The manager in me Inhoudsopgave
pagina
1. • • • • •
Achtergrond van de methodiek Interactief leren Empowerment Action learning Peercoaching en netwerken Zelfmanagement
… … … … …
2. • • • •
Toepassing van de methodiek Opzet/trainingsonderdelen Coaching en begeleiding Nazorg Uitwerking trainingsonderdelen - basisprogramma: a. empowermentweekend b. module Zelfanalyse c. module Communicatie en Presentatie - vervolgprogramma: a. modules b. opleiding c. stage/leerwerkplaats De organisatie Samenwerking met bedrijven Locatie Werving Personeel
3. • • • •
… … … … … … … … … … … … … … … … …
4. Tijdpad
…
5. Praktijkervaringen Deelnemers aan het woord • Interview met Ebenezer Osei-Tutu • Interview met Marlene Grotestam • Interview met Amelia Ferhout Ervaringen van de opleidingscoördinator • Interview met Rieke Djemani Bevindingen/leermomenten • Evaluatie van de methodiek ‘the manager in me’: - Amsterdam Zuidoost - Den Helder • Evaluatie van de begeleiding tijdens de methodiek ‘the manager in me’
… …
… …
Nawoord
---------------------------------------------------------------------------------------------------Colofon - Tekstbijdrage: Rieke Djemani/ Debby Forster - redactie: Arja Zwirs
1
The manager in me 1. Achtergrond van de methodiek De methodiek is ontwikkeld, bijgesteld, uitgezet en gedurende drie jaar (2002-2005) succesvol uitgevoerd binnen het project Woman @ Work : een Equal project van het Europees sociaal fonds dat beoogd ongelijkheid op de arbeidsmarkt te verkleinen door een praktijkgericht opleidingstraject aan deelnemers aan te bieden. Women @ Work is uitgevoerd in Amsterdam Zuidoost met als doelgroep vrouwen en jonge ouders. In het vervolgproject, Women @ Work in action (2005-2007) geheten, is de methodiek ‘the manager in me’ wederom ingezet, nu voor de doelgroep jongeren en met name jonge ouders. Het project bestaat uit een basisprogramma (motiveren door empowerment) en uit een vervolgprogramma (lerend werken). Het opleidingstraject ‘The Way Up’, een leerwerkbedrijf voor jongeren in Amsterdam Zuidoost maakt onderdeel uit van het vervolgprogramma. Binnen het leerwerkbedrijf doen jongeren werkervaring op onder begeleiding van vakdocenten, die de jongeren ook persoonlijke vaardigheden aanleren. De jongeren worden getraind en gecoacht op weg naar economische zelfstandigheid. De methodiek ‘the manager in me’ is gebaseerd op het action learning- principe: leren door te doen. ‘The manager in me’ is een methode om de deelnemers * te leren hun persoonlijke leven te managen waarna zij in staat zijn ook hun omgeving (werk en/of opleiding) te managen. Dit geeft hen zelfvertrouwen, de regie over eigen functioneren en toekomstperspectief. De methodiek is vooral gericht op het vertalen van ideeën naar concrete, haalbare doelen en het realiseren daarvan. Daartoe wordt de deelnemer gemotiveerd en geïnspireerd de eigen mogelijkheden/talenten in te zien en die optimaal te benutten, een realistische keuze te maken voor hun toekomst en werkervaring in de breedste zin op te doen. In de methodiek van ‘the manager in me’ staan de volgende aspecten centraal: • interactief leren • empowerment • action learning • peer learning en netwerken • zelfmanagement
Interactief leren Eigen verantwoordelijkheid is de basis voor leren. De deelnemer moet zelf de noodzaak inzien van verandering. Een deelnemer die zelf niet het nut inziet van verandering, leert niets en verandert niets. Leren is hierdoor een sociaal proces dat ruimte biedt aan persoonlijke, cognitieve en emotionele ontwikkeling. Het betekent bestaande belemmerende overtuigingen loslaten en nieuwe ideeën toelaten, experimenteren met nieuw gedrag, zodat het in de praktijk resulteert in direct zichtbaar effect. Zichtbaar nieuw gedrag is het rendement waar de deelnemer zelf, maar ook zijn omgeving baat bij heeft. De persoonsgerichte aanpak met aandacht voor ieders persoonlijke situatie is hierbij een essentieel aandachtspunt in het programma.
Empowerment Binnen de methodiek ‘the manager in me’ staat empowerment centraal: het zelfbewust worden van, ontwikkelen en inzetten van competenties om doelen te realiseren. Die doelen zijn in dit geval gerelateerd aan de arbeidsmarkt of aan een opleiding. Door de focus op het individu wordt het mogelijk zelfvertrouwen en vaardigheden te ontwikkelen. De deelnemers bevinden zich in een omgeving waarin acceptatie, vrijheid, openheid en democratie centraal staan. Daardoor worden deelnemers in staat gesteld de verantwoordelijkheid in hun eigen veranderingsproces te nemen en duurzame positieve veranderingen bij zichzelf te bewerkstelligen. De *
met de term ‘deelnemers’ wordt beide seksen bedoeld. Dus ook als er ‘hij’ staat wordt ook ‘zij’ bedoeld.
2
manier waarop zij zichzelf en hun omgeving waarnemen (denken, handelen en voelen) verandert. In plaats van te denken in termen van onmogelijkheden, leert men te leven vanuit mogelijkheden. De overtuiging hierbij is dat mensen waarnemen al naargelang ze geloven dat iets waar is. Creativiteit, het vermogen in het heden te leven en ervaren van zelfvoldoening worden hierbij gestimuleerd. Naast het ontsluiten van wegen naar opleiding, werk of eigen onderneming, worden de deelnemers bewust gemaakt van de belemmerende overtuigingen, de oorzaken daarvan en de mogelijkheden tot verandering. Het nemen van eigen verantwoordelijkheid is de ingang tot verandering, verbetering en vernieuwing. Door het toepassen van empowerment wordt bereikt dat de deelnemers: in staat worden gesteld zich beter te informeren hun zelfvertrouwen vergroten hun motivatie houden en ontwikkelen hun communicatie verbeteren en nieuwe vaardigheden ontwikkelen Het is van belang om te kijken naar de context waarin de deelnemers (gaan) functioneren. Vele wijken, dorpen en steden zijn multicultureel. Diversiteit is een wezenlijk kenmerk. Zowel burgers als instellingen worden geconfronteerd met de vraag hoe te handelen in deze multiculturele context. Effectief handelen vereist dat men kan beschikken over multiculturele competenties (Kortram 2004). In het multiculturele Amsterdam Zuidoost werden vanuit deze visie vraagstukken van deelnemers bekeken en zijn alle activiteiten opgebouwd.
Action Learning Action Learning is een methode waarin de eigen ervaringen van de deelnemers worden gebruikt als uitgangspunt voor hun verdere ontwikkeling. De deelnemers worden gestimuleerd om zelf het heft in handen te nemen en hun doelen te realiseren. Via Action Learning worden de deelnemers zich bewust van hun eigen mogelijkheden en worden bij hen vaardigheden ontwikkeld om ideeën om te zetten in concrete veranderingen. Deelnemers ervaren dat je van elkaar kunt leren, omdat elke individuele deelnemer een eigen inbreng en een eigen leer- en levensstijl heeft. Hierdoor ontstaat een breder arsenaal aan gegevens, procedures en oplossingen. Een prikkelende omgeving, in concreto de organisatie, medecursisten, trainers, mentoren, ontwikkelingspartners en alle aanwezige faciliteiten, stelt de deelnemer in de gelegenheid positieve eigenschappen te ontwikkelen. Het project biedt de deelnemers ruimte, input en informatie waardoor zij in staat worden gesteld te onderkennen wat zij willen realiseren. Deelnemers in Amsterdam Zuidoost bijvoorbeeld werden in staat gesteld dieper in te gaan op de aard van leven en werken in een multiculturele context.
Peerlearning & Netwerken In de vele keuzemogelijkheden ten aanzien van opleiding, werk, partner, sociale kringen helpen de deelnemers van een groep elkaar zich te oriënteren, zij ontwikkelen pragmatische strategieën en oplossingen voor ervaren problemen. Op deze manier leren zij elkaar om autonomie te verwerven ten opzichte van hun omgeving. Dit is ook een belangrijk aspect van Action Learning: competenties ontwikkelen om succesvol met elkaar te kunnen omgaan. De deelnemers vormen met elkaar een netwerk van contacten dat elkaar helpt en ondersteunt bij het realiseren van doelen. Men houdt elkaar op de hoogte, brengt elkaar op nieuwe ideeën, vergroot wederzijds naamsbekendheid, leveren elkaar potentiële klanten en breidt wederzijds kennis uit. Hoe meer mensen weten wie je bent en wat je doet, hoe groter de kans is dat men professionele relaties opbouwt. Netwerken draait om aandacht en elkaar iets gunnen.
3
Zelfmanagement De deelnemers verwerven inzicht in eigen handelen met betrekking tot essentiële zaken die leiden tot het behalen van hun doelen: hoe gaat een deelnemer om met tijd, stress, vermoeidheid, relaties enzovoorts. Door het verkregen inzicht kunnen de deelnemers aangeven waar de zwakke punten voor hem/haar liggen en daar aan te werken. Zij leren hun leven te structureren, leiding te geven.
