Technisch Programma van Eisen

Technisch Programma van Eisen Multifunctioneel centrum 3b4 Opdrachtgever Gemeente Renkum Referentienummer 970057/20130503 Samenstelling Martijn Ahlers, Arjan Grootkarzijn en Robbert Jan Sluiter Concept III / 3 mei 2013

Burg. Drijbersingel 25 | 8021 DA Zwolle Postbus 652 | 8000 AR Zwolle +31 (0)88 235 04 27 www.icsadviseurs.nl

Inhoud 1

Inleiding ........................................................................................ 7

1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.3

Doel en inhoud ............................................................................................. 7 Aanpak van grof naar fijn ................................................................................ 7 Ambitie en technische uitwerking ...................................................................... 7 Proces ........................................................................................................ 7 Leeswijzer ................................................................................................... 7

2

Wettelijke eisen, richtlijnen en handleidingen ........................................... 9

2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.2.8

Wettelijke eisen............................................................................................ 9 Geldende wet- en regelgeving ........................................................................... 9 Bouwbesluit .............................................................................................. 10 Bouwverordening en bestemmingsplan .............................................................. 10 Arbobesluit ................................................................................................ 10 Veiligheid .................................................................................................. 10 Hygiënerichtlijnen (HACCP) ............................................................................ 11 Toegankelijkheid (ITS) .................................................................................. 11 Tabakswet ................................................................................................ 11 Normen NOC*NSF / Sportbonden ...................................................................... 12

3

Ambitieniveau ............................................................................... 13

3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.5.5 3.5.6

Duurzaamheid ............................................................................................ 13 Energie ..................................................................................................... 14 Materialen/afval ......................................................................................... 15 Water ...................................................................................................... 15 Woon-/werkmilieu ....................................................................................... 16 Flexibiliteit ................................................................................................ 16 Logistieke kwaliteit...................................................................................... 16 Integrale toegankelijkheid ............................................................................ 16 Routing ..................................................................................................... 16 Veiligheid .................................................................................................. 17 Beheer en exploitatie ................................................................................... 17 Openingstijden en beheer .............................................................................. 17 Onderhoud ................................................................................................ 17 Schoonmaak ............................................................................................... 17 Verbruik energie en water ............................................................................. 18 Compartimentering ...................................................................................... 18 Integratie met blaashal (t.b.v. tennis / korfbal) ................................................... 18

4

Terrein ........................................................................................ 19

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.6 4.7 4.8 4.9

Algemeen .................................................................................................. 19 Stedenbouw en welstand ............................................................................... 19 Sloopwerkzaamheden ................................................................................... 19 Oplevering terrein ....................................................................................... 19 Terreinverhardingen en -inrichting ................................................................... 20 Verharding ................................................................................................ 20 Inrichting .................................................................................................. 20 E- en W-installaties ...................................................................................... 20 Onverharde buitenruimte en groenvoorziening .................................................... 21 Terreinafscheiding en omheining ..................................................................... 21 Verlichting ................................................................................................ 21

De inhoud van deze uitgave is eigendom van ICS Adviseurs B.V. te Zwolle. Enkel de opdrachtgever waarmee ICS Adviseurs B.V. een overeenkomst is aangegaan, heeft een gebruiksrecht voor deze uitgave. De inhoud en omvang van dat gebruiksrecht zijn vastgelegd in de algemene voorwaarden van ICS Adviseurs B.V., d.d. december 2008, dan wel in de overeenkomst zoals hiervoor bedoeld. Elk ander gebruik van deze uitgave, door opdrachtgever en of derden is uitgesloten, inhoudende dat niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, via internet, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ICS Adviseurs B.V.

5

Bouwfysische uitgangspunten ............................................................. 22

5.1 5.2 5.3 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.4.5 5.4.6 5.5 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3 5.6.4 5.6.5 5.6.6 5.6.7 5.7 5.8

Algemeen .................................................................................................. 22 Thermisch comfort en ruimtetemperatuur .......................................................... 22 Ventilatie en luchtbeweging ........................................................................... 24 Vocht ....................................................................................................... 25 Luchtvochtigheid ......................................................................................... 25 Inwendige condensatie .................................................................................. 25 Condensatie op installaties ............................................................................ 25 Damptransport ........................................................................................... 26 Koudebruggen ............................................................................................ 26 Waterdichtheid ........................................................................................... 26 Luchtdoorlatendheid .................................................................................... 26 Akoestiek en geluidshinder ............................................................................. 27 Luchtgeluidsisolatie ..................................................................................... 28 Contactgeluidsisolatie .................................................................................. 29 Nagalmtijd ................................................................................................ 29 Geluid van installaties .................................................................................. 30 Stoorgeluid van buiten .................................................................................. 31 Geluidsuitbreiding naar de omgeving ................................................................ 31 Geluidsproductie uitwendige scheidingsconstructie ............................................... 32 Daglicht .................................................................................................... 32 Windhinder en windgevaar ............................................................................. 33

6

Bouwkundige werken ....................................................................... 34

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.5.1 6.5.2 6.6 6.7 6.8 6.9 6.9.1 6.9.2 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15 6.16 6.17 6.18 6.19 6.20 6.21 6.22 6.22.1 6.22.2

Algemeen .................................................................................................. 34 Fundering .................................................................................................. 34 Kruipruimte ............................................................................................... 34 Constructie ................................................................................................ 35 Vloeren .................................................................................................... 36 Constructieve vloer ...................................................................................... 36 Vloerafwerking ........................................................................................... 37 Buitenwanden en buitenwandafwerkingen .......................................................... 40 Gevelopeningen en kozijnen ........................................................................... 41 Daken ...................................................................................................... 44 Binnenwanden en binnenwandafwerking ............................................................ 45 Binnenwand ............................................................................................... 45 Binnenwandafwerking ................................................................................... 47 Binnendeuren en kozijnen .............................................................................. 48 Plafonds ................................................................................................... 50 Trappen en hellingen .................................................................................... 52 Installatieruimten, schachten en kabelgoten ....................................................... 53 Hang- en sluitwerk ....................................................................................... 54 Zonwering, verduistering en helderheidswering ................................................... 54 Sanitair .................................................................................................... 55 Spoel- en wasvoorziening ............................................................................... 56 Doucheruimten ........................................................................................... 56 Werkkasten................................................................................................ 56 Glasbewassingsvoorziening ............................................................................. 56 Bouwkundige voorzieningen ........................................................................... 57 Vaste en losse inrichting ................................................................................ 57 Vaste inrichting .......................................................................................... 57 Losse inrichting ........................................................................................... 59

De inhoud van deze uitgave is eigendom van ICS Adviseurs B.V. te Zwolle. Enkel de opdrachtgever waarmee ICS Adviseurs B.V. een overeenkomst is aangegaan, heeft een gebruiksrecht voor deze uitgave. De inhoud en omvang van dat gebruiksrecht zijn vastgelegd in de algemene voorwaarden van ICS Adviseurs B.V., d.d. december 2008, dan wel in de overeenkomst zoals hiervoor bedoeld. Elk ander gebruik van deze uitgave, door opdrachtgever en of derden is uitgesloten, inhoudende dat niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, via internet, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ICS Adviseurs B.V.

7

Elektrotechnische installaties ............................................................. 60

7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.2 7.2.1 7.2.2 7.3 7.4 7.4.1 7.5 7.6 7.6.1 7.6.2 7.6.3 7.6.4 7.6.5 7.6.6 7.7 7.8 7.9

Algemeen .................................................................................................. 60 Aansluiting ................................................................................................ 60 Regelbaarheid installaties .............................................................................. 61 Reserve ten behoeve van uitbreiding ................................................................ 61 Gebouwbeheersysteem ................................................................................. 61 Inzake elektrotechnische installaties: ............................................................... 62 Inzake werktuigbouwkundige installaties: .......................................................... 62 Bedienings- & signaleringspanelen .................................................................... 62 Verdeelinrichting ........................................................................................ 63 Krachtstroom ............................................................................................. 63 Aansluitpunten en schakelmateriaal ................................................................. 64 Lichtinstallatie ........................................................................................... 64 Verlichting algemeen .................................................................................... 64 Luminantieverhouding .................................................................................. 66 Noodverlichting en vluchtwegaanduiding ........................................................... 67 Waakverlichting .......................................................................................... 67 Terrein- en gevelverlichting ........................................................................... 67 Schakelinrichting lichtinstallatie ...................................................................... 67 Communicatie-installatie ............................................................................... 69 Beveiligingsinstallatie ................................................................................... 71 Elektrische zonwering ................................................................................... 73

8

Werktuigbouwkundige installaties ........................................................ 74

8.1 8.1.1 8.1.2 8.2 8.3 8.3.1 8.4 8.5 8.6 8.6.1 8.6.2 8.6.3 8.7 8.8 8.8.1 8.8.2 8.8.3 8.8.4 8.8.5 8.8.6 8.9 8.10 8.11 8.11.1 8.11.2 8.11.3 8.12

Algemeen .................................................................................................. 74 Aansluiting ................................................................................................ 74 Reserve ten behoeve van uitbreiding ................................................................ 74 Warmteopwekking ....................................................................................... 75 Warmtedistributie en -regeling ....................................................................... 75 Verwarmingslichamen ................................................................................... 75 Luchtbevochtiging ....................................................................................... 76 Koelinstallatie ............................................................................................ 76 Warm- en koudwatervoorziening ...................................................................... 76 Algemeen .................................................................................................. 77 Koudtapwatervoorziening .............................................................................. 77 Warmtapwatervoorziening ............................................................................. 78 Blusvoorziening ........................................................................................... 78 Ventilatiesysteem ........................................................................................ 78 Algemeen .................................................................................................. 79 Natuurlijke of mechanische ventilatie ............................................................... 79 Ventilatievouden ......................................................................................... 79 Luchttoevoer.............................................................................................. 79 Luchtafvoer ............................................................................................... 80 Overige eisen ............................................................................................. 80 Luchtkanalen ............................................................................................. 81 Gasinstallatie ............................................................................................. 81 Vloeistofafvoersystemen ............................................................................... 82 Hemelwater ............................................................................................... 82 Vuilwaterafvoer .......................................................................................... 82 Rookgasafvoersystemen ................................................................................ 83 Waterbehandeling ....................................................................................... 83

De inhoud van deze uitgave is eigendom van ICS Adviseurs B.V. te Zwolle. Enkel de opdrachtgever waarmee ICS Adviseurs B.V. een overeenkomst is aangegaan, heeft een gebruiksrecht voor deze uitgave. De inhoud en omvang van dat gebruiksrecht zijn vastgelegd in de algemene voorwaarden van ICS Adviseurs B.V., d.d. december 2008, dan wel in de overeenkomst zoals hiervoor bedoeld. Elk ander gebruik van deze uitgave, door opdrachtgever en of derden is uitgesloten, inhoudende dat niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, via internet, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ICS Adviseurs B.V.

9

Transportinstallaties ........................................................................ 86

10

Revisiebescheiden ........................................................................... 87

Bijlage 1 – Ambitiekaart .............................................................................. 88 Bijlage 2 – Voorzieningenmatrix ..................................................................... 89 Bijlage 3 – Standaard Programma van Eisen Terrein, gemeente Renkum ..................... 90

De inhoud van deze uitgave is eigendom van ICS Adviseurs B.V. te Zwolle. Enkel de opdrachtgever waarmee ICS Adviseurs B.V. een overeenkomst is aangegaan, heeft een gebruiksrecht voor deze uitgave. De inhoud en omvang van dat gebruiksrecht zijn vastgelegd in de algemene voorwaarden van ICS Adviseurs B.V., d.d. december 2008, dan wel in de overeenkomst zoals hiervoor bedoeld. Elk ander gebruik van deze uitgave, door opdrachtgever en of derden is uitgesloten, inhoudende dat niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, via internet, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ICS Adviseurs B.V.

