THE UGLY TRUTH
Onderzoeksverslag
Mark Tol
Martha Lauria Baca
1576627
Seminar JDE-SVISE.3V-13
Max Peters
Blok B
1641125
Aantal woorden: 4683
INHOUDSOPGAVE
Inleiding
blz.
2
Deelvraag 1
blz.
3
Deelvraag 2
blz.
5
Deelvraag 3
blz.
9
Deelvraag 4
blz.
11
Conclusie
blz.
13
Bronnen
blz.
14
Bijlage
blz.
15
INLEIDING Iedereen die wel eens de bus neemt herkent het wel, die afschuwelijke patronen op
Hoofdvraag
de busstoelen. Busstoelen zijn voor je ogen wat nagels over een schoolbord voor je
Wat zijn de kenmerken van de bekleding van het interieur van Nederlandse
oren zijn. Maar zit hier een gedachte achter?
busmaatschappijen en hoe dragen die bij aan de ervaring van de reiziger?
Dit is een fascinatie waar wij graag meer over te weten willen komen en daarom
Deelvragen
gaan wij voor dit seminar op zoek naar de ‘Ugly Truth’ achter busstoelen.
•
Hoe heeft de bekleding binnen het OV in Nederland zich ontwikkeld door de jaren heen?
Voor dit onderzoek hebben wij een hoofdvraag en verschillende deelvragen
•
opgesteld die ons meer inzicht zullen geven over deze fascinatie.
2
Wat zijn de verschillen tussen het interieur bij alle openbaar vervoer maatschappijen?
•
Aan welke richtlijnen moet deze bekleding voldoen?
•
Wat ervaart men als een prettige reiservaring?
1940 - GVBA 157 - NOVMO
DEELVRAAG 1
Om een beter inzicht te krijgen in de bekleding van stoelen van Nederlandse busmaatschappijen beginnen we onze reis met een onderzoek naar bus(stoelen) door de jaren heen. Hiervoor zijn we op bezoek gegaan bij het Haags Openbaar Vervoer Museum (HOVM), waar we enkele medewerkers hebben kunnen vragen naar hun bevindingen en zijn we online op zoek gegaan naar meer informatie.
Hoe heeft de bekleding binnen het OV in Nederland zich ontwikkeld door de jaren heen?
1940 tot 1960 1940 is het oudste jaar waarvan we een bus hebben kunnen vinden die ook daadwerkelijk in gebruik is geweest bij een busmaatschappij. De GVBA 157 is een Amsterdamse stadsbus uit 1940. Momenteel staat deze bus bij het Nationaal 1947 - GVA 51 - SVA
Openbaar Vervoer Museum Ouwsterhaule (NOVMO), desondanks is hij niet meer in staat om te rijden. Lange tijd is de GVBA 157 een inspiratie geweest voor andere busmaatschappijen, voor meer dan twintig jaar lang zie je overeenkomsten met nieuwe(re) bussen, met hier en daar wat kleine aanpassingen zoals te zien is bij de GVA 51 uit 1947 (SVA) en de HTM 327 (HOVM) die operatief was in 1958. De stoelen zijn bekleed met stevig leder in pasteltinten en er is nog amper nagedacht over ergonomie. Luxe stond voorop. Wat ons opviel is dat er in die tijd nog veel gebruik gemaakt werd van lange banken die tegen de wanden van de bus gepositioneerd waren. Deze werden, naarmate de jaren vorderden, vervangen door losse een- of tweezitsbanken. Het personeel van het HOVM wist ons te vertellen dat deze ontwikkeling te maken had
1958 - HTM 327 - HOVM
met het steeds breder worden van de bussen. Er kwam meer ruimte in de breedte waardoor er ook meer zitplaats gegenereerd kon worden door de grote banken te vervangen door rijen van stoelen.
1940 1950
3
1980
1960 1970
2000 1990
Conclusie
Eenmaal aangekomen in 1961 ontdekken we de eerste bekende bus
Er is door de jaren heen veel veranderd aan het interieur van bussen.
met stof bekleedde stoelen. Je merkt dat ze nog geen grote stappen
Deze veranderingen en ontwikkelingen komen in kleine, niet al te
durfden te nemen en combineerden het ‘oude vertrouwde’ leer met
gedurfde stappen. Deze stappen zijn veelal verspreid over flinke,
een vernieuwende strook textiel. Het gaat hier om de Citosa 4282 die
meerdere jaren tellende, periodes. Bussen gaan nu eenmaal langer dan
we ook hebben gevonden bij het HOVM. Het begint nog ingetogen
een paar jaar mee.