4
2. Toepassing van de methodiek
Opzet/trainingsonderdelen •
•
het basisprogramma
a. een intensief empowerment-weekend b. module zelfanalyse en portfolio c. module communicatie en presentatie
het vervolgprogramma
a. Modules - gezondheid en carrière - zelfsturing en communicatie - projectmatig werken b. Opleiding - een korte beroeps(voor)opleiding (intern) of - een ondernemerscursus c. Stage/leerwerkplaats Binnen het project gecreëerde werkervaringsplekken en buiten het project verworven stageplaatsen.
Coaching en begeleiding
Naast bovengenoemde inhoudelijke component van de methodiek speelt de begeleiding van de deelnemers een belangrijke rol. Het betreft een unieke en intensieve vorm van begeleiding ten einde de deelnemers met succes hun doelen te laten realiseren. De deelnemers werden op drie manieren begeleid: • individuele coaching door de opleidingscoördinator. De opleidingscoördinator bespreekt de voortgang, de knelpunten en de mogelijke twijfels van de deelnemers. Deze vorm vindt plaats zowel tijdens het basisprogramma als tijdens het vervolgprogramma. De deelnemers maken een actieplan in de vorm van een portfolio als afsluiting van het basisprogramma. Een concreet actieplan is van belang voor het vervolg van hun begeleidingstraject naar werk, zelfstandig ondernemerschap of freelance bestaan. • business coaching (gericht op het businessplan en gekoppeld aan externe bedrijfscoach) • coaching on the job (begeleiding van de jongeren door de vakdocenten/leermeesters binnen het leerwerkbedrijf) De twee laatste vormen van begeleiding werden toegepast tijdens het vervolgprogramma. In de begeleiding en coaching komt het concept ‘empowerment’ tot uiting door: - het persoonlijk leerdoel en het individu centraal te stellen - een bewustwordingsproces op gang te brengen - het stimuleren van empowerment processen tussen de deelnemers - het accent te leggen op de eigen verantwoordelijkheid van de deelnemer - het stimuleren van samenwerking - regelmatig te spiegelen en feedback te geven - positiviteit en zelfacceptatie te stimuleren - te beseffen dat iedereen uniek is. Uit ervaring in voorgaand project (women @ work) blijkt dat deze aanpak werkt en dat hiermee uitval tot het minimum wordt beperkt.
Nazorg
Na afloop van het traject wordt gedurende zes maanden nazorg geboden. Dit is een essentieel onderdeel van de methodiek. In de praktijk neemt de opleidingscoördinator een keer per maand contact op met de deelnemers en voert een persoonlijk gesprek met hen. De opleidingscoördinator en deelnemer bekijken dan samen de stand van zaken van het actieplan en de gestelde leerdoelen in het portfolio van de deelnemer. Knelpunten en oplossingen worden besproken. Door deze begeleiding wordt uitval en terugval voorkomen.
5
Uitwerking trainingsonderdelen Het basisprogramma a. Empowerment-weekend Het empowerment-weekend is het startonderdeel van het ‘the manager in me’-traject. De centrale vragen zijn: ‘Hoe zie je jezelf en hoe word je door anderen gezien?’ ‘Hoe wil je door anderen gezien worden en welke invloed kun je hier zelf op uitoefenen?’ Tijdens het empowerment-weekend gaan de deelnemers aan de slag met de volgende thema’s: - Welke krachtbronnen heb ik en hoe kunnen deze gebruikt worden om doelen te bereiken? - Wat is cultuur? Hoe werkt cultuur? - Wat is mijn culturele bagage? - Inzicht in het eigen socialisatieproces om de eigen identiteit te definiëren. - Wat is mijn eigen aandeel in de positie die ik nu heb? Na het empowerment-weekend is de deelnemer (beter) in staat te reflecteren op de eigen ervaringen en is hij zich bewuster van de eigen bronnen van kracht. Daarnaast is hij zich bewuster van hoe belangrijke levenservaringen en waarden hem hebben gevormd en hoe zij met belangrijke veranderingen is omgegaan. De deelnemers besluit naar aanleiding van het Empowermentweekend aan welke leerdoelen hij wil werken. In het licht van deze nieuwe doelen kan de deelnemer zijn verleden een plek geven. De deelnemer leert bewuster te sturen bij het maken van keuzes en leert acties hierop af te stemmen, zodat resultaten haalbaar zijn. Na het Empowerment-weekend is er een terugkomdag. Deelnemers scherpen hun leerpunten aan en nemen deze mee naar de training Zelfanalyse. b. module Zelfanalyse. De trainingsmodule Zelfanalyse sluit aan op het Empowermentweekend. Empowerment van de deelnemers blijft, ook na het weekend, als een rode draad door de gehele training heen lopen. Uitgangspunt bij empowerment is dat de deelnemers zich bewust zijn van hun eigen kwaliteiten en mogelijkheden. De module Zelfanalyse helpt hen daarbij. Zelfanalyse staat in het kader van de vragen: ‘wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik en hoe ga ik dat doen?’. Belangrijk aandachtspunt tijdens deze module is het positieve zelfbeeld naar voren halen, ontdekken, benoemen en versterken. Het (leren) geven van feedback aan elkaar is een belangrijk instrument daarbij. Ter afronding van deze module starten de deelnemers met het samenstellen van hun portfolio. Het begrip ‘portfolio’ komt uit de kunstensector waar het wordt gebruikt als een soort etalage: wat zijn je beste producten, hoe wil je jezelf op de markt brengen?. Het persoonlijke portfolio is een groeidocument en wordt het gehele traject aangevuld en veranderd. Alle ontwikkelingen en ervaringen van de deelnemers worden door henzelf verwerkt en vastgelegd. In het portfolio is een persoonlijk actieplan opgenomen, dat pas in de laatste fase van de module Zelfanalyse wordt ingevuld. De portfolio’s bevatten zowel schriftelijke als beeldende (bijvoorbeeld met behulp van een foto-opdracht) uitingen. Op deze manier maken de deelnemers kernachtig duidelijk wat ze in het vervolgtraject willen aanpakken. De vorm van de portfolio’s is variabel, de functie hetzelfde namelijk: een manier van presentatie van zichzelf en het ondersteunen van het eigen keuzeproces. Het portfolio wordt gebruikt om het leerproces van de deelnemer inzichtelijk te maken maar kan ook voor een coach/ begeleider een effectief hulpmiddel zijn. Daarnaast kan het als toetsingsinstrument worden ingezet waarbij de deelnemer formele en informele bewijzen van persoonlijke kwaliteiten en vorderingen verzamelt.Het portfolio is een instrument dat gebruikt kan worden bij het onderdeel ‘presentatie’ en ter ondersteuning van een mogelijk keuzeproces gericht op: nieuw werk, een nieuwe opleiding, het zelfstandig ondernemersschap. De deelnemers zijn in staat om aan het einde van deze module zichzelf te presenteren aan de mentoren. De deelnemers hebben inzicht in hun vaardigheden, kwaliteiten, valkuilen en uitdagingen en hebben bewijsmateriaal daarvan verzameld in een portfolio. Ze hebben een actieplan gemaakt en weten waar ze aan willen werken.
6
c. module Communicatie en presentatie In het Basisprogramma volgt aansluitend op de module Zelfanalyse de module Communicatie en Presentatie. De module is in het basisprogramma opgenomen omdat communicatie en zelfbeeld nauw met elkaar verbonden zijn. Wie of wat men denkt te zijn komt tot uiting in de manier waarop men communiceert. De module bestaat uit 6 wekelijkse bijeenkomsten. In de module Communicatie en Presentatie ontwikkelen de deelnemers vaardigheden waarmee zij zich het beste kunnen presenteren om hun doelen te realiseren. Essentiële vaardigheden als luisteren, samenvatten en doorvragen en het geven van feedback komen uitgebreid aan de orde. Het leren geven van feedback is vooral een interactief proces: met en van elkaar leren. Door het presenteren van de portfolio’s en actieplannen aan elkaar worden de vaardigheden geoefend. De module wordt afgesloten met presentaties aan mentoren en de opleidingscoördinator. Deze module sluit het basisprogramma af. d. Individuele coaching Tijdens de module Zelfanalyse vindt een individueel coachingsgesprek plaats met alle deelnemers. Maken ze optimaal gebruik van de groep? Hoe ver zijn ze met hun doel om dat in beeld te krijgen? Hoe vinden ze het in de groep? Voldoet het aan hun verwachtingen? Halverwege de module Zelfanalyse vindt er een tussenevaluatie plaats met de opleidingscoördinator om het proces en de procedures van de training te bespreken en om individuele deelnemers de revue te laten passeren. Aan het einde van dezelfde module wordt een driegesprek gehouden met de deelnemer, de coördinator en de trainer om een efficiënte overdracht te bewerkstelligen naar de coaches, die hen na het basisprogramma gaan begeleiden.