1 1.1

Inleiding Doel en inhoud

Voorliggend Technisch Programma van Eisen (TPvE) omvat de technische en facilitaire uitgangspunten voor de realisatie van het Multifunctioneel Centrum 3B4 te Renkum. Samen met het Functioneel Programma van Eisen (FPvE), dat in samenwerking met de toekomstige gebruikers is opgesteld, dienen deze documenten als vraagspecificatie voor de ontwerpende partijen. Door de ontwerpende partijen vormt dit het uitgangspunt voor het te doorlopen ontwerptraject waarbij deze uitgangspunten en aanbevelingen vertaald gaan worden in aanbestedingsstukken. Deze documenten vormen samen de uitgangspunten en aanbevelingen voor de complete ontwerpopgave en zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

1.2

Aanpak van grof naar fijn

1.2.1 Ambitie en technische uitwerking Het Technisch PvE maakt onderscheid tussen de ambitie op hoofdlijnen (hoofdstuk 3) en de technische uitwerking (hoofdstukken 4 t/m 9). Voorafgaand aan de ontwerpfase wordt door de betrokken partijen de ambitie, ten aanzien van het functioneel technisch ontwerp, op hoofdlijnen vastgesteld op basis van de functioneel technische en facilitaire uitgangspunten. Vervolgens geeft de technische uitwerking de minimaal gewenste kwaliteit weer van de toekomstige huisvesting.

1.2.2 Proces De door de ontwikkelende partijen op te stellen plannen zullen aan de hand van de gestelde voorwaarden worden getoetst. De gestelde voorwaarden moeten overigens worden gezien als minimumeisen, zodat de partijen in principe een vrije keuze houden ten aanzien van constructievarianten, installatiekeuzes en materiaaltoepassingen. Om de ontwerpvrijheid van partijen zo groot mogelijk te houden, leggen de functioneel technische uitgangspunten geen oplossingen op, maar geven de prestatie-eisen weer. In het ontwerpproces zullen de door de ontwerpers gekozen oplossingen goedgekeurd moeten worden door (een vertegenwoordiging van) de opdrachtgever en gebruikers. Zonder te gedetailleerd in te gaan op de technische aspecten dient het totale pakket van aspecten zorgvuldig in acht te worden genomen, waarbij voor een goede samenhang tussen de volgende aandachtspunten dient te worden gezorgd:  De functionaliteit van het gebouw.  De onderlinge samenhang van constructies, bouwonderdelen, materialen en installaties.  De duurzaamheid en milieuvriendelijkheid van constructies en materialen.  De veiligheid, de gezondheid en het welzijn van de gebruikers.  Een prettig binnenklimaat.  Een milieubewust energiebeheer.

1.3

Leeswijzer

Na het inleidende eerste hoofdstuk volgt hoofdstuk 2 met een vermelding van de algemeen geldende wet- en regelgeving die van toepassing is, en die bij de ontwerpende partijen als bekend mag worden verondersteld. Hoofdstuk 3 omvat de ambitie ten aanzien van het functioneel technisch ontwerp op hoofdlijnen. Vervolgens zijn de uitgangspunten verder uitgewerkt in hoofdstuk 4 t/m 10, in specifieke ontwerpuitgangspunten en technische richtlijnen, hierbij wordt een onderscheid gemaakt in:  Terrein.  Bouwfysische uitgangspunten.  Bouwkundige werken.

3 mei 2013 | 970057/20130503

7/90

   

Elektrotechnische installaties. Werktuigbouwkundige installaties. Transportinstallaties. Revisiebescheiden.

3 mei 2013 | 970057/20130503

8/90

2

Wettelijke eisen, richtlijnen en handleidingen

Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de kaders waarmee dit project rekening dient te houden. Naast de wettelijke kaders en geldende wet- en regelgeving worden een aantal thema’s behandeld:  bouwbesluit 2012;  bouwverordening en bestemmingsplan;  activiteitenbesluit;  gebruiksbesluit;  arbo besluit;  WHVBZ & BHVBZ;  veiligheid;  hygiënerichtlijnen;  integrale toegankelijkheid;  tabakswet;  normen NOC*NSF + sportbonden;  Handboek zwembaden KNZB, februari 2013.

2.1

Wettelijke eisen

Onverkort hetgeen in dit technisch Programma van Eisen is gesteld, dient een gebouw te voldoen aan alle geldende wet- en regelgeving, waaronder het Bouwbesluit en de daarin voorgeschreven NEN-normen, de gemeentelijke bouwverordening en het vigerende bestemmingsplan.Verder dient te worden voldaan aan het Activiteitenbesluit milieubeheer en Gebruiksbesluit . Bovendien zijn de Wet hygiëne en veiligheid bad- en zwemgelegenheden (WHVBZ) en het Besluit hygiëne en veiligheid bad- en zwemgelegenheden (BHVBZ) van toepassing. Waar mogelijk zal tijdens het ontwerptraject tevens reeds rekening gehouden moeten worden met de eisen uit de nieuwe Zwemwaterwet die naar verwachting in 2014 in werking treedt. Daarnaast dient ook voldaan te worden aan de criteria die gesteld zijn in het Arbeidsomstandighedenbesluit, eisen samenhangend met veiligheid, de geldende normen t.a.v. accommodatie en inrichting vanuit Wet Kinderopvang (GGD richtlijnen), de hygiënerichtlijnen (HACCP) en de voorzieningen ten aanzien van de toegankelijkheid van terreinen en gebouwen voor mindervaliden (het Integraal Toegankelijkheidssymbool (ITS)). Uiteraard is ook de Tabakswet met betrekking tot het recht op een rookvrije werkplek van toepassing. Indien in het onderliggende document onverhoopt kwaliteiten van een lager niveau dan de geldende wettelijke eisen en/of richtlijnen worden beschreven, prevaleren de wettelijke eisen en/of richtlijnen. Wanneer in het vervolg van deze rapportage wordt verwezen naar NEN-normen of andere richtlijnen, is altijd de meest actuele versie van de betreffende norm of richtlijn bedoeld, inclusief alle op deze norm of richtlijn betrekking hebbende verwijzingsbladen en/of correctiebladen. Het voorschrijven van deze regels ontneemt adviseurs nimmer de plicht om opdrachtgever te wijzen op andere, nieuwe en/of verbeterde wettelijke eisen, richtlijnen en handleidingen welke betrekking hebben op onderhavige opgave voor zover zij daar kennis van hebben of verondersteld mag worden dat zij daar kennis van hebben.

2.2

Geldende wet- en regelgeving

Er mag geen wettelijke belemmering bestaan om het gebouw en terrein in gebruik te nemen of te houden voor de beoogde functie, zie hiervoor ook het vigerende bestemmingsplan. Toetsing ten behoeve van de omgevingsvergunning vindt plaats aan de hand van de op dat moment geldende

3 mei 2013 | 970057/20130503

9/90

versie van het Bouwbesluit. Voor alle wettelijke eisen en bepalingen geldt dat de laatste versie gehanteerd dient te worden.

2.2.1 Bouwbesluit

1

Het Bouwbesluit voor nieuw te bouwen bouwwerken bevat de minimum bouwtechnische voorschriften over veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en milieu. Het Bouwbesluit bevat voor de bestaande bouw minder voorschriften dan voor nieuw te bouwen bouwwerken. Het niveau van deze eisen is in de regel lager dan dat van de eisen voor nieuwbouw. Voor de bestaande bouw zijn de voorschriften beperkt tot de onderwerpen veiligheid, gezondheid en bruikbaarheid. NEN-normen In het Bouwbesluit staat welke NEN-normen van toepassing zijn, en welke kwaliteitsverklaringen kunnen worden toegepast. De NEN-normen geven bepalingsmethoden aan waarmee aan de prestatie-eisen wordt voldaan. De normen worden uitgegeven door het Nederlands Normalisatie Instituut (NEN). Ter uitvoering van de EG-richtlijn bouwproducten wordt het gebruik van bouwmaterialen en bouwdelen, die zijn voorzien van een CE-markering, verplicht. Verder wordt in het Bouwbesluit verwezen naar kwaliteitsverklaringen afgegeven door erkende certificeringsinstellingen. Hierbij gaat het om een verklaring waarin is aangegeven dat een bouwmateriaal of bouwdeel, mits toegepast op een nader omschreven wijze, voldoet aan de eisen die aan zulke materialen of delen worden gesteld in het Bouwbesluit. Of de aanvrager van een omgevingsvergunning gebruik maakt van materialen of bouwdelen die zijn voorzien van zo'n verklaring, staat hem vrij. Milieuvoorschriften Zolang de voorschriften voor milieu nog niet zijn opgenomen in het Bouwbesluit wordt als richtlijn verwezen naar:  Nationaal Milieubeleidsplan (NMP en NMP-Plus).  Nationaal Pakket Duurzaam Bouwen Utiliteitsbouw.  Activiteitenbesluit milieubeheer.

2.2.2 Bouwverordening en bestemmingsplan De nieuwbouw dient te voldoen aan de gemeentelijke bouwverordening en het geldende bestemmingsplan. Tevens dient in de aanvraag van de omgevingsvergunning, en bij ingebruikname, rekening te worden gehouden met de bepalingen en voorschriften van de plaatselijke/regionale brandweer, zoals neergelegd in het gebruiksbesluit brandveilige bouwwerken.

2.2.3 Arbobesluit Het Bouwbesluit is afgestemd met het Arbobesluit met betrekking tot de bouwtechnische Arbovoorschriften. Tevens dient ervoor gezorgd te worden dat het gebouw bij ingebruikname in overeenstemming is met onder meer de dan geldende eisen die ingevolge de Arbo-wet gesteld worden aan de arbeidsomstandigheden van gebruikers(inclusief beheer en onderhoud ) en bezoekers van het gebouw. De nodige aandacht dient daarom te worden besteed aan de arbeidsomstandigheden, waarbij de van overheidswege vastgestelde voorschriften, wetten, normen en Arbo-informatiebladen (AI-bladen) in acht moeten worden genomen.

2.2.4 Veiligheid De huisvesting moet voldoen aan alle wettelijk vastgelegde veiligheidseisen. De sociale veiligheid, gezondheid en het welbevinden van de gebruiker moeten (door of vanwege (de ligging) het gebouw)

1 www.bouwbesluitonline.nl

3 mei 2013 | 970057/20130503

10/90

gewaarborgd zijn. Daarnaast mogen de primaire en secundaire bedrijfsprocessen niet in gevaar komen

2.2.5 Hygiënerichtlijnen (HACCP) Alle bedrijven, scholen en instellingen die levensmiddelen produceren, bewerken, transporteren en/of opslaan, zijn verplicht een HACCP-systeem in te voeren en te onderhouden. Het gebouw, de toegepaste materialen en installaties en detaillering dient hieraan te voldoen. In het daaronder liggende HACCP-plan wordt de gebruiker gedwongen alle hygiënerichtlijnen uit te werken en na te streven. De gebruiker is zelf verantwoordelijk voor het schrijven van dit onderliggende HACCP-plan.

2.2.6 Toegankelijkheid (ITS) Toegankelijkheid is de eigenschap van gemaakte voorzieningen (onder andere buitenruimten, producten en gebouwen), die maakt dat mensen alle ruimten in die voorzieningen zo zelfstandig en gelijkwaardig mogelijk kunnen bereiken en betreden en alle functies in die voorzieningen zo zelfstandig en gelijkwaardig mogelijk kunnen gebruiken. Het uitgangspunt hierbij is dat (standaard) voorzieningen die in het gebouw zijn opgenomen ook integraal toegankelijk zijn of dat er ook gelijke integraal toegankelijke voorzieningen zijn opgenomen. Vaak wordt niet vereist dat een bepaalde voorziening aanwezig is, maar indien die voorziening aanwezig is dan moet hij voldoen aan de toegankelijkheidseisen die bij het betreffende ITS-label behoren. Het voldoen aan de ITS-criteria is uitgangspunt, zowel de ontwerpende alsook de uitvoerende partij dient het plan te toetsen middels een keuring.