1961 - Citosa 4282 - HOVM
1960 tot 2000
met een geblokt patroon bestaande uit verschillende groentinten. Opvallend is dat er in 1962 gelijk weer van wordt afgestapt. De deels
In het kort kun je zeggen dat de bussen begonnen zijn met leren
met stof bekleedde stoelen maken weer ruimte voor de standaard
banken die vooral voor een luxe uitstraling gingen in plaats van
leren bekleding.
zitcomfort. Langzamerhand werd de bus een geschikt vervoersmiddel
Wederom gaan we jaren verder met kleine of zelfs geen aanpassingen
comfort en het aantal zitplaatsen. De stoffen bekleding die we zelf
in het interieur. Tot 1978 blijft de leren bekleding vaste prik. Maar in
gewend zijn heeft op een gegeven moment de overhand gekregen
1978 gooit men in Den Haag het roer compleet om bij Zuidooster. De
mede dankzij de technische ontwikkelingen in de textielwereld. De
leren stoelen werden vervangen door de volledig met stof beklede
kennis van een goede ergonomie heeft lang op zich laten wachten
stoelen. De ergonomie begon hier ook een belangrijkere rol aan te
maar uiteindelijk kreeg dit toch de overhand. De ervaring van de
nemen en het ging hier vooral om de comfort van de reiziger. De
dagelijkse reiziger ging steeds meer centraal staan bij het ontwerpen
aantrekkelijkheid voor het oog werd echter buiten beschouwing
van het interieur. Stapje voor stapje zijn we aangekomen bij het
gelaten. Vanaf dit moment werden langzamerhand alle interieurs van
businterieur, wat we nu allemaal kennen.
1978 - Zuidooster 6662 - NBM
voor het grote publiek en werd er meer nagedacht over algehele
bussen vervangen en werd er steeds meer gebruik gemaakt van textiel in diverse verschillende patronen om stoelen te bekleden. De stoffen bekleding gaf de mogelijkheid om te experimenteren met de designs 1991 - HTM 773 - HOVM
en patronen. Dit merken we tot op de dag van vandaag.
4
* Zie bijlage
I voor meer gevonden bussen en foto’s door de jaren heen.
DEELVRAAG 2
Nu we weten hoe busbekleding zich door de jaren heen heeft ontwikkeld, is het tijd om terug te keren naar het heden. De huidige situatie is het (voorlopige) eindresultaat van vele jaren onderzoeken, testen en experimenteren. Hoe ziet tegenwoordig het interieur van openbaar vervoer maatschappijen er uit? Is er een verschil tussen de
Wat zijn de verschillen tussen het
verschillende openbaar vervoer maatschappijen? En dan natuurlijk de vraag: Wat zijn dan de verschillen? Om
interieur openbaartussen vervoer Wat zijn bij dealle verschillen
informatie voor dit onderzoek te verzamelen zijn wij zelf op pad gegaan. Je kunt wel een plaatje opzoeken van
maatschappijen? het interieur bij alle openbaar
de verschillende stoelen, maar om echt het verschil te merken moet je het met eigen ogen zien, de ervaring zelf
vervoer maatschappijen?
Deze hebben wij aandachtig bestudeerd.
meemaken. Daarom zijn wij heel Nederland afgereisd, op zoek naar verschillende maatschappijen en diens stoelen.
Voor één van ons is EBS de meest gebruikte busmaatschappij. EBS is een nog jong Nederlands openbaar vervoerbedrijf en verzorgt het openbaar vervoer in de regio
EBS logo
EBS
Waterland. Waterland is het gebied tussen Amsterdam en Hoorn met als centrale kernen Purmerend en Edam-Volendam. De bussen van EBS zijn pas sinds begin Industrial Design’. EBS rijdt met twee soorten bussen, de ene bus is van buiten geel en de andere is van buiten rood. Dit verschil merk je ook aan het interieur, zo heeft iedere bus zijn eigen interieur en dus ook verschillende busstoelen. EBS werkt met een heel herkenbaar patroon, die we amper terug hebben gezien bij andere bussen. Voor de rode bussen
EBS patroon rode bussen
2012 in gebruik en zijn onder andere ontworpen door het bedrijf ‘Brandes en Meurs
blijven ze volledig binnen de huisstijl van R-net, het overkoepelende bedrijf achter EBS (Over EBS, z.j.). Voor de hoofdkleur van de stoelen gebruiken ze een textielbinding draden in een textiel product door elkaar gehaald zijn. Deze achtergrondkleur wordt vervolgens ‘opgevrolijkt’ door middel van willekeurig geplaatste kleurrijke blokjes die passen bij de huisstijl van R-net. De gele bussen beschikken over stoelen met een effen fel blauwe bekleding versiert met mint kleurige figuren die wel wat weg hebben van een pauw. Deze kleuren komen meer overeen met de huisstijl van EBS zelf. De bogen, waar de ‘pauw’ uit opgemaakt is, lijken ook afgeleid te zijn uit het logo van EBS.
5
* Alle patroonillustraties komen voort uit eigen gemaakte foto’s
EBS patroon gele bussen
van donkere en lichte grijstinten. Onder binding verstaan we de manier waarop de
De GVB verbindt Amsterdam en bevordert de bereikbaarheid, de
mogelijk soorten pasteltinten (één effen kleur per bank), is er in de
leefbaarheid en mobiliteit van mensen in Amsterdam en omgeving (Over
nieuwe metro enkel maar zwart en grijs te vinden. Het geheel ziet er
GVB, z.j.).
een stuk strakker uit maar komt in onze ogen toch wat somber over.
