Thema-avond Toekomst van de oncologie

bulletin I N

D I T

N U M M E R

Doorbraak Mammacarcinoom

2

O . A .

Deskundigheidsbevordering

:

5

DECEMBER 2004, NR. 3

Cijfers 12e jaarrapportage

7

Thema-avond “Toekomst van de oncologie” Op 11 november 2004 organiseerde het IKMN op initiatief van de VOC/C een thema-avond over de toekomst van de oncologische zorg. Dat het thema ook leeft in de IKMN-regio viel op te maken uit de grote opkomst van specialisten, verpleegkundigen, ziekenhuisdirecteuren en psychologen. Overduidelijk was de conclusie dat de aantallen en uitkomsten van de oncologische zorg van de ziekenhuizen in de regio transparant moeten worden. Het IKMN gaat de komende maanden samen met specialisten uit de regio verder onderzoeken of transparantie haalbaar is en hoe transparantie bereikt kan worden.

De aanleiding Het Nederlands Kanker Instituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) opende in een artikel1) en een notitie2) onlangs de discussie over kankerbehandelcentra. Dit was voor het overleg van voorzitters van de oncologiecommissies en consulenten (VOC/C) aanleiding om de meningen in de regio hierover te peilen. Dit gebeurde in de vorm van een thema-avond op 11 november jl. Prof. dr. W.H. van Harten, lid van de Raad van Bestuur van het NKI-AVL, lichtte tijdens de avond de visie van zijn instelling toe: de vorming van twintig à dertig kankercentra binnen bestaande ziekenhuizen garandeert de opbouw en het onderhoud van lokale expertise en biedt de mogelijkheid om kosteneffectief en transparant te werken.

voorstel van de werkgroep wordt vervolgens besproken met de voorzitters van de oncologiecommissies. Indien er voldoende draagvlak is wordt het plan in het tweede kwartaal van 2005 aan de regio gepresenteerd. Een verslag van de thema-avond wordt verzonden aan de deelnemers, de voorzitters van de oncologiecommissies en de werkgroepen, alsmede de directies van de ziekenhuizen . Het volledige verslag is vanaf half januari te downloaden van www.ikcnet.nl/ikmn/nieuws of te bestellen bij het secretariaat van het IKMN.

Palliatieve zorg

8

Het IKMN kan mede dankzij uw inspanningen terugkijken op een succesvol jaar. Een goede communicatie met u was daarvoor de basis. Alle vormen van communicatie zijn daarbij benut: persoonlijk contact, de telefoon, schriftelijke en digitale correspondentie. Sinds september 2004 is daaraan nog een vorm toegevoegd door de lancering van iKCnet: een website waar ook het IKMN te vinden is met veel achtergrondinformatie die voor u relevant is én die u een platform biedt om met vakgenoten te communiceren (www.ikcnet.nl/ikmn). Namens het IKMN wil ik u bedanken voor uw inzet in het afgelopen jaar. Ik wens u alle goeds voor 2005 en kijk uit naar onze verdere samenwerking. Ria Koppejan-Rensenbrink Raad van Bestuur

Informatie: Yvonne Snel, programmacoördinator ([email protected])

Hoe denkt men in de IKMN-regio? Stemt bovenstaande visie overeen met de mening die leeft in de IKMN-regio? De bijeenkomst bood een goede kans om met ruim 50 collega’s van verschillende disciplines uit de ziekenhuizen in de IKMN regio hierover van gedachten te wisselen. De conclusie van deze avond luidde dat er eensgezindheid bestaat over het streven naar transparantie als basis voor een verdere discussie omtrent concentratie van zorg.

Vervolgstappen Het IKMN stelt als vervolg op deze avond een werkgroep samen die gaat bepalen welke gegevens verzameld moeten worden om transparantie te bewerkstelligen. Het Prof.dr. W.H. Van Harten aan het woord 1) Oncologie vraagt om kankercentra. Medisch contact, 25 juni 2004, 59 nr. 26 2) Oncologische zorg in Nederland: een pleidooi voor kankercentra. Aanzet tot een landelijke discussie. Een discussienota van het Nederlands Kanker Instituut – Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL), juni 2004.

K W A L I T E I T E N O R G A N I S AT I E VA N O N C O L O G I S C H E Z O R G

Doorbraakproject Mammacarcinoom 2 gestart

Eerste resultaten Doorbraak 1 veelbelovend Vanuit de IKMN-regio nemen Mesos Medisch Centrum en Ziekenhuis Rivierenland deel aan het Doorbraakproject Mammacarcinoom respectievelijk ronde 1 en ronde 2. Binnen het Doorbraakproject tekent zich steeds duidelijker af welk ziekenhuis waarin koploper is. Dit bevordert de onderlinge uitwisseling van tips. Eerste resultaten

Verworven inzichten

Eind september 2004 presenteerden de deelnemende teams aan Doorbraakproject 1 hun tussenresultaten: 9 van de 12 teams hebben een toegangstijd voor de OK van minder dan 3 weken.