2.2.7 Tabakswet

2

Meeroken is schadelijk voor de gezondheid. Aangezien rokers en niet-rokers op de werkplek bijna dagelijks langdurig samenzijn, moet meeroken voorkomen worden. Op 1 januari 2004 is het recht op een rookvrije werkplek in werking getreden. Sinds 1 juli 2008 is de uitzondering die tot dan toe voor de horeca, kunst en cultuursectoren gold opgeheven en moeten ook deze sectoren en de sportsector aan de eisen van de rookvrije werkplek voldoen. Werkgevers zijn verplicht om ervoor te zorgen dat werknemers kunnen werken zonder hinder of overlast te ondervinden van tabaksrook. Het maakt daarbij niet uit of de werknemer bij de overheid of in het bedrijfsleven werkt. Het recht op een rookvrije werkplek beperkt zich niet tot werkkamers maar omvat alle ruimten waar werknemers kunnen komen zoals trappen, hallen, gangen, liften, toiletten, wachtruimten, recreatieruimten, kantines en dergelijke. Een werkgever kan voor rokers één of meer afsluitbare rookruimten maken, mits deze geen overlast veroorzaken naar omliggende ruimten. Dit is echter niet verplicht. Uitgangspunt van de opdrachtgever is een rookvrij gebouw. Tevens dient voorkomen te worden dat er bij entree een rookplek ontstaat. Mogelijk dient een voorziening voor rokers met afzuiging te worden gerealiseerd in het horecagedeelte, dit is onderdeel van nadere planvorming en contractering exploitant horeca.

2

www.rokenendewet.nl

3 mei 2013 | 970057/20130503

11/90

2.2.8 Normen NOC*NSF / Sportbonden De wedstrijdruimte en bijbehorende nevenruimten en de zwemzaal en haar nevenruimten dienen minimaal te voldoen aan de normen van NOC*NSF zoals opgenomen in het handboek sportaccommodaties van KIWA/ISA Sport. Daarnaast dient het zwembad te voldoen aan het Handboek Zwembaden voor C-accommodaties. Bij tegenstrijdigheden tussen het handboek en het ruimtelijk functioneel of technisch programma van eisen, danwel andere opgenomen eisen, prevaleert de zwaarste eis.

3 mei 2013 | 970057/20130503

12/90

3

Ambitieniveau

Dit hoofdstuk geeft een omschrijving van de algemene technische en facilitaire uitgangspunten die van belang zijn voor een goede integrale kwaliteit van het gebouw. Ieder van de uitgangspunten is onderdeel van een goed integraal ontwerp. Het ambitieniveau is uitgewerkt in de ambitiekaart, d.d. 19 oktober 2012 welke is opgenomen als bijlage 1.

3.1

Duurzaamheid

De opdrachtgever ziet het als een maatschappelijke verantwoordelijkheid om er zorg voor te dragen dat de door het gebouw veroorzaakte belasting van het milieu, beperkt wordt tot de door de samenleving algemeen geaccepteerde waarden. Hiertoe stelt zij de volgende eisen aan het gebouw. Het thema duurzaamheid krijgt in het rapport Renkum in 2030: een toekomstvisie (augustus 2006) een duidelijke beschrijving. Hierin beschrijft de gemeente Renkum een duurzame gemeente te willen zijn op alle terreinen: natuur, cultuur, zorg, werk, wonen en verkeer. Het begrip duurzaamheid wordt gezien als meer dan ‘niet milieubelastend’. Voor de ontwikkelingen in 3b4 dienen de doelstellingen en maatregelen in de verdere ontwerpfasen gedefinieerd te worden. Onderstaand zijn enkele voorstellen gegeven voor doelstellingen en maatregelen. Tijdens het ontwerp dient de ontwerper rekening te houden met extreme omstandigheden. Voor bijvoorbeeld het zwembad gelden voor gebruik specifieke afgestemde oplossingen met betrekking tot de luchtvochtigheid, de watertemperatuur, de hoeveelheid water en het gebruik van agressieve stoffen. Bij het gehele ontwerp- & realisatieproces dienen de uitgangspunten van DuBo te worden toegepast. Hierbij dient vooral gedacht te worden aan het toepassen van duurzaam materiaalgebruik, goede detaillering (voorkomt vervangen van materiaal) en energiebesparende maatregelen. Bij deze uitgangspunten hoort onder andere het toepassen van aluminium kozijnen, verfsystemen op waterbasis, het gescheiden afvoeren van het bouwafval, het kiezen van onderhoudsarme materialen, het toepassen van gerecyclede en recyclebare materialen e.d. In het uit te werken plan wordt daarom ten minste rekening gehouden met de volgende maatregelen:  goede isolaties van vloeren, gevels en daken;  isolerende beglazing HR++;  energiezuinige lampen (T5 en LED), uitgangspunt is toepassen van LED voor zover dit toepasbaar is vanuit technisch en functioneel oogpunt en rendabel (investering versus exploitatie) is;  zo min mogelijk weerstand in het leidingwerk;  waterbesparende douchekoppen;  thermostatische radiatorkranen;  energiezuinige cv-ketel(s) (HR uitvoering);  Integraal GBS. Zwembad specifieke maatregelen:  weersafhankelijke voorregeling zwemzaal en wedstrijdruimte;  recirculatie met warmteterugwinning ventilatielucht zwemzaal en kleedruimten;  frequentieregeling luchtkasten wedstrijdruimten (zwemzaal en sporthal) met sturing op relatieve vochtigheid, temperatuur, luchtverontreiniging en met weersafhankelijke regeling. Alternatief wordt gevraagd van de volgende opties de terugverdientijd (incl. onderhoud) en de hoogte van de te plegen aanvullende investering:  toepassen warmtepomp i.c.m. warmte koude opslag in de bodem;  toepassen lucht-warmtepomp

3 mei 2013 | 970057/20130503

13/90

        

toepassen WKK; toepassen zonneboilers; toepassen PV-panelen; toepassen energiedak; toepassen zonnecollectoren; hergebruik spoelwater; ureum reductor zwemwater (actief koolfilter); warmteterugwinning douchewater; warmteterugwinning spoelwater.

3.1.1 Energie In het ontwerp dient gekozen te worden voor oplossingen die, zonder een verhoging van de investeringskosten voor het betreffende gebouwonderdeel, een beperking van het energieverbruik tot gevolg hebben. Bij een keuze tussen verschillende maatregelen dient gekozen te worden voor maatregelen waarvan het resultaat niet of slechts beperkt afhankelijk is van de medewerking van gebouwgebruikers. Als minimale eis stelt de opdrachtgever dat de grenswaarde van de EPC 25% lager dient te zijn, dan de eis uit het bouwbesluit 2012 (conform NeN 7120, NeN1068, NeN8088-1en NeN5060). Ter beperking van de energielast kunnen onder meer de volgende aanbevelingen opgevolgd worden:  Streef naar optimale integratie van gebouw- en installatieontwerp.  Zorg voor een groot warmte accumulerend vermogen in het gebouw.  Laat de oriëntatie van de gevels ten opzichte van de zon het ontwerp beïnvloeden, door warmte behoevende ruimtes op het zuiden te oriënteren en ruimten met een hoge warmteproductie op het noorden, voor zover dit de functionaliteit / relaties en positionering op de locatie niet aantast.  Benut daglicht zoveel als mogelijk, ter vervanging van kunstlicht (hinderlijke schittering op water is onwenselijk bij instructie en toezicht in zwemzaal).  Benut in de winter de zoninstraling.  Weer de warmte van de zoninstraling aan de buitenkant van het gebouw.  Pas tochtsluizen toe bij entrees.  Pas een compartimentering van de verwarming en verlichting toe die is gerelateerd aan het gebruik van de ruimtes.  Beperk transmissieverliezen door het ontwerpen van een compact gebouw, beperken van temperatuurverschillen tussen ruimten en indien mogelijk, vermijding van kruipruimten.  Beperk leidinglengtes van installaties.  Pas ramen en deuren toe met een dubbele kierdichtheid.  Pas zomer/nachtventilatie toe.  Pas LED verlichting en indien niet mogelijk dan hoog frequent armaturen met daglichtafhankelijke regeling toe.  Pas HR++ glas toe voor gevels.  Installaties dienen een hoge energie efficiëntie te bezitten.  Toepassing van goede isolaties op minerale basis, waarbij de isolatiewaardes van alle buitenschilelementen (vloeren, daken, wanden en gevels) met uitzondering van gevelopeningen, minimaal 5,0 m2k/w bedraagt.  Toepassing van een gedeeltelijke recirculatie op de lucht in de zwemzaal en kleedruimten.  Toepassing van energiezuinige armaturen en lampen, te weten T5 en LED.  Zo min mogelijk weerstand in het leidingwerk.  Gebruik van duurzame energiebronnen voor de opwekking van ruimte en warm tapwater verwarming: indien haalbaar, toepassing van zonneboilers.

3 mei 2013 | 970057/20130503

14/90

  

Richten van energiebesparende opties op het verminderen van het elektragebruik: toepassing van bijvoorbeeld frequentieregelaars op (grotere) pompen en luchtbehandelingskasten. Eventueel een samenwerking met het energiebedrijf: toepassing van terug levering van energie (stroom) aan het elektriciteitsnet. Toepassing van thermostatische radiatorkranen.

Het is de bedoeling om, zowel uit duurzaamheidsoverwegingen als uit het oogpunt van exploitatie een energie zuinig gebouw te realiseren. In dit kader dienen te nemen energiebesparende maatregelen te leiden tot een verlaging van het energieverbruik ten opzichte van de energieprestatienorm van tenminste 25%. De terugverdientijd voor de te nemen maatregelen dient korter te zijn dan tien jaar.

3.1.2 Materialen/afval Het gebouw dient zodanig te worden gedefinieerd dat het gedurende de gebruiksperiode een minimaal beslag zal leggen op bouwstoffen. Indien dit niet leidt tot een verhoging van de investering in de betreffende gebouwdelen dienen vernieuwbare en duurzame primaire grondstoffen, kringloopmaterialen en industriële reststoffen als bouwstoffen gekozen te worden. Daarvan mag worden verwacht dat zij minimale schade aan het milieu of de gezondheid kunnen veroorzaken. Beperken van de hoeveelheid en de onderhoudsfrequentie en schoonmaak van overige materialen en installaties De milieubelasting van bouwmaterialen kan beperkt worden door onder meer de volgende toepassingen:  Compact bouwen (beperk het aantal wanden, hoeken en materiaal intensieve afwerkingen);  Materiaalverlies beperking (tijdens de bouw en als gevolg van onderhoud (detailleer zodanig dat vervanging van gebouwonderdelen mogelijk is en de te verwijderen materialen ook bij sloop herbruikbaar zijn waar mogelijk). Toepassing van de vaste maatregelen conform het “nationaal pakket duurzaam bouwen (utiliteitsbouw)” betreffende materialen en grondstoffen:  Beperking van de hoeveelheid en de onderhoudsfrequentie van het schilderwerk, bijvoorbeeld door toepassing onderhoudsarme kozijnen, ramen en deuren.  Afstemming van de duurzaamheidklasse van hout en de oppervlaktebehandeling, per situatie op de beoogde toepassing;  Voorkomen van gebruik van producten die (h)cfk’s bevatten.  Gebruik van PVC met hergebruik garantie en gebruik, indien voor de toepassing verkrijgbaar, gerecycled PVC.  Gebruik van klinkerarme cementsoorten voor beton, waar dit technisch mogelijk is.  Gebruik maken van beton met 20% beton- of menggranulaat als grindvervanger.  Gebruik maken van ontkistingsmiddelen op plantaardige basis of biologisch afbreekbare producten.  Bij gebruik van totale houtverduurzamingsproducten, toepassing van producten welke verduurzaamd zijn met de vacuüm drukmethode.  Gebruik van lood als waterkerende slabbes zoveel mogelijk voorkomen door toepassing van EPDM, Bitumen/PIB of PVC.  Indien staalwerk voorzien wordt van een gekleurde afwerking: poedercoaten, waar mogelijk, in plaats van schilderen.