Binnen Amsterdam kun je eigenlijk niet om de GVB heen, waar
Tot slot hebben we de stoelen van de bussen en trams van de GVB
door de brede inzetting van vervoersmiddelen. Zo kun je binnen
bekeken. Deze pakken we samen, omdat ze precies dezelfde stoelen
Amsterdam reizen met de metro, trams, bus en zelfs veerpond van de
en bekleding gebruiken. Wat betreft doorvoering van de huisstijl is
GVB.
dit een mooi voorbeeld. De bekleding bestaat uit een afwisselend blauw en donkerblauw patroon, die weer bestaat uit een herhaling
We beginnen met de veerpond. Deze bevat namelijk geen
van het beeldmerk van het logo van de GVB. De golfjes bedekken de
passagierstoelen en kunnen hier dus ook niets van analyseren. Als we
gehele oppervlakte van elke stoel die je tegenkomt in de bussen en
vervolgens gaan kijken naar de metro, zien we een groot verschil tussen
trams van de GVB.
GVB patroon v. bus en tram
je ook moet zijn, de GVB brengt je er wel heen. Dit allemaal is mogelijk
GVB logo
GVB Amsterdam
de nieuwe en oude metro’s. Beiden zijn volledig vervaardigd uit kunststof, maar terwijl de oude metro nog gebruik maakt van zoveel
RET is het openbaarvervoerbedrijf van de stadsregio Rotterdam. RET
anders terug bij RET, zelfs niet het exterieur van de vervoersmiddelen
weerspiegelt de aard van de stad, is levendig, zakelijk en eerlijk. Ze
(die daarentegen wel passen binnen de huisstijl).
RET logo
RET Rotterdam
steken graag de handen uit de mouwen en richten hun blik op de Een leuk feitje: De oude plastic stoelen van de RET metro en tram worden
Amsterdam. RET beschikt zodoende ook over meerdere bussen, trams,
hergebruikt door o.a. voetbalverenigingen (Rubia, A, 2014).
metro’s en een enkele veerboot. De veerboot hebben we dit keer overgeslagen, omdat deze toch geen stoelen bevat. We hebben echter wel gereisd met de bus, tram en
RET oud patroon v. bus
toekomst (Over RET, z.j.). RET is voor Rotterdam, wat de GVB is voor
metro. Het viel ons op dat de RET (nog steeds) bezig is met het volledig vernieuwen van alle interieuren. Zo hadden nog een aantal bussen een RET nieuw patroon
oud patroon als bekleding en hadden enkele metro’s en trams nog plastic stoelen. Voor de vernieuwing van het interieur wordt er voor alle bussen, trams en metro’s exact dezelfde stoelen gebruikt om een consistent geheel te maken. Het nieuwe patroon bestaat uit een groen oppervlak, bedekt met donkerdere groene blokjes. Als we naar de huisstijl en de stoelen kijken van RET, zien we geen enkel verband. De groene kleur vindt je nergens Oud RET monteur Koos Zeij op voetbal trubine met de oude RET stoelen. (De Roo, F., 2014)
6
* Alle patroonillustraties komen voort uit eigen gemaakte foto’s
groot verschil tussen het interieur van de bussen en die van de treinen. De busstoelen beschikken over een militairachtige bekleding in de kleuren van de huisstijl van Arriva. Voor de stoelen van de trein is daarentegen gekozen voor een blauw en zwart
Veolia Transport patroon
Holland en de Waddeneilanden vind je de bussen en treinen van Arriva. Er is een
Syntus patroon
In de regio’s Flevoland, Friesland, Gelderland, Groningen, Noord-Brabant, Zuid-
Arriva logo
Arriva
Arriva patroon v. trein
kinderen.
OV Regio IJsselmond patroon
en lichtblauwe lijnen vormen een speels geheel op de donkerblauwe stoel. Het heeft wel wat weg van krabbels van
Veolia Transport logo
beschikken over een verrassend patroon. Een patroon bestaande uit een variatie van speelse lijnen. De zwart, gele
Syntus logo
gebruik van bussen waardoor we een keer snel klaar waren met het onderzoeken van de stoelen. De stoelen van ORI
Arriva patroon v. bus
OV Regio IJsselmond (ORI) richt zich op het openbaar vervoer van Flevoland en NO-Overijssel. ORI maakt enkel
OV Regio IJsselmond logo
OV Regio IJsselmond
gestreept oppervlak. De reden hiervan is niet duidelijk, misschien komt er binnenkort wel een vernieuwing van het businterieur.
Syntus Syntus verzorgt het openbaar vervoer op de Veluwe, in Gelderland, in Midden-Overijssel en in Twente. Het motto van Syntus is om alles zo gewoon mogelijk te doen en mensen van A naar B te brengen (Over Syntus, z.j.). Het begint er ondertussen op te lijken dat Syntus inderdaad redelijk ‘gewoon’ is uitgaande van de bekleding van de busstoelen. Zoals ondertussen de meeste vervoersmaatschappijen, kiest Syntus ook voor een blauwkleurige bekleding. Ook hier wordt er gebruik gemaakt van een relatief druk patroon. Dit keer herkenbaar als een echt camouflage patroon, in blauwtinten.
