THEMA 1: VERKENNING VAN EUROPA

THEMA 1: VERKENNING VAN EUROPA KENNEN EN KUNNEN Wat moet ik kennen? KE 1

Je kent de begrippen die de leraar/lerares aardrijkskunde laat aanduiden in de begrippenlijst.

KE 2

Je kent de indeling in natuurlandschappen en cultuurlandschappen.

KE 3

Je kent de verschillende soorten cultuurlandschappen en hun typische landschapselementen (kenmerken).

KE 4

Je kent de verschillende soorten natuurlandschappen en hun typische landschapselementen (kenmerken).

Wat moet ik kunnen? KU 1

Je kan de vermelde techniek toepassen (zie technieken achteraan in werkmap).

KU 2

Je kan op luchtfoto’s en satellietbeelden een onderscheid maken tussen natuurlandschappen en cultuurlandschappen.

KU 3

Je kan op landschapsfoto’s van Europa typische landschapselementen en landschappen herkennen, het uitzicht ervan beschrijven en benoemen.

KU 4

Je kan de bestudeerde landschappen op de referentiekaart van Europa situeren.

BEGRIPPENLIJST 1. Landschap

een deel van het aardoppervlak met een eigen uitzicht.

2. Landschapselement

een onderdeel van het landschap.

3. Menselijk

landschapselementen die door de mens in het landschap zijn gebracht.

landschapselement 4. Cultuurlandschap

een landschap met overwegend menselijke landschapselementen.

5. Natuurlijk

landschapselementen die alleen door de natuur zijn ontstaan.

landschapselement 6. Natuurlandschap

een landschap met overwegend natuurlijke landschapselementen.

Landschappelijke verkenning van Europa - 1

SCHEMA

menselijke natuurlijke

LANDSCHAPSELEMENTEN vormen

LANDSCHAP

SOORTEN − CULTUURLANDSCHAPPEN − landbouwlandschap − industrielandschap − toeristisch landschap − stedelijk landschap − NATUURLANDSCHAPPEN − moeraslandschap − boslandschap − kustlandschap − berglandschap − toendralandschap

REFERENTIEKAART Europa


SAMENVATTING Europa: een mozaïek van landschappen Een landschap of een deel van het aardoppervlak bestaat uit verschillende landschapselementen. Landschapselementen kunnen los of vast in het landschap staan. De oorsprong van de landschapselementen kan natuurlijk of menselijk zijn. Alle sporen van menselijke activiteiten in het landschap, noemt men cultuur. Een landschap waar je vooral menselijke landschapselementen terugvindt, is een cultuurlandschap. Wat de mens niet beïnvloed heeft, beschouwt men als natuur. Een landschap waar je vooral natuurlijke landschapselementen terugvindt, is een natuurlandschap. OPMERKING: Soms ziet een landschap er natuurlijk uit, maar is het door de mens sterk beïnvloed. De landschapselementen zijn dan door de mens in het landschap gebracht. Dit landschap kan je een halfnatuurlijk landschap noemen. SOORTEN CULTUURLANDSCHAPPEN: 1) LANDBOUWLANDSCHAP = een cultuurlandschap met overwegend landbouwelementen. Typische landschapselementen: akkers, weilanden, boomgaarden, wijngaarden, vee (runderen, schapen, paarden,…), boerderijen, stallen, silo’s, serres, landbouwmachines,… 2) INDUSTRIELANDSCHAP = een cultuurlandschap met overwegend industriële elementen. Typische landschapselementen: machines, ontginningsplaatsen (groeves,…), schoorstenen, fabriekshallen, pijpleidingen, auto–, spoor– en waterwegen, transportmiddelen (trein, vrachtwagen, schip,…), kaaien, dokken, hoogspanningsleidingen, los– en laadkades, kantoorgebouwen,… 3) TOERISTISCH LANDSCHAP = een cultuurlandschap met overwegend toeristische elementen. Typische landschapselementen: historische gebouwen, monumenten en opgravingsplaatsen, horeca (hotels, restaurants, cafés), terrasjes, stranden, (souvenir)winkels, pretparken en attracties, autocars,… 4) STEDELIJK LANDSCHAP = een cultuurlandschap met overwegend bebouwing en weinig open ruimte. Typische landschapselementen: winkelstraten, drukke verkeerswegen, openbare vervoersmiddelen (bussen, trams, metro), monumenten, musea, pleinen, kantoorgebouwen, parken, flatgebouwen,…


SOORTEN NATUURLANDSCHAPPEN: 1) MOERASLANDSCHAP Typische landschapselementen: plassen, waterachtige bodems, riet,… 2) BOSLANDSCHAP Typische landschapselementen: kruiden, struiken, loof– en naaldbomen,… 3) KUSTLANDSCHAP Typische landschapselementen: zandstranden, duinen, rotsen, kliffen,... 4) BERGLANDSCHAP Typische landschapselementen: naaldbossen, alpenweiden, bergen, sneeuw,... 5) TOENDRALANDSCHAP Typische landschapselementen: rotsachtige bodems, mossen,...

