Testosteron: een kleine stof maakt het verschil

Testosteron: een kleine stof maakt het verschil

Ron Kusters, klinisch chemicus Linda Kemink, internist-endocrinoloog Liesanne Bouwma, gynaecoloog, medisch seksuoloog Rob Schipper, uroloog, medisch seksuoloog

Testosteron Groei Ontwikkeling Te veel? Man? Botontkalking? Medicijnen?

Te weinig? Leeftijd? Doping?

Vrouw?

Erecties? Haar Cyclus? Prostaat?

Testosteron: “een snufje chemie”

T


cholesterol pregnenolon

17-OH-pregnenolon

DHEA

progesteron

17-OH-progesteron

androsteendion

deoxycorticosteron

11-deoxycortisol

corticosteron aldosteron

cortisol

DHEAS

testosteron

DHT

Oestradiol


transport in bloed testosteron

aanschakelen DNA aanmaak eiwit activiteit

botten spieren haar klieren

Regulatie testosteron

Hormonen regelen zelf hun aanmaak thermostaat hersenen

-

LH/FSH signaal

testosteron temperatuur

+ teelballen verwarming


hersenen

-

LH/FSH

testosteron

+ teelballen


hersenen

-

LH/FSH

• Gestoorde aansturing vanuit de hersenen – Laag LH/FSH – Laag testosteron – Hypofyse probleem: Hoog prolactine Knobbel in hypofyse Operatie van hypofyse

testosteron

+ teelballen

• Gestoorde productie in de teelbal – Hoog LH/FSH – Laag testosteron Klinefelter – Testikel probleem: Niet ingedaalde testikel Operatie testikels

Testosteron

Testosteron en Organen Hersenen (libido, stemming) Huid (haar groei, talg productie)

Spieren (kracht en volume)

Cardiovasculair systeem

Lever (aanmaak eiwitten) Nieren (erythropoietine productie)

Beenmerg (stimulatie stamcellen) Bot (groei, sluiten epiphyse)

Testes (spermatogenese) Prostaat (groei) Penis (groei)

Testosterondaling en leeftijd • Bij mannen daalt vanaf het 35e jaar het testosteron met 1.5%. Op de leeftijd van 50 jaar heeft 20% van de mannen een te lage testosteron spiegel. Dit is op 80 jarige leeftijd gestegen tot 50%.

Testosteron en Levensverwachting 1.0

Mannen: gemiddelde leeftijd 60 jaar

Cumulatieve Survival

0.9

0.8 2 x testosteron > 8.7 nmol/L

0.7

1 x testosteron > 8.7 nmol/L 0.6 2 x testosteron < 8.7 nmol/L 0.5

0.00

2.00

4.00

6.00

Survival (jaren)

8.00

10.00

Late Onset Hypogonadism •Een te laag testosteronniveau kan klachten veroorzaken. •Dit komt voor bij 6% van de mannen van middelbare oudere leeftijd. •Als mannen klachten van een te laag testosteron hebben dan kan er sprake zijn van late onset hypogonadism (LOH) ook wel het testosteron deficiëntie syndroom (TDS) genoemd.

Risicofactoren LOH • Leeftijd

• Alcohol • Plasklachten door goedaardige prostaatvergroting • Hoge bloeddruk

• Diabetes Mellitus • Hoog cholesterol • Obesitas

• Inactiviteit • Slechte voeding • Medicatie • Depressie

Lage testosteronspiegel

• Psychologische symptomen: prikkelbaarheid, depressiviteit, geheugenstoornissen, stemmingsveranderingen, motivatiegebrek, lage mentale energie, afgenomen zelfvertrouwen

• Lichamelijke symptomen: slaapstoornissen, botontkalking, spierzwakte, flushes, abdominale vetgroei

Seks & Testosteron

• Seksuele symptomen: • minder zin in seks • verminderde seksuele activiteit • afname van ochtenerecties • erectie stoornissen • afname volume zaadlozing • afname kracht zaadlozing • verminderde orgasme beleving

Mechanisme erectie Neurale Stimulatie Stimulatie

Ontspanning gladde spiercellen in penis

cGMP Endotheelcel in penis

Seks & Testosteron

.

•

T regelt de hoeveelheid en gevoeligheid van het enzym PDE-5. Een minimale testosteron drempel is vereist voor een normale erectiefunctie.

•

Laag T geeft afname van gladde spiercellen en toename in afbraak van cellen in de zwellichamen.

•

Een erectiestoornis alleen door een laag testosteron is zeldzaam (5%)

Seksuele activiteit oudere man • Mannen blijven seksueel actief bij toename van de leeftijd.

% 100 90 80 70

60 50 40 30 20

10 0 50-54

55-59

60-64

65-69

70-78

jaar

Testosteron & Prostaat

.