Veolia Transport Veolia Transport levert personenvervoer over de weg, trein en het water. Volgens Veolia gaat het openbaar vervoer over mensen (Over Veolia Transport, z.j.. Alleen is dan de vraag wat ze doen heeft besluiten om van de standaard, van eigenlijk alle vervoermaatschappijen, af te stappen en gebruik te maken van een aggresie rode kleur voor hun bekleding. Zowel de bus als de trein beschikt over rode bekleding, met grijze en gele figuren en lijnen. Deze kleuren passen goed binnen de huisstijl van Veolia, maar zorgde bij ons persoonlijk voor verbazing aangezien wij eigenlijk al die zachte en lieve kleuren gewend zijn van de andere maatschappijen.
7
* Alle patroonillustraties komen voort uit eigen gemaakte foto’s
Door heel Nederland vind je ze wel, de treinen en bussen van Connexion. Connexxion is op de NS na, de grootste vervoersmaatschappij. Wat slim is aan de vormgeving van Connnexxion is dat het één geheel is. De huisstijl wordt overal op toegepast. Dit zie je ook terug aan het interieur van de bussen en de treinen. Beide vervoersmiddelen beschikken over donkergroene bekleding met groen/gele blokjes verspreid over de gehele oppervlakte. Deze lijkt
Connexxion patroon
Connexxion logo
Connexxion
veel op de nieuwe bekleding van de RET, maar dan met lichte blokjes.
De gemiddelde Nederlander reist minimaal één keer per week met NS (NS, 2015). Volgens NS is hun missie om ervoor te zorgen dat reizigers zich verbonden voelen door NS. Reizigers met elkaar verbinden is misschien niet het probleem, maar wat betreft de reiziger verbinden met NS slaan ze op gebied van consistentie in hun
NS patronen van diverse treinen
Zoals net al genoemd werd is NS de grootste vervoersmaatschappij van Nederland.
NS nieuwste bekleding
NS
bekleding de plank behoorlijk mis. Hiernaast vind je illustraties van diverse patronen van verschillende treinen. Blauw is de overheersende kleur voor de bekleding, maar er zijn veel treinen die rondrijden met de roze bekleding. Wat vooral opvalt is dat lang niet alle bekleding van de NS van textiel is. De nieuwste Intercity’s van NS hebben lederen bekleding. De reden hiervan is omdat het bij NS vaak gaat om lange(re) ritten (vooral bij Intercity’s). Eten en drinken is toegestaan in de trein en vooral in combinatie met deze langere ritten wordt hier veel gebruik van gemaakt. Lederen bekleding is gemakkelijker schoon te maken dan een stoffen bekleding wanneer er bijvoorbeeld een kop koffie overheen valt. (Fox13, 2013)
Conclusie Het heeft misschien wat uren en kilometers gekost, maar het resultaat mag er wezen.
Je ziet veelal dat er gebruik wordt gemaakt van blauwe of groene donkere tinten, al
Door zelf op pad te gaan hebben we de meest recente data kunnen verzamelen,
dan niet in combinatie met diverse vormen en de desbetreffende huisstijl. Wat verder
in tegenstelling tot veel oude afbeeldingen en informatie wat het internet ons te
opvalt is dat de maatschappijen die onlangs een vernieuwing hebben ondergaan,
bieden heeft. We hebben ervoor gekozen om de textiel(structuur) van de stoelen van
allemaal dezelfde richting op gaan. Een niet al te drukke effen kleur, met niet al te
de busmaatschappijen niet naast elkaar te leggen en te vergelijken. Dit omdat we
overheersende vormen. Hierbij is de effen kleur elke keer een textielbinding van een
gedurende onze reis er achter kwamen dat ze eigenlijk allemaal dezelfde soort stof
donkere en lichte variant van dezelfde kleur.
gebruiken. Enkel wat betreft voering zijn er verschillen op te merken. Wel opmerkelijk is dat NS nog steeds veel gebruik maakt van lederen bekleding. Het echte verschil tussen de verschillende maatschappijen is te zien aan de patronen van de bekleding. 8
* Alle patroonillustraties komen voort uit eigen gemaakte foto’s
DEELVRAAG 3 Wat zijn de verschillen tussen het
Tijdens ons literair- en online onderzoek hebben we al veel ontdekt over busstoelbekleding. We kwamen echter al snel tot de conclusie dat we op deze manier geen antwoord zouden krijgen op alle vragen, met name de vraag aan welke richtlijnen de bekleding van busstoelen moet voldoen. Daarom zijn wij op zoek gegaan naar een bedrijf binnen Nederland, die zich bezighoudt met het ontwerpen van busstoelen voor het openbaar vervoer. In Nederland zijn er bijzonder weinig bedrijven die zich hiermee bezig houden maar uiteindelijk hebben we toch een bedrijf
interieur bij richtlijnen alle openbaar vervoer Aan welke moet deze
en persoon gevonden die bereid is geweest om zich door ons te laten interviewen. Zo hebben wij Michiel Meurs
maatschappijen? bekleding voldoen?
gevonden.
Na een korte kennismakingsbabbel kwamen we al snel ter zake. Michiel heeft tijd gevonden voor ons, maar die tijd is helaas beperkt. We begonnen met wat vragen over Michiel zelf, wat zijn achtergrond is wat betreft opleidingen, werk en projecten. Hierop volgden er vragen over het ontstaan van zijn eigen bedrijven. Michiel is mede-eigenaar van Brandes en Meurs industrial design en de eigenaar
Brandes en Meurs Industrial Design logo
Interview met Michiel Meurs
van FromAtoB Public Design, via deze bedrijven heeft hij honderden producten bushaltes en stoelen voor R-net, stoelen voor streekbussen van Connexxion en nog veel andere producten voor diverse doeleinden. Michiel heeft een behoorlijk indrukwekkend portfolio, maar voor ons onderzoek zijn we specifiek geïnteresseerd in zijn ontwerpen en kennis op gebied van stoelen in het openbaar vervoer.