• Goede mammadiagnostiek in combinatie met een MDO leidt tot een daling van het aantal polikliniekbezoeken en controle mammografieën: er is meer zekerheid over de diagnose. • Triage van patiënten heeft geringe meerwaarde. Het kost tijd en de werklast wordt niet minder, maar wordt alleen verplaatst. Bevindingen van de huisarts op basis van anamnese en lichamelijk onderzoek blijken niet specifiek en sensitief genoeg om te selecteren wie wel en niet naar de 2e lijn moet gaan. • De verhouding van borstsparende ingrepen versus borstamputaties varieert tussen ziekenhuizen van 3:1 tot 1:3. Dit wordt een gezamenlijk aandachtspunt. • Het aantal patiënten dat een préoperatief gesprek met de mammacare verpleegkundige heeft krijgt meer aandacht. Een dergelijk gesprek leidt er vaak toe dat de mammacareverpleegkundige de “case manager” van de patiënt wordt zodat de patiënt minder vaak tussen wal en schip valt. Verder blijkt uit de literatuur dat door zo’n gesprek vrouwen vaker voor een borstsparende ingreep kiezen.

10 van de 12 teams hebben: • een gemiddelde toegangstijd voor de polikliniek van 5 werkdagen of korter • een gemiddelde van maximaal 5 werkdagen tot de uitslag van de triple diagnostiek • 10% of minder diagnostische operaties en heroperaties. Met goede preoperatieve diagnostiek zijn diagnostische operaties en heroperaties, die vroeger vrij normaal waren, meestal te voorkómen. 11 van de 12 teams hebben een preoperatief multidisciplinair overleg (MDO), dat binnen de oncologie als een belangrijk kwaliteitskenmerk wordt gezien. Overleg binnen het MDO heeft als effect dat de chirurg in circa 20% van de gevallen zijn beleid bijstelt. Hierbij wordt aangetekend dat het MDO 15 tot 77% van de patiënten dekt, en er niet altijd een patholoog bij aanwezig is. Alle teams kunnen via een elektronische patiëntenregistratie het niveau van zorg monitoren.

In 2005 gaan de mammateams zich in hoofdzaak richten op het verhogen van de kwaliteit van patiëntenbegeleiding en borging. Informatie: Birgit Fröhleke, programmacoördinator ([email protected])

Visitatoren getraind

Belangstelling voor visitatie in de regio groeit In de IKMN-regio functioneert een Plenaire Visitatie Commissie (PVC) die de visitaties van de oncologische zorg in de ziekenhuizen organiseert en coördineert. De uitvoering van de visitatie vindt plaats conform het IKMN-reglement visitatie. De visitatoren zijn collega’s uit het oncologische werkveld die een gedegen visitatorentraining volgden. Op 11 maart 2005 wordt het Meander Medisch Centrum gevisiteerd en in het najaar van 2005 volgt het Diakonessenhuis. De volgende personen volgden onlangs een tweedaagse training: Dr. C. J. Rodenburg, internist oncoloog, Meander MC te Amersfoort (lid PVC) Dr. C.I. Perre, chirurg, Diakonessenhuis te Utrecht (lid PVC) Drs. H.K. Wijrdeman, radiotherapeut, UMCU te Utrecht (lid PVC) Drs. R. Oltmans, internist, Mesos MC te Utrecht Mw. J. Krol-Veraar, verpleegkundig specialist, Meander MC te Amersfoort Mw. A. Verbeek, verpleegkundig specialist, St. Antonius Ziekenhuis te Nieuwegein Drs. M. van Oirschot, medewerker kwaliteitsprojecten IKMN Mw. B. Fröhleke, programmacoördinator IKMN (ambtelijk secretaris PVC )

2

Het reglement van de PVC en het profiel van de visitatoren kunt u aanvragen bij het IKMN. Indien u geïnteresseerd bent in een visitatie van uw afdeling en/of meer informatie wilt ontvangen, neem dan contact op met Birgit Fröhleke, programmacoördinator ([email protected])

N I E U W S VA N D E V I K C

Nieuw kwaliteitsinstrument voor ziekenhuizen

Oncologische Gids elektronisch beschikbaar De nieuwe Oncologische Gids is een kwaliteitsinstrument voor ziekenhuizen waarmee zij het oncologische zorgproces binnen hun organisatie kunnen evalueren en bijstellen. De gids is geschikt voor gebruik bij IKC-visitaties en uiteindelijk NIAZ-accreditatie. De elektronische gids is ontwikkeld door de integrale kankercentra en het Nederlands Instituut voor Accreditatie van Ziekenhuizen (NIAZ) en is te downloaden vanaf de websites: www.ikcnet.nl/thema_s/kwaliteit_oncologische_zorg of www.niaz.nl. Vóórdat u de gids installeert op uw computer is het raadzaam eerst de handleiding te raadplegen.

geeft aan wat geregeld moet zijn voor een gestroomlijnd oncologisch zorgproces.. De gids bevat aanwijzingen voor o.m. opname- en ontslagprocedure, pijnbeleid, deskundigheidsontwikkeling, beleidsplan oncologische zorg, reglement oncologiecommissie. De gids is opgebouwd volgens de NIAZ-accreditatiemethodiek, waarbij alle verschillende onderdelen van de zorg in kaart worden gebracht. De gids gaat niét in op de kwaliteit van het medisch handelen.