Landschappen op de referentiekaart ■ Europa


Hoofdstuk 1: Landschappen in Europa op foto 1.1 Een mozaïek van landschappen Satelliet Ikonos 2

We starten de verkenning van de verschillende landschappen in Europa vanuit de ruimte. De volgende beelden zijn afkomstig van satellieten die rond de aarde cirkelen.

6

2 5

3 4 1

OEFENING 1:

Landschappen op satellietfoto’s

• Bestudeer de landschappen op de satellietfoto’s en los de volgende vragen op: KU 2 T 16

Wat merk je op als de landschappen met elkaar vergelijkt?

Er zijn verschillende soorten landschappen: sommige hebben bebouwing, andere hebben enkel natuurlijke elementen en nog andere geen van beide. Welke landschappen lijken op elkaar? Som de nummers op.

1, 3 en 5 - 2, 4 en 6 Verklaar jouw keuze: waarom lijken deze landschappen op elkaar?

Op 1, 3 en 5 vind je veel menselijke landschapselementen (bebouwing, ...). Op 2, 4 en 6 vind je enkel natuurlijke landschapselementen. • Bestudeer opnieuw de satellietfoto’s en ga op zoek naar de juiste landschapselementen: o Som 6 natuurlijke landschapselementen op die je herkent op de foto’s.

Weilanden, gletsjer, berg, meer, kustlijn, grasveld, bomen, rotsen,... o Som 6 menselijke landschapselementen op die je herkent op de foto’s.

Huizen, straten, fabrieken, spoorwegen, attracties, jachthaven,... Landschappelijke verkenning van Europa - 5

1

2

3

Barcelona (Spanje)

Anna Paulowna (Nederland)

Stúrovo (Slowakije)


4

5

6

Großvenediger (Oostenrijk)

Disneyland Parijs, Marne-la-Vallée (Frankrijk)

Darßer Ort (Duitsland)


In het eerste jaar leerde je dat een landschap of een deel van het aardoppervlak bestaat uit verschillende landschapselementen. Landschapselementen kunnen los of vast in het KE 1 KE 2

landschap staan. De oorsprong van de landschapselementen kan natuurlijk of menselijk zijn. Alle sporen van menselijke activiteiten in het landschap, noemt men cultuur. Een landschap waar je vooral menselijke landschapselementen terugvindt, is een cultuurlandschap. Wat de mens niet beïnvloed heeft, beschouwt men als natuur. Een landschap waar je vooral natuurlijke landschapselementen terugvindt, is een natuurlandschap. OPMERKING: Soms ziet een landschap er natuurlijk uit, maar is het door de mens sterk beïnvloed. De landschapselementen zijn dan door de mens in het landschap gebracht. Dit landschap kan je een halfnatuurlijk landschap noemen. • Typeer de landschappen van de vorige bladzijden.

Noteer de nummers bij het gepaste landschap: CULTUURLANDSCHAP: 1, 3 en 5 OEFENING 2:

NATUURLANDSCHAP: 2, 4 en 6 Soorten landschappen op luchtfoto

• Noteer onder elke luchtfoto of het gaat om een natuur- of een cultuurlandschap. KU 2 T 16

Hoboken; Antwerpen (België)

cultuurlandschap Oslo (Noorwegen)

cultuurlandschap Landschappelijke verkenning van Europa - 8

Overijse (België)

natuurlandschap Corsico; Milaan (Italië)

cultuurlandschap Den Helder (Nederland)

natuurlandschap • Bestudeer aandachtig de landschapselementen op bovenstaande schuine luchtfoto’s en

zoek een antwoord op de volgende vragen: Hebben alle natuurlandschappen hetzelfde uitzicht? Waarom wel / niet?