From A to B Public Design logo
mogen ontwerpen, waaronder de stoelen van de dubbeldekkertreinen van NS,
Zo vroegen wij Michiel naar zijn mening over de opvallende en vooral naar ons onze vraag te ondersteunen noemden wij diverse maatschappijen zoals Veolia en Syntus. Michiel moest hier wel om lachen. Wanneer hij nieuwe mensen leert kennen en vertelt wat hij voor werk doet, stellen ze geregeld deze zelfde vraag. Michiel heeft een duidelijke mening als het gaat om busbekleding. Veel van de oud uitziende designs, dateren ook daadwerkelijk uit vroegere jaren. Veel maatschappijen veranderen niet zomaar hun bekleding, dit kost veel tijd en geld, het gaat hier namelijk vaak over duizenden stoelen. Hij vindt het zelf een pracht hoe sommige van deze oude designs nu nog altijd stand houden. De stoelen zijn ontworpen voor duurzaamheid, ze moeten lang mee gaan en daar hebben ze blijkbaar ook aan voldaan. Voor een ontwerper als Michiel, geeft dat een enorm trots gevoel. Mooi of lelijk bestaat niet, zolang het zijn doel maar bereikt.
9
Michiel bij een van zijn creaties, de R-net bushalte
mening lelijke, rare, oud uitziende designs van de bekleding van busstoelen. Om
ontwerper rekening mee moet houden. Echt veel verplichte richtlijnen
van het jaar waarin de ontwerpen zijn gemaakt. Vroeger maakten
blijken er niet te zijn. Zo noemde hij enkel de veiligheid als wettelijk
ze de ontwerpen zo druk mogelijk om vuil, slijtage en andere
verplichte richtlijn. Verder zijn er wat Europese normen, maar die
beschadigingen te camoufleren. Maar met de trends en technieken
gelden vooral voor bureaustoelen en autostoelen. Een aantal van
van tegenwoordig wordt er veelal gekozen voor de rustigere en
deze normen worden wel meegenomen in het ontwerpproces van
strakke designs in de huisstijl van het bedrijf. De textielbinding
busstoelen, zoals de NEN-EN 1335 en NPR 1813*. Deze normen
zelf neemt tegenwoordig een belangrijke taak op zich. Michiel
zeggen iets over de maatvoering van bureaustoelen in verband met
bevestigd hiermee onze hypothese. Wij merkten dat de effen
het behoorlijke lengteverschil tussen de grote diversiteit van culturen
vlakken bestaan uit een binding van verschillende tinten van
binnen Nederland (Normen voor bureaustoelen, z.j.). Als het gaat om de
dezelfde kleur. Dit blijkt hetzelfde effect te hebben als de grote(re)
doelen en eisen waar de ontwerper rekening mee moet houden
drukke patronen van vroeger, maar dan op een veel kleinere schaal
blijkt het vooral afhankelijk te zijn van de opdrachtgever en dus de
met een subtieler gebruik van kleur.
desbetreffende busmaatschappij. Zo heeft Michiel stoelen ontworpen Conclusie
Michiel zijn vooral veiligheid, (been)ruimte, ergonomie, verdoezeling
Miljoenen mensen zitten op zijn ontwerpen, maar bij het grote
van vuil en algehele comfort van de reiziger eisen waar rekening mee
publiek is de Utrechtse ontwerper Michiel Meurs geen bekende.
gehouden moet worden bij het ontwerp. Op de vraag waar Michiel zelf
Voor ons is hij nu een held. Hij heeft ons voorzien van veel extra
het meest op let tijdens het ontwerpen van busstoelen geeft hij aan,
informatie in onze zoektocht naar antwoorden. We hebben nu uit
dat als hij helemaal zelf mocht beslissen het wel de algehele comfort
eerste hand vernomen waar al die ontwerpen eigenlijk vandaan
van de reiziger is. Je ontwerpt uiteindelijk altijd voor de gebruiker.
komen, welke richtlijnen de bekleding en stoelen aan moeten
Wanneer de gebruiker, in dit geval de reiziger helemaal tevreden is
voldoen en wat voor invloed de ontwerper en busmaatschappij
met het eindresultaat, is hij dat ook.
eigenlijk heeft op de ervaring van de reiziger.
We weten nu wat er speelt bij het ontwerpen van busstoelen, maar hoe zit het met de bekleding? We vroegen of hier ook speciale richtlijnen voor zijn en speciale of belangrijke punten waar rekening mee gehouden moet worden. Deze punten blijken behoorlijk overeen te komen. Voor de bekleding wordt er het meest gelet op duurzaamheid, comfort en een heel belangrijke is het camoufleren/verdoezelen van vuil, slijtage en beschadigingen. Veiligheid speelt ook hier weer een rol, de bekleding mag bijvoorbeeld niet makkelijk ontvlambaar zijn en moet voldoen aan de Europese richtlijn 2001/95/EG voor algemene productveiligheid.* (Summery of leglesation, 2001). Tot slot hadden we nog de vraag der vragen voor Michiel: Hoe zit het met het design van de bekleding? Michiel geeft aan dat tegenwoordig het kleurgebruik vooral afhankelijk is van de huisstijl van 10
* De exacte Europese normen en richtlijnen hebben we later pas opgezocht.