3.1.3 Water Waar dit door ontwerpkeuzes te beïnvloeden is dient het verbruik van drinkwater zoveel als mogelijk beperkt te worden. Uitgangspunt is dat keuzes niet mogen leiden tot een hogere investering in water aan- en afvoervoorzieningen en verbruikstoestellen.

3 mei 2013 | 970057/20130503

15/90



 

Minimalisatie van het (drink)watergebruik: afhankelijk van rendabiliteit en mogelijkheden (overleg met waterleidingbedrijf) toepassen van spoelwaterregeneratie, meetwater terugvoeren naar bufferkelder en legionellaspoelingen suppleren als zwemwater. Onderzoeken van de mogelijkheden om onnodig spoelen ter voorkoming van legionella tegen te gaan middels thermische danwel chemische desinfectie. Toepassing van zo min mogelijk weerstand in het leidingwerk.

3.1.4 Woon-/werkmilieu 



3.2

Indien haalbaar zullen temperatuur, verlichting en ventilatie individueel (per ruimte of groep van ruimten) regelbaar zijn. In alle ruimten zullen te openen ramen worden aangebracht t.b.v. spuien, voor zover de functie dit toelaat. Zwemzalen, kleedruimtes en overige ruimtes met gebalanceerde ventilatie en (relatief) hoge temperaturen en/of ruimtes met koeling niet voorzien van te openen ramen. De afwerkingsmaterialen zullen zo veel mogelijk emissievrij zijn en met water gedragen systemen worden bevestigd c.q. afgewerkt.

Flexibiliteit

Het gebouw dient zodanig te worden ontworpen dat op een zo groot mogelijk aantal plaatsen de optie bestaat om, indien dit na ingebruikname van het gebouw gewenst is, bestaande binnenwanden te verwijderen, dan wel nieuwe te plaatsen. Hiertoe dienen constructie dragende binnenwanden bij voorkeur slechts te worden gerealiseerd indien deze uit constructief oogpunt noodzakelijk zijn. Het toepassen van dragende kolommen prefereert boven de toepassing van dragende scheidingsconstructies indien de investeringskosten voor het totale gebouw voor beide opties van een vergelijkbaar niveau zijn. Leidingstelsels dienen op een zodanige plaats te worden aangebracht dat zij aanpassingen van ruimten niet belemmeren en dat het realiseren van een eventuele aansluiting op deze leidingen op eenvoudige wijze en tegen beperkte kosten mogelijk is. Daarnaast dient het gebouw in de toekomst eenvoudig uitbreidbaar te zijn. De ontwerpende partijen dienen bij de keuze van constructie inbouwpakket en installaties hier rekening mee te houden. Dit mag niet ten kosten gaan van de duurzaamheid en kwaliteit van het materiaal in relatie tot het beoogde gebruik: Natte ruimtes nooit voorzien van gipsplaat, lichte bouwstenen of kalkzandsteen: altijd betonsteen of baksteen.

3.3

Logistieke kwaliteit

3.3.1 Integrale toegankelijkheid Het gebouw en het terrein moeten goed toegankelijk zijn voor allerlei gebruikers. Hier dient bij het ontwerp en inrichting van het terrein en gebouw rekening mee te worden gehouden. Daarnaast dient rekening gehouden te worden met de aan/afvoerroutes ten aanzien van leveranciers. Een duidelijke situering, markering en toegankelijkheid van de (hoofd) entree, een goede bewegwijzering en een logische situering van de ruimten is voor de toegankelijkheid van een gebouw van groot belang.

3.3.2 Routing Gebruikers moeten zich makkelijk kunnen oriënteren in het gebouw en op het terrein. Dit wordt in de eerste plaats bereikt door een overzichtelijke lay-out van het gebouw en terrein met overzichtelijke verkeerslijnen en zo kort mogelijke looplijnen: dat wil zeggen een logische routing en gebouwindeling. Zichtlijnen vanuit de entree (en mogelijke centrale ruimtes) naar delen van het gebouw spelen daarnaast een belangrijke rol in de oriëntatie, evenals het doorzicht naar buiten.

3 mei 2013 | 970057/20130503

16/90

Daarnaast dienen aan- en afvoer van goederen, sportinventaris, levensmiddelen en afval zoveel als mogelijk gescheiden te zijn van de andere verkeersstromen. Een vlotte doorstroming moet mogelijk zijn. Tegengestelde verkeersstromen moeten worden voorkomen.

3.4

Veiligheid

In het algemeen geldt dat het gebouw beschermd moet worden tegen de risico’s van inbraak en diefstal, vandalisme, brand, en dergelijke. De architect en de adviseurs dienen adequate (onafhankelijk van elkaar functionerende) veiligheidsvoorzieningen in het bouwplan toe te passen. Hulpdiensten moeten het terrein, het gebouw en de ruimten in het gebouw eenvoudig kunnen bereiken. Aandachtspunten t.b.v. voorkomen van vandalisme zijn:  Opklimbaarheid op daken dient te worden voorkomen;  Anti-graffiti-laag op gevel tot 3 m hoogte;  Camerabewaking;  Verlichting terrein (dit punt valt buiten het budget en zal separaat door gemeente gelijktijdig bij uitvoering terrein worden uitgevoerd, wel adviseren.)

3.5

Beheer en exploitatie

3.5.1 Openingstijden en beheer Het beheer en de exploitatie vormen na de initiële investering een behoorlijke kostenpost. Exploitatiekosten zijn onder meer de kosten voor energie, gebouwonderhoud, schoonmaak- en terreinonderhoud en de loonkosten van een conciërge of beheerder. Een optimaal exploitabel gebouw houdt in dat de som van de investeringen en exploitatiekosten over de levensduur van de gebouw- en installatieonderdelen zo laag mogelijk is, waarbij de investeringskosten uitgangspunt zijn. Slimme ontwerpkeuzes en/of een meerinvestering, met als doel de exploitatiekosten te verlagen, verdienen zich in een aantal jaren terug.

3.5.2 Onderhoud De motieven om onderhoud in de gebruikersfase uit te voeren zijn:  functioneel (gebouw geschikt houden voor haar doel: het primaire proces huisvesten);  esthetisch (bepaald niveau van uitstraling bewaken);  wettelijk (blijven voldoen aan de wet- en regelgeving);  economisch (waarde van het gebouw behouden). Onderhoud van een gebouw is te onderscheiden in bouwkundig en installatietechnisch onderhoud. Let bij beide vormen van onderhoud op dat door detaillering, bereikbaarheid en toegankelijkheid van het te onderhouden element en plaatsing van (schoonmaak) luiken, het onderhoud eenvoudig en efficiënt mogelijk is. Er ligt een duidelijke relatie met “veiligheid”. Een goede keuze voor degelijk hang- en sluitwerk bijvoorbeeld, beperkt het herstelonderhoud. Daken dienen bereikbaar te zijn voor onderhoud (valbeveiliging, randmarkering, opsteekpunt ladders), maar niet beklimbaar te zijn door ongewenste bezoekers.

3.5.3 Schoonmaak Schoonmaak dient door de afwerking, detaillering van constructies en materiaalgebruik eenvoudig en grondig te kunnen plaatsvinden. Deze elementen dienen zodanig te worden gekozen dat stof of hinderlijke vervuiling, waaronder ook graffiti, zoveel als mogelijk makkelijk te verwijderen is. Let bij het inrichten en het gebruik van de ruimtes op dat dit een snelle en efficiënte werkwijze van de schoonmakers bevordert en dat er voldoende goed geoutilleerde schoonmaakkasten aanwezig zijn.

3 mei 2013 | 970057/20130503

17/90

Toegepaste materialen moeten geschikt zijn voor het beoogde gebruik en de aanwezige omgeving zonder dat dit extra schoonmaak of ander onderhoud vergt.

3.5.4 Verbruik energie en water Een grote kostendrager in het beheer en de exploitatie is het verbruik van energie en water. In het ontwerp dient zoveel mogelijk gekozen te worden voor oplossingen die een beperking van het energieverbruik en waterverbruik tot gevolg hebben. Bij voorkeur wordt daarbij gekozen voor maatregelen die niet of slechts beperkt afhankelijk zijn van de medewerking van gebouwgebruikers.

3.5.5 Compartimentering Sommige delen van een gebouw moeten zelfstandig kunnen functioneren zonder dat dit invloed heeft op de overige delen. Hiertoe dient het gebouw opgedeeld te worden in een aantal clusters/compartimenten, zowel ruimtelijk/functioneel als installatietechnisch. Delen van het gebouw (en het terrein) moeten afgesloten en beveiligd kunnen worden, terwijl andere delen nog in gebruik zijn. Een goede compartimentering voorkomt het onnodig verbruik van energie en water en vereenvoudigt het beheer. Voor een goede functionele compartimentering is het noodzakelijk dat de afzonderlijke gebouwdelen beschikken over zelfstandig te gebruiken, te regelen en bemeterde installaties ten behoeve van beveiliging, verwarming, drinkwatervoorziening, communicatie, stroomvoorziening en verlichting van het gebouw. Dit dient zichtbaar en uit te lezen zijn in het GBS. Op dit moment zijn de volgende clusters te definiëren: sporthal + nevenruimten / zwemzaal + nevenruimten / multifunctioneel gebied-horeca / bibliotheek / KDV&PSZ&BSO / Welzijn. In overleg met kernpartners zal gedurende het ontwerptraject moeten worden bepaald of bovengenoemde compartimentering gewenst is en realiseerbaar is en voor welke ruimten.

3.5.6 Integratie met blaashal (t.b.v. tennis / korfbal) De nieuwbouw dient zodanig gekoppeld te worden aan de blaashal ten behoeve van tennis en korfbal dat het een efficiënt geheel vormt in bouwkundige en installatietechnische zin. Zo dient de uitbreiding zodanig te worden ontworpen dat er minimale verschillen in peilmaten ontstaan. Voor de installatietechniek zal gezocht moeten worden naar een adequate koppeling. Installatietechnische voorzieningen dienen zodanig te worden ontworpen dat zij, ten aanzien van bediening en functionaliteit, één geheel vormen met de installaties van de nieuwbouw.

3 mei 2013 | 970057/20130503

18/90

4

Terrein

Het terrein en de terreininrichting dienen zodanig te zijn ontworpen, uitgevoerd en opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd, daarnaast dient voldaan te worden aan het Standaard Programma van Eisen, Gemeente Renkum, januari 2010, bijlage 3.

4.1

Algemeen

Bij de ontwikkeling dient rekening gehouden te worden met de volgende uitgangspunten:  Parkeren op terrein, zie ook ruimtelijk functioneel PvE  Rijwielstalling zie ook ruimtelijk functioneel PvE  Verharding rond entreegebieden en rijwielstalling tot aan de openbare weg.  Opstelplaats afvalcontainers ((binnen)-berging) dan wel ondergrondse afvalcontainers.  Rookvoorziening niet nabij entree.  Buitenverlichting aan het gebouw t.p.v. entreegebieden  Geen overig hekwerk c.q. afscheiding.

4.2

Stedenbouw en welstand

Voor het terrein-, gebouw- en installatieontwerp dient vroegtijdig met de afdeling Ruimtelijke Ordening te worden overlegd om zodoende hun eisen als ook de noodzaak tot een uitgebreide Omgevingsvergunningaanvraag af te stemmen. Aandachtspunten:  Erfdienstbaarheden.  Onderzoek in het kader van de Flora- en Faunawet.  Onderzoek naar de waterhuishouding tijdens en na de bouw.  Een archeologisch bodemonderzoek.