Nee, elk natuurlandschap heeft zijn eigen kenmerken, soms zie je enkel bos, op andere foto’s zie je dan weer zee en strand,... Hebben alle cultuurlandschappen hetzelfde uitzicht? Waarom wel / niet?

Nee, ook hier heeft elk landschap zijn eigen kenmerken, op de ene foto zie je huizen, op andere fabrieken en op nog andere een boerderij. Landschappelijke verkenning van Europa - 9

WIST JE DAT? In ons land kan je op de dag van vandaag eigenlijk geen echte natuurlandschappen meer terugvinden. Elk landschap is op een of andere manier ooit beïnvloed door menselijke activiteiten. Elders in Europa zijn wel nog overblijfselen van hele oude natuurlandschappen terug te vinden. Zo tref je de laatste min of meer natuurlijke bossen of 'oerbossen' aan in de Scandinavische taiga. Pure natuur is ook aanwezig op de ontoegankelijke flanken van de Europese bergketens. Als grootste oerbossen in Europa worden de ‘Maagdelijke Komiwouden’ genoemd, gelegen aan de uitlopers van de Oeral en met een oppervlakte die te vergelijken is met België! Kleine natuurlandschappen kan je vooral bezoeken in Kroatië, Bosnië-Herzegovina, Griekenland, Bulgarije en Roemenië. Ze zijn meestal beschermd als Nationale Parken. In West-Europa zijn ondermeer het Franse ‘bos van Fontainebleau’ en de Duitse ‘Urwalder’ de ‘meest natuurlijke’ bossen.

Maagdelijke Komiwouden in Rusland

BEGELEID ZELFSTANDIG WERK De leidraad voor jouw zelfstandig werk vind je in de onderstaande studiewijzer! Volg nauwgezet de instructies binnen de opgegeven tijd. Veel succes! STUDIEWIJZER Opdracht

oefening 3

Materialen

− werkmap blz. 11-14

Tijd

Werkvorm

Verbetering

12 min.

individueel

klassikaal

12 min.

groepje

klassikaal

Ok

− schrijfgerief

oefening 5

− werkmap blz. 16-18 − schrijgerief

van 2 lln. Landschappelijke verkenning van Europa - 10

1.2 Soorten cultuurlandschappen OEFENING 3:

Soorten cultuurlandschappen

• Bekijk aandachtig de volgende landschapsfoto’s en los de opdrachten op: KU 3 T 16

o Som telkens de menselijke landschapselementen op die je herkent op de foto’s. o Benoem het cultuurlandschap door in de lijst onder elke fotoreeks een geschikte

naam aan te kruisen. Rome (Italië)

Athene (Griekenland)

Albufeira (Portugal)

Phantasialand Brühl Duitsland)

Brugge (België)

A

Menselijke landschapselementen

Ruïnes, (souvenir)winkels, restaurants, hotels, strandbar, ligstoelen, attracties, historische gebouwen, cafés en terrasjes,... Soort cultuurlandschap

■

industrielandschappen toeristische landschappen stedelijke landschappen landbouwlandschappen Landschappelijke verkenning van Europa - 11

B

Pescara (Italië)

Gimmeln (Zwitserland)

Nuits-Saint-Georges (Frankrijk) Westland (Nederland)

Poppel (België) Miklaszewo (Polen)

Leiden (Nederland)


Boomgaard, landbouwmachines, boerderij, stallen, wijngaard, serres, silo’s, akkers, tulpenveld,...

Soort cultuurlandschap

■


Garzweiler (Duitsland)

C

Jyväskylä (Finland)

Donetsk (Oekraïne)

Reading (Verenigd Koninkrijk)

Antwerpen (België)

Rungis (Frankrijk)

Rotterdam (Nederland)


Graafmachines, transportbanden, groeve, schoorsteen, fabriekshal, parking, hoogoven, spoorweg, moderne kantoorgebouwen, kaaien, kranen, schepen, containers, destillatiekolommen,... Soort cultuurlandschap

■


Brussel (België)

Londen (Verenigd Koninkrijk)

D

Berlijn (Duitsland)

Bilbao (Spanje)

Parijs (Frankrijk)

Warschau (Polen)

Budapest (Hongarije)


Winkels, winkelstraten, grote wegen, auto’s en bussen, monumenten, musea, kantoorgebouwen, pleinen, parken, flatgebouwen,...

Soort cultuurlandschap

■


Er bestaan verschillende soorten cultuurlandschappen; elke soort heeft typische landschapselementen. KE 3

− LANDBOUWLANDSCHAP: een cultuurlandschap met overwegend landbouwelementen.