Stoel ontwerp voor dubbeldekkertreinen van NS
voor NS met het voornaamste doel om ruimte te winnen. Volgens
Textiel patroon ontwerp voor de Zuidtangent streekbussen
de maatschappij. De vormen zijn daarentegen weer afhankelijk
Textiel patroon ontwerp voor R-net
Hierop vroegen wij voorbeelden van doelen en richtlijnen waar een
DEELVRAAG 4
Om goed antwoord te kunnen geven op de vraag hoe de stoelbekleding kan bijdragen aan een prettige reiservaring, is het van belang aan te geven wat men precies als een prettige reis ervaart. Een beleving verwijst naar oordelen en meningen die gebaseerd zijn op ervaringen, in dit geval het feitelijke gebruik van de bus (Harms, 2008).
Beleving is dus het sleutelwoord bij deze deelvraag. Iedereen zo zijn eigen beleving en dus ook andere
Wat zijn de verschillen tussen het
waarden. We hebben geprobeerd deze vraag zo breed mogelijk te interpreteren en beantwoorden aan de hand
interieur bij alle openbaar Wat ervaart men als eenvervoer prettige
van verschillende factoren. Voor een goede overzicht maken we onderscheid tussen externe omstandigheden en
maatschappijen? reiservaring?
voertuigeigenschappen. Er zijn natuurlijk talloze externe omstandigheden die invloed hebben op een prettige reiservaring. Voor het gemak hebben we drie belangrijke factoren kort uitgelicht. Zo hebben we gekozen voor het tijdstip, zitplaatsen en het weer. Tijdstip Het is niet bekend of specifiek voor busreizen het tijdstip invloed heeft op de beleving. In een zelfde soort onderzoek gericht op de reiservaring in de trein wordt gezegd dat het tijdstip van reizen niet speciaal veel invloed heeft op de reiservaring. Wel is het zo dat het reizen in de avond als minder prettig ervaren wordt. ‘s Avonds speelt het gevoel van sociale veiligheid een rol. Overdag is dit weer de bezettingsgraad. Zitplaatsen De hoeveelheid zitplaatsen speelt een belangrijke rol. Moet een reiziger gedwongen staan vanwege een overvolle bus dan zorgt dit voor een afname van de beleving. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat het bij kortere ritten minder bezwaarlijk gevonden wordt. Bij ritten in een streekbus, die over het algemeen langer duren, wordt het wel als negatief ervaren. Weer Ook het weer speelt niet specifiek een belangrijke rol. Wel is het weer van invloed op de beoordeling van het comfort in de bus wat op zijn plaats weer invloed heeft op de ervaring. Als het slecht weer is, wordt het comfort in de bus meer gewaardeerd dan op het moment het buiten droog is. Ook speelt het weer een belangrijke rol in de gemoedstoestanden van de busreizigers.
11
Naast deze externe omstandigheden behandelen we de voertuigeigenschappen. Ook de voertuigeigenschappen zijn onderverdeeld in factoren. Deze factoren zijn licht, kleur, geluid, temperatuur en geur.
Licht Licht kent een bepaald basisniveau dat bepaald of men het dan wel of niet als prettig
Geluid
ervaart. De voorkeur van lichtsterkte is sterk afhankelijk van de situatie. Een belangrijk
Naast geur en kleur is geluid ook erg belangrijk. Althans het kan als negatief ervaren
gegeven is dat de tijd sneller voorbij lijkt te gaan in een bus met gedimde lichten.
worden. Bij de bouw van de nieuwste bussen wordt er sterk rekening gehouden met
Dus zeker in streekbussen, die dus meestal langer duren, is gedimd licht een pré. Ook
het dempen van irritante geluiden zoals die van de motor. Elk geluid wat de bus maakt
reageren mannen weer anders op licht dan vrouwen. Ton van Kampen, projectleider
wordt zo veel mogelijk gemaskeerd wat de reiziger meer rust geeft. Het gebruik van
bij Connexxion, geeft aan dat er nog genoeg succes te behalen valt op het gebied
muziek in de bus kan een positief effect hebben op de reiservaring maar vanwege
van licht (Van den Heuvel, 2011). Een goed voorbeeld is het feller maken van licht achter in
financiële redenen is dit nooit verder onderzocht noch uitgewerkt.
de bus. Jongeren gaan vaak achterin de bus zitten. Hier worden ze minder in de gaten gehouden en kunnen ze makkelijker kattenkwaad uithalen. Van Kampen stelt voor dat
Temperatuur
licht achter in de bus feller moet zijn dan voor in de bus om kattenkwaad te beperken.