4.3

Sloopwerkzaamheden

De bestaande gebouwen dienen behoudens de tennishal en de aangrenzende kleedruimte behorende bij de tennishal, te worden gesloopt. Uitvoering van de sloopwerkzaamheden dient met een bepaalde carrousel werking te worden uitgevoerd e.e.a. in afstemming met de realisatie van de nieuwbouw.

4.4

Oplevering terrein

Uitgangspunt is dat de sloopwerkzaamheden (behoudens de tennishal) en het bouwrijp maken door opdrachtnemer worden uitgevoerd. Er wordt vanuit gegaan dat de grond geen verontreinigingen bevat. Indien de grond voor aanvang van de bouw evenwel verontreinigd blijkt te zijn dan komen de kosten verband houdend met het reinigen van de grond voor rekening van de opdrachtgever. De kosten van eventueel verwijderen/omleggen van bestaande kabels en leidingen behoren niet tot de aanbieding en komen voor rekening van de opdrachtgever. Uitgegaan wordt van een gesloten grondbalans. De uitkomende grond van de kelders en het zwemwaterbassin kan worden verdeeld over het terrein van de nieuw te bouwen accommodatie. Dan wel dienen op aanwijzing van de gemeente te worden afgevoerd. Voor het afvoeren van de uitkomende grond dient bij de aanbieding een kostenopgave te worden verstrekt per ton gewicht. De nodige ontgravingen geheel opnemen, in hoofdzaak zijn deze de volgende:  Tot aan onderkant funderingsbalken;  Tot de aanlegdiepte van kelder- en bassinvloeren;  Tot de aanlegdiepte van de begane grondvloeren;  Graven van de nodige leidingsleuven, ook voor de nutsbedrijven;  Het cunet voor de nodige terreinverharding.

3 mei 2013 | 970057/20130503

19/90

Ook zijn de nodige aanvullingen op te nemen, zoals:  Aanvullen bouwput buiten voor het gebouw met uitkomende grond/zand e.d. uit de ontgravingen;  Zandaanvulling (20 cm. schoon zand) in de kruipruimte ten behoeve van de bodemafsluiting;  Aanvullen leidingsleuven met schoon zand tot teelaardelaag.

4.5

Terreinverhardingen en -inrichting

4.5.1 Verharding Ten behoeve van de ontsluiting voldoende straatwerk opnemen. Minimaal dient ter plaatse van de nooduitgangen en de entree de verhardingen te worden opgenomen. Voor de entree dient een vuilvangzone te worden ingewerkt in het straatwerk. Paden en dergelijke dienen aan te sluiten op de parkeerplaats. De te gebruiken verhardingen bij voorkeur uit betontegels en betonstenen van een goede kwaliteit en geschikt voor de toepassing. Met belasting door ‘zwaar verkeer’ (bus, vrachtauto, brandweer, chemicalientransport, geldauto’s etc.). Voor de fietsenstalling moet eveneens in het nodige straatwerk worden voorzien.

4.5.2 Inrichting Het terrein dient te worden ingericht met verhardingen, vaste terreininventaris, riolering, straatkolken, leidingwerk, et cetera. Indeling van het terrein en vaste terreininrichting dienen aan te sluiten bij de gebruiksindeling van het gebouw en de wensen van de gebruikers. Hierbij valt te denken aan onder andere zitmeubilair (let bij projectering op overlast buiten de gebruikstijden voor de buurt), afvalbakken, vlaggenmasten en informatieborden (nabij terreinentree). Overige aandachtspunten:  De te bestraten delen van het terrein dienen een zodanige afwerking te hebben, dat een duurzaam adequate afvoer van hemelwater gegarandeerd is.  Op plaatsen waar vrachtverkeer komt in verband met bevoorrading dient de ondergrond en verharding hierop berekend te zijn;  Houd rekening met de noodzakelijke vrije toegangs- en doorgangsroutes en opstelplaatsen voor brandweerauto’s, geldauto’s, chemicalientransport, ambulances, taxi’s en vrachtauto’s ten behoeve van het lossen en laden van (sport)-materiaal en materieel;  Voorkom voertuigbewegingen dichtbij de entree’s van het gebouw en de gevel;  Indien de glasbewassing geschiedt door middel van een hoogwerker, dient rondom het pand, minimaal een meter vanaf de gevel een deel van 1,5 meter bestraat te zijn. Let hierbij op de ondergrond en de verharding ervan.  Leg verharding aan waar haastige mensen grasvelden over gaan steken, of plaats minstens een lange afrastering.  Creëer bij de ingangen van het gebouw een schoonloopzone buiten, door toepassing van (schraap)-roosters in het straatwerk aangevuld met eventueel een buitenmat.

4.6

E- en W-installaties

Uitgangspunten:  Eventuele zakkingen van omliggend terrein mogen geen gevolgen hebben voor het goed functioneren van leidingwerk in en om het gebouw (gas, riolering, hwa, elektra, water, CAI, etc.).  Voldoende straatkolken zijn van belang. Leidingwerk in recyclebaar PVC.

3 mei 2013 | 970057/20130503

20/90



4.7

Voedingen ten behoeve van alle in/op het terrein te plaatsen elektrische toestellen dienen te worden opgenomen. Ten behoeve van de uitpandige opslag, afvalcontainers en dergelijke rekenen op verlichting, wandcontactdozen, aansluitingen vuilpersen, et cetera. Voor de rijwielen bromfietsstalling(en) alleen verlichting (slagvast) opnemen, schakeling als terreinverlichting.

Onverharde buitenruimte en groenvoorziening

Niet verharde en niet bebouwde oppervlakken worden van gras voorzien. Beplanting beperkt toepassen en enkel daar toepassen indien hiertoe, bijvoorbeeld uit oogpunt van leefbaarheid, aanleiding toe is. Wanneer beplanting wordt aangebracht dient deze te bestaan uit lage beplanting (maximaal 1 meter) in verband met sociale veiligheid en overzichtelijkheid van het terrein. Het groen dient groenblijvend te zijn en met minimale middelen te kunnen worden onderhouden. Er dient een zodanige afstand tussen gevel en groenvoorziening te zijn, dat gevelonderhoud en glasbewassing probleemloos kan plaatsvinden.

4.8

Terreinafscheiding en omheining

Er wordt geen terreinafscheiding toegepast, m.u.v. de gebouwfuncties waar dit noodzakelijk is (kdv, psz, etc.).

4.9

Verlichting

Het terrein en het gebouw zijn voorzien van goede verlichting. Ook bij de parkeerplaatsen en de fietsenstallingen is verlichting aangebracht. In het ontwerp wordt rekening gehouden met zo weinig mogelijk hoeken in het gebouw, dit in verband met de veiligheid rondom het gebouw.

3 mei 2013 | 970057/20130503

21/90

5 5.1

Bouwfysische uitgangspunten Algemeen

Uit het oogpunt van gezondheid, welzijn en bruikbaarheid en met het doel een gebouw te realiseren waarin duurzaam op plezierige wijze in verbleven kan worden, worden eisen gesteld aan het klimaat dat in het gebouw heerst, het binnenmilieu en de bouwfysische uitgangspunten waaraan voldaan moet worden. De eisen beschrijven een niveau dat volgens de hedendaagse maatstaven van een gebouw verwacht mag worden. De geldende Arbovoorschriften dienen in ieder geval te worden gehanteerd. Over het algemeen wordt gesteld dat het gebruik en de beleving van het gebouw door alle doelgroepen en gebruikers als comfortabel en plezierig moet worden beschouwd. In bouwfysisch opzicht verdienen thermisch comfort, ruimtetemperatuur, ventilatie, luchtbeweging, akoestiek, luchtvochtigheid, daglicht en kunstlicht de nadrukkelijke aandacht.

5.2

Thermisch comfort en ruimtetemperatuur

Voor de diverse bouwdelen/constructies is minimaal de thermische isolatie volgens onderstaande gegevens op te nemen. Minimaal moet voldaan worden aan een 25% lagere EPC-norm dan het bouwbesluit:

Spouwmuren 5,00 m² K/W Isolatieglas 1,20 W/m² K Dakconstructies 5,00 W/m² K Vloeren boven kruipruimten 5,00 m² K/W Het klimaat in een ruimte wordt in thermisch opzicht bepaald door de luchttemperatuur, de stralingstemperatuur, de luchtvochtigheid en de luchtbeweging. Het gebouw dient zodanig te worden ontworpen, dat in het gebouw geen koude of warmte (of tocht) ervaren wordt die zodanig is, dat het functioneren van de gebruiker daardoor beperkt wordt. Er mogen geen hinderlijke temperatuursverschillen ontstaan. Het ontwerp moet zo zijn dat te hoge temperaturen in de zomer zoveel mogelijk beperkt blijven door het op de juiste manier toepassen van bouwmassa, zonwering en ventilatie. In de NEN 7730 wordt gesproken over ‘operatieve’ temperatuur. De operatieve temperatuur is afhankelijk van het gebouw, de gebouwinstallaties, de regelingen en het te verwachten gebruik van het gebouw. Voor de operatieve temperatuur geldt dat deze tijdens de gebruiksuren op werkplekken (meer dan 2 uur zittend werken):  niet meer dan 2% van de gebruikstijd op jaarbasis onder de 18°C mag komen;  niet meer dan 10% van de gebruikstijd op jaarbasis onder de 20°C mag komen;  niet meer dan 10% van de gebruikstijd op jaarbasis boven de 25,5°C mag komen;  niet meer dan 2% van de gebruikstijd op jaarbasis boven de 28°C mag komen. De NEN 7730 is niet van toepassing op zwemzaal, kleedruimten en technische ruimte. De vermelde percentages zijn gecorrigeerd, zodat de gebruikstijd op 52 weken kan worden gesteld (inclusief vakanties). Reeds in een vroeg ontwerpstadium dient te worden nagegaan of ten gevolge van zoninstraling, de aanwezigheid van personen, de interne warmteontwikkeling (waaronder

3 mei 2013 | 970057/20130503

22/90

verlichting, apparatuur en dergelijke) en de systeemkeuze de behaaglijkheidsgrens niet ontoelaatbaar wordt overschreden en/of onderschreden. Voor de meest kritische ruimten en vertrekken dient door middel van temperatuuroverschrijdingsberekeningen (referentiejaar 1995) aangetoond te worden dat het aantal hierboven genoemde uren niet overschreden wordt. Met name ruimten met computers en keukenapparatuur en ruimten met veel mensen vragen om aandacht. Bij nieuwbouw/verbouw/uitbreiding/aanpassing/renovatie dient bij de bepaling van de verwarmingsinstallatie uitgegaan te worden van ontwerp-ruimtetemperaturen. In een wintersituatie bij een buitentemperatuur van -10ºC en een windsnelheid van 5 m¹/seconde en het volledig in gebruik zijn van alle verwarmings- en ventilatie-elementen dienen, berekend conform NEN ISO 7730, de volgende minimale temperaturen bereikt te worden, zoals weergegeven in de voorzieningenmatrix. Voor de ontwerp-buitenluchtcondities dienen de volgende waarden te worden aangehouden: Wintersituatie  Buitenluchttemperatuur: o Ten behoeve van warmteverliesberekening -7°C. o Ten behoeve van verwarmingselement luchtbehandeling -10°C.  Vochtgehalte 0,001 kg/kg droge lucht. Zomersituatie  Buitenluchttemperatuur. o Ten behoeve van luchtbehandelinginstallatie 28°C.  Relatieve vochtigheid 60%. Naregeling per ruimte in de zomer en in de winter 2 oC boven en beneden de setpoint temperatuur. Het warmteverlies berekenen volgens NEN 5066, zoals aangegeven in ISSO publicatie nr. 4, uitgave 1992 en de bijbehorende aanvulling op ISSO publicatie nr. 4 uitgave december 1994. Voor het bepalen van het warmteverlies dient rekening te worden gehouden met infiltratie ten gevolge van de luchtdoorlatendheid van ramen, deuren, gevels en gevelaansluitingen. Een en ander zoals aangegeven in ISSO publicatie nr. 4:  de opwarmtoeslag bepalen aan de hand van de specifieke werkzame massa (SWM) van de gebouwconstructie, de maximale opwarmtijd en de maximale nachtverlaging;  als uitgangspunt voor de opwarmtijd van de ruimten rekenen op een periode van maximaal 3 uur en een maximale nachtverlaging van 5K. Indien niet anders aangegeven dienen de volgende temperaturen, ten behoeve van de warmteverliesberekeningen, voor belendingen te worden aangehouden:  Voor kruipruimten waarbij de begane grondvloer gelijk ligt met de 0°C aan de buitenmuur grenzende grond. Voor vloeren die direct op het aardoppervlak zijn aangebracht:  Tot 2 m1 vanaf de buitengevel  Overige oppervlakken  Voor schachten e.d.

