De Gezonde School OSG De Hogeberg Texel beschrijving van het project 2008- 2013 door Annette van Ruitenburg.
Texel is goed bezig! OSGLekker
Foto Annette van Ruitenburg Gezonde schoolkantines In 2009 heeft de Tweede Kamer de motie ‘Alle schoolkantines gezond in 2015’ aangenomen. In deze motie, ingediend door Kees Vendrik van GroenLinks, staat als doel dat alle scholen in Nederland in 2015 een gezond aanbod moeten hebben. De overheid wil dat alle schoolkantines in 2015 100% gezond zijn. Het programma ‘De Gezonde schoolkantine’ van het Voedingscentrum biedt scholen praktische informatie om hun kantine gezond te maken. Vanaf 2008 is OSG De Hogeberg bezig met het beleid van gezond eten op school. Eerst werd het gezonde aanbod alleen gerealiseerd in het gebouw Emmalaan vooruitlopend op het samenvoegen van alle schoolgebouwen. In 2010 was het nieuwe schoolgebouw een feit. Met nieuwe klassen in een nieuwe lichte en kleurrijke omgeving. Dit is ook het begin van een nieuwe gezamenlijke gezonde schoolkantine. Dat alles “onder één dak, samen aan tafel. De OSG en Slow Food vinden het belangrijk dat er gezond, lokaal dus ook duurzaam gegeten wordt op school: Van Ruitenburg: “Slow Food smaakt zich sterk voor producenten en consumenten en streven naar een goede de wisselwerking tussen producent en consument. Kennis over ons voedsel, Lekker, eerlijk en Puur zijn de belangrijke uitgangspunten. Weten waar ons voedsel vandaan komt en wie het voor ons produceert, eerlijke prijs voor de producent en vertrouwen van de consument dat er eerlijk gewerkt wordt. In deze tijd natuurlijk heel actueel! Er wordt zoveel mogelijk met Texels producten gewerkt. Als die voorhanden zijn, moet je die niet elders in Nederland gaan zoeken. Ook dit aspect vinden we als vereniging belangrijk, het versterkt de lokale economie.” Texelse kaas, lamsham, brood van Bakker Timmer, nog op Texel gebakken, soep van asperges of shiitake. Zo leren de leerlingen ook hun eigen streekproducten kennen.
1
De Gezonde School OSG De Hogeberg Texel beschrijving van het project 2008- 2013 door Annette van Ruitenburg.
Enquête De basis van de aanpak vormde de enquête die we hebben gehouden onder leerlingen, ouders en leerkrachten waarin je kon aangeven wat je wel en niet wilde terugzien in de nieuwe kantine. In het resultaat van die enquête valt op dat er een grote vraag is naar vers belegde broodjes, broodjes gezond, fruit en verse soep.” Zien is proeven, start van de Gezonde Schoolkantine op 12 juni 2012. Nieuwe school, nieuwe klassen en een nieuwe lichte en kleurrijke kantine. Samen onder één dak, samen aan tafel. Nieuwe ideeën, nieuwe initiatieven. Een project dat al een jaar loopt, wordt nu heel zichtbaar. Het moment van de verandering werd ons in de schoot geworpen. De vaste routine ging toch al veranderen t. De gesuikerde koeken van de markt en frisdranken kwamen niet meer terug. . Op de balie van het uitgiftepunt geen candybars, zakjes chips of gevulde koeken meer. Wel, transparante bekertjes met snoepfruit en broodjes gezond. Geen cola uit de automaat, maar trendy vruchtensap in sierlijke flesjes. Een schaal met vers fruit. Dat zijn de producten van de schoolkantine nu. Gezond eten wint terrein, aldus Henk de Vries, rector tijdens de presentatie van de Gezonde Schoolkantine aan de leerlingen, docenten, de Burgemeester, wethouders en pers op dinsdag 12 juni 2012, het officiële startsein van de Gezonde Schoolkantine. Voedingsbureau kwam naar Texel op 14 maart 2013 Op 14 maart kwam Kim Everstijn van het voedingsbureau naar Texel om kennis te nemen van het project de Gezonde schoolkantine. Ooit bij de oprichting van Slow Food Texel genoemd al belangrijk speerpunt, ‘de Smaak van de Toekomst’. Hoe jongeren goed, gezond en lekker kunnen eten op school. Slow Food is vanaf 2008 betrokken bij de Gezonde School. Anne Hottentot, Alice Reinders en Annette van Ruitenburg zitten met leerlingen, docenten, directie in de werkgroep. Texel is goed bezig! We krijgen in april een rapport met aanbevelingen maar ze konden nu al zeggen dat de school goed bezig is. Geen frisdrank en snoep verkoop en meer dan twee derde van het aanbod in de kantine is gezond. Daarmee scoort De Hogeberg hoog ten opzichte van andere scholen voor VO in Nederland. De brede werkgroep van leerlingen, docenten, directie, hoofd kantine, Catering De Pelikaan, ouders en Slow Food maakte indruk. “Dit jaar zijn jullie bezocht door onze Schoolkantine Brigade en jullie kantine voldoet al aan de richtlijnen voor De Gezonde Schoolkantine. Dat is natuurlijk een feestje waard! Jullie ontvangen daarom deze persoonlijke uitnodiging om naar de Schoolkantine Sterrendag te komen op woensdagmiddag 27 november 2013 in het Spoorwegmuseum te Utrecht.”