Temperatuur is de vierde factor waar rekening mee gehouden wordt. Temperatuur
Maar zoals gezegd valt hier nog veel succes op te behalen.
bepaald sterk de gemoedstoestand van de reiziger. Op een hete zomerdag is niets vervelender dan een warme, klamme drukke bus in te stappen. Door middel van
Kleur
ventilatiesystemen wordt er geprobeerd altijd een prettige temperatuur te behouden
Naast licht speel ook kleur een belangrijke rol. Kleuren zijn te verdelen in kleuren met
in de bus. Deze ventilatiesystemen rekenen uit aan de hand van de temperatuur
een korte golflengte* en kleuren met een lange golflengte*. Kleuren met een korte
buiten wat de beste temperatuur is voor in de bus. Meestal is dit vijf graden meer of
golflengte zorgen ervoor dat mensen zich meer op hun gemak voelen (Van Hagen et al.,
minder dan buiten.
2008).
Koele kleuren hebben een rustgevend effect op de reiziger. Mensen houden
het langer vol in de bus en ervaren langere ritten dus beter in een omgeving met
Conclusie
koele kleuren. Kleuren met een lange golflengte zoals rood worden snel als minder
Deze vijf behandelde factoren bepalen mede de ervaring van de reiziger. De een iets
prettig ervaren. In een bus met blauwe kleuren lijkt de tijd voor het gevoel langzamer
meer dan de ander. Opvallend is het feit dat je hier als reiziger pas aan denkt op het
te gaan dan in een rode bus. Je kan dus concluderen dat qua kleur er beter gekozen
moment dat het stoort. Er zijn genoeg ontwikkelingen gaande die ons, de reiziger,
kan worden voor kleuren met een korte golflengte. Dit zorgt voor meer rust en minder
een zo prettig mogelijke ervaring willen meegeven. Toch is het moeilijk te zeggen wat
stress bij de reiziger.
nu echt als prettig wordt ervaren. De belangrijkste factoren zijn gegeven maar niet iedereen hecht waarde aan dezelfde factoren.
Geur Geur speelt ook een grote rol. Het gebruik van geur stimuleert in een winkel het koopgedrag van de consument. Dus hoe beter het in een winkel ruikt des te meer er gekocht wordt. Interessant is om dit toe te passen in het openbaar vervoer. Tot op heden wordt er geen gebruik van gemaakt. Wel wordt er op dit moment onderzoek naar gedaan door Connexxion (De Jong, 2010). Natuurlijk heeft stank een negatief effect op de reiservaring. Het is dus van belang de bus goed schoon te houden, dit om stank tegen te gaan en de reiziger zich meer op zijn gemak te laten voelen. 12
* Korte golflengte: Groene en blauwe tinten. Lange golflengte: rood, oranje en gele tinten.
CONCLUSIE
Door verschillende ontwikkelingen in de textielwereld zijn we langzamerhand overgestapt van leren bekleding naar stoffen bekleding, tot op de dag van vandaag. De stoffen bekleding zorgt voor meer comfort voor de reiziger. Je blijft niet langer meer plakken aan je stoel en ook vuil is niet of nauwelijks te herkennen. Dit zorgt voor
Wat zijn de verschillen tussen het
een prettigere reiservaring.
interieur openbaarvan vervoer Wat zijn bij dealle kenmerken de
Deze verandering we zelf kunnen ervaren. In het busmuseum in Den Haag was deze
maatschappijen? bekleding van het interieur van
verandering goed te zien. Zelf hebben we ook gekeken naar de huidige situatie en
Nederlandse bus maatschappij
Het zijn juist de patronen die het verschil maken. Blauw en groen zijn populaire
verschillen tussen busmaatschappijen. De stof die gebruikt wordt is overal hetzelfde.
en hoe dragen die bij aan de
kleuren. Dit zijn kleuren met een lichte golflengte. Kleuren met een lichte golflengte
ervaring van de reiziger?
stralen meer rust uit en worden veel gebruikt. Opvallend is dat het design wel rustiger wordt. De nieuwste bus stoelen zijn vaak in effen kleuren met kleine patronen. Belangrijk voor ons onderzoek was het gesprek met Michiel Meurs. Hij heeft ons veel weten te vertellen over de richtlijnen wat betreft de busstoelen. Zo weten we nu dat enkel veiligheid een wettelijke richtlijn is. Verder zijn de busmaatschappijen vrij in ontwerp. De belangrijkste richtlijnen voor de ontwerpers zelf zijn comfort, duurzaamheid en het verdoezelen van vuil. Naast deze drie factoren speelt ook veiligheid een rol. Een stoel mag bijvoorbeeld niet snel vlam vatten. Michiel geeft zelf ook aan, wanneer de reiziger tevreden is, hij dat ook is. De reiziger let niet alleen op bekleding. Ook licht, geur, kleur, temperatuur en geluid zijn van belang. En als dat nog niet genoeg is spelen ook enkele externe factoren een rol. Zo kan de gemoedstoestand van de reiziger sterk de ervaring bepalen. Al met al hadden wij strengere regels qua richtlijnen verwacht. De ontwerper moet rekening houden met richtlijnen maar die zijn niet gericht op het design van de stoelen. Misschien zouden ze eens wat meer design richtlijnen moeten opstellen, dan zijn wij, de reiziger, ook een keer af van die afschuwelijke patronen.