Het vervolgprogramma a. Modules Het vervolgaanbod van ‘The manager in me’ is een trainingsprogramma dat speciaal is ontwikkeld voor jongeren. Het is gericht op het ontdekken en toepassen van leiderschap door de deelnemer in bepaalde situaties. Succesvol zijn begint bij succesvol presenteren van de eigen persoon, de ‘ik’. Dit betekent ook de regie hebben over eigen leven en loopbaan. Er wordt (verder) gewerkt aan de persoonlijke vaardigheden van de deelnemers. Synchroon aan het vervolgaanbod zullen de jongeren een korte beroepsopleiding volgen afhankelijk van hun keuze na het basisaanbod. Jongeren die de ambitie en potentie hebben om te ondernemen volgen in plaats van een beroepsopleiding het traject ‘begeleid ondernemen’ oftewel de ondernemerscursus. Er wordt gewerkt aan de professionele vaardigheden van de deelnemers. Tijdens het vervolgprogramma starten de jongeren met hun stage/leerwerkplaats en worden zij na 2 maanden na de start van dit deel van het programma gekoppeld aan een coach uit het bedrijfsleven. Die coach zal hen gedurende 6 maanden intensief begeleiden. Er wordt gewerkt aan de beroepscompetentie. Hieronder is het vervolgprogramma in de verschillende fasen geschematiseerd, waarin het doel, de inhoud en het resultaat van de afzonderlijke te ontwikkelen vaardigheden te vinden zijn.
7
Fase 1:
Persoonlijk vaardig Gezondheid en carrière
Doel:
Lichaam en geest in balans om een topprestatie te bereiken in studie, werk en leefomgeving
Inhoud:
Lichaamsfuncties doormeten, biologische klok, effect van bepaalde voeding op het lichaam, meditatie en balance breathing, back to basic survivor training en sport etc..
Resultaat: -
-
een gezond leefpatroon/lifestyle kennis van de juiste voeding voor het behouden van een gezond lichaam en geest een gezonde motivatie om topprestatie te leveren
Fase 2:
Professioneel vaardig
Zelfsturing en communicatie
Fase 3:
Beroepscompetent en competent blijven
Projectmatig werken
Doel:
Doel:
Inhoud:
Inhoud:
Leren om succesvoller te zijn door een complex van persoonlijke en sociale vaardigheden optimaal te hanteren
Effectieve time management, verstandig omgaan met stress (stressmanagement), relatiemanagement, Strategieën, Macht en invloed etc.
Leren om opdrachten in teamverband uit te voeren en in een hoog tempo op het niveau dat nodig is om effectief projectmatig te kunnen werken. Samenwerken binnen het projectteam, werkgroep opstarten eigen bedrijf, onderhandelen, vergaderen en projectvoortgang en rapportage etc.
Resultaat:
Resultaat:
-
-
-
-
contract/committent met jezelf je kunt doelen stellen die van belang zijn voor jezelf en je organisatie beschikt over concrete methoden en technieken om je tijd optimaal aan te wenden en beter in te delen
-
-
in staat zijn om een project te faseren en plannen projecten beheersen op tijd, budget, kwaliteit, informatie en organisatie in staat zijn om succesvoller te samenwerken en het groepsproces positief te beïnvloeden
In de fase 1 van het vervolgprogramma staat gezondheid nummer een. De deelnemers leren hun gezondheid te managen; zij worden zich bewust van hun slechte gewoontes en ervaren dat een gezonde levenswijze (gezond eten, geen drank en drugs, matig of geen gebruik van red bull, voldoende nachtrust en sporten/bewegen) goede prestaties oplevert. Daarmee is de kans groter datgene te bereiken, dat de deelnemers voor ogen heeft. Het (starten met) sporten werd zeer gestimuleerd, ondanks het drukke programma, net zoals een paar haltes lopen in plaats van de metro te nemen en tijdens deze module werd het voedingspatroon, gebruik van drank en overmatig drinken van red bull etc. ter sprake gebracht. b. Opleiding
Korte Beroepsopleidingen
Om het perspectief en de uitstroommogelijkheden voor de jongeren te vergroten, zullen de jongeren die willen uitstromen naar reguliere arbeid te gelegenheid krijgen om een korte erkende beroepsopleiding te volgen. Een groot aantal korte beroepsopleidingen zullen in samenwerking met opleidingscentra als het ROC in de leerwerkbedrijven van het project worden gegeven. Daarnaast wordt een aantal korte beroepsopleidingen extern gevolgd.
Cursus ‘ondernemen’
Jongeren die ambities hebben richting ondernemerschap stromen door naar de ondernemersproeftuin waar zij het traject ‘begeleid ondernemen’ kunnen volgen. Het traject bestaat uit de volgende modules: - oriëntatie eigen bedrijf waarin wordt gekeken of de jongeren de motivatie, ambitie en kwaliteiten beschikken om ondernemer te worden, een eventueel ondernemersidee wordt gepresenteerd en er wordt een assessment gemaakt - ontwikkeling ondernemingsplan
8
- financiële administratie - marketing, acquisitie en communicatie Bij de ontwikkeling en uitvoering van dit traject in Amsterdam Zuidoost is samengewerkt met de volgende organisaties: Ondernemershuis Zuidoost (een organisatie die gespecialiseerd is in coaching van (startende) ondernemers) en Loekoe.nl (een ondernemersplatform en –netwerk). Ook de ABNAMRO is voor de coaching van de jongeren in de ondernemersproeftuin een samenwerking met het project aangegaan. Deze samenwerking resulteerde in een gedegen volunteersplan waarin businessclasses, workshops en individuele coaching aan de jongeren werd aangeboden. Creatieve jongeren die zich in de creatieve sector als freelancer of ondernemer verder willen ontwikkelen hebben het traject ‘real live music in business’ gevolgd dat werd gegeven door de organisatie My world
c. Stage/ leerwerkplaats De deelnemers worden in de gelegenheid gesteld werkervaring op te doen binnen het vakgebied naar hun (overtuigde) keuze. Binnen de locatie van het project ‘The Way Up’ zijn leerwerkbedrijven ingericht waar de deelnemers in een vertrouwde omgeving en onder begeleiding zich een vak kunnen eigen maken, dus een leerwerkplaats krijgen. De stageplaatsen bevinden zich buiten het project, vaak bij een van de bedrijven uit de directe omgeving waarmee wordt samengewerkt. Deelnemers die een eigen bedrijf willen beginnen kunnen dat doen door deel te nemen aan de ‘ondernemersproeftuin’, zoals hierboven omschreven. Jongeren zetten een eigen onderneming op waarin zij begeleid worden vanuit het project. Dat kan in elk stadium van het starten van een eigen bedrijf: het opstellen van een ondernemersplan, aanvragen van subsidie of een lening, vinden van een locatie, etc. In het project ‘the Way Up’ zijn de volgende interne beroepsopleidingen opgenomen in samenwerking met het leerwerkbedrijf en de ondernemersproeftuin: - make-up artist - stoelmassage - dj opleiding - producer opleiding - webdesign - multimedia - sales - communicatie - marketing - eventmanagement - musicmanagement - diverse horecaopleidingen Voor een groot aantal opleidingen wordt de e-learning toegepast. Deze innovatieve leermethode past goed bij de levensstijl van de jonge ouders. Voor het welslagen van deze vorm van studeren is in het leerwerkbedrijf een aparte e-learning kamer worden ingericht waar tevens studiebegeleiding wordt aangeboden.
9
3. De organisatie Het uitvoeren van een methodiek veronderstelt dat aan bepaalde organisatorische eisen en voorwaarden is voldaan. Het overleggen met gemeente, bedrijven, opleidingscentra kost veel tijd. Als alle partijen eenmaal tot overeenstemming zijn gekomen, is het zoeken naar een geschikte locatie, de mogelijkheden van verbouwing en inrichting tot leerwerkplaats onderzoeken en het selecteren van competent personeel.
Samenwerking met bedrijven
De kracht van het project ligt in de samenwerking met bedrijven in de gemeente, stadsdeel of wijk. Er vindt een uitwisseling plaats tussen medewerkers van die bedrijven en de deelnemers. Het is een voordeel wanneer die bedrijven zich in de directe omgeving van het kantoor met leerwerkbedrijven bevinden. Dat verkleint letterlijk de afstand tussen deelnemers en personeel van het project en de werknemers van de bedrijven. De bedrijven die in dit project geïnteresseerd zullen zijn hebben in hun beleid financiën vrijgemaakt voor maatschappelijk ondernemen. Hun medewerkers worden vrijgesteld voor een aantal uren als zij om activiteiten voor het project verrichten. Bij de gemeente kun je informeren welke bedrijven dat zijn, maar natuurlijk ook bij de bedrijven zelf (hun website). Om voorlichting over het project te geven aan alle potentiële samenwerkingpartners is het gewenst een startbijeenkomst te organiseren, bij voorkeur gekoppeld aan een van de leerwerkbedrijven. In het project ‘The Way Up’ is een bedrijvenlunch georganiseerd dat gehouden werd in het leerwerkbedrijf de Business Lounge. Deze lounge wordt op alle vlakken gerund door jongeren en is geschikt om bijeenkomsten te houden. Tijdens de bedrijvenlunch is er een oproep gedaan aan de medewerkers om als coach of mentor van een of meerdere jongeren te fungeren. Coaching betreft het vakgebied van de medewerker: het beoordelen van ondernemingsplan, het ondersteunen bij het maken van een goed financieel plan etc. De coaching kan ook bestaan uit het geven van een cursus in een specifiek onderwerp. Als de contacten gelegd zijn worden afspraken gemaakt en vastgelegd. De medewerkers hebben een duidelijk afgebakende functie binnen het project en er vindt afstemming en uitwisseling plaats over de vorderingen van de deelnemers met de opleidingscoördinator. Het is raadzaam wederzijdse verwachtingen duidelijk naar voren te brengen.