0°C +8°C +5°C

Temperatuurfluctuaties en verschillen tussen ruimten:  De verticale temperatuurgradiënt over 1m moet kleiner zijn dan 4 K.  De horizontale temperatuurgradiënt over 1m moet kleiner zijn dan 10K.

3 mei 2013 | 970057/20130503

23/90

  

Koudeval voorkomen door bijvoorbeeld convectoren onder ramen/deuren aan te brengen met glas hoger dan 1,5 meter. Na de bedrijfstijd dient een minimum temperatuur van 15°C te worden onderhouden. Aangetoond moet worden dat tussen twee willekeurige verblijfsruimten of tussen verblijfsruimten en verkeersgebieden op één bouwlaag, waarvan één verblijfsruimte, een maximale interne warmteproductie en personele belasting heeft en één verblijfsruimte geen interne warmteproductie of personele belasting heeft, geen grotere luchttemperatuurverschillen optreden dan 5˚C, met uitzondering van de ruimten die grenzen aan een centrale hal, vide en dergelijke.

Onderstaande is niet van toepassing op de wedstrijdruimten  Het temperatuursverschil tussen het vloeroppervlak en het gebied tussen 100 mm en 1.100 mm hoogte mag ten hoogste 3˚C bedragen.  De temperatuur van het vloeroppervlak moet tenminste 19˚C en ten hoogste 26˚C bedragen. Voor vloeren boven de buitenlucht moet de vloertemperatuur minimaal 17˚C zijn. Daar waar kinderen op de grond zitten is de temperatuur van de vloer minimaal 22˚C.  Een optredende temperatuurwisseling van 2˚C mag niet binnen een tijdsbestek van één uur plaatsvinden.  In aansluiting op NEN-ISO 7730 worden de volgende grenswaarden gesteld voor asymmetrische straling: o Ten gevolge van een koud (glas)vlak: < 10 K; o Ten gevolge van een warm plafond: < 5 K. Ruimtesoort  Groepsruimte BSO/KDV/PSZ  Slaapruimte  Bibliotheek  Multifunctionele zalen  Ontmoetingsruimte/Horeca/Foyer  Handvaardigheid / Muziek  Wedstrijdruimte (sporthal)  Zwemzaal*  Keuken  Spreekkamer/Vergaderruimte  Kantoorruimte  Toestellenberging  Was- en doucheruimte  Kleedruimte  Entrees (tochtportalen)  Verkeersruimten en garderobes  Toiletten/Verschoonruimte  Magazijn/opslag  Technische ruimte  Andere ruimten, niet bestemd voor langdurig verblijf *Temperatuur in zwemzaal altijd 10C hoger dan watertemperatuur

5.3

Temperatuur (0C) 20 18 20 20 20 20 15-20 26-32 18 20 20 15 20 20 15 18 20 18 15 15

Ventilatie en luchtbeweging

Alle ruimten in het gebouw dienen in voldoende mate geventileerd te worden. De ventilatie in het gebouw dient minimaal te voldoen aan de ventilatie-eisen die zijn omschreven in het Bouwbesluit en in de Arbowetgeving, e.e.a. is nader uitgewerkt in H8.

3 mei 2013 | 970057/20130503

24/90

Aan de luchtsnelheden in de leefzone worden maxima gesteld. De maximale luchtsnelheid moet voldoen aan de maximale grenswaarden volgens de NEN ISO 7730:  Zomer: niet hoger dan 0,23 m/s.  Winter: niet hoger dan 0,16 m/s. Aandachtspunten:  De ventilatie van opbergruimtes voor schoonmaakmaterialen en opstelruimten van kopieermachines en de ventilatie van ICT ruimten (computerruimten) inclusief de ruimte gereserveerd voor de server. Waar nodig aparte afzuiging toepassen bij dergelijke emissiebronnen.  Geadviseerd wordt de verkeersruimten als verblijfsgebied te beschouwen (als dit als zodanig is vastgelegd in het specifieke Technisch PvE) zodat ook daar geventileerd wordt.  De luchtkwaliteit in relatie tot het aspecten fijnstof.  Voor de zwemzaal de luchtkwaliteit reguleren in relatie tot de relatieve luchtvochtigheid en chlorides.

5.4

Vocht

5.4.1 Luchtvochtigheid Ten aanzien van de relatieve vochtigheid gelden voor alle verblijfsruimten, voorzien van mechanische ventilatie, de volgende eisen om een behaaglijke omgeving te handhaven:  Een minimale relatieve vochtigheid van 30%. o Bij voorkeur minimale relatieve vochtigheid van 40%.  Een maximale relatieve vochtigheid van 70%. o Bij voorkeur maximale relatieve vochtigheid van 60%. Een zeer lage (<30%) of zeer hoge (>70%) luchtvochtigheid dient gedurende het jaar zo min mogelijk voor te komen. In ruimten voor berging en opslag, magazijnen en dergelijke, waar met lage ruimtetemperaturen mag worden volstaan, mag de relatieve vochtigheid ’s winters niet hoger worden dan 70%. Er worden bij voorkeur geen voorzieningen in de installaties opgenomen voor het corrigeren van de relatieve vochtigheid. In de serverruimte dient statische elektriciteit door bouwkundige of installatietechnische ingrepen te worden voorkomen. Het hygrisch gedrag dient door middel van een berekening te worden aangetoond en in het ontwerp te worden getoetst.

5.4.2 Inwendige condensatie Het hele gebouw dient zodanig te zijn ontworpen en uitgevoerd, dat bij de aan te houden binnencondities geen oppervlaktecondensatie kan optreden (geen condensatie op ramen, raamkozijnen en dergelijke). Inwendige condensatie moet zoveel mogelijk worden voorkomen en is alleen acceptabel indien gedurende, de zomer, volledige droging van het materiaal optreedt en indien de toegepaste materialen op termijn geen schade van de eventuele condensatie ondervinden. Bij kritische details dienen hiertoe ontwerpberekeningen gemaakt te worden. Er mag geen vochtophoping voorkomen in, of op gebouwonderdelen, constructies of leidingen en dergelijke. Garantie van deze eis dient gedurende de nazorgfase overlegd te worden (bepalingsmethode volgens gewijzigde Glasermethode IBBC- rapport B-89-424, juli 1989).

5.4.3 Condensatie op installaties Oppervlaktecondensatie op onderdelen van technische installaties dient te worden voorkomen, ook onder extreme zomeromstandigheden. Ook inwendige condensatie in isolatiematerialen rond installatieonderdelen is niet toegestaan.

3 mei 2013 | 970057/20130503

25/90

5.4.4 Damptransport De voorkeur bestaat voor toepassing van vochtabsorberende en ademende constructies, zoals spouwmuren van metselbaksteen en geventileerde boeiboord constructies. Alle daken zijn te voorzien van een dampremmende laag van bijvoorbeeld Miofol®. In spouwmuren van de zwemzaal dient vochttransport /- ophoping voorkomen te worden. Boeiboorden/gevelpanelen zijn te voorzien van een dikke speciale PE-folie of worden als sandwichconstructie uitgevoerd. Indien, in verband met de akoestiek, geluidabsorberende voorzieningen worden toegepast aan de binnenzijde van de gevels (bijvoorbeeld ter plaatse van sandwichpanelen), zullen deze voldoende ventilerend dienen te worden aangebracht in verband met eventuele condensatie achter de geluidsabsorberende panelen. De volgende uitgangspunten zijn geldend: Overig:  Ti = 16/22°C dag;  Ti = 3°C lager in de nacht, minimum 15°C;  RV = maximaal 60% dag;  RV = maximaal 70% nacht. Zwemzaal:  Ti = 26/32°C dag;  Ti = 2°C lager in de nacht;  RV = 60% dag;  RV = 70% nacht.

5.4.5 Koudebruggen Een uitwendige scheidingsconstructie moet zodanig zijn, dat de minimale binnenoppervlaktetemperatuur geen aanleiding geeft tot condensatie bij een binnenluchttemperatuur van 20˚C en een relatieve vochtigheid van 40 %. De temperatuurfactor van de binnenoppervlakte van de scheidingsconstructie mag niet lager zijn dan 0,5, een en ander te bepalen aan de hand van de NEN 2778. De minimale binnenoppervlaktetemperatuur moet worden bepaald conform NEN 2778 uitgaande van een buitenluchttemperatuur van -10˚C. Voor warmtegeleidingcoëfficiënten moet worden uitgegaan van genormeerde of algemeen geaccepteerde waarden (NEN 1068, ISSO 21).

5.4.6 Waterdichtheid De waterdichtheid van de gebouwomhulling, inclusief de kruipruimte, moet voldoen aan de eisen zoals deze zijn gesteld in de via het Bouwbesluit van toepassing verklaarde NEN 2778. De gevel mag bij beproeving volgens NEN-EN 86, bij de toetsingsdruk bepaald volgens NEN 3661, geen waterlekkage vertonen. Beglazing, panelen, ramen en kozijnen mogen aan de binnenzijde niet nat worden. Eventueel in de sponning doordringend water moet per gevelvlak naar buiten worden afgevoerd. De waterdichtheid dient bij toepassing van dakterrassen, daklichten, dakopbouwen en doorvoeren en dergelijke te worden gewaarborgd.

5.5

Luchtdoorlatendheid

Het beperken van de luchtinfiltratie en luchtexfiltratie is van groot belang voor een gebouw met veel onderlinge verbonden ruimten. De luchtdoorlatendheid door de totale uitwendige scheidingsconstructie is minimaal 200 l/s per 500m3 netto inhoud (NEN 2686).

3 mei 2013 | 970057/20130503

26/90

Bij de oplevering van het gebouw dient de luchtdoorlatendheid, met behulp van infraroodthermografie en een overdrukproef, te worden gecontroleerd, waarna eventueel corrigerende en/of aanvullende maatregelen moeten worden getroffen. Er dient een goede afdichting van begane grondvloer en kruipruimten gerealiseerd te worden teneinde de emissie van Radon zo laag mogelijk te houden. Bij de materiaalkeuze dient rekening te worden gehouden met de wettelijke eis aan de formaldehydeconcentratie. Aandachtspunten:  Aanvullend kan ten aanzien van de luchtdoorlatendheid als eis worden gesteld dat deze niet meer mag bedragen dan 200 l/s per 3.000 m3 netto inhoud, gebaseerd op de toepassing van de in SBR-publicatie 200 genoemde constructies en de SBR-instructie ”Luchtdicht bouwen”.  Gezien de hoge eisen ten aanzien van energiebesparing, wordt geadviseerd veel aandacht te besteden aan de luchtdichtheid van het gebouw en zoveel als mogelijk te voldoen aan de eisen zoals gesteld door de Rijksgebouwendienst in de Wettelijke eisen en Richtlijnen Rgd (1999).  Ontwerp een compact gebouw en besteed veel aandacht aan deugdelijke kierafdichtingen, dorpelafdichtingen, deuren op kritische plaatsen voorzien van drangers, zorgvuldige detaillering van de diverse (constructieve) aansluitingen, enzovoort.