Typische landschapselementen zijn akkers, weilanden, boomgaarden, wijngaarden, vee (runderen, schapen, paarden,…), boerderijen, stallen, silo’s, serres, landbouwmachines,… − INDUSTRIELANDSCHAP: een cultuurlandschap met overwegend industriële elementen.

Typische landschapselementen zijn machines, ontginningsplaatsen (groeves,…), schoorstenen, fabriekshallen, pijpleidingen, auto–, spoor– en waterwegen, transportmiddelen (trein, vrachtwagen, schip,…), kaaien, dokken, hoogspanningsleidingen, los– en laadkades, kantoorgebouwen,… − TOERISTISCH LANDSCHAP: een cultuurlandschap met overwegend toeristische

elementen. Typische landschapselementen zijn historische gebouwen, monumenten en opgravingsplaatsen, horeca (hotels, restaurants, cafés), terrasjes, stranden, (souvenir)winkels, pretparken en attracties, autocars,... − STEDELIJK LANDSCHAP: een cultuurlandschap met overwegend bebouwing en weinig

open ruimte. Typische landschapselementen zijn winkelstraten, drukke verkeerswegen, openbare vervoersmiddelen (bussen, trams, metro), monumenten, musea, pleinen, parken, kantoorgebouwen, , flatgebouwen,... OEFENING 4:

Cultuurlandschappen vanuit de ruimte

• Noteer onder elk satellietbeeld de soorten cultuurlandschappen die je kan herkennen. KU 3 T 16

Stedelijk landschap

Industrielandschap (haven)

Toeristisch landschap

Toeristisch landschap Stedelijk landschap Landbouwlandschap Landschappelijke verkenning van Europa - 15

1.3 Soorten natuurlandschappen OEFENING 5:

Soorten natuurlandschappen

• Bekijk aandachtig de volgende landschapsfoto’s en los de opdrachten op: KU 3 T 16

o Som telkens de natuurlijke landschapselementen op die je herkent op de foto’s. o Benoem het natuurlandschap door in de lijst onder elke fotoreeks een geschikte

naam aan te kruisen. Lønstrup (Denemarken)

Himarë (Albanië)

Koksijde (België)

Dover (Ver.-Koninkrijk)

Sunnmøre (Noorwegen)

E

Natuurlijke landschapselementen

Zee, zandstrand, kustlijn, duinen, helmgras, klif, fjord, meeuw,... Soort natuurlandschap

■

moeraslandschappen boslandschappen kustlandschap berglandschap toendralandschap Landschappelijke verkenning van Europa - 16

Mestia (Georgië)

F

Riederalp (Zwitserland)


Bergen, eeuwige sneeuw, gletsjer, bergrivier, alpenweide,... Soort natuurlandschap

■

moeraslandschappen boslandschappen kustlandschap berglandschap toendralandschap

Mehamn (Noorwegen)

G

Dal’niye Zelentsy (Rusland)


Stenen, mossen, ijsplekken, dwergstruiken,... Soort natuurlandschap

■


Älvdalen (Zweden)

Newbury (Verenigd Koninkrijk)

Sigulda (Letland)

H


Naald- en loofbomen, struiken,... Soort natuurlandschap

■

moeraslandschappen boslandschappen kustlandschap berglandschap toendralandschap

Lauhanvori (Finland)

I

Dragoman (Bulgarije)


Plassen, struiken, riet,... Soort natuurlandschap

■


Er bestaan verschillende soorten natuurlandschappen; elke soort heeft typische landschapselementen. KE 4

− MOERASLANDSCHAP

Typische landschapselementen zijn plassen, waterachtige bodems, riet,... − BOSLANDSCHAP

Typische landschapselementen zijn kruiden, struiken, loof– en naaldbomen,… − KUSTLANDSCHAP

Typische landschapselementen zijn zandstranden, duinen, rotsen, kliffen,… − BERGLANDSCHAP

Typische landschapselementen zijn naaldbossen, alpenweiden, bergen, sneeuw,… − TOENDRALANDSCHAP

Typische landschapselementen zijn rotsachtige bodems, mossen,... STUDIETIP Het instuderen van de verschillende soorten cultuurlandschappen en natuurlandschappen mét hun typische landschapselementen is niet altijd eenvoudig! Een overzichtelijk schema kan helpen: ontwerp in oefening 7 één ‘mind map’ voor de cultuurlandschappen en in oefening 8 één ‘mind map’ voor de natuurlandschappen. Volg nauwgezet de werkwijze die je op de volgende bladzijde vindt. Niet alle boslandschappen hebben hetzelfde uitzicht! OEFENING 6:

Soorten landschappen

• Bestudeer aandachtig het volgende landschap en los de bijpassende vragen op: KU 3

o Welk soort landschap herken je op de foto? Schrap wat niet past:

cultuurlandschap / XXXXXXXXX natuurlandschap Verklaar jouw keuze:

De bomen staan in duidelijke rijen. Dit wijst erop dat de mens dit bos heeft aangeplant. Landschappelijke verkenning van Europa - 19

Een MIND MAP ontwerpen... Vaak gebruiken we niet alle mogelijkheden van onze hersenen. Één manier om beter te doen, is werken met ‘mind maps’. Mind maps zijn schema’s die het uitzicht hebben van een boom. De sterkste kanten van onze beide hersenhelften worden erdoor aangesproken. Ze bevatten tekst en details, zoals onze rechterhersenhelft het graag heeft. De beelden, kleuren en het overzicht (schema) spreken onze linkerhersenhelft aan. WERKWIJZE: STAP 1: startpunt kiezen Je kiest een bepaald hoofdonderwerp of trefwoord als startpunt voor de mind map. Noteer of teken dit hoofdonderwerp in het midden van jouw lege bladzijde. Het vorm de ‘stam’ van jouw nieuwe boom. Opdrachten: • Vul in de groene tekstballon van oefening 7

‘CULTUURLANDSCHAPPEN’ aan als hoofdonderwerp. • Vul in de groene tekstballon van oefening 8

‘NATUURLANDSCHAPPEN’ aan als hoofdonderwerp. STAP 2: verbonden begrippen noteren Het gekozen hoofdonderwerp roept verschillende woorden (begrippen) op. Teken voor elk begrip een tak die vertrekt aan de ‘stam’. Noteer bij deze tak het begrip of stel het voor door een tekening. Opdrachten: • Noteer in oefening 7 bij elke tak één soort cultuurlandschap. • Noteer in oefening 8 bij elke tak één soort natuurlandschap.

STAP 3: verdieping aanbrengen Je kunt op een verbonden begrip dieper doorgaan door de vraag te stellen: ‘Waar denk je aan bij ...?’ Zo kunnen grote takken in de mind map-boom steeds kleinere vertakkingen krijgen. Je geeft alle belangrijke zaken een plaats in de mind map. Opdrachten: • Verduidelijk elk cultuurlandschap: teken er drie typische landschapselementen bij. • Verduidelijk elk natuurlandschap: teken er twee typische landschapselementen bij.

STAP 4: verbinden of ‘clusteren’ Wanneer de ideeënstroom opgedroogd is, kunnen verschillende takken uit de mind map verbonden worden. Onderwerpen die bij elkaar horen worden bij elkaar gezet, genummerd, gemarkeerd met een zelfde kleur of verbonden door extra takken. Misschien zijn de takken dan weer de wortels voor een nieuwe boom... Landschappelijke verkenning van Europa - 20

OEFENING 7:

Mind map cultuurlandschappen

• Ontwerp een mind map met een overzicht van de verschillende soorten KE 3

cultuurlandschappen en hun typische landschapselementen.

OEFENING 8: KE 4

Mind map natuurlandschappen

• Ontwerp een mind map met een overzicht van de verschillende soorten

natuurlandschappen en hun typische landschapselementen.


Hoofdstuk 2: Landschappen in Europa op kaart OEFENING 9:

Europa soorten landschappen

• Situeer elke foto met een letter uit oefening 3 en 5 door de letter in een RODE kleur op KU 4

de juiste plaats op de referentiekaart van Europa te plaatsen. • Vul de legende onder de kaart aan: in de linkerkolom noteer je alle plaatsen met een cul-

tuurlandschap, in de rechterkolom noteer je alle plaatsen met een natuurlandschap.

G

E

H D

A C F B

I

LEGENDE NATUURLANDSCHAPPEN

CULTUURLANDSCHAPPEN Letter

Plaats

Letter

Plaats

A

Brugge

E

Sunmøre

B

Pescara

F

Mestia

C

Donetsk

G

Dal’niye Zelentsy

D

Londen

H

Sigulda


THEMA 1: VERKENNING VAN EUROPA

Recommend Documents