Wat kunt u toetsen?

Ondersteuning door het IKMN

Het oncologisch zorgproces heeft een bijzonder karakter: er zijn veel disciplines betrokken en het betreft ketenzorg. Mede door deze complexiteit zijn goede afspraken en afstemming tussen de verschillende professionals, vastgelegd in procedures, protocollen, richtlijnen en overlegstructuren, essentieel. De Oncologische Gids

Ziekenhuizen die met de gids willen gaan werken, kunnen advies en ondersteuning krijgen van het IKMN. Informatie: Birgit Fröhleke (030 233 80 64 of [email protected]).

Nationaal Programma Kankerbestrijding gelanceerd Vijf organisaties die nauw betrokken zijn bij de bestrijding van kanker hebben, met hulp van vele deskundigen, de handen ineengeslagen en een ‘Nationaal Programma Kankerbestrijding 2005 – 2010’ opgesteld. De initiatiefnemers zijn: de Vereniging van Integrale Kankercentra, KWF Kankerbestrijding, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties en Zorgverzekeraars Nederland. Dit programma heeft tot doel het optimaliseren van de kankerbestrijding in Nederland in al zijn facetten. Het document is op 4 november 2004 in Den Haag gepresenteerd en ondertekend door de betrokken partijen. Het Nationaal Programma Kankerbestrijding 2005 – 2010 bestaat uit twee delen. Deel I omvat het programma: een in onderlinge samenhang gebrachte compilatie van knelpunten, doelstellingen, te nemen acties dan wel aanbevelingen, gebaseerd op de rapportages van zes werkgroepen. Dit programma wordt voorafgegaan door de visie van de initiatiefnemers. Deel II bevat de integrale rapportage van de zes werkgroepen. Het programma kan in PDF gedownload worden van www.ikcnet.nl/ikmn/ bibliotheek (soort: publicatie).

3

Landelijke richtlijnen Nieuwe landelijke richtlijnen op Oncoline (www.oncoline.nl)

Regionale richtlijnen op Oncoline

Gynaecologie

Cervicale intra-epitheliale neoplasie (CIN) Intra-epitheliale neoplasieën van de vulva (VIN) Borderline ovariumtumoren Epitheliaal ovariumcarcinoom

Weke delen tumoren

Diagnostiek bij weke delen tumoren en behandeling van weke delen sarcomen” (herziening 2003)

Hoofd-halstumoren

EBRO-richtlijn Mondholte- en orofarynxcarcinoom

In overleg met de voorzitters van de diverse IKMN werkgroepen is gekeken welke regionale richtlijnen nog toegevoegd moeten worden aan Oncoline. Binnenkort wordt de regionale richtlijn mesothelioom met een kleine update van de tumorwerkgroep long en de richtlijn thymoom geplaatst op oncoline. Verder zijn vanuit de tumorwerkgroep hoofd- halstumoren de richtlijn carcinomen vestibulum nasi en de richtlijn speekselkliertumoren toegevoegd. Tevens wordt binnenkort de sinonasale richtlijn opgenomen.

Longtumoren

EBRO-richtlijn Niet-kleincellig longcarcinoom, stadiëring en behandeling” (2004)

Overige verschenen richtlijnen:

Mammatumoren

Behandeling van het Mammacarcinoom Deze richtlijn is een herziene versie van de EBRO-richtlijn die in 2002 is uitgegeven.

Palliatieve richtlijnen

Misselijkheid en braken

Verpleegkundige richtlijnen

De standaard verpleegplannen, gebaseerd op de verpleegkundige richtlijnen die in 2000 zijn ontwikkeld door de Landelijke Werkgroep Verpleegkundig Oncologisch Consulenten i.s.m. de integrale kankercentra

Nieuwe richtlijn Non-Hodgkin Lymfoom Stichting HOVON (Hemato-Oncologie voor Volwassenen Nederland), het iMTA (Institute for Medical Technology Assessment) en het CBO, Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidsozrg hebben de richtlijn ‘Non-Hodgkin Lymfoom’ opgesteld. Voor meer informatie neemt u contact op met HOVON: [email protected]

www.kanker.info uniek qua opzet

Betrouwbare en actuele informatie over kanker Wie op internet zoekt naar informatie over kanker wordt geconfronteerd met een enorme hoeveelheid informatie waarvan het bovendien heel lastig te beoordelen is of die relevant, betrouwbaar en actueel is. Drie organisaties op het gebied van kankerbestrijding, de Vereniging van Integrale Kankercentra (VIKC), KWF Kankerbestrijding en de Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) bieden met hun nieuwe portaal www.kanker.info een voor Nederland unieke oplossing voor dit probleem.