13
BRONNEN Baarda, D.B., & M.P.M. de Goede (2001), Basisboek Methoden en Technieken; Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van onderzoek. Derde herziene druk. Stenfert Kroese, Groningen
Over GVB (z.j.). Geraadpleegd op http://over.gvb.nl/over-gvb/missie-visie-en-strategie
Briggs-Goode , A., & Townsend, K. (2011). Textile Design. Cambridge, Engeland: Woodhead Publishing Limited.
Over RET. (z.j.) Geraadpleegd van http://corporate.ret.nl/over-ret.html
Over NS. (z.j.) Geraadpleegd van http://www.ns.nl/over-ns
Over Syntus. (z.j.) Geraadpleegd van http://www.syntus.nl/over-syntus/wie-zijn-we.aspx Bussen. (z.j.) Geraadpleegd van https://sites.google.com/site/nationaalbusmuseum/bussen De Roo, F (2014, 05 november). Voetbal kijken op tramstoeltjes RET. Geraadpleegd van http://www.ad.nl/ad/nl/1038/Rotterdam/article/detail/3783472/2014/11/05/Voetbal-kijkenop-tramstoeltjes-RET.dhtml Development of an Ergonomic Bus Seat Profile Design Protocol. (2016, 8 januari). Geraadpleegd van http://pro.sagepub.com/content/58/1/1825.full.pdf+html Een representatieve collectie. (2015, 01 september). Geraadpleegd van http://www.bramamsterdam.nl/wagenpark/ Hagen, van M., J. Peters & M. Galetzka (2008), De invloed van kleur en licht op de stationsbeleving: Kleur en licht op het perron: twee virtuele experimenten. Colloquium Vervoersplanologisch Speurwerk, Santpoort Heuts, P. (2014, 20 november). OV Magazin. Geraadpleegd van http://www.brandesenmeurs. nl/assets/ov-magazine.pdf
Over Veolia Transport Nederland. (z.j.) Geraadpleegd van https://www.veolia-transport.nl/ nederland/over-veolia/profiel/index.html?navigationId=6124770 Projecten From A to B. (z.j.) Geraadpleegd van http://www.fromatob.nl/projecten.html Rubio, A (2014, 05 november). Voetbal kijken op tramstoeltjes RET. Geraadpleegd van http:// www.ad.nl/ad/nl/1038/Rotterdam/article/detail/3783472/2014/11/05/Voetbal-kijken-optramstoeltjes-RET.dhtml Schneider, J., & Stickdorn, M. (2012). This is service design thinking. Amsterdam, Nederland: BIS Publishers. Summery of leglesation. (2001, 03 december). Geraadpleegd van http://eur-lex.europa.eu/ legal-content/NL/ALL/?uri=CELEX:32001L0095 Waarom mag je in de bus geen koffie meenemen en in de trein wel? Fox13. (2014, 03 april). Geraadpleegd van https://www.hoewatwaarom.nl/auto-en-transport/waarom-mag-bus-koffiemeenemen-trein-wel.html
Horrocks, A., & Anand, S. C. (2000). Handbook of technical textiles. Cambridge, Engeland: Woodhead Publishing Limited.
Website als geheel gebruikt:
INSIDE KNOWLEDGE: Why Are Bus Seats So Ugly? (2012, 27 november). Geraadpleegd van http://www.thekongblog.com/2012/11/inside-knowledge-why-are-bus-seats-so.html
Nationaal Openbaar Vervoer Museum Ouwsterhaule (NOVMO) http://www.novmuseum.nl/#wagenpark
Kaarten en plattegronden. (z.j.). Geraadpleegd van http://www.ovregioijsselmond.nl/kaartenen-plattegronden/1221
Haags Openbaar Vervoer Museum / Haags Bus Museum (HOVM) http://www.haagsbusmuseum.com/wagenpark/index.htm
Normen voor bureaustoelen. (z.j.) Geraadpleegd van http://qualityoffice.nl/diensten/actiefdynamisch-werken/normen-voor-bureaustoelen/
Museum bus foto’s: http://www.busfoto.nl/foto/index.php?cat=0
Over Arriva. (z.j.) Geraadpleegd van http://www.arriva.nl/over-arriva/over-ons/
Connexxion http://www.connexxion.nl/
Over Brandes en Meurs. (z.j.) Geraadpleegd van http://www.brandesenmeurs.nl/buro.html Over EBS. (z.j.). Geraadpleegd van http://www.ebs-ov.nl/over-ebs/over-ebs/ 14
Stichting Veteraan Autobussen (SVA) http://www.sva-museumbussen.nl/collectie/
BIJLAGE I
BUSSEN DOOR DE JAREN HEEN Deze bijlage bevat een (kleine) selectie van de bussen die we hebben kunnen vinden uit het verleden.
15
1940 - GVBA 157 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1946 - HTM 48 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1957 - GVB 281 - BRAM Amsterdam
1958 - HTM 327 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1960 - LTM 5730 - Stichting Veteraan Autobussen
1960 - NZH 4842 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1966 - BBA 432 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1973 - BBA 110 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1982 - HTM 419 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1987 - GVBA 157 - Haags Openbaar Vervoer Museum
1990 - Connexxion 4408 - Nationaal Busmuseum Hoogezand
2000 - HTM 175 - Haags Openbaar Vervoer Museum