5.6

Akoestiek en geluidshinder

De ruimten in het gebouw dienen zodanig te zijn ingericht en vormgegeven dat zij, gerelateerd aan de activiteiten waarvoor de ruimten zijn bestemd, een optimale akoestiek garanderen bij een lage en een hoge bezettingsgraad. De spraakverstaanbaarheid dient daarbij de speciale aandacht te krijgen in ruimten waarin voor grotere groepen gesproken wordt. Een goede spraakverstaanbaarheid is onder meer te bereiken door het voorkomen van hinderlijke reflecties, resonanties en echo’s en door toepassing van een geluidsabsorberend materiaal of het verdraaien van een wand. Al bij het vervaardigen van de eerste schetsen, moet rekening gehouden worden met het feit dat er ruimten zijn waar het stil moet zijn en ruimten van waaruit geluidoverlast mogelijk is. Met de gebruiker dienen de kritische activiteiten en ruimten te worden bepaald en vastgelegd. Een goede situering en groepering van de ruimten is ten behoeve van een goede akoestiek en het voorkomen van geluidshinder essentieel. Denk bij het plaatsten van ruimten aan de gevel waar stilte gewenst is (en waar zich geen druk gebruikte buitenruimten van de school bevinden) aan te openen ramen en aan gevels, die geluid kunnen weerkaatsen. Het maximale geluidsniveau bij gesloten ramen dient te voldoen aan de richtlijnen conform de Arbowetgeving + normen NOC NSF. Hinder door lawaai dient in de gebruiksruimten zoveel mogelijk voorkomen te worden. In zijn algemeenheid wordt lawaai in een gebruiksruimte veroorzaakt door lawaai van buiten (verkeer en dergelijke), intern geluid (hinderlijk loopgeluid, geluid van de gebruikers zelf in aanliggende ruimten) of door aanwezige installaties (afvoeren, ventilatiekanalen, CV-installatie) en verplaatsing van meubilair. Met betrekking tot geluidbelasting dient onverkort te worden voldaan aan het gestelde in de Wet Geluidshinder. Na oplevering dient middels metingen, door een onafhankelijke derde, aangetoond te worden dat de voorgeschreven eisen ten aanzien van geluidsisolatie/luchtgeluidsisolatie/contactgeluidisolatie, nagalmtijd, installatiegeluid en geluidemissie gehaald wordt. Deze metingen dienen door opdrachtnemer aan de opdrachtgever te worden overhandigd voor de oplevering. Een andere uitdaging in de zwemzaal is het geluidsdrukniveau veroorzaakt door bezoekers. In recreatiebaden bedraagt dit niveau circa 85 à 95 dB(A). Deze situatie kan zich echter voordoen in periodes van grote drukte en wordt in dat geval als nadeel ervaren. Door vormgeving en het

3 mei 2013 | 970057/20130503

27/90

toepassen van geluidsabsorberende materialen kan het geluidsdrukniveau beperkt worden tot aansprekende resultaten. Belangrijk bij de akoestiek is de leefbaarheid van de ruimten. Voor de Multifunctionele zalen is de 1.000 Hz octaafband de belangrijkste aangezien dit ons spraakgebied is. Het verschil in nagalmtijd met de andere frequentiebanden moet, vooral naar de lage frequenties, zo klein mogelijk zijn.

5.6.1 Luchtgeluidsisolatie De geluidsisolatie tussen ruimten in het gebouw dient zodanig te zijn, dat in een ruimte tijdens de activiteiten waarvoor de ruimte bestemd is, geen overlast wordt ervaren. Hiertoe dienen de bouwkundige voorzieningen zodanig te worden ontworpen en samengesteld, dat constructies voldoende geluidswerend en -isolerend zijn. De werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties mogen de luchtgeluidsisolatie van de scheidingsconstructies niet verzwakken. Zo nodig moeten aanvullende maatregelen worden getroffen in de vorm van akoestische slangen, suskappen over verlichtingsarmaturen, afdichten van doorvoeringen, en dergelijke. Een groot aantal problemen met luchtgeluidsoverlast ontstaat pas geruime tijd ná de ingebruikname van het gebouw, onder andere als gevolg van het doorbuigen van vloerconstructies en de kruip van het beton. Derhalve moet met de detaillering en uitvoering (van met name dak-, wand- en vloerconstructies) hier rekening mee worden gehouden. Extra aandacht verdienen de doorgaande constructieonderdelen, zoals stalen kolommen, balken, niet doorlopende verplaatsbare wanden boven het plafond, doorgaande leidingen, en dergelijke. De aansluitingen moeten blijvend luchtdicht worden uitgevoerd. In de onderstaande tabel staan de meest voorkomende/cruciale combinaties van wanden genoemd (bij een nagalmtijd To = 0,8 sec., zoals gedefinieerd in NEN 5077). Ruimtesoort

Naar verblijfsruimte (Ilu dB)

Naar verkeersruimte (Ilu (dB)

         

Groepsruimte BSO/KDV/PSZ Slaapruimte Bibliotheek (uitleenruimte) Multifunctionele zalen Ontmoetingsruimte / Horeca / Foyer Handvaardigheid/muziek Wedstrijdruimte (sporthal) Zwemzaal Keuken Vergader-, spreekkamer, kantoorruimten, instructieruimten

-10 -10 -10 -5 -12 -5 -10 -10 -8 -10

-25 -25 -25 -14 -20 -14 -20 -20 -10 -20

 

Was- en doucheruimte Kleed-, scheidsrechter- en EHBO-ruimte, wedstrijdleiding Entrees (tochtportalen) Verkeersruimten en garderobes Toiletten/verschoonruimte Magazijn (archief, berging, werkkast) Technische ruimte

-10 -10

-20 -20

nvt nvt nvt nvt -8

nvt Nvt nvt nvt -10

    

3 mei 2013 | 970057/20130503

28/90

Aandachtspunten:  Zo min mogelijk deuren toepassen in wanden die onderdeel zijn van een Ilu eis (zoals kantoren of spreekkamers onderling).  Ter voorkoming c.q. reductie van omloop- en overspraakgeluid moeten de wandconstructies steeds doorlopen tot, en aansluiten op de bovenliggende en onderliggende (dak)vloerconstructies.  Bij toepassing van systeemwanden dient de ruimte boven de wanden, tussen plafond en constructievloer, te worden voorzien van geluidswerende voorziening met gelijke waarden als de scheidingswand. Denk bij verplaatsing van de wanden hier ook aan, neem het op in een handleiding.

5.6.2 Contactgeluidsisolatie De waarde voor contactisolatie-index Ico, zoals gedefinieerd in NEN 5077, dient de volgende maximale waarden te bedragen:  Tussen ruimten voor bewegingsonderwijs/muziek/handvaardigheid/ technische ruimten en stiltevragende verblijfsruimten (met name groepsruimten, kantoor en vergaderruimten): + 10 dB.  Tussen alle overige ruimten onderling: 0 dB.  Vertrekken met hogere geluidsproductie tot 62 dB(A) (printers, servers, werkplaats beheerder en dergelijke: na bronanalyse of in overleg met installatieadviseur. Bij voorkeur in de praktijk 5 dB hogere waarden aanhouden. Met name wanneer ruimten met veel geluidsproductie (technische ruimten, ruimten voor sport, muziek, handvaardigheid) gelegen zijn boven andere ruimten, dient veel aandacht besteed te worden aan (contact) geluidsisolatie en het beperken van overlast naar ondergelegen ruimtes. Een zwevende vloer is een mogelijke oplossing, maar beter is een gescheiden constructie. Uitgangspunten:  Om contactgeluid via de vloerconstructie te voorkomen, dienen trillingsproducerende machines (zoals ventilatoren en luchtbehandelingkasten) trillingsvrij op de vloer opgesteld te worden. Voorts dienen water- en CV-leidingen, alsmede eventuele andere geluidsproducerende apparatuur en/of bouwonderdelen, zodanig aan de constructie te worden bevestigd dat er géén rechtstreekse trillingen op deze constructies kunnen worden overgebracht waardoor schade aan gebouw en installaties worden voorkomen en gebruikers er geen hinder van ondervinden. Aandachtspunten:  Hinderlijke trillingen van de vloer door lopen/bewegen of muziek worden voorkomen (kb kleiner of gelijk aan 0,1).  Onderdelen van een eventuele geluidsinstallatie (de boxen) bij voorkeur niet direct op de vloer of aan de wanden bevestigen.

5.6.3 Nagalmtijd De volgende gemiddelde eisen worden gesteld aan de nagalmtijd, geldend voor lege, ongemeubileerde ruimten per frequentieband. Een en ander conform NEN 5077. In NVN 3438 en normen NOC NSF staan streefwaarden voor geluid met betrekking tot verstoring van communicatie en concentratie (geluidsniveau en nagalmtijd). Ruimtesoort  

Wedstrijdruimte (sporthal ) Multifunctionele zalen

3 mei 2013 | 970057/20130503

Nagalmtijd (s) < 1,6 0,8 – 1,0

29/90

            

Ontmoetingsruimte / Foyer / Kantine / Horeca Zwemzaal Handvaardigheid/Muziek Vergader-, spreekkamer, kantoorruimten, instructieruimten Bibliotheek Groepsruimten KDV/PSZ/BSO Was- en doucheruimte Kleed-, scheidsrechter- en EHBO-ruimte Entrees (tochtportalen) Verkeersruimten en garderobes Toiletten Magazijn (archief, voorraad, werkkast) Technische ruimte

1,0 -1,2 1,6 – 1,8 1,2 – 1,4 0,6 – 0,8 0,8 - 1,2 0,6 – 0,8 nvt nvt nvt nvt nvt nvt nvt

De nagalmtijden berekenen in de ontwerpfase en vaststellen in elk van de octaafbanden met middenfrequenties van 125, 250, 500, 1000, 2000 en 4000 (topfrequentie spraak) Hz. De ontwerpende partijen (adviseur bouwfysica en akoestiek) dienen door middel van berekeningen in de DO-fase aan te tonen dat de nagalmtijden gehaald worden.

5.6.4 Geluid van installaties In verblijfsruimten mogen geen geluiden, veroorzaakt door gebouwinstallaties, worden waargenomen zodanig dat zij activiteiten waarvoor de ruimten bestemd zijn belemmeren. Dit wil niet zeggen dat de installaties niet te horen zijn in de andere (naastgelegen) ruimten. Bij de opzet van het installatieontwerp en de uitvoering van de installaties dient ruim aandacht te worden besteed aan contactgeluid, stromingsgeluid, de opstelling van installaties en aan akoestische maatregelen. De ventilatie moet geruisloos zijn. Buiten gebruiksuren mag, om aan de comforteisen te voldoen, het ventilatievoud verhoogd worden (meer installatiegeluid toegestaan) ten behoeve van nachtventilatie. Let echter op omwonenden. Voor de bepaling van het installatiegeluidsniveau in de verschillende ruimten en de interne luchtgeluidsisolatie, moeten de volgende geluidsoverdrachtwegen meegenomen worden:  Directe geluidsoverdracht via de scheidingsconstructie.  Flankerende geluidsoverdracht.  Omloopgeluid. Uitgangspunten:  De geluidsafstraling van de sanitaire installaties, zoals het doorspoelen van toiletten, moet in de geluidsgevoelige ruimten zodanig worden beperkt dat het ‘onhoorbaar’ is. In andere ruimten mag het achtergrondgeluidsniveau van de sanitaire installaties niet meer dan 35 dB(A) bedragen. Het toelaatbare equivalente geluidsniveau (LAeq) ten gevolge van de gebouwinstallaties en activiteiten binnen het gebouw mag - bepaald over de representatieve bedrijfscondities en bedrijfsperioden – ten hoogste bedragen:

3 mei 2013 | 970057/20130503

30/90

Ruimtesoort                

Wedstrijdruimte (sporthal) Multifunctionele zalen Ontmoetingsruimte / Foyer / Kantine / Horeca Zwemzaal Handvaardigheid/Muziek Keuken Vergader-, spreekkamer, kantoorruimten, instructieruimten Groepsruimten KDV/PSZ/BSO Bibliotheek Was- en doucheruimte Kleedruimte Entrees (tochtportalen) Verkeersruimten en garderobes Toiletten Magazijn (archief, voorraad, werkkast) Technische ruimte

LAeq dB(A) 40 35 35 40 35 40 35 35 35 45 45 45 45 45 45 70

Aandachtspunten:  Het achtergrondgeluidsniveau bij voorkeur 35 dB(A).  De waarden zijn bij voorkeur 5 dB(A) lager.  De laboratoriumwaarden zullen bij vouw-/schuifwanden meestal 15-25% hoger moeten zijn in verband met verliezen door aansluitingsdetails.  Machines, werktuigen, enzovoorts veroorzaken geen geluid meer dan 85 dB(A) of een momentaan geluidsdrukniveau hoger dan 200Pa.  Indien geen nadere geluidseisen zijn gesteld aan het geluid, dat in de nabijheid van de liftschacht gelegen vertrekken optreedt ten gevolge van de in werking zijnde liftinstallatie, dan geldt een maximum van 40 dB(A).  Let op de invloed van flankerende geluidsoverdracht en kieren onder deuren op de berekende geluidsisolatie.