Www.kanker.info biedt een selectie van links naar Nederlandstalige webpagina’s over kanker aan die gegarandeerd betrouwbare en actuele informatie bieden. Via het portaal kan snel en gericht gezocht worden naar informatie over de meeste kankersoorten in combinatie met specifieke thema’s zoals vroege opsporing, diagnose, behandeling en leven met kanker. Het portaal is niet alleen bedoeld voor mensen met kanker en hun naasten, maar ook voor zorgverleners. Zo kan het portaal een bijdrage leveren aan de commu-

4

nicatie tussen zorgverleners en patiënten. Het biedt patiënten een hulpmiddel in hun gesprekken met artsen. Zo hebben zij bijvoorbeeld inzage in de richtlijnen die artsen gebruiken bij hun advisering aan patiënten over behandelingen. Omgekeerd kunnen artsen snel zien wat er aan patiënteninformatie voorhanden is. De redactie bestaat uit inhoudsdeskundigen van KWF Kankerbestrijding en de VIKC. Daarnaast zijn er vrijwillige medewerkers van de patiëntenorganisaties die informatie aandragen.

Deskundigheidsbevordering

Het IKMN fungeert als intermediair voor deskundigheidsbevorderende activiteiten voor hulpverleners in de oncologische en palliatieve zorg. Vaak komen initiatieven hiervoor uit de IKMN-werkgroepen. Cursussen of workshops over behandeling van patiënten in de palliatieve fase worden verzorgd door het PalliatieTeam Midden Nederland (PTMN). Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Anja Moonen ([email protected]), coördinator van het PTMN. IKMN Postbus 19079 3501 DB Utrecht T 030 233 80 60 E [email protected] W www.ikcnet.nl/ikmn Vanuit het IKMN worden de volgende intervisies georganiseerd: 24 januari 2005 Intervisie Ziekenhuis Maatschappelijk Werk Aanvang: 15.30 – 17.00 uur Plaats: VIKC 21 maart 2005 Intervisie Ziekenhuis Maatschappelijk Werk Aanvang: 15.30 – 17.00 uur Plaats: VIKC 19 september 2005 Intervisie Ziekenhuis Maatschappelijk Werk Aanvang: 15.30 – 17.00 uur Plaats: VIKC Het IKMN werkt nauw samen met het Opleidingscentrum UMC Utrecht en het Helen Dowling Instituut. Beide organisaties verzorgen een bij- en nascholingsaanbod over oncologische en palliatieve zorg voor hulpverleners. Voor meer informatie kunt u zich rechtstreeks tot de instellingen wenden. Opleidingscentrum UMC Utrecht Israëlslaan 118 3582 HM Utrecht T 030 252 82 11 E [email protected] W www.opleidingscentrum.umcutrecht.nl

Verpleegkundige vervolgopleiding Oncologie Start: april 2005 Informatiemiddag: 22 maart 2005. Cursusdagen: Methodische beroepsuitoefening 1: 5, 6, 19 en 27 april 2005. Methodische beroepsuitoefening 2: 10 en 24 mei, 7 en 21 juni, 6 en 20 september, 4 en 25 oktober, 8 en 22 november en 6 en 20 december 2005. De generieke module wordt 8x/jaar aangeboden. Toelichting De cursus is bedoeld voor verpleegkundigen die oncologiepatiënten verplegen. Vereist is registratie in het BIG-register. De cursus bestaat uit een modulair opgebouwd theoriedeel (in het opleidingscentrum UMC Utrecht) en een praktijkgedeelte (werk op de eigen afdeling en stage op andere verpleegafdeling). Verpleegkundige kopmodule palliatieve zorg Start: april 2005. Cursusdagen: 21 en 28 april, 19 mei, 9 juni, 8 september, 6 oktober, 3 november, 1 en 22 december 2005. Plaats: Opleidingscentrum UMC Utrecht Bestemd voor: verpleegkundigen met een afgeronde verpleegkundige vervolgopleiding oncologie of zij die de basis module palliatieve zorg volgden en die in de dagelijkse praktijk te maken hebben met patiënten in de palliatieve fase.

Bestemd voor: verpleegkundigen met een afgeronde verpleegkundige vervolgopleiding oncologie of kinderverpleegkunde en/of werkzaam in een setting waar hemato-oncologische patiënten worden verpleegd. Registratie in BIG-register is vereist. Toelichting De kopmodule hematologie bestaat uit één module met negen thema’s: hematologische basiskennis, behandelmethoden, bijwerkingen en verpleegkundige zorg, transplantaties, bijwerkingen en transplantatie, toedieningswijzen, supportive care, medisch wetenschappelijk onderzoek, psychosociale zorg en capita selecta. Deze kopmodule vereist een grote mate van zelfstudie. Herstel & Balans scholingsprogramma Cursusdata: 27 januari en 8 februari 2005. Plaats: Opleidingscentrum UMC Utrecht Bestemd voor: nieuwe trainers en begeleiders van de bewegingsmodule en de psycho-educatieve module van het revalidatieprogramma Herstel & Balans voor kankerpatiënten. Toelichting Dit programma bestaat uit een basisgedeelte (één dag) waarin basiskennis over de oncologie alsmede fysieke en psychosociale aspecten van kanker aan de orde komen. Op de tweede dag worden twee keuzemodules aangeboden.

Toelichting In de kopmodule staan vijf thema’s centraal: Lichamelijke, psychische, levensbeschouwelijke en sociale aspecten en interdisciplinaire samenwerking. Deze kopmodule wordt via een elektronische leeromgeving (BlackBoard) aangeboden. Cursisten dienen derhalve te beschikken over een PC met internettoegang. Verpleegkundige bijscholing hematologie (kopmodule) Informatiemiddag: 20 april 2005. Cursusdagen: 11 en 25 mei, 1, 15 en 29 juni, 21 september, 5, 26 oktober, 9 en 23 november, 7 december 2005 en 1 februari 2006. Plaats: Opleidingscentrum UMC Utrecht

5

Helen Dowling Instituut Centrum voor Psycho-Oncologie Rubenslaan 190 3582 JJ Utrecht T 030 252 40 20 E [email protected] W www.hdi.nl Professionele hulpverleners kunnen bij het Helen Dowling Instituut (HDI) terecht voor supervisie, intervisie en coaching. Tevens verzorgt het HDI cursussen op maat. Cliënten hulp en steun blijven bieden zonder zelf op te branden, dat is de opgave waar de professional voor staat. Dat vraagt dat je goed voor jezelf zorgt. Het HDI heeft hiervoor een speciaal aanbod ontwikkeld.

Clownsworkshop ‘Geef jezelf een neus kado’ Een eendaagse workshop voor hulpverleners in de oncologie waarbij de clown in jezelf centraal staat.

Supervisie Onder leiding van een ervaren supervisor wordt gesproken over de praktijkervaring van de deelnemende hulp- of zorgverleners.

Zin en zinloosheid rond kanker Hoe ga je om met vragen rondom angst, schuld en woede in het kader van de dood?

Intervisie Collega’s bespreken de voorkomende dilemma’s bij hun beroepsuitoefening in de dagelijkse praktijk.

Rouw en rouwverwerking In deze workshop staat de begeleiding van naasten en patiënten in de terminale fase centraal.

Een actueel overzicht van scholingsactiviteiten voor hulpverleners in de regio vindt u op www.ikcnet.nl/agenda(klik op scholingsagenda en vervolgens op de IKMNregio in het landkaartje).

Kanker in het gezin In deze workshop aandacht voor de impact van kanker op het functioneren van het gezin.

Een greep uit het aanbod: Workshop “Zorg voor zorgverleners” Hierin bespreken zorgverleners de moeilijke kanten van het werken met kankerpatiënten.

Preventie van burnout Voorlichting, preventieve maatregelen en het oefenen van vaardigheden zijn de onderwerpen die in deze cursus naar voren komen om burnout te voorkomen.

VvOV congres 2005 in Utrecht Op 4 november 2005 organiseert de Vereniging van Oncologieverpleegkundigen (VvOV) samen met het UMC Utrecht en het IKMN het jaarlijkse VvOV-congres in de Jaarbeurs te Utrecht. Acht verpleegkundigen uit het UMC Utrecht en de regionale ziekenhuizen zijn betrokken bij de voorbereiding. Het VvOV congres 2005 biedt een goede kans om de regionale verpleegkundige zorg in de IKMN-regio te presenteren en te profileren. Informatie: Birgit Fröhleke, programmacoördinator ([email protected]) en Truusje Beke, coördinator algemene en personele zaken ([email protected])

6

R E G I S T R AT I E & O N D E R Z O E K

Een nieuw landelijk systeem voor de kankerregistratie

Door betere controle grotere kwaliteit Eind 2004 gaan de eerste regionale kankerregistraties over op een nieuw landelijk registratiesysteem. Deze Gemeenschappelijke Registratie Applicatie (GRA) zal door alle negen regionale kankerregistraties gebruikt gaan worden. Eén van de voordelen van GRA is het toepassen van een betere controle op de invoer van gegevens waardoor de kwaliteit omhoog gaat. Ook kan in het nieuwe systeem beter bijgehouden worden welke behandeling de patiënt ondergaan heeft: door welk specialisme en in welk ziekenhuis. De komende maanden wordt op het IKMN de conversie

naar dit nieuwe registratiesysteem voorbereid zodat ook de kwaliteit van de huidige gegevens geoptimaliseerd wordt. Een volgende stap is het realiseren van een gemeenschappelijke database, waardoor uiteindelijk minder fout- en dubbelcontroles nodig zijn en de gegevens van de Nederlandse Kankerregistratie eerder beschikbaar komen. Informatie: Yvonne Westerman, coördinator kankerregistratie ([email protected])

Incidence of cancer 2001

Cijfers 12e jaarraportage beschikbaar Vanaf 30 november 2004 zijn de cijfers van de twaalfde jaarrapportage van de Nederlandse Kankerregistratie beschikbaar. Deze gegevens betreffen het vóórkomen van kanker in Nederland in 2001. Tevens zijn de sterftecijfers per tumorsoort (bron: CBS) opgenomen. De nieuwe cijfers zijn te vinden op www.kankerregistratie.nl. Hier vindt U in de rubrieken kerncijfers, incidentie en sterfte, alle tabellen in Excel-formaat. U vindt hier tevens de cijfers vanaf 1989.

Opvallende ontwikkelingen De kans om eierstokkanker te krijgen daalde tussen 1989 en 2001 met gemiddeld 2% per jaar. Ook het sterftecijfer bij deze vorm van kanker daalde met gemiddeld 2,5% per jaar. Eierstokkanker is na kanker van de borst, darm, long en baarmoeder de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen.