•

T regelt de groei van de prostaat en zaadblaasjes

•

T regelt de functie van de prostaat

•

Hoewel T geen goedaardige vergroting veroorzaakt treedt zonder testosteron geen vergroting op.

•

Na castratie wordt de prostaat kleiner

Testosteron suppletie • Bij libidoverlies, onvoldoende reactie op de behandeling van erectie stoornissen of bij vermoeden van late-onset hypogonadisme.

• Het testosterongehalte tweemaal bepalen en wel vóór 10.00 uur ’s morgens. • Bij een herhaalde waarde <12 nmol/l een afspraak maken bij een uroloog of endocrinoloog voor nader onderzoek en eventuele testosteronsuppletie met uitgebreide follow-up.

Behandeling LOH

• Gezonde levensstijl • Gebalanceerd dieet

• Exercise / Sexercise

• Testosteron suppletie

Testosteron suppletie

• Bij het behandelen met testosteron wordt de normale testosteronwaarde hersteld. Hierdoor verminderen de klachten die door de te lage testosteronspiegel werden veroorzaakt.

• Vanwege de kans op bijwerkingen tijdens behandeling wordt de voorkeur gegeven aan een kortwerkend preparaat.

• Klachten die een andere oorzaak hadden verbeteren vanzelfsprekend niet. Testosteron is dan ook geen wondermiddel.

Testosteron suppletie • Testosteron toedienen kan door het smeren van een gel op schouders en buik in de ochtend. Een gel geeft een stabiele testosteron spiegel in het lichaam.

• De gel is sneldrogend. Er zijn 3 gelpreparaten beschikbaar: Androgel®, Tostran® en Testim®. • Pas op! Andere personen mogen niet in contact komen met de gel.

Testosteron suppletie • Een andere mogelijkheid is een injectie die om de 3 weken (Sustanon®) of om de 3 maanden (Nebido®).

• Het nadeel van de injectie om de 3 weken is dat de testosteronspiegel vlak na de injectie wat te hoog en vlak voor de injectie wat te laag is.

Testosteron suppletie • Er zijn ook testosteroncapsules (Andriol®) beschikbaar die meermalen per dag moeten worden ingenomen.

• Het is nauwelijks mogelijk om met capsules een normale testosteronspiegel te bereiken omdat vrij snel na de inname de testosteronspiegel al weer daalt.

Testosteron suppletie & Seks •

Door testosteron suppletie verbetert de sexuele functie: • ↑ Sexuele desire score • ↑ Sexuele prestatie en motivatie • ↑ Nachtelijke spontane erecties • ↑ Coitus frequentie

.

Testosteron suppletie & Seks

.

•

Bij patiënten met LOH en ED: 35% reageert op testosteron suppletie zonder noodzaak voor PDE-5 remmers.

•

Verbetering in effect van PDE-5 remmers (erectie, orgasme en overall)

•

De zaadproductie wordt verminderd door testosteron suppletie en dat kan onomkeerbaar zijn.

Bron van eeuwige jeugd?

Bron van eeuwige jeugd?

Contra-indicaties • Prostaat kanker • Borst kanker • Polycytemie (teveel rode bloedcellen) • Ernstig prostaatvergroting • Slaap-apneu

Testosteron bij de vrouw • Bijnieren en eierstokken • Voorstof van feminiserend (vrouwelijk) oestrogeen • De vrouw heeft lage waardes testosteron. - verschillen in normaalwaarden. • Moeizaam betrouwbaar te meten. • SHBG en binden aan andere stoffen speelt een grote rol - SHBG stijgt bij pilgebruik - Concentratie totaal testosteron daalt - Concentratie vrij ofwel actief testosteron daalt

tweemaal zo sterke daling als totaal testosteron

Androgeen productie bij de vrouw in de vruchtbare jaren

o.i.v. LH

ovaria

o.i.v. ACTH

Androgeen precursors DHEAS: Dihydroepiandrosteron sulfaat

60%

DHEA: Dihydroepiandrosteron 40%

A: Androstenedion 50-75%

VWAG 02-12-2003

90%

50%

20%

25-35%

bijnieren

Testosteron Woet L. Gianotten

Normale verdeling van T in het bloed van de vrouw 66% SHBG

30% albumine

2,3% CBG

1,3% vrij T

T is stevig gebonden, dus niet beschikbaar

CBG Cortisol Binding Globuline SHBG Sex Hormone Binding Globuline VWAG 02-12-2003

Woet L. Gianotten

Bio-available testosteron

Totaal T bij de vrouw 1 - 4 nmol nmol/L /L 0,5 - 3 nmol nmol/L /L

Oorzaken testosteron tekort?

• • • • • • • • •

Leeftijd Eierstokverwijdering beide kanten. Hormoontherapie Sturing vanuit de hersenen - Onvoldoende LH en/of ACTH Radiotherapie / chemotherapie (Te vroege) overgang of wel Climacterium praecox Geen aanleg van de eierstokken of teelballen Bijnier supressie/immuunziektes Medicijngebruik

• Langdurig en vroeg gebruik anticonceptie-pil

Wat is libidoverlies of geen zin hebben?

• Verschil in verlangen tussen partners of in de tijd? - Frequentie of tevredenheid? - Pijn? - Positieve of negatieve ervaringen? • Geen motivatie om te vrijen of juist wel? • ‘Geen zin’ in de betekenis van tegenzin • Geen lichamelijke opwinding op opwindbaarheid • Oude gedachte (Freud) - Libido sexualis - Aangeboren “Trieb” - Seksdrive • Motivatie model

The dual control model

• Stimulus versus remming • Het Incentive-motivation model. Cynthia Graham: beloning moet er zijn

Fysiek er klaar voor zijn

Prikkels van binnen uit

Zin in seks

Prikkels van buiten af

Verlies van arousibility bij de pil

• Stoppen met de pil ? • Over op spiraaltje met hormonen of niet • Veranderen van de pil - M-20 - Oestrogenen verlagen FSH / LH (en dus de androgeenspiegel) - Driefase pil ?

- Androgen restored contraception: de pil met testosteron erbij.

Meer factoren

Primaire oorzaak Lang pilgebruik

Seksuele disfunctie

Te weinig opwindende factoren Onvoldoende stimulatie

Seksuele Geen zin disfunctie & geen Geen zin & orgasme geen orgasme

Te veel remmende factoren • Te moe • Stress

Onderhoudende factoren “Het zal toch wel weer niet lukken!”

Verlies van arousibility door andere oorzaken

• Uitleg hoe het lichaam werkt • Uitleg over de relatie tussen stimulatie en opwinding • De relatie leggen tussen sexcercise en de ontstane leefstijl

Een vrouwelijke wijsheid is dat niet de man in haar leven er toe doet maar het leven in haar man • Betrouwbaar meten van het testosteron nivo • Stoppen, indien mogelijk, met medicatie die invloed heeft op de activiteit van het natuurlijk aanwezige testosteron • Als laatste optie aanvullen van testosteron per gel

Is weinig zin hebben een ziekte ?

• Pas een ziekte als het een probleem is…

• Definitie: - “ Hypoactive sexual desire disorder (HSDD) is considered a sexual dysfunction and is characterized as a lack or absence of sexual fantasies and desire for sexual activity, as judged by a clinician. For this to be regarded as a disorder, it must cause marked distress or interpersonal difficulties and not be better accounted for by another mental disorder, a drug (legal or illegal), or some other medical condition. ” • Effect op algemeen welbevinden, kwaliteit van leven

Testosteron en de botten

• Puberteit - Ontwikkeling van bot tot de piek-botmassa bij 20 jaar - Onder invloed van stijgend testosteron

• Volwassen / middelbare leeftijd - Afname van botmassa - Versnelde afname bij verlaagd testosteron - Maar meer nog bij verlaagd oestrogeen



• Andere oorzaken voor versnelde botafname: -

Roken en alcohol Verlaagd vit D en calcium Weinig bewegen Ondergewicht Groeihormoon tekort Gebruik van prednison Calcium verlies door de nier

Testosteron en de sportschool



Androgenen worden veel gebruikt onder sporters • VS: 2009 United States Anti-Doping Agency testte bij 8000 sporters van de Olympische Spelen en de Pan American sports : 26 gevallen van doping • VS : 4 van de 5 androgeen gebruikers zijn recreatieve atleten en bodybuilders • VS: 2013 van de high school jongens gebruikt 3,2 % androgenen • NL: naar schatting 20.000 gebruikers • De meeste van deze androgenen worden niet door een arts voorgeschreven


Wat doet testosteron? • Toename spiermassa met 6-10 kg zonder sporten (600 mg per week im)

• Tijdelijk toename libido • Zelfverzekerder, energieker • maar ook ‘kort lontje’ Wat gebeurt er na stoppen met testosteron? • Verdwijnen van spiermassa (overigens is de helft vocht) • Afname libido • Depressiviteit • Wens tot hervatten in een hogere dosis


Nadelige gevolgen van testosteron? • Erectiestoornissen, verminderde libido • Borstvorming, acne • Onvruchtbaarheid problematiek (kan zeer lang aanhouden)

• Hart- en vaatziekten (vergroot hart, ontsteking van het hart, plotse dood)

• Verhoogde bloedstolling • Depressiviteit, agressief gedrag, crimineel gedrag • Leverschade


Kun je anabolen veilig gebruiken? • Nee, omdat nooit zeker is wat je gebruikt • Nee, omdat mensen onverwacht heel heftig kunnen reageren met bijwerkingen

Conclusies • Vergeet Testosteron niet als oorzaak van klachten • Verandering van leefstijl heeft zin! • Testosteron suppletie is veilig

Testosteron: een kleine stof maakt het verschil

Recommend Documents