Het mes snijdt aan twee kanten. Een sterk punt is dat de docenten van de afdeling Consumptieve Technieken de leerlingen een deel van de gezonde broodjes en de soep voor de kantine laten maken. Het mes snijdt zo aan twee kanten. Gezonde producten in een kantine zorgen ervoor dat jongeren gezonder eten, ze eten wat er is. Tijdens de opening van de school, maakten de leerlingen zelf de catering hapjes van lokale producten. Hier in de school wordt aan de ene kant gekookt en aan de andere kant proeven de leerlingen weer diezelfde producten en geven daar feedback op. Dat versterkt, het is vergelijkbaar met een restaurant waar de chef aan tafel komt en vraagt of het gesmaakt heeft. Er wordt ook zoveel mogelijk met producten van Texel gewerkt. Als die voorhanden zijn, moet je die niet elders in Nederland gaan zoeken. Gezonder kiezen en meer bewegen zorgen lijkt verband te houden met de leerprestaties
2
De Gezonde School OSG De Hogeberg Texel beschrijving van het project 2008- 2013 door Annette van Ruitenburg.
Op de OSG zijn geen frisdrank en candybars te koop. Langzaam verdwijnen de leerlingen die de beroemde koeken van de markt nog kennen. Het aanbod is gezonder. Leerlingen kiezen vaker voor de speciale broodjes, zoals de Hoge Bergjes en Zwerfkeitjes (eigen ontworpen broodjes van Texels bloem met kruiden, zeekraal, kaas erin). Ook de broodjes met kaas of lamsham of zelfs zalm worden gekocht, zo’n 40 per dag. Eigen gemaakte soepen zonder E- nummers worden steeds vaker gekocht. Waar gaat het om? Er zijn veel lekkere producten met relatief weinig calorieën en veel vezels, vitamines en mineralen. Van een broodje kaas, ham of zalm tot fruit, smoothies en salades. Presenteer ze aantrekkelijk, maak ze betaalbaar en zorg dat ze bekend zijn bij de leerlingen. Wat is er al gedaan. Diverse acties zijn ondernomen om de Gezonde Schoolkantine bekend te maken bij de leerlingen. Proeverijen, enquêtes, gratis lunch van nieuwe producten. Bakker Timmer en Catering bedrijf De Pelikaan sponsorde de lunch bij de start van de schoolkantine. Lessen en kooklessen over gezonde voeding. Lessen over vergeten groenten. Advies van professionele cateraar De Pelikaan Catering, voor presentatie en productie en uitbreiding assortiment. Zijn we er dan al? Helaas niet. Nog steeds gaan veel leerlingen naar de supermarkt voor frisdrank en chips. Op dit moment is zo’n 15% van de Nederlandse jongeren flink te zwaar. Daarvan zijn ook steeds meer kinderen en jongeren veel te zwaar (obees). Hoewel meisjes nog altijd vaker (ernstig) overgewicht hebben dan jongens, wordt dit verschil steeds kleiner. Bovendien: pubers in alle maten hebben essentiële voedingsstoffen hard nodig. Ook op Texel is er sprake van een toename van overgewicht. Ondanks het fietsen naar school….. Kennis over gezond eten ontbreekt of is niet cool. Waar willen we aan werken. Hoe zorg je dat de leerling op school blijft tijdens de pauze en gezond eet op school. Als je een gezonde schoolkantine hebt, wil je wel graag dat je leerlingen er gebruik van maken. En niet dat ze vrolijk de deur uit wandelen op weg naar de supermarkt of friettent. We willen samen met de Gemeente, supermarkten werken aan De Gezonde Pauze. Daarvoor is een lekker, gezond en betaalbaar aanbod in de kantine nodig. Hiervoor zijn we nu ook in overleg met leveranciers. Voor de gezondheid van leerlingen maar ook om overlast in de winkels terug te brengen. Uiteraard blijft de lunch-box meegenomen van thuis belangrijk. Leuke tips om lekkere een betaalbare lunch mee te nemen van huis. Daarnaast willen we aandacht geven voor diëten en voedselallergieën. Van belang is dat het breed gedragen wordt op school, leerlingen, docenten en ouders. Dus ook een bewustwording voor de docenten, ook zij zullen het beleid van De Gezonde Schoolkantine uit moeten dragen. Dit kan tot uiting komen tijdens feesten en evenementen waarbij eten op school geserveerd wordt. Dit dient in overeenstemming met het Gezonde Schoolkantine beleid te worden gedaan. Verder ondersteunen en uitbreiden van leerlingen in de werkgroep Gezonde schoolkantine. . Op verzoek van de leerlingen is besloten tot de aanschaf van een tosti apparaat en gaan we sandwiches serveren tegen een lage prijs. . Verder zal er een Power-smoothie wedstrijd georganiseerd worden als alternatief voor de powerdrankjes van merken zoals Red Bull. 3