Locatie
Zoals hierboven al vermeld is het zaak een locatie voor het kantoor en de leerwerkbedrijven te zoeken midden in de bedrijvigheid van de gemeente, wijk of stadsdeel. Welke leerwerkbedrijven ingericht worden is afhankelijk van de vraag van de deelnemers (in welk vak willen zij ervaring opdoen) en de behoefte van de omgeving (is er behoefte aan deze vakmensen en hun bedrijf in de gewenste vestigingslocatie). Het leerwerkbedrijf ‘The Way Up’ in Amsterdam Zuidoost bestaat uit: een evenementenorganisatie met businesslounge, die kan worden verhuurd aan het bedrijfsleven en andere externe organisaties, een healthcatering, een multimedia afdeling en een compleet beautycentrum bestaande uit een hairstudio, een nailstudio, make-over studio, en een massagesalon. Medewerkers van de omringende bedrijven, maar ook ‘gewone’ klanten, kunnen gebruik maken van de diensten van dit leerwerkbedrijf. De diensten, bijvoorbeeld stoelmassage, kunnen ook op locatie bij een organisatie of bedrijf worden aangeboden. Voor de inrichting van het leerwerkbedrijf is in veel opzichten creativiteit nodig. Denk aan: sponsoring van meubels en producten, van de inzet van een styliste, etc. Het project ‘The Way Up’ heeft de jongeren zelf ook betrokken bij de inrichting (werkgroep inrichting) om in overleg met de opleidingscoördinator vast te stellen wat nodig is voor een efficiënte, sfeervolle inrichting van het leerwerkbedrijf.
Werving
Om jongeren te interesseren voor het project worden er contacten gelegd met instellingen die jongeren begeleiden in de maatschappij. Dat doen zij vanuit verschillende visies en op verschillende manieren. Zo worden jongeren vanuit verschillende invalshoeken benaderd en aangespoord zich aan te melden. Als het project eenmaal loopt werkt mond op mond reclame goed voor de volgende
10
groepen. Na aanmelding volgt een intake gesprek. De jongeren worden geacht gemotiveerd te zijn bij deelname. Zij tekenen een intentieverklaring dat zij aanwezig zullen zijn bij alle activiteiten van het project. Bij verzuim van drie keer zullen zij het project moeten verlaten.
Personeel
De functies die nodig zijn om dit project met bijbehorende methodiek naar behoren uit te voeren zijn: • Een projectleider die het management verzorgt en vanaf het begin betrokken is bij de organisatie. • Een opleidingcoördinator, die de monotoring en evaluatie verzorgt en dus de vorderingen van de deelnemers in de gaten houdt. • Trainers, die een vak doceren en vaardigheden overdragen (freelance) • Coaches, die de deelnemers begeleiden in het verwerven persoonlijke en professionele vaardigheden Het project ‘The Way Up’ beschikt voor de begeleiding van de trainingen en beroeps-opleidingen over een trainerspool. Uit het netwerk dat inmiddels is opgebouwd zijn ervaren trainers en vakdocenten benaderd om te offreren. Op grond van een inhoudelijk en een diepte interview werd een selectie gemaakt. Het project heeft gebruik gemaakt van zeer ervaren trainers/professionals en leermeesters in de praktijk voor haar trainingen, beroepsopleidingen en nazorgtrajecten. De trainers/praktijkdocenten en coaches beschikken minimaal over: • HBO werk- en denkniveau in eigen vakgebied • inlevingsvermogen • het vermogen zich te kunnen aansluiten bij de belevingswereld van de jongeren • ervaring in het begeleiden van jongeren en jonge ouders • innovatieve en creatieve vaardigheid in de begeleiding • het vermogen om jongeren te motiveren en stimuleren toekomstgericht te denken, te voelen en te handelen • didactische vaardigheden en ervaring in het onderwijzen van jongeren • flexibiliteit
11
4. Tijdpad Het project ‘The Way Up’ heeft 8 groepen jongeren begeleid via de methodiek “The Manager in me” Voor een individuele deelnemer betekent dit concreet een tijdsinvestering van in totaal minimaal zes maanden: gedurende de eerste drie maanden (basisprogramma) twee avonden in de week en de laatste drie maanden (vervolgprogramma) drie avonden per week. De coaching en de door de deelnemers zelf ingestelde werkgroepen vinden daarnaast overdag plaats.
12
5. Praktijkervaringen
Deelnemers aan het woord •
Ebenezer Osei-Tutu
‘Je moet toch een keer op eigen benen staan …’ Een eigen bedrijf. Dat is wat Ebenezer Osei-Tutu (18) graag wilde. Daarom koos hij op het ROC voor de richting ‘Handel en Commercie’. Pas toen hij deelnam aan het project ‘The Way up’ wist hij het heel zeker. ‘Ik hoorde van het project via mijn nichtje. Zij heeft mij overtuigd om eraan mee te gaan doen. Eigenlijk was ik bezig met heel andere dingen, zoals uiterlijke dingen, uitgaan….Toen ik mij eenmaal had aangemeld kreeg ik informatie over het project en wat je er kunt leren. Ik werd steeds enthousiaster.’
Hoe vonden ze het thuis dat je ging meedoen?
‘Nou goed, je moet toch een keer op eigen benen staan… Het ging om twee avonden per week en dat was soms best zwaar. Ik kwam uit school, ging naar het project en daarna moest ik nog huiswerk doen. Die avonden lag ik vaak laat in bed. Maar ik vond het niet erg want ik vond het leuk.’ Vond je het meteen leuk? ‘Ja, de eerste dag al. Toen ze begonnen over hoe je een bedrijf moest opzetten, dat je een visie moet hebben en weten wat je wilt. Het was praktijkgericht, anders dan op school.’
En het empowermentweekend?
‘Ik ben niet emotioneel, hè. Ik ben een man en praat moeilijk over mijn emoties. Maar de dingen die in dat weekend gezegd werden hebben mij wel geraakt, ze hebben mij aan denken gezet. De andere deelnemers kende ik voor het grootste deel al, van de kerk. Daarom kon ik vanaf het begin vrijer spreken.’
Wat heeft je het meest getroffen?
‘Bij het onderdeel ‘zelfsturing en communicatie’ kwam de docent binnen en vroeg wat hij voor ons kon betekenen. Ik zei: hou mijn droom in leven. Hij zei heel eerlijk dat hij dat niet kon doen, maar dat hij mij wel kon helpen en begeleiden die droom te laten uitkomen. Ik moest het zelf doen. Hij is later mijn coach geworden, waar ik veel aan heb gehad.’
Wat vond je moeilijk?
‘Als je in de groep moest vertellen wat je wilde en hoe je dat wilde bereiken. Het presenteren van mijn portfolio. Vooral als dan ook nog moest opstaan. Dat was wennen. Achteraf is het heel goed voor mij geweest.’
Wat is je plan?
‘Samen met een vriend, Iwan Brobbey, wil ik een recycling bedrijf voor plastic flessen opzetten in Ghana. Daar hebben wij alle twee nog familie wonen. Iwan zit ook op het ROC, hij doet elektrotechniek. In een pauze zijn we op dit idee gekomen. Ik heb Iwan toen overgehaald ook mee te doen aan het project. Na het basisprogramma zaten we in de ondernemersproeftuin. Samen hebben we een businessplan gemaakt en zijn we bezig met subsidieaanvraag bij de Europese Unie. Ik ben al een netwerk aan het opzetten in Ghana en afnemers aan het regelen.’
Hoe ziet je toekomst eruit?
‘Binnen nu en een jaar willen wij het bedrijf starten en in de toekomst heeft het vestigingen over heel Ghana. Wij gaan wonen in Ghana. Maar niet in een groot huis met een eigen vliegtuig en zo. Dat willen we niet.’
13
•
Marlene Grotestam
‘Als ik mij ontwikkel kan ik mijn kind meer meegeven.’ Marlene Grotestam (25) werd op jonge leeftijd moeder. Zij had net haar opleiding afgerond en was begonnen aan haar eerste baan. Haar zwangerschap verliep echter niet voorspoedig. Op advies van de arts moest zij stoppen met werken…
Hoe zag je leven er uit na de geboorte van je dochter?
‘Ik was fulltime moeder. Mijn plan was dat het eerste half jaar te blijven. Ik vind dat een kind in ieder geval zes maanden oud moet zijn voordat het naar de crèche kan. Dus ik ben na een paar maanden gaan solliciteren en dat lukte niet. Dat komt, ik wilde graag een baan van 24-30 uur, omdat ik ook bij mijn kind wilde zijn. Zo’n baan was niet te vinden.’
Welke opleiding heb je gedaan?
‘Eerst MBO secretarieel op niveau 3 en daarna de opleiding managementassistente op niveau 4. Na de geboorte van mijn dochter heb ik drie jaar lang gesolliciteerd en via het DWI (Dienst werk en Inkomen) ben ik in een reïntegratietraject terecht gekomen. Dat was de eerste stap van moederschap naar een baan. En ik kreeg een baan: als telefoniste/receptioniste bij een instelling voor geestelijke gezondheidszorg. Het was een leuke, afwisselende baan, maar helaas ging het om een jaarcontract. Daarna had ik via een uitzendbureau allerlei kortdurende klussen, administratief en secretarieel.’
Waarom heb je je aangemeld bij ‘The Way Up’?
Voordat ik mij aanmeldde had ik naast mijn uitzendbanen, al een visagie-opleiding bij Elite Models gedaan. Make-up en uiterlijke verzorging vond ik al jong heel leuk. Maar mijn moeder vond dat ik eerst een goede opleiding moest doen. Daarna kon ik altijd nog mijn gevoel volgen. Na de visagieopleiding dacht ik de kost daarmee te kunnen verdienen. Het zou op den duur meer zekerheid geven en de onafhankelijkheid van het bestaan sprak mij aan. Maar dat liep anders. Het was moeilijk om voldoende opdrachten te vinden. Dus ben ik weer gaan solliciteren naar secretariële banen. Totdat ik een brief kreeg van de DWI of ik misschien mee wilde doen aan ‘The Way Up’. Ik dacht: waarom niet, ik kijk wat zij voor mij kunnen betekenen. En dat was veel.’
Wat heeft het project voor jou betekend?
‘Ik ben sterker geworden, waardoor ik dingen eerder durf te zeggen. En ik durf nu eisen te stellen aan anderen. Vroeger dacht ik ‘laat maar, als ik dàt zeg…’ . Nu doe ik het gewoon. En soms tel ik eerst tot tien. Ik kom dus meer voor mezelf op, heb geleerd grenzen leren stellen. En ik heb geleerd hoe ik het beste kan plannen, een plan goed in elkaar kan steken, zodat ik overzicht houd.’
Wat voor plannen heb je?
‘Ik heb mij gisteren ingeschreven bij de Kamer van Koophandel met mijn eigen bedrijf: Anahisa Beauty en Cosmetica Studio. Bij ‘The Way up’ heb ik opleidingen gevolgd in stoelmassage, evenementenorganisatie en nagelverzorging. Ik wil daar drie dingen mee in mijn bedrijf: deze behandelingen zelf geven, anderen opleiden tot huidverzorgingconsulenten ‘aan huis’ en adviezen geven aan vrouwen die ook zoiets voor zichzelf willen beginnen. Mijn activiteiten doe ik eerst nog bij mensen thuis. Als ik goed draai, zoek ik een geschikte locatie. Mijn bedrijf wordt een centrum van waaruit de door mij opgeleide en gecontracteerde consulenten opdrachten krijgen voor behandelingen op locatie, thuis of bij een bedrijf. En in het hele land.’
Welke onderdelen van het project heb je vooral benut?
‘Alle. Ik ben er persoonlijk sterker van geworden, maar ik heb mij ook beter leren presenteren. Een onderdeel van ‘the manager in me’ is jezelf en je plannen te presenteren aan de hand van het portfolio, dat je hebt gemaakt. Een ander onderdeel is het organiseren van een evenement waar elke deelnemer zijn/haar bijdrage aan levert. Iemand doet de promotie, een ander de productie of de programmering of de financiën. Ook daar leer je veel van. Ik ben nu bezig met de productie, want ik ben goed in organiseren.
14
Bij het afronden van mijn ondernemersplan ben ik gecoacht door Ties de Vries. Hij gaf de groep een presentatie over Microkrediet en toen heb ik hem verteld over mijn plan. Met hem heb ik mijn ondernemersplan doorgesproken en de nodige verbeteringen aangebracht.’
En nu…?
‘Ik ben nog bezig met de laatste fase van het leerwerkproject, maar ik doen nu af en toe al opdrachten bij mensen thuis. En: er hebben zich al zes deelneemsters gemeld die mijn opleiding tot huidverzorgingconsulent ‘aan huis’ willen doen zodat ik hen kan inzetten voor mijn bedrijf. Het zijn herintreedsters en vrouwen die uit de bijstand willen.’
Hoe reageert jouw dochter van inmiddels vijf jaar op al je activiteiten?
‘Ze vindt het leuk, helpt mij in het huishouden en leert ook veel over make-up. Ik zie het zo: als ik mij ontwikkel, kan ik mijn kind meer meegeven. En thuis organiseer ik het huishouden nu anders. Als ik weet dat er een drukke periode aankomt met veel werk, dan houd ik daar rekening mee. Dan doe ik dingen van te voren. En: ik bouw bewust rustmomenten in voor mijzelf. Dat heb ik geleerd bij de module gezondheid en carrière. Zo houd ik genoeg energie voor mijn kind èn voor een eigen bedrijf.
15
•
Amelia Ferhout
‘Nu weet ik dat het niet zo werkt.’ Amelia Ferhout is 17 jaar. Zij wil al vanaf haar zesde jaar modeontwerpster worden. Nu heeft zij concrete plannen om een modezaak te beginnen met eigen ontwerpen.
Had je het project ‘The Way Up’ nodig om jouw droom werkelijkheid te laten worden?
‘Ja, dat weet ik heel zeker. Ik zit nu in het laatste jaar van het VMBO, richting mode en commercie. Dus ik ging al de goede kant op. Maar toch nam ik mijn droom niet helemaal serieus, verder deed ik er niets voor. Ik dacht: er komt op een dag wel iemand voorbij die zegt: hé, wil jij modeontwerpster worden? Ik hoopte dat ik werd ontdekt. Nu weet ik dat het niet zo werkt’.
Hoe wist je van het bestaan van het project?
‘Rieke (opleidingscoördinator red.) kwam bij ons in de kerk vertellen over het project. Ik vond het leuk, maar niet voor mij. Er was geen leerwerkplaats voor mode en kleding. Mijn vriendinnen zeiden ‘je mòet het doen!’. Een paar van hen meldden zich aan, omdat zij graag kapper wilden worden. Op het allerlaatste moment heb ik het inschrijfformulier meegegeven aan een jongen die het voor mij inleverde.
En daarna?
‘Tijdens het intakegesprek vertelde ik dat ik heel graag mode-ontwerpster wilde worden met een eigen modezaak. Rieke merkte dat ik het echt heel graag wilde. Zij zei dat als ik altijd aanwezig zou zijn en mij 100% zou inzetten dat zij zou zorgen dat ik mee kon doen en mijn plannen kon gaan waarmaken.’
Hoe vonden ze het thuis dat je mee ging doen?
‘Nou. Mijn vader wilde weten wat het inhield en hij wilde niet dat de school eronder zou lijden. Mijn cijfers waren goed, dus toen vond hij het goed.’
En toen begon het…
‘Ja, met het empowermentweekend . Ik vond dat heel leuk. We leerden goed nadenken over: wie ben ik, wat wil ik? Sommigen twijfelden, andere deelnemers wilden wel een bedrijf maar wisten niet waarin. En nog anderen wilden alleen zingen of kapper worden. Na dit weekend volgde ik acht maanden lang elke dinsdag- en donderdagavond het trainingsprogramma. In het vervolgprogramma kwam er nog een avond om stage te lopen of om een vak te leren in een leerwerkplaats van The Way Up. ’
Hoe vond je jouw groep?
‘Er zaten 7 jongens en 9 meisjes in mijn groep. We lachten elkaar niet uit, iedereen kon vrijuit vertellen wat hij of zij wilde. We steunden elkaar. Soms was het bijna te gezellig in de groep.’
Wat was het leukste onderdeel van de training?
‘Mind mapping! Ik had zoveel in mijn hoofd en nadat ik mind mapping had gedaan begreep ik beter wat ik wilde en wat ik daarvoor moest doen. Bij mind mapping pak je een vel papier (of op de computer kan het ook) en dan zet je in een blokje in het midden je doel. Daaromheen trek je dan strepen naar andere blokjes. Daarin schrijf je wat je moet regelen om dat doel te bereiken. In elk blok zet je een andere taak. Er waren bijvoorbeeld blokjes die over financiën gingen, blokjes over de producten die je wilde maken, blokjes over het zoeken naar een geschikte locatie en blokjes hoe je netwerk eruit ziet. Die gaf je dan verschillende kleuren. Dit mindmap-plan neem je de rest van de training mee zodat je kunt zien wat je nog moet doen om je doel te bereiken.’
Hoe ziet jouw leven eruit als je 30 bent?
‘Dan heb ik een eigen bedrijf, nee, dan heb ik eigen bedrijven met mijn kleding en sieraadontwerpen. Een winkel voor de doelgroep 15-40 jaar en een aparte winkel voor kinderen, tieners en jongeren.
16
Ik heb een huis, een auto en kinderen. Ik werk vier dagen in de week. Dan ga ik mijn bedrijven langs om te kijken of alles goed gaat.’
En als je niet in dit project was beland?
‘Dan had ik mode ontwerpen en kleding maken nog steeds leuk gevonden, maar ik was altijd blijven dromen…’
17
Interview Clarence Dosoe
A. “Ik ben geslepen door het project” Clarence Dosoe is 22 jaar en heeft twee zoons, een van ruim twee jaar en een van een half jaar. Hij straalt energie en tegelijk onrust uit. Dat komt, hij werkt hard en heeft niet veel tijd. Wie was Clarence voordat hij meedeed aan het project ‘The Way Up’ en dus aan de methode ‘the manager in me’? ‘Ik was een zelfbewust persoon met plannen en ambitie, maar ik was té sociaal. Ik dacht meer aan anderen dan mezelf. Doorzettingsvermogen bezat ik zeker. Na de HAVO heb ik een paar maanden een IT opleiding (multimedia) gedaan, maar ik ben ermee gestopt vanwege familieomstandigheden, ik kon het jaar niet afmaken. Daarna ben ik bij een groot cateringbedrijf gaan werken: eerst als horecamedewerker, later als kok. Toch wilde ik iets anders en ik ben gaan werken voor een nieuw callcenter. Als eerst aangenomen medewerker kon ik mij volledig ontplooien binnen het bedrijf. Het bedrijfsleven beviel mij en ik kon mij IT skills gebruiken bij het programmeren en beheren van netwerken.’ Waarom ben jij gaan deelnemen aan het project? ‘Ik vond dat ik mezelf niet goed kende, ik wilde te snel voor mijn omgeving. Iedereen wist wel van mij dat ik een streven had, maar hoe ik dat moest structureren ….?. Ik had gewoon mentale coaching nodig. En het is zo, dat ik nu jong ben en de energie heb om iets op te bouwen, iets aan te pakken. Ik moet nu mijn kansen pakken.’ Welk doel had jij jezelf gesteld tijdens het project? Na het volgen van het basisprogramma wilde ik een uitzendbureau starten op het gebied van schoonmaak, administratie, callcenter en horeca. Het businessplan was af en ik zou in de ondernemersproeftuin van het project kunnen beginnen. Een mooie kans. Maar het liep anders. Ik kreeg een aanbod van het callcenter bedrijf waar ik al werkte om een divisie websitebouw, - beheer en -support te gaan opzetten en managen. Ik ging meer de sales support en managementkant op. Dat bracht financiële zekerheid. Ik heb natuurlijk wel twee kinderen om voor te zorgen.’ Wat heb je geleerd van ‘the manager in me’ methode? ‘Het eerste wat de trainer vraagt is “wat wil je bereiken?” Alle mensen uit mijn groep hadden realistische doelen. Daar ga je dan echt voor. Mijn kwaliteiten èn knelpunten heb ik leren benoemen en onder ogen zien. Toen ik dat duidelijk had, kon ik mijn sterke kanten ontwikkelen en mijn zwakkere kanten veranderen. Je kunt zeggen dat ik geslepen ben door het project. En ik heb geleerd dat er altijd wel een oplossing is voor een probleem. Zoals de trainer tijdens de cursus ons leerde: ”Als er een probleem is, en je kunt het niet oplossen, dan heeft het geen zin om je daar druk over te maken. Als het een probleem is dat je wel op kunt lossen, dan hoef je je er dus ook niet druk om te maken.” Dat gegeven gaf mij rust en houvast. En, wat ik ook heb geleerd is dat ik wel hard werk, maar ook aan mijn gezondheid moet denken. Ik beweeg bewust en heb geleerd mijn werk ook los te laten. Mijn kinderen zijn mijn ontspanning. Als zij er zijn, dan kan ik nu heel makkelijk de knop omzetten. Ik ben er geheel voor hen.’
18
Wat vond je het meest interessante onderdeel van ‘the manager in me’? ‘De presentatie! Ik heb in Duitsland een presentatie gehouden voor ministers van de Europese Unie over het project. Dat vond ik het geweldig, dat ik kon vertellen dat dit project werkte voor mij. Nee, ik was totaal niet nerveus.’ Wat vond je minder leuk? ‘Niet veel, alles wat je hebt gekregen aan mentale coaching en ondersteuning vind ik meegenomen.’ Wat moet je als deelnemer absoluut niet doen in dit project? ‘Jezelf teleurstellen. Je krijgt zoveel kansen en zoveel steun. Als je nog geen ‘drive’ hebt, dan ontwikkel je die zeker tijdens de training. Die kansen moet je grijpen. ‘The Way Up’ geeft je een duwtje in de rug. Zolang het project er is weet ik zeker dat het succesvolle ondernemers oplevert.’ Hoe ziet jouw ideale toekomst eruit? ‘Goede gezondheid, gelukkig privé-leven en succesvolle baan: financieel onafhankelijk en plezier in mijn werk.’
19
•
Ervaringen van de opleidingscoördinator
Rieke Djemani
‘Waarom, waarom , waarom?’ Rieke Djemani is opleidingscoördinator ∗ van women@work in action in Amsterdam Zuidoost. Zij heeft de afgelopen drie jaar een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de methodiek ‘the manager in me’ en aan de implementatie hiervan in het leerwerkbedrijf ‘The Way Up’. Na succesvolle toepassing van de methodiek op jonge moeders de methodiek ‘the manager in me’ toegepast op jonge moeders, jonge vaders en jongeren in het algemeen. Rieke is psychodynamisch counsellor en zij heeft 15 jaar ervaring met het begeleiden van ‘moeilijke’, niet doorsnee groepen. Rieke: ‘Het eerste dat jongens vroegen als ze hoorden van het project en de methodiek was: ‘Krijg ik een managersopleiding?’. De titel had de aandacht van jongens getrokken. En dat was handig want we wilden graag de methodiek nu ook inzetten voor jongens en jonge vaders .De term ‘manager’ bleek dus enige status te hebben onder deze jongens. Na mijn uitleg over het leren managen van je leven en dat het de bedoeling is regisseur te worden van de eigen toekomst, bleven de meeste toch geïnteresseerd.’
Wat hebben jongeren uiteindelijk geleerd als zij de methodiek hebben doorlopen?
“The manager in me’ is bedoeld om talenten boven te halen bij de deelnemers en hen de mogelijkheden en kansen te leren zien, ervaren en benutten. Het is geen makkelijk weg. Je wordt behoorlijk binnenste-buiten gekeerd. Bij al hun plannen en ideeën wordt steeds gevraagd ‘waarom ,waarom, waarom?’ Ze hebben het afgewogen, getoetst en gevoeld. Zo hebben ze geleerd een balans te vinden tussen hun emotionele wensen, hun talenten en externe omgevingfactoren. De combinatie van deze drie aspecten brengt een intrinsieke motivatie teweeg bij de jongeren om hun plannen te verwezenlijken.’
Zijn het geen dromen die jongeren koesteren?
‘Nee, zeker niet! Daarom worden ze doorgezaagd over hun keuzes en meningen. In hun portfolio -dat ze moeten maken in het basisprogramma- schrijven ze hun top drie beroepskeuzen. Iemand met een onafgemaakte schoolopleiding kan dierenarts als nummer een hebben genoteerd. We bespreken dat serieus en helpen hen met het maken van afwegingen. Soms kan het leiden tot een realistischere beroepskeuze waarin omgaan met dieren ook een rol speelt, soms worden beroepskeuze nummer twee en drie interessanter. Die plannen zijn geen dromen, maar haalbaar op korte of middellange termijn.’
Is talent hebben voldoende om je beroep ervan te maken?
‘Er zijn jongeren met meerdere talenten. Die kùnnen ontwikkeld worden tot een beroep. Maar naast talent heb je ook bepaalde eigenschappen nodig, zoals bijvoorbeeld een realistisch zelfbeeld en doorzettingsvermogen. Heb je dat niet, dan kun je alsnog je talenten gebruiken, maar dan om te ontspannen en je te kunnen uiten naast de baan die je hebt. Dat is geheel in de trant van de methodiek, want een belangrijk onderdeel is namelijk gezondheidsmanagement. Kern daarvan is: discipline opbrengen om jezelf gezond houden door te sporten, te bewegen, en gezonde voeding zodat je optimaal kunt functioneren.’
Wie meldden zich aan?
‘Jongeren die meer of minder vastomlijnde ideeën hebben over hun toekomstige werk maar niet weten hoe die te verwezenlijken. Door de methodiek te doorlopen maken zij concrete plannen van. Tussen de aanmeldingen zitten ook jongeren, vooral jongens, die onzeker zijn omdat zij nare ∗
De opleidingscoördinator bewaakt de voortgang van de deelnemers. Hij/zij volgt en evalueert het proces waarin de jongeren zitten. En is hun aanspreekpunt. Daarnaast is hij/zij verantwoordelijk voor het inhuren van freelance trainer en coaches, het monitoren van de trainingen en korte beroepsopleidingen.
20
ervaringen op de werkvloer hebben opgedaan. Soms hebben zij zich gediscrimineerd gevoeld, zijn verbitterd en wantrouwend. Wij leren hen niet te blijven hangen in dat gevoel. En dan de categorie jonge moeders, die hun plannen doorkruist zagen toen zij zwanger werden en nu de draad, vanuit een andere thuissituatie, proberen op te pikken.’
Hoe verliep de werving?
‘De werving verliep via het jongerencentrum, een kerkgenootschap waar veel jongeren komen en een tienermoedercentrum. Kortom: organisaties die doen aan maatschappelijke begeleiding van jongeren in dit stadsdeel. Deze organisaties hebben allen een verschillende manier van jongeren benaderen, zodat je verschillende ingangen benut om jongeren te bereiken. De aanmeldingen kwamen ook binnen via mond-op-mond reclame.’
Welke rol speelde het bedrijfsleven in het project?
‘Een hele cruciale. Eigenlijk staat of valt het project bij de samenwerking met het bedrijfsleven. Daarom is het project met zijn leerwerkbedrijf bewust gevestigd midden in het Arenagebied, dat het businesscentrum is van ons stadsdeel. Deze fysieke nabijheid werkt. Het vergemakkelijkt het maken en onderhouden van contacten.
Hoe zijn de bedrijven concreet betrokken bij het project?
‘Bij de start van het projectonderdeel ‘leerwerkbedrijf’ hebben we een bedrijvenlunch georganiseerd. Dat diende twee doelen. Een daarvan was dat we de Business Lounge van het leerwerkbedrijf ‘The Way Up’ wilden introduceren en promoten voor feestelijke en zakelijke bijeenkomsten. Jongeren uit het project doen zo ervaring op met het runnen van een dergelijke horecagelegenheid: ervaring in het regelen en vastleggen van afspraken, catering, omgaan met klanten, sfeer creëren. Een tweede doel was het benaderen van medewerkers van de aanwezige bedrijven of zij bereid waren in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen een aantal jongeren te coachen. Dat heeft geleid tot concrete afspraken en een effectieve samenwerking met het bedrijfsleven. Het resultaat is dat jongeren nu worden gecoacht door medewerkers van de ABN AMRO in het maken van een businessplan, maar ook gastcolleges (de zgn. business classes) van hen volgen. En: kans maken op een stageplaats bij de samenwerkingspartners.’
Wat levert de samenwerking op voor bedrijven?
‘Naast het rekruteren van aanstormend talent is het voor de bedrijven van belang toegang te hebben tot hun directe omgeving, de mogelijkheid om uit hun -in ons stadsdeel letterlijke- ivoren toren te komen. Een leerpunt waardoor het voor beide partijen nog meer kan opleveren. Betrek het bedrijfsleven in een vroegtijdig stadium: op het moment dat je begint met het maken van het plan van aanpak bij het oprichten van het leerwerkbedrijf. Juist omdat die samenwerking zo van belang is. Wij hadden ons plan van aanpak al afgerond toen wij naar het bedrijfsleven stapten. Achteraf concludeerden wij dat eerder hadden moeten doen om sneller concrete acties te kunnen ondernemen.’
In hoeverre is deze methodiek bruikbaar in andere delen van Nederland?
‘Heel goed. De methodiek leent zich voor aanpassing van het programma aan de omstandigheden. Ik heb de methodiek ontwikkeld voor een groep tienermoeders in Den Haag en het aangepast aan de situatie van Amsterdam Zuidoost. Zo zou het ook aangepast kunnen worden aan bijvoorbeeld een meer landelijke omgeving. Wij kunnen daarin adviseren.’
Bevindingen/leermomenten Evaluatie van de methodiek ‘the manager in me’. Vanaf 2005 is de methodiek ‘the manager in me’ ontwikkeld en getoetst in de praktijk. Afhankelijk van de samenstelling van de groep, van de omgeving en van de (financiële) mogelijkheden worden de onderdelen van de methodiek aangepast. In het kort worden de bevindingen bij het toepassen van de methodiek beschreven voor de situatie in Amsterdam Zuidoost en in Den Helder. Beide trajecten waarbinnen de methodiek werd uitgevoerd vonden plaats in 2005 en 2006.
21
Ervaringen Amsterdam Zuidoost Doelgroep: jongeren en jonge ouders. Bij de samenstelling van de groepen is bewust gekozen voor een gemengde groep van jonge vaders, jonge moeders en enkele jongeren. De groepsdynamiek is hierdoor in positieve zin sterk ontwikkeld: onderlinge ondersteuning en begrip werd vergroot. Jonge moeders en jonge vaders communiceerden op een rationele manier over hun gevoelens. Successen ‘The manager in me’ als empowerment- en zelfmanagement traject werkt heel goed met de doelgroep jongeren. De afgelopen trajectperiode is gebleken uit observatie dat een duidelijke ‘groei’ merkbaar is bij iedere deelnemer.Het ‘groeipad’ is bij iedere deelnemer verschillend van aard en dynamisch. Het startpunt in dit proces van persoonlijke groei begint met de bewustwording van de eigen persoon oftewel het innerlijke zelf. Deze ontwikkelt zich verder in het ontdekken van het persoonlijk leiderschap en het toepassen daarvan door verder onderzoek naar de eigen ‘ik’ en door definitieve keuzes te maken. In deze fase leren de deelnemers hun valkuilen te (h)erkennen om de uitdaging aan te gaan nieuw gedrag aan te leren. Uiteindelijk is deze persoonlijke vaardigheid de basis om verder te werken aan beroeps- en professionele competenties. Via de ‘the manager in me’-methodiek wordt getracht een veranderingstraject te realiseren bij de deelnemers. Deze verandering initieert en verbetert: • motivatie en energie, streven naar topprestatie in werk of ondernemerschap • oriëntatievermogen • functionele en persoonlijke functioneren • sociale zelfredzaamheid en zelfstandigheid (emotioneel en economisch) De werkwijze en aanpak van ‘the manager in me’ resulteerden in: • • • •
een harmonieuze en ambitieuze teamgeest bij deelnemers. Dit bevorderde ook de individuele vaardigheden op het sociale en het professionele vlak, het nemen van initiatieven en dat bespreekbaar durven te maken in de groep het houden van professionele presentaties van portfolio’s en actieplannen, ook voor externe belangstellenden (bijvoorbeeld voor een delegatie van de Europese Unie). het kunnen samenwerken in projectgroepen aan een gezamenlijke opdracht. Bijvoorbeeld het entertainen van een delegatie van de Europese Unie in april 2006. In een korte tijd (2 weken) werd een programma gemaakt, een speciaal lied geschreven en tijdens de bijeenkomst gerapt door een aantal talentvolle jongeren en jonge vaders. Zij hebben (ook zichzelf) bewezen met weinig middelen en tijd een goed product neer te kunnen zetten.
Resumerend zijn dit de vaardigheden die in projectgroepen zijn aangeleerd: o communicatieve vaardigheden o leren organiseren en samenwerken o presenteren o leren om te gaan met tijd (timemanagement) o het opbouwen en onderhouden van relaties o het leren om oplossingsgericht en constructief te werken Tijdens de module gezondheidsmanagement werden de deelnemers geïnformeerd over wat goede en slechte voeding is en wat de effecten en risico’s van alcoholgebruik zijn voor het lichaam en de geest. Door het volgen van deze module werden de volgende gedragsveranderingen bij de deelnemers tot stand gebracht: - het alcoholgebruik onder de deelnemers is verminderd en langzaam afgebouwd naar alleen de weekenden.
22
-
deelnemers namen dagelijks extra voedingssupplementen in te nemen om hun concentratievermogen te vergroten. deelnemers passen ademhalingsmeditatie toe om stresssituaties te kunnen hanteren
Knelpunten Geconstateerde knelpunten in de samenwerking met het bedrijfsleven en overleg partners: • beoogde samenwerking met de Dienst Werk en Inkomen (DWI) is door allerlei perikelen rondom de reorganisatie veel later tot stand gekomen dan gepland • de werkwijze/methodiek van sommige reguliere organisaties voor tienermoederopvang is strijdig met onze doelstelling van empowerment waardoor enkele deelnemers zich niet konden identificeren met het beoogde doel. Geconstateerde knelpunten met betrekking tot de deelnemers. Onderstaande factoren werkten belemmerend op het functioneren van de deelnemers in het project: - in de persoon gelegen factoren zoals traumatische ervaringen, faalangst, gebrek aan zelfvertrouwen etc. - het hebben van schulden - gebruik van alcohol en drugs - ontbreken van (geschikte) huisvesting - mishandeling door vriend of partner - ontbreken van structureel inkomen - afgebroken opleiding door zwangerschap - conflict met een van de ouders
Uitspraken van deelnemers na afronding van het empowermentweekend
• • • • • •
‘Ik had niet verwacht dat ik meer over mezelf zou leren’. ‘Ik ben na het weekend gaan nadenken over mijn leven’. ‘Jullie moeten meer bekendheid hieraan geven, want dit werkt echt.’ ‘Ik ben niet de enige met een probleem.’ ‘Wat goed dat er een instantie is die weet wat ik nodig heb.’ ‘Ik ken nog heel veel jongeren die dit ook nodig hebben.
Uitspraken/ leerresultaten van deelnemers na afronding van het gehele ‘manager in me’-traject • • • • • •
‘Zoveel informatie, dat heb ik op school niet gekregen’. ‘Ik ‘heb nieuwe woorden geleerd.’ ‘Ik heb geleerd om te plannen en structuur aan te brengen door mind-mapping toe te passen’. ‘Ik heb inspiratie gekregen om mijn bedrijf echt op te zetten.’ ‘Ik heb geleerd hoe je een presentatie voorbereid en hoe je zakelijk kunt communiceren.’ ‘Ik heb mijn grenzen leren aangeven en mijn concentratievermogen getraind.’
Bevindingen Amsterdam Zuidoost Het trainingstraject ‘The Manager in Me’ en het vervolgprogramma waarin scholing wordt aangeboden zijn heel praktijkgericht en creatief ingevuld. Deze aanpak sluit aan bij de belevingswereld van de jongeren. Het blijkt een succesformule, waar jongeren zich in kunnen vinden en plezier in hebben. Het spreekt zo aan dat zij naast hun dagelijkse verplichtingen van studeren en/of werken het traject gemotiveerd volgen en afronden. Het aanbod voor jongeren is op maat gesneden en daardoor uniek. En: het levert resultaat op. De doelstelling van de training is om deelnemers in beweging te krijgen, bewust te maken van hun kwaliteiten en voor zichzelf nieuwe perspectieven te creëren. De ‘action learning’-methodiek is toegepast en de empowerment is geslaagd. De jongeren en jonge ouders hebben geleerd om voor zichzelf op te komen op een professionele manier. Een goede samenwerking met de verschillende organisaties die direct met de doelgroep te maken hebben is een voorwaarde om dit project met succes af te ronden. Voorbeelden: Dienst Werk en
23
Inkomen (DWI), organisaties die jongeren en jonge ouders begeleiden zoals jongerencentra, religieuze organisaties, centra voor jonge moeders, organisaties zoals Women at Work in action die ervaring hebben met toeleidingsprojecten. De werkwijze tussen de organisaties zal op elkaar moeten worden afgestemd, zodat de doelgroep zich kan identificeren. Verschil van inzicht en aanpak moet van te voren duidelijk zijn. Aanbevolen wordt om na het onderdeel zelfanalyse een programma aan te bieden dat aangepast wordt aan de groep deelnemers. Zij krijgen een op maat gesneden programma, waarbij zij facultatief modules kunnen volgen en waar ruimte is om modules toe te voegen. De deelnemers dienen een afspiegeling te zijn van de bevolkingssamenstelling in de betreffende wijk of stadsdeel (in dit geval Amsterdam Zuidoost). De methodiek is bedoeld voor alle jongeren en niet alleen voor bepaalde groepen van bepaalde etnische afkomst. Daarom wordt aangeraden veel tijd en energie te steken in het benaderen van alle specifieke doelgroepen en in het aangaan van nauwe samenwerkingsverbanden met bovengenoemde organisaties. Om jonge ondernemers en toekomstige ondernemers te ondersteunen is het oprichten van een platform met instanties die zich bezig houden met jongeren en hun toekomst een geschikte communicatievorm om jongeren(activiteiten) in de wijk of in dit geval stadsdeel op de kaart te zetten.
Ervaringen Den Helder Doelgroep: jonge moeders Doel van de cursus was om de jonge moeders bewust te maken van hun (uitkerings)situatie en om hen in beweging te krijgen richting scholing, betaald werk of eigen bedrijf. Voor 10 van de 13 deelneemsters is deze doelstelling gerealiseerd. Evaluatie van de training door de deelnemers Bij de eindevaluatie kwam naar voren dat veel deelneemsters de training zagen als een nieuwe kans om aan hun toekomst te werken. Voor deelname hadden zij het gevoel dat zij met hun lage opleiding en geringe werkervaring de arbeidsmarkt niets konden bieden. Tijdens de training kwamen zij erachter dat er wel degelijk mogelijkheden voor hen bestaan. Een aantal deelneemsters vond het moeilijk om de training te combineren met de taken thuis en andere activiteiten. Over het algemeen waren zij blij dat ze door de opzet van de training konden wennen aan een andere tijdsindeling. De deelneemsters meldden dat zij hebben geleerd effectiever te communiceren met partners, familie, kinderen en vrienden. En dat ze gaandeweg geleerd hebben om ook voor zichzelf te kiezen en om ‘nee’ te durven zeggen. Wat zeker aandacht behoeft volgens de deelneemsters: • Kinderopvang: de training werd gegeven in de avonduren. Er moest veel vaak iets geregeld worden om de kinderen op te vangen • Competenties van de coaches • Begeleiding door coaches • Meer individuele gesprekken over achterliggende problematiek van de deelneemsters Evaluatie van de training door de trainers Opvallend was dat de samenstelling van de groep en dat de omgevingsfactoren een belangrijke rol innamen in het leven van de deelneemsters en de manier waarop zij zichzelf presenteren. In deze doelgroep zijn er veel belemmeringen en redenen om een trainingsbijeenkomst of een aantal bijeenkomsten niet bij te wonen. Een aantal redenen die vaak worden gebruikt zijn: ‘mijn kind is ziek’, ‘ik ben zelf ziek’, ‘ik heb een afspraak bij de tandarts/dokter/of andere hulpverleners’, ‘ik heb geen opvang voor de kinderen’ etc. Er is voor gekozen om de deelneemsters te wijzen op hun verantwoordelijkheid in deze en dit als thema aan de orde te stellen in de groep.
24
Veel van de jonge moeders hebben in hun jeugd traumatische ervaringen opgedaan. In de training kwam dit tot uiting doordat deze jonge vrouwen geen positief zelfbeeld hebben, bepaalde sociale vaardigheden missen, subassertief zijn, agressief gedrag vertonen en allerlei lichamelijke en psychische klachten hebben. Hiermee is in de methodiek van de training rekening gehouden door bepaalde oefeningen en opdrachten te geven. Ook zijn er individuele gesprekken gevoerd met de deelneemsters om knelpunten te bespreken. Er werd in de groep door de trainers een open en vooral een veilige sfeer gecreëerd. Dit is een absolute voorwaarde voor het trainen van deze doelgroep. Bevindingen De doelstelling van de training is om deelnemers in beweging te krijgen, bewust te maken van hun kwaliteiten en voor zichzelf nieuwe perspectieven te creëren. De ‘action learning’-methodiek is toegepast en de empowerment is geslaagd. De jonge vrouwen hebben geleerd om voor zichzelf op te komen op een professionele manier. Een efficiënte samenwerking tussen de verschillende organisaties die direct met de doelgroep te maken hebben is een voorwaarde om dit project met succes af te ronden.Op deze locatie betrof dat de Sociale Dienst Den Helder, Profor (een instelling die de integratie en participatie van de diverse etnische groepen binnen de Nederlandse samenleving bevordert) en Women at Work in action. De werving en selectie van deelnemers voor dit traject zullen op een professionele wijze moeten plaats vinden. Zodat deelnemers niet met verkeerde intentie deelnemen aan dit traject. Samenwerking met verschillende organisatie is daarbij een voorwaarde. De werving via de gemeentelijke Sociale Dienst kan kandidaten op leveren die (nog) niet in beeld gebracht waren. Consulenten van de Sociale Dienst werden bekend gemaakt met de ‘manager in me’ training en verwezen in toenemende mate kandidaten door naar deze training. Een effectieve afstemming met de coaches levert een meerwaarde voor het vervolg van dit traject met betrekking tot de nazorg.
Evaluatie van de coaching/begeleiding tijdens de methodiek ‘the manager in me’. De methodiek bevat een intensief begeleidingstraject voor de deelnemers. Door deze begeleiding werden de deelnemers (met succes) gestimuleerd hun doelen te realiseren. Zoals ook in hoofdstuk 2 al vermeld werden drie vormen van begeleiding aangeboden tijdens het gehele programma: individuele coaching, business coaching en coaching on the Job. In de praktijk zag de begeleiding er als volgt uit: 1. Individuele coaching gecombineerd met businesscoaching. Deelnemers die deze combinatie van coaching ontvingen hebben dat vooraf kenbaar gemaakt aan de opleidingscoördinator tijdens het voortgangsgesprek. Naast de voorkeur van de deelnemers wordt bij de keuze van deze vorm van coaching gelet op de te realiseren doelen en op de termijn waarop die behaald dienden te worden. 2. Coaching on the Job in combinatie met businesscoaching Ook hier gaven de deelnemers zelf van te voren hun voorkeur aan: het soort begeleiding en het type coach. De opleidingscoördinator beoordeelt aan de hand van de actieplannen van de deelnemers en hun wensen hoe het coachingstraject eruit ziet. Vanuit de pool van coaches vindt er een matching plaats met de betrokken deelnemer. De keuze van het soort combinatie van coachingsvormen vindt plaats rekening houdend met de behoefte en de noodzaak.
25
Duur van het coachingstraject
De coaching van het vervolgprogramma neemt 5-6 maanden in beslag. Elke coachingsvorm bestaat uit maximaal 10 sessies, afhankelijk van de voortgang van de deelnemer.
Knelpunten
Ondanks hun enthousiasme en motivatie was het voor de deelnemers niet altijd even makkelijk om: • hun studie te combineren met hun bijbaan en daarnaast het programma van ‘the manager in me’ te volgen. • goed om te gaan met de factor tijd: velen kwamen door allerlei verplichtingen te laat • het huiswerk af te krijgen (teveel bevonden) en het persoonlijk document (portfolio) in korte tijd te maken. • zich te handhaven onder de druk. Die was voor vele jongeren (te) groot. Een paar jongeren hebben om die reden ervoor gekozen om meteen te gaan solliciteren en te stoppen met het traject zodra zij een baan gevonden hadden. • sommige modules werden te schools bevonden. Ten aanzien van de organisatie deden zich de volgende knelpunten voor: • Door gebrek aan menskracht binnen het project ‘The Way Up’ verliep de communicatie naar de jongeren niet altijd even soepel. • Bij de aanvang van een aantal leerwerktrajecten was nog teveel onduidelijk. Dit had tot gevolg dat jongeren te lang moesten wachten voor ze echt konden beginnen.
26
Nawoord De meeste jongeren die zich aanmelden bij het project hadden vage, soms irreële plannen als het ging om hun toekomst. Door het toepassen van de methodiek ‘the manager in me’ hebben zij zichzelf en hun mogelijkheden leren ontdekken. De innovatieve aanpak van het project ‘The Way Up’ motiveerden en enthousiasmeerden jongeren om deel te nemen naast hun drukke bestaan als jonge ouder, naast hun werk en soms ook zelfs naast hun studie. Velen van deze jongeren zagen de link naar hun interesse, hun talent en hun ambitie. Door het gehele traject te doorlopen konden ze hun toekomstplan verder vorm geven. Mede door de gevolgde methodiek heeft dit project jongeren opgeleverd die hun kwaliteiten hebben (her)ontdekt, zelfvertrouwen hebben ontwikkeld en zelfbewuster en gemotiveerder de arbeidsmarkt (hebben) betreden of een voorzichtige start hebben gemaakt met het opzetten van hun eigen bedrijf. De jongeren hebben stuk voor stuk in relatief korte tijd een persoonlijke groei doorgemaakt, wat hen anders jaren had gekost. En misschien nooit had gebracht op het punt waar zij nu zijn beland.
27