Meest voorkomende vormen van kanker De meest voorkomende vormen van kanker bij mannen en vrouwen waren borstkanker, darmkanker, longkanker en prostaatkanker. Zij vormen de helft van alle nieuwe kankerincidenties. Daarnaast zijn huidkanker, blaaskanker, lymfklierkanker en kanker van het hoofd-halsgebied veel voorkomende vormen.

Verschillen tussen mannen en vrouwen worden kleiner De voor de leeftijdsopbouw gecorrigeerde incidentie van alle vormen van kanker samen daalde bij mannen tussen 1991 en 2001 licht, maar bij vrouwen was er een stijging van 1% per jaar. De verhouding tussen de incidentie bij mannen en vrouwen voor alle vormen van kanker samen daalde tussen 1991 en 2001 dan ook van 1,4 naar 1,2. Een verklaring hiervoor is dat het rookgedrag van vrouwen vrijwel identiek is aan dat van mannen.

Samenhang met gedrag en omgeving De waargenomen veranderingen in het aantal gevallen van kanker hangen vooral samen met veranderingen in het gedrag van mensen, de voedings- en leefgewoonten en de woon- en werkomstandigheden. Milieufactoren lijken hierbij slechts een geringe rol te spelen.

Toe- of afname Tussen 1991 en 2001 namen ook de kansen op het krijgen van longkanker (-20%), strottenhoofd (-20%) en maagkanker (-33%) af. De grootste daling deed zich voor bij galblaaskanker (± - 40%). Er is toename gesignaleerd van de kans op borstkanker (+ 16%), prostaatkanker (+ 31%) en huid (melanoom + 52%, overige huidkanker + 23%).

Reacties op de cijfers kunt u sturen naar de Vereniging van Integrale Kankercentra: [email protected].

7

PA L L I AT I E V E Z O R G

Open Space Conferentie 5 oktober 2004

De (on)mogelijkheden van palliatieve zorg De deelnemers aan de conferentie aan het werk

Meer dan 100 betrokkenen bij de palliatieve zorg spraken op 5 oktober jl. in het Provinciehuis te Utrecht tijdens de Open Space Conferentie “Een levenseinde naar wens?” met elkaar over de dilemma’s die zij ervaren op

het gebied van de palliatieve zorg. Tijdens deze interactieve bijeenkomst droegen de aanwezigen zelf onderwerpen aan waarover zij met anderen van gedachten wisselden. Er was een grote betrokkenheid en interesse voor de mening en visie van collega’s in andere organisaties en disciplines. Onderwerpen die aan de orde kwamen waren onder meer: kan de continuïteit van zorg in de laatste levensfase buiten kantooruren gewaarborgd worden; valt euthanasie onder palliatieve zorg; moet een verpleeghuis een aparte unit palliatieve zorg hebben? De verslagen van de verschillende sessies die ter plekke door de deelnemers zijn gemaakt, zijn te vinden op www.ikcnet.nl/ikmn. Uit de verslagen blijkt dat deskundigheidsbevordering, de sociale kaart en de kwaliteit van het zorgaanbod de belangrijkste topics waren. Deze zijn ook de uitgangspunten voor een plan van aanpak dat momenteel wordt opgesteld en waarover u binnenkort wordt geïnformeerd. Informatie: Anja Moonen, programmacoördinator ([email protected])

Uit de netwerken palliatieve zorg Netwerk Palliatieve Zorg Eemland officieel van start Sinds 2 december werken zorgverleners in de regio Eemland officieel samen om de palliatieve terminale zorg te verbeteren. De ervaring leert dat de palliatieve terminale zorg die de verschillende zorgverleners bieden, beter kan aansluiten op de vraag van patiënten en hun naasten. Dat vraagt om heldere informatie en om duidelijke communicatie tussen hulpverleners. Om dit voor elkaar te krijgen, slaan huisartsen, thuiszorg, vrijwilligers, ziekenhuis, hospice, verpleeg- en verzorgingshuizen uit de regio Eemland de handen ineen. Daarom ondertekenden zij op 2 december 2004 in Amersfoort de samenwerkingsovereenkomst van het Netwerk Palliatieve Zorg Eemland. Het IKMN biedt ondersteuning bij het ontwikkelen van het netwerk.

se. Deze folder is beschikbaar voor hulpverleners in deze regio en kan door hen aangeboden worden aan patiënten die voor de belangrijke beslissing staan om de plek te bepalen waar ze de slotfase van hun leven willen doorbrengen. Informatie: Anja Moonen, programmacoördinator ([email protected])

I N F O R M AT I E M A N AG E M E N T

Videoconferencing

Netwerk Palliatieve Zorg Zuidoost een feit Met de komst van een netwerkcoördinator per 15 november 2004, is het netwerk palliatieve zorg zuidoost operationeel. De coördinator gaat zich de komende maanden op het werkgebied oriënteren en kennismaken met de regio.

Netwerk Palliatieve Zorg Rivierenland Netwerk Palliatieve Zorg Rivierenland heeft onlangs een folder uitgebracht met informatie over mogelijkheden op het gebied van hulpverlening tijdens de laatste levensfa-

8

In september 2004 startte een pilotproject videoconferencing waaraan het St. Antonius Ziekenhuis Nieuwegein en het UMC Utrecht deelnemen. De doelstelling van het project is om de toepassing te realiseren voor de oncologiebespreking in het St. Antonius Ziekenhuis zodat medisch consulenten van het UMC Utrecht de oncologiebespreking kunnen bijwonen zonder reistijd kwijt te zijn. Het meten van de tevredenheid onder de participanten maakt deel uit van het project. Indien de pilot succesvol blijkt te zijn, nodigt het IKMN de overige ziekenhuizen in de regio uit om aan te sluiten. Informatie: Ronald Vlaanderen, programmacoördinator ([email protected])

MEDEWERKERS

Colofon

In dienst

Uit dienst

Per 16 augustus is Marion van Oirschot in dienst getreden als medewerker kwaliteitsprojecten. Op dit moment houdt zij zich vooral bezig met de verdere implementatie van iKCnet in de IKMN regio en zal zij hernieuwde aandacht van het IKMN geven, aan het gebruik van de behandelwijzer eventueel in combinatie met informatie over cytostatica. Tevens is zij contactpersoon voor het ROOV (Regionaal Overleg Oncologie Verpleegkundigen). Marion heeft hiervoor ruim 12 jaar bij de farmaceut Janssen-Cilag gewerkt. Het werkveld oncologie is haar vanuit die tijd niet vreemd: zij was initiatiefnemer voor de verpleegkundige onderwijsmodule ‘vermoeiheid bij kanker’. De laatste jaren hield zij zich als projectmanager e-business vooral bezig met de mogelijkheden van de digitale snelweg.

Met ingang van 1 januari trad uit dienst: Nelly Gijsen, coördinator secretariaat, wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Gedurende zes jaar leverde Nelly Gijsen op inspirerende wijze een bijdrage aan de secretariële ondersteuning van onder meer de VOC/C en een aantal werkgroepen en coördineerde zij de managementassistentes.

Het Bulletin is het informatieblad van het Integraal Kankercentrum MiddenNederland (IKMN). Het blad is bestemd voor hulpverleners in de gezondheidszorg, onderzoekers en patiëntenverenigingen in de regio Midden-Nederland. Eindredactie

MEDEDELINGEN

K. Keulers

Trialboekje IKMN verschijnt niet meer

Redactie-adres

Sinds 1 september is www.ikcnet.nl operationeel. Op deze site vindt u alle actuele gegevens met betrekking tot landelijke en regionale studies van het trialbureau (www.ikcnet.nl/trials). De door u gezochte gegevens zijn ook op een gemakkelijke manier te downloaden. Deze nieuwe ontwikkeling maakt een uitgave van het trialboekje in de toekomst overbodig.

Integraal Kankercentrum Midden-Nederland Postbus 19079 3501 DB Utrecht T (030) 233 80 60 F (030) 233 80 79 E [email protected] W www.ikcnet.nl/ikmn

Voor algemene vragen of aanvragen voor studies kunt u bellen naar het trialbureau 030 250 62 86 of mailen naar [email protected]

Ontwerp

Segno Vormgeving Utrecht Druk

Drukkerij Van Mechelen BV Utrecht

P U B L I C AT I E S VIKC

IKMN

Incidentiecijfers 2001 van de Nederlandse Kankerregistratie; de twaalfde jaarrapportage van de Nederlandse Kankerregistratie is beschikbaar. De nieuwe cijfers zijn te vinden op www.kankerregistratie.nl. Hier vindt u, vanaf 1989, in Excel-tabellen de beschikbare cijfers over incidentie en sterfte.

Alle nieuwe IKMN-uitgaven worden gepubliceerd op www.ikcnet.nl/ikmn. Achter de publicatie vindt u de plek vanwaar de publicatie is te downloaden. Publicaties waarvan geen webadres staat vermeld zijn telefonisch te bestellen bij het IKMN.

Nationaal Programma Kankerbestrijding 2005-2010 Deel I en II zijn te downloaden van www.ikcnet.nl/bibliotheek

Folder PalliatieTeam Midden Nederland De folder informeert over bereikbaarheid, activiteiten en samenstelling van het PalliatieTeam Midden Nederland. Sedatiekaart (2004) *) De beknopte versie van de richtlijn sedatie. www.ikcnet.nl/ikmn/thema_s/palliatieve_zorg/ Pijnkaart (2004) *) De nieuwste (herziene) versie van de beknopte richtlijn pijn. www.ikcnet.nl/ikmn/thema_s/palliatieve_zorg/

Verslag van de avond “De toekomst van de oncologie” d.d. 11 november 2004. www.ikcnet.nl/ikmn/nieuws (vanaf half januari) Verslagen van de workshops tijdens de conferentie “Een levenseinde naar wens?” d.d. 5 oktober 2004. www.ikcnet.nl/ikmn Syllabus bij het minisymposium “Voeding bij kanker” d.d. 9 november 2004. www.ikcnet.nl/ikmn IKMN-reglement visitatie *) Deze uitgaven zijn voor professionals werkzaam in de IKMN-regio te bestellen bij het secretariaat van het IKMN (030 233 80 60).

9

UIT DE WERKGROEPEN

Agenda

Werkgroep diëtetiek in oprichting

13 januari 2005 Werkgroep Psychosociale Oncologie (WPO) Aanvang: 17.30 – 19.30 uur Plaats: IKMN

Voedingszorg bij kanker nieuw aandachtsgebied IKMN Op 8 november 2004 organiseerde het IKMN een minisymposium voor huisartsen, (oncologie)verpleegkundigen en diëtisten met als onderwerp “voeding en kanker”. Een conclusie van deze avond is dat optimaliseren van de voedingszorg een multidisciplinaire aanpak vereist. Om de oncologische voedingszorg in de IKMN regio verder te optimaliseren wordt er binnen de regio een werkgroep diëtetiek opgericht. Ter voorbereiding wordt gestart met het samenstellen van een Werkgroep in Oprichting die de plannen voor de komende jaren gaat vastleggen. Op dit moment zijn de regionale ziekenhuizen en de thuiszorg nog niet vertegenwoordigd in deze Werkgroep in Oprichting. Bent u diëtist en werkzaam in de oncologische patiëntenzorg in de regio en heeft u belangstelling om deze commissie te versterken, meld u dan aan bij Marja Leermakers, diëtist UMC Utrecht, tel. 030-2506609 zoemer 3910. De syllabus met de bijdragen van de sprekers op dit minisymposium is te downloaden uit de bibliotheek van www.ikcnet.nl/ikmn of te bestellen bij het secretariaat van het IKMN. Informatie: Yvonne Snel ([email protected]), programmacoördinator

18 januari 2005 Tumorwerkgroep Mammacarcinoom Aanvang: 18.00 -20.00 uur Plaats: VIKC 20 januari 2005 Overleg netwerkcoördinatoren palliatieve zorg Aanvang: 9.15 uur Plaats: VIKC 31 januari 2005 Regionaal Overleg Oncologieverpleegkundigen (ROOV) Aanvang: 14.00 – 16.00 uur Plaats: VIKC 1 februari 2005 Specialisten PTMN Aanvang: 18.00 uur Plaats: VIKC 2 februari 2005 Taakgroep Mammacare Aanvang: 14.00- 16.00 uur Plaats: VIKC 28 februari 2005 Tumorwerkgroep haematologie Aanvang: 18.30 – 20.30 uur Plaats: UMCU, demonstratie-/colloquiumzaal Pathologie, H 04.102 1 maart 2005 Commissie Stimulering Onderzoek Aanvang: 14.00 – 15.30 uur Plaats: IKMN

Veel belangstelling voor het onderwerp “Voeding en kanker”

Kerngroep Psychosociale Oncologie In september 2004 is een kerngroep psychosociale oncologie (KPO) opgericht. De KPO gaat het IKMN adviseren over enerzijds activiteiten op het gebied van de psychosociale zorg en anderzijds bij het opstellen van het jaarplan voor het programma “Revalidatie en nazorg”,. Tevens is de Kerngroep ook beschikbaar voor vragen en ideeën op het gebied van psychosociale zorg die voortkomen uit IKMN-werkgroepen. Eén van de activiteiten voor 2005 is de organisatie van een minisymposium. Informatie: Ronald Vlaanderen, programmacoördinator ([email protected])

ROOV Werkgroep als eerste actief op iKCnet Het Regionaal Overleg Oncologie Verpleegkundigen (ROOV) maakt sinds eind september actief gebruik van hun besloten werkomgeving op iKCnet. De leden maakten door een presentatie van het IKMN kennis met hun werkomgeving. Met een aantal werkgroepleden is vervolgens nagedacht over de ‘inrichting van de virtuele werkplek’. Tevens is er een handleiding voor het gebruik geschreven. Op dit moment kunnen de leden alle vergaderstukken raadplegen en met elkaar communiceren via webmail of in een forum. Tevens kunnen zij collega’s berichten over activiteiten die in hun instelling plaatsvinden. Informatie: Marion van Oirschot ([email protected])

10

3 maart 2005 Overleg netwerkcoördinatoren palliatieve zorg Aanvang: 9.15 uur Plaats: VIKC 10 maart 2005 Regionaal Platform Patiëntenverenigingen Aanvang: 10.00 – 12.00 uur Plaats: VIKC 17 maart 2005 Raad van Toezicht Aanvang: 17.30 uur Plaats: IKMN 18 maart 2005 NVPO-congres “Ouderen en kanker” Aanvang: 9.15 -17.00 uur Plaats: Domus Medica 4 april 2005 Regionaal Overleg Oncologieverpleegkundigen Aanvang: 14.00 – 16.00 uur Plaats: VIKC 5 april 2005 Taakgroep Mammacare Aanvang: 9.00 – 12.00 uur Plaats: VIKC De actuele agenda is te raadplegen op www.ikcnet.nl/ikmn/agenda en klik vervolgens op de ikmn-regio in het landkaartje