5.6.5 Stoorgeluid van buiten Hierbij dient te worden voldaan aan normen en eisen zoal gesteld in de wet geluidhinder en besluit geluidhinder. Door hieraan te voldoen wordt in verblijfsruimten geen geluidshinder van buiten ervaren. Onderdelen van de gevel mogen geen hinderlijke bijgeluiden veroorzaken, bijvoorbeeld door weersomstandigheden of thermische werking. De werktuigkundige installaties mogen voor de gevels van het eigen gebouw geen hogere geluidsbelasting dan 50 dB(A) veroorzaken. Bij een geluidsbelasting op de gevel > 50 dB(A) zijn aanvullende maatregelen nodig, zoals suskasten, geluidswerende beglazing, et cetera. Deze geluidswering is minimaal 20 dB(A).

5.6.6 Geluidsuitbreiding naar de omgeving Voor de geluidsoverlast, veroorzaakt door de technische installatie in of aan het gebouw naar de gevels van de eventueel omliggende bebouwing, worden de maximaal toelaatbare waarden

3 mei 2013 | 970057/20130503

31/90

aangehouden zoals deze worden vereist in de Wet Milieubeheer en de plaatselijke voorschriften, gemeten op één meter voor de dichtstbijzijnde gevel.

5.6.7 Geluidsproductie uitwendige scheidingsconstructie Eventueel aanwezige uitwendige scheidingsconstructies, de hieraan bevestigde voorzieningen (zonwering, vlaggenmasten, et cetera) en de daarop gemonteerde installaties (schoorstenen, luchtbehandelingskasten et cetera) moeten zodanig geconstrueerd zijn, dat deze geen bijzondere of hinderlijke geluiden maken of in resonantie raken bij wind, neerslag, thermische uitzetting, krimp of andere bewegingen. Ook windgeluid bij kieren en naden in daken en gevels dient te worden voorkomen.

5.7

Daglicht

Voor wat betreft daglichttoetreding, verlichting en uitzicht moet minimaal de Arbo-wet, Bouwbesluit en de normen van NOC NSF worden gehanteerd. In ieder geval moeten alle werkplekken en werkruimten voorzien zijn van directe daglichttoetreding. Het maken van gesloten, inpandige verblijfs- en werkruimten is niet toegestaan. Wel kunnen spreekkamers en vergaderruimten, die slechts korte tijd achtereen door steeds wisselende personen worden gebruikt, inpandig zijn gelegen. De inpandige ruimte altijd voorzien van een raampartij, zijlicht of glazen deur. Met betrekking tot het uitzicht dient voldaan te worden aan de vigerende Arbo-normen. Uitzicht is belangrijk voor de oriëntatie in een gebouw en in de omgeving. Beweging op korte afstand kan als hinderlijk worden ervaren. Uitgangspunten:  Voor de gevel dient te worden gestreefd naar een optimale verhouding tussen daglichttoetreding en zoninstraling, zodat zo min mogelijk aanvullende verlichting nodig is. Hierbij dient gebruik gemaakt te worden van een optimale daglichtsturing.  In verblijfsruimten dient een daglichtfactor te worden gerealiseerd die zo hoog mogelijk is, zonder hinder te veroorzaken. In werkruimten wordt een minimale daglichtfactor (de verhouding tussen de optredende verlichtingssterkte binnen en de verlichtingssterkte op horizontaal vlak in het vrije veld) geëist van 3% op het werkvlak in het midden van de (groeps)ruimte.  De LTA (lichttransmissiefactor) van het glas mag niet onder de 60% liggen. Getint of gecoat glas mag alleen worden toegepast indien voldaan wordt aan de minimale LTA-waarde en indien hetgeen negatieve invloed heeft op het uitzicht en/of spiegelingen van lichtbronnen. Heldere beglazing (HR++ en bij voorkeur Uwaarde ≤< 1,2 W/m²K) met een kleurindex van 95% dient toegepast te worden. Het glas moet een kleurechte weergave bewerkstelligen.  De ZTA (zontoetredingsfactor) dient, afhankelijk van de resultaten van de temperatuuroverschrijdingsberekening, onder de 45% te liggen.  Een verblijfsgebied heeft een daglichtoppervlakte niet kleiner dan 5% van de vloeroppervlakte met een minimum van 0,5 m². Houdt bij het percentage glas als geveloppervlak rekening met de te behalen EPN waarde. NEN 2057 geeft aan hoe de daglichtoppervlakte berekend moet worden. Afstanden tot andere gebouwen en de hoek van inval spelen daarbij een grote rol. Let op: in de wedstrijdruimten geen daglicht volgens NOC NSF, wel volgens KVLO-eisen. Dus wel daglicht in gevel creeren maar volledig kunnen weren d.m.v. screens.  Draag zorg voor een gelijkmatige lichtinval.  Direct zonlicht en/of normaal daglicht dient zodanig de ruimten van het gebouw binnen te vallen dat het geen hinder veroorzaakt tijdens werkzaamheden die normaliter in de betreffende ruimte worden uitgevoerd. De situering van het (digitale) bord dient bijvoorbeeld zodanig te zijn dat er geen/weinig direct zonlicht opvalt. Kijkend naar de bordwand bij voorkeur van links komend daglicht. Direct invallend hinderlijk zonlicht kan geweerd worden.

3 mei 2013 | 970057/20130503

32/90



Tegenlichtsituaties, hinderlijke reflecties, spiegelingen en/of verblindingen moeten zoveel mogelijk worden beperkt.

Aandachtspunten: met als doel een zo hoog mogelijke benutting van de daglichttoetreding gelden de volgende aanbevelingen:  Pas hoge ramen toe, waardoor het daglicht zo diep mogelijk in de ruimte kan doordringen.  Beperk zo mogelijk de diepte van de ruimte.  Plaats verblijfsruimten bij voorkeur met hun grootste afmeting aan de gevel.  Ontwerp ruimten zodanig dat werkplekken nabij ramen geplaatst kunnen worden.  Pas lichte kleuren toe in de ruimten (wanden, vloeren, plafonds).  Pas glas toe met hoge lichttoetredingsfactor, echter zodanig dat werk aan beeldschermen hierdoor niet wordt gehinderd.

5.8

Windhinder en windgevaar

De opzet van het gebouw moet zodanig zijn dat geen hinder en gevaar ontstaat van de windsnelheid in en rond het gebouw. Tijdens het ontwerp van het gebouw en de (speel)terreinen moet hieraan ruim voldoende aandacht worden besteed. Zeker wanneer dakpannen worden toegepast moet het gebouw getoetst worden op luchtwervelingen, aangezien aan de lijzijde van het gebouw dakpannen kunnen afwaaien. Om het aspect windhinder/-gevaar toetsbaar te maken, dienen de volgende toetsingswaarden (gedefinieerd naar de kans P op een bepaalde windsnelheid) aan te worden gehouden (op basis van de in ontwerp zijnde normering ten aanzien van wind): Windhinder P(Vped > 5 m/s)

Activiteitsniveau I

Activiteitsniveau II

Activiteitsniveau III

G G G M S

G G M S S

G M S S S

< 0,025 0,025 – 0,050 0,050 – 0,10 0,10 – 0,20 > 0,20

G = Goed M = Matig S = Slecht Activiteitsniveau I = Doorloopgebied Activiteitsniveau II = Wandelgebied Activiteitsniveau III = Zitgebied Windgevaar P(Vped > 15 m/s)

Kwalificatie (gebied onafhankelijk)

0,000 0,000 – 0,002 0,002 – 0,005 > 0,005

Geen gevaar Acceptabel Nog net toelaatbaar Gevaarlijk

3 mei 2013 | 970057/20130503

33/90

6

Bouwkundige werken

De bouwkundige werken dienen zodanig te zijn ontworpen, uitgevoerd en opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd.

6.1

Algemeen

In dit hoofdstuk zijn uitgangspunten en aandachtspunten geformuleerd die gespecificeerd per bouwdeel een prestatieniveau aangeven, waarmee in het ontwerpstadium en bij de verdere planuitwerking rekening moet worden gehouden. Deze punten zullen in overleg met de in te schakelen adviseur voor de technische installaties en de architect nader moeten worden uitgewerkt.

6.2

Fundering

De volgende NEN-normen zijn van toepassing op de fundering; NEN 5950, 6700, 6702, 6722. In verband met flexibiliteit dient de funderingsconstructie een vrije indeelbaarheid van het gebouw niet te belemmeren. Aanvullend op het Bouwbesluit, waarin eisen aan met name de sterkte van constructies worden gesteld, wordt de taakstelling meegegeven om ook andere mogelijke gebreken in de fundering niet op te laten treden. De keuze van de constructieve opzet wordt primair aan de ontwerper over gelaten. De opdrachtgever is verantwoordelijk voor het uitvoeren van een grondonderzoek en sonderingonderzoek. Op basis van dit onderzoek dient de ontwerper de constructieve opzet van de fundering te bepalen. Zwemzaal: De fundatie voor de zwemzaal is specifiek. Hiervoor dient de fundering (bassins en kelderruimten) in hoofdzaak samen te worden gesteld uit betonvloeren en betonwanden, die voldoende dikte hebben om opdrijven bij hogere grondwaterstand tegen te gaan (vloeren zijn zgn. ballastvloeren) eventueel ondersteund met trekpalen. Voorts is voor de voorbouw aan een betonnen balkenraster gedacht als funderingseenheid teneinde een begaanbare kruipruimte voor onderhoud aan leidingen e.d. te creëren. Daar waar nodig, dienen de vloeren te worden geïsoleerd. In de aansluiting kelder of bassinwand/vloer een kimstrip op te nemen om incidentele lekkage te voorkomen. Tevens dienen voldoende dilataties met dilatatieslabben aangebracht te worden om ‘werking’ van de wanden en vloeren mogelijk te maken. De fundering zoveel mogelijk uitgevoerd in beton en waar mogelijk met 20% betongranulaat als grindvervanger. De kelders ten behoeve van de zwemwaterinstallaties en dergelijke worden geheel uitgevoerd in beton en dienen waterdicht te zijn. Vloerwandaansluitingen dienen waterdicht te zijn, het toepassen van een kimstrip is vereist. Daar waar in het werk beton wordt gestort dient deze te worden betrokken van een erkende betonmortelcentrale. Van toepassing is de VBC 1984, laatste uitgave, voor in het werk gestorte constructies. De hoeveelheid wapening wordt door en voor rekening van de aanbieder ontworpen en vastgesteld, afwijkingen op de wapeningshoeveelheden zijn niet verