, wat maakt hen tot een persoonlijkheid? Samen zoeken we naar de balans tussen respect en assertiviteit. Die twee bijten elkaar niet. 4. Zo zijn onze manieren (over regels / grenzen stellen) Ouders bieden grenzen en regels aan opgroeiende kinderen. Regels bieden duidelijkheid en geven daarom veiligheid en rust. Stellen van regels is gemakkelijker dan ze consequent naleven. Soms word je er zo moe van. Je bent niet de enige ouder die dat ervaart. Gelukkig zijn er richtlijnen voor het gebruik van regels en grenzen in de opvoeding. Het maken van afspraken is ook een vak apart. 5. De daad bij het woord (over consequent opvoeden, belonen en straffen) Het is meer dan een puppytraining, toch zijn er overeenkomsten. Opvoeden van kinderen bestaat voor een deel uit het belonen van positief gedrag en het bestraffen van negatief gedrag. Hoe werkt het precies? Veel complimenten, dat weten we. De kunst van consequent zijn is te leren. Investeer hierin, een kind is tenslotte meer dan een jonge hond. 6. Eten, ho maar! (over omgaan met eetprotest van jonge kinderen) Niet iedereen houdt van eten, dat zie je bij kleine kinderen al. Maar gedoe aan tafel heeft meestal meer met andere dingen te maken. Je kind wil het zelf doen, is moe of probeert jou uit. Niet zelden gebeurt het dat ouders er haast wanhopig van worden: ‘Ik moet toch zorgen dat hij eten binnen krijgt!’ Veel ouders hebben ervaring met deze problematiek. Er zijn handige tips beschikbaar. 7. Slaap lekker (over het begeleiden van slaapproblemen) ‘Mam, ik kan steeds niet slapen.’ Eindelijk liggen ze op bed en dan begint dit weer. Er kunnen veel redenen zijn waarom een kind niet in slaap kan komen. Als ouder kun je nog zoveel maatregelen nemen om dit te voorkomen, het kan echter heel hardnekkig zijn. Ritme, routine en ritueel zijn de sleutelwoorden om slapeloze nachten te laten verdwijnen. 8. Liegen alsof het gedrukt staat (over gedrag dat vragen oproept) Liegen, stelen en ander gedrag dat zorgen baart. Wat moet je ermee als ouder? Een hele nare ervaring als je merkt dat je kind zonder blikken of blozen die grenzen overschrijdt. Is het ook een nare ervaring voor het kind? We proberen er achter te komen wat kinderen beweegt en wat de juiste aanpak is. 2
9. Laat me los, maar houd me vast! (over zelfstandigheid en identiteit) Op weg naar de zelfstandigheid, een hele zoektocht voor ouders en kinderen. Zeker bij peuters en pubers. Ze nemen afstand van hun ouders, terwijl het niet lukt om helemaal op eigen benen te staan. We hebben het over het spel – en ook over de worsteling – van loslaten en vasthouden. Als je dat spel goed speelt, heb je meerdere winnaars. 10. Kind in beeld (over zelfbeeld) Voor elk kind is het belangrijk om gezien te worden. In je leerresultaten, maar ook in je hele persoon, in wie je bent. Dit bevordert de ontwikkeling van je zelfbeeld en daarmee je welbevinden. Met een zelfbeeld worden we niet geboren. Ouders kunnen veel invloed hebben. Hoe laten we onze kinderen merken dat ze door ons gezien worden? 11. Ieder een eigen plekje in het gezin (over broers / zussen en conflicten) Het maakt nogal wat uit of je in een gezin oudste, jongste of middelste bent. Je positie in het gezin heeft invloed op je gedrag, op je leven. Als het goed is, heeft ieder zijn eigen plekje in het gezin. Overal komen wel eens onenigheden of ruzies voor. Hoe geef je als ouder leiding aan het oplossen van conflicten in het gezin? 12. Van 0 tot 18; had ik dat eerder geweten! (over ontwikkelingsfasen) Elke leeftijd van ons kind levert leuke verrassingen en soms ook moeilijkheden op. Wij als opvoeders staan voor de prachtige taak in onze opvoeding steeds aan te sluiten bij de leeftijdsfase. Of het nu over zelfstandig eten, keuze van broodbeleg of over bedtijden gaat. Er is veel kennis beschikbaar. Zorg dat je later niet zegt: ‘Had ik dat eerder geweten ...!’ 13. Doe normaal! (over driftbuien en andere gedragsproblemen) Wat zijn gedragsproblemen? Wanneer is er sprake van een stoornis en wanneer past het bij de leeftijd? Het interessante van een probleem is dat het om een oplossing vraagt. Voor de aanpak van gedragsproblemen zijn genoeg handreikingen te doen. Je ervaart dat het bij anderen ook niet altijd op rolletjes loopt. Samen zoeken we naar de beste aanpak. 14. Opvoeden zonder geweld (over zelfbeheersing van de opvoeder) Hoe machteloos voel je je als ouder als een kind ‘het bloed onder je nagels vandaan haalt’. Misschien voel je de neiging om te schreeuwen of te slaan. Zelfbeheersing is niet altijd gemakkelijk. Slaan als straf is bij de wet verboden. Voor veel ouders is het een gevoelig onderwerp. En hoe zit het met de pedagogische tik? Een open gesprek helpt. 15. Luister je wel naar mij? (over communicatie met kinderen) Communiceren met ons kind, dat gaat over liefhebben, luisteren en inleven. Opvoeden berust voor een groot deel op communicatie. Voor kinderen ook niet altijd makkelijk: eerst willen ze dat je leert praten en als je het kunt moet je weer leren zwijgen. Het is de moeite waard om meer te leren over zorgvuldig communiceren met kinderen. 16. Ik heb ook wat te vertellen! (over communicatie met jongeren) Of ze nu stil of juist opstandig zijn. Communiceren met pubers en jong volwassenen is misschien wel de grootste uitdaging van de opvoeding. Naast handigheid en humor heb je inzicht nodig. Als we snappen wat er in hun hoofd en lijf omgaat, komen we als opvoeder een stap verder. Goede vragen stellen en eerlijke afspraken maken, die kunst kun je leren.
3
17. Alle pubers tegendraads? (over pubers en hun ontwikkeling) Die van mij pubert niet, hoor je wel eens. Toch zien veel ouders iets van de grillen en de zoektocht van hun kind. Pubers zijn niet tegen jou, maar voor zichzelf. Hun ontwikkeling verloopt in sneltreinvaart, is moeilijk bij te houden. Hun emoties gaan sneller dan de rem. Dat heeft met hun hersens te maken. Ze hebben hun ouders hard nodig, al krijg je soms het gevoel dat ze je afdanken. We verwerven kennis, delen ervaringen en houden de moed erin! 18. Chillen en relaxen (over vrijetijds- en geldbesteding) Vroeger werd een kind voor straf naar zijn kamer gestuurd, nu smeken ouders hun kinderen of ze asjeblieft eens van hun kamer af willen komen. In hun vrije tijd zijn veel kinderen en jongeren bezig met computer en mobiel. Gelukkig zien ze hun vrienden ook in het echt. We begrijpen hun chillen en relaxen, maar willen meer dan dat. Sturen mag! Juist dan leren ze hun (geld)zaken regelen. 19. Je verknalt je toekomst! (over omgaan met risicovol gedrag) Alcohol, roken, drugs, seks, spijbelen, gokken. We kennen het rijtje wel. En dan hebben we het nog niet over jeugdcriminaliteit. Sommige jongeren nemen veel risico’s. De kick van het experimenteren. We verzuchten dat ze moeten nadenken over de gevolgen. Een moeilijk stukje opvoeding. We delen onze zorgen, maar blijven er niet in hangen. 20. Mediamacht (over mediaopvoeding) Het lijkt of ze compleet in beslag genomen worden door de media. Als ouder dreig je de controle te verliezen. En dat is ook zo. Mediaopvoeding is een hele klus. De kinderen lopen voor op ons, maar wij hebben levenservaring. ‘Mam, wil je me niet meer roepen, dan hoor ik de muziek niet goed, stuur maar een berichtje …’ Hoe pak je zoiets aan? 21. Iedereen doet het toch! (over vriendschappen, groepsdruk en gewetensvorming) Soms lijkt het of pubers alles overboord gooien. Waar zit hun verantwoordelijkheidsgevoel? Daar gaan we dan met onze opvoeding! Vriendengroepen nemen het over. Hoe bepalend is de opvoeding gedurende de eerste twaalf jaar? Gewetensvorming is meer dan vertellen wat goed en fout is. Schrik niet van de brokstukken, blijf bewust bouwen aan de ontwikkeling van het geweten van de kinderen. 22. Dit is mijn kamer! (over opvoeding in assertiviteit) We horen vaak over assertiviteit maar wat is dat precies? Als we onze kinderen weerbaar willen maken, moeten we daarmee oefenen in het gezin. Het heeft alles te maken met de ontwikkeling van gevoelens van eigenwaarde, eigendom en privacy. Als ouder mag je daar een stimulerende rol in vervullen en dat is een mooie uitdaging. 23. Kleine mensen met grote gevoelens (over opvoeding in emoties) Wij leren onze kinderen omgaan met gevoelens. Dat is iets positiefs van deze tijd. Vroeger moest je je vooral niet aanstellen. Of je nu boos, bang, blij of verdrietig was. Het kan wonderen doen als we als ouders veel aandacht besteden aan het benoemen van en het ruimte bieden aan gevoelens van onze kinderen. Dit baant de weg tot beheersing van de emoties. Een mooi onderdeel van de opvoeding. 24. Woensdagmiddag spelen? (over sociale opvoeding) Elke ouder hoopt dat zijn / haar kinderen iets goeds brengen in de samenleving. Vooral dat ze iets betekenen voor een ander. De beste manier om deze waarden aan je kinderen mee te geven is jouw goede voorbeeld. Welke sociale vaardigheden heeft een kind nodig om goed te kunnen functioneren, nu en later? 4
25. Vandaag kan ik echt niet naar school (over omgaan met angstige thuisblijvers) Het kan ver gaan, sommige kinderen zitten wekenlang thuis. Als ouder heb je alles al geprobeerd om zoon of dochter ’s morgens de deur uit te krijgen. Iemand die bang is, heeft immers een steuntje in de rug nodig. Helaas zonder succes. Het vreemde is dat je kind ook echt hoofdpijn heeft of zelfs moet overgeven. Hoe kan er een wending komen in deze situatie van machteloosheid? 26. Seksualiteit als geschenk (over seksuele opvoeding) Wat geven we ons kind mee? Van jongs af een open gesprek. Dus niet alleen het boekje. Seksuele opvoeding is meer dan voorlichting, het is ook relationele opvoeding. Als ouder willen we graag waarden en normen over liefde en trouw overdragen. Internetopvoeding hoort er helemaal bij, want soms zijn jongeren – en ouderen – verliefd op internet. 27. God is er altijd bij (over godsdienstige opvoeding) Geloofsbeleving is gericht op het kennen van God, het rust vinden in Hem. De godsdienstige opvoeding bestaat enerzijds uit het meegeven van de uiterlijke vormen zoals bidden, zingen, lezen en kerkgang. Anderzijds brengt het iets teweeg in het denken en het innerlijk van onze kinderen. Hoe geven we als ouders gestalte aan deze verantwoordelijkheid? 28. Ik had me nog zo voorgenomen … (over opvoeding en generaties) Elke ouder begint met voornemens: het goede van je eigen opvoeding overnemen, andere dingen zeker niet overnemen. Kwetsingen uit je jeugd liggen gevoelig. Je weet hoe je het niet wilt, maar hoe moet het dan wel? Een proces van vallen en opstaan. Het is de uitdaging om als ouders een geheel eigen gezinsleven te ontwikkelen. Als er liefde is, komt het goed. 29. Voor altijd verbonden (over loyaliteit en gehechtheid) Ouders en kinderen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een vreemde stelling voor degenen die juist grote afstand ervaren. Misschien zijn we soms loyaler dan we denken. Hoe draag je als ouder bij aan een veilige gehechtheid van je kind? Het is van groot belang dat kinderen van jongs af liefde, geborgenheid en beschikbaarheid van hun ouders ervaren. Ouders doen ertoe. Volop gespreksstof. 30. Doen waar je goed in bent (over intelligentie en talenten) Succes is niet alleen afhankelijk van intelligentie. Slim zijn in rekenen en talen levert wel schoolsucces op. Maar er is meer, veel meer. Ieder kind bloeit op wanneer het eigen talent aangeboord wordt en tot ontwikkeling komt. Je hebt denkers en doeners. Beiden hebben het zowel moeilijk als makkelijk. Heb je als ouder een sturende of een volgende taak? 31. Dat doet mijn kind toch niet? (over samen opvoeden, op school en thuis) ‘Stel dat mijn kind gepest wordt …’ Een zeur wil je niet zijn. Toch spreek je graag met de leerkracht aan wie je je kind toevertrouwt. Liefst meer dan het 10-minutengesprek. Soms hoor je verrassende dingen van elkaar. Een goede verhouding tussen thuis en school is veel waard. Het geeft groeiruimte aan het kind. Hoe krijg je dit voor elkaar? 32. Het hoofd er niet bij (over concentratieproblemen) Steeds meer kinderen en jongeren kunnen zich slecht concentreren. Waar komt dit vandaan? Soms zijn ze vermoeid en gestrest. Heeft dat te maken met hun vele activiteiten: huiswerk, baantje, sport, media, contacten? We kunnen de rij aanvullen met opmerkelijke oorzaken. Hoe bieden we onze kinderen houvast?
5
33. Ik zie het niet meer zitten (over depressie bij kinderen en jongeren) Wat doe je als je kind het niet meer ziet zitten? Niet uit bed komen, vage klachten, prikkelbaar en vooral lusteloos. Je zou graag weer interesse en plezier bij je kind terugzien. Doorzetten is moeilijk, vooral als je dan de volle laag krijgt of als je je kind ziet lijden. De veerkracht van de ouders wordt op de proef gesteld, maar is onmisbaar voor het kind. 34. Structuur asjeblieft (over de opvoeding van kinderen met ADHD en ASS) We lezen het in elk rijtje met opvoedtips: bied structuur. Hoe doe je dit precies? Stel dat je zelf nogal chaotisch bent. Alle kinderen, jongeren én volwassenen hebben structuur nodig om goed te kunnen functioneren. Dit geldt nog meer voor kinderen bij wie sprake is van een stoornis in de prikkelverwerking, namelijk kinderen met ADHD of een stoornis in het autistisch spectrum (ASS). 35. Hoe kunnen we ooit verder? (over kind en rouw) Een kind kan al jong te maken krijgen met ingrijpende rouw. Rouw is een ‘gezonde’ reactie bij iemand die liefheeft. Hoe ga je om met het veranderde gedrag van je kind? Of met de puber die juist ‘doet alsof er niks gebeurd is’? Terwijl je zelf totaal van streek bent. We bespreken het rouwproces, dat bij ieder anders verloopt. Wat is het belangrijkste dat je aan je kind kunt geven? 36. Mijn ouders gaan uit elkaar (over kind en echtscheiding) ‘Ik was niet al te gemakkelijk in die tijd,’ zeggen ze dan. Die opmerking breekt je hart, als het kind verwijst naar de periode van relatieproblemen en echtscheiding van de ouders. Gek genoeg geven kinderen zichzelf nog wel eens de schuld van deze pijnlijke gebeurtenissen. Wat hebben kinderen nodig van de ene ouder, van de andere ouder en van de omgeving? 37. Er is iets met mijn moeder (over kinderen van ouders met psychische problemen) KOPP-kinderen worden ze wel genoemd. Voor de betreffende ouder is het belastend als er ‘iets’ met hem of haar is. Voor de partner eveneens. Niet minder voor de kinderen. Zij geven, zorgen, helpen of ze slaan alarm. Niet altijd op de manier die wij zouden denken. Speciaal deze kinderen zijn het waard om gezien te worden. 38. Verschil mag er zijn (over de opvoeding van meisjes en jongens) Meisjes helpen hun moeder in de keuken, jongens helpen hun vader met klussen. Dit stereotiepe beeld is achterhaald. Toch is het maar net hoe je het bekijkt. Veel verschillen tussen jongens en meisjes zijn biologisch bepaald. Zo hebben zowel moeders als vaders een eigen rol, waardoor ze identificatiefiguur kunnen zijn. Als we het rolgedrag maar niet afdwingen bij onze kinderen! 39. Rechten en plichten (over het recht op een goede opvoeding) Artikel 1 Internationaal verdrag inzake de rechten van het kind: ‘Ieder mens jonger dan 18 jaar is een kind.’ Elk kind heeft recht op verzorging, onderwijs enz. maar bijvoorbeeld ook op bescherming tegen drugs. Elk kind is er één. Elk kind is het waard om geliefd te worden. Als ouder draag je er zorg voor dat je kind tot zijn recht komt én leert zijn plicht te doen. 40. Kinderverdriet en veerkracht (hoe kinderen omgaan met ingrijpende gebeurtenissen) Een kapotte ballon kan al tranen kosten. Daartegenover sta je soms versteld van de manier waarop kinderen de draad oppakken na een ernstig bericht. Kinderen kijken met andere ogen. Ze gebruiken hun spel om controle te hervinden, een doel te hebben. Hoe helpen wij hen om weerbaar en veerkrachtig te zijn en te blijven? 6