De Gezonde School OSG De Hogeberg Texel beschrijving van het project 2008- 2013 door Annette van Ruitenburg.
Van de 946 leerlingen, nemen dus een groot deel hun lunch mee naar school, een aantal koopt in de kantine en een aantal vertrekt naar de supermarkt om in een half uur een snack lunch te nemen. Wij willen werken aan een toename van meegebrachte lunches of gezonde gekocht lunchproducten op school. Hiervoor dienen wij een lekker, betaalbaar en gezond aanbod te creëren. De powerdrankjes moeten verboden worden. Green Canteen en start van campagne om leerlingen gezond te laten eten op school. In mei 2013 start de school met het project Green Canteen: Een vakoverstijgend lesprogramma waarbij jonge scholieren onderzoeken waar het eten in hun eigen kantine vandaan komt en hoe het aanbod duurzamer/ milieuvriendelijker kan. In vijf creatieve teams - journalisten, activisten, debaters, ondernemers en een filmcrew – voeren leerlingen actie voor een duurzame schoolkantine. Ze schrijven onder meer een opiniestuk, benaderen de lokale en landelijke pers en maken een mini-reportage/ documentaire over de herkomst van diverse producten. In het project zal aandacht zijn voor het motiveren van leerlingen om op school gezond te eten. Media campagne behoort ook tot de activiteiten. Bijvoorbeeld informatie via e-mail, nieuwsbrieven, de website van de school en via Facebook. Activiteiten die de werkgroep/ projectgroep samen met de leerlingen wil continueren. Aankleding Presentatie en aankleding met mooie beelden van vers fruit en kleurrijke groenten is ook belangrijk. Geef leerlingen een rolmodel: hang posters op waarop staat dat de meerderheid van de leerlingen tijdens de pauze op school blijft. De kantine met de mooie eettafels zien er al fris en uitnodigend uit. Dit zijn allemaal zaken die we met de werkgroep als project verder uit willen zetten. Naming en Faming Voedingsbureau ondersteunt het project van de school met informatie, documentatie en advies. De school scoort dus goed, dit wordt opgenomen in de landelijke site van het Voedingsbureau: Naming en Faming. Texelpromotie. Ondernemers van Texel, dit is goede Texelpromotie. Scholieren krijgen lekker, gezond en streek eten op school. De smaak van de toekomst en de kennis van eten blijft behouden. Als toeristisch eiland met vele streekproducten en horeca dus van wezenlijk belang. Kennis over gezonde voeding, achtergronden van eten is ook voor Texel als landbouw eiland van groot belang. Verder is een gezonde school belangrijk voor ouders. Ook vanuit economisch oogpunt dus belangrijk. Overweeg je naar Texel te verhuizen en weet je dat er een goede school met goed gezond beleid is op de toekomstige werkplek dan is dat zeker een motiverende reden om voor Texel te kiezen. We hebben hulp nodig om plannen te realiseren Nog steeds is het zo dat gezond eten duurder is. Wij willen externe partijen benaderen om mee te werken aan het beleid Gezonde School. We denken aan het indienen van een project bij de Rabo Bank. Landbouw, toerisme en coöperatief werken aan een toekomst de zaken waar een Rabo bank voor staat. De ziektekostenverzekeraar in deze regio Univé gaan we ook benaderen, immers investeren in gezondheid is preventief. Top als ondernemers, en logie-verstrekker en VVV, vragen voor sponsoring van producten op school. Het is natuurlijk de beste Texel promotie. Wanneer wij werken aan een gezonde school, gezonde leerlingen en het promoten de smaak van de 4
De Gezonde School OSG De Hogeberg Texel beschrijving van het project 2008- 2013 door Annette van Ruitenburg.
toekomst! Als jongeren streekproducten eten blijft de vraag in de toekomst gegarandeerd. En voor de leerlingen van consumptief is kennis van lekker, gezond en streek eten belangrijk, is dat goed voor de (Texelse) restaurants. Waarvoor de projectondersteuning Willen we een slag maken en een voorbeeld zijn dan zal er projectondersteuning nodig zijn. Een projectgroep met een betaalde projectleider, die dan samen met de werkgroep het beleid verder kan uitzetten en continueren. Met externe partners in overleg kan en een convenant Gezonde Pauze kan gaan ontwikkelen. Training aan docenten, ouders en leerlingen kan ontwikkeld worden. Kooklessen gezonde voeding en diëten kunnen worden verzorgd, docenten kunnen les programma’s ontwikkelen en getraind worden. Middelen voor communicatie, voorlichting en onderzoek en advies zijn er dus nodig. De maand van…. Wij willen graag elke maand een sponsor vragen iets gezonds te leveren aan de school. Een grote fruitmand, broodjes, soep e.d. Die maand in de aanbieding, bijvoorbeeld voor de helft van de prijs. Dat kan financieel uit voor school omdat bijvoorbeeld de Teso, B&B, NBC, Krim etc. elk maand een bedrag doneert. Wij maken dat bekend op de balie en zo krijgen de kantine beheerders iets meer financiële armslag om gezonde producten in te kopen en dat voor een lage prijs aan te bieden. Dus een jaar rond sponsoring door Texelse bedrijven. Bijlage: Framing Inspelen op onbewust gedrag Framing is een belangrijke techniek om in te spelen op het onbewuste gedrag van consumenten. Framing is het op een bepaalde manier presenteren van informatie, door het benadrukken of weglaten van delen van deze informatie. Door de informatie op een bepaalde manier te ordenen, worden consumenten onbewust verleid om een bepaalde conclusie te trekken. Door bijvoorbeeld op een boek te zetten dat het een bestseller is, wordt het beter verkocht; mensen gaan er dan vanuit dat het goed is. Ook is uit onderzoek gebleken dat mensen meer M&M’s gaan eten als de verpakking doorzichtig is: als je eten ziet, krijg je vanzelf honger. Uit onderzoek is gebleken dat als je in een winkelwagentje een apart vakje creëert voor groente en fruit, er twee keer zoveel groente en fruit wordt verkocht. Door een speciaal vak te maken, gaan mensen het automatisch gebruiken. Dat was een van de voorbeelden die Arne Maas, lector Marketing aan Hogeschool Rotterdam, aanhaalde tijdens zijn openbare les ‘de redeloze consument’, waarin hij aangaf hoe consumenten zijn te beïnvloeden in hun gedrag door op hun automatische piloot in te spelen en hoe marketeers deze kennis kunnen gebruiken om consumenten bewuster en gezonder te laten leven. Consumenten (dus ook leerlingen, AvR) maken op twee manieren beslissingen. De onbewuste manier is de ‘automatische piloot’ met weinig controle op het denkproces. De tweede manier is de meer analytische manier, waarin op een logische manier wordt nagedacht. Mensen handelen vaak op grond van de onbewuste manier, zoals bij de aanschaf van producten en het afnemen van diensten, en denken daarna pas op een analytische manier na over waarom ze een bepaald product hebben aangeschaft. Door in te spelen op het onbewuste gedrag van consumenten kunnen marketeer dit gedrag beïnvloeden, Zo is het onderzocht dat als er voetstappen op de grond zijn afgebeeld die naar de trap lopen, en niet naar de ook aanwezige lift, nemen mensen vaker de trap. En als er in een verpakking Pringles om de 10 normale Pringles een rode Pringle zit, stoppen mensen eerder met eten aldus Maas. Bron: Hogeschool Rotterdam, 07/03/13Copyright ©2013 AgriHolland B.V. Deze kennis kan ook gebruikt worden om leerlingen gezonder te laten eten en kan aangewend worden voor het beleid van de Gezonde Schoolkantine.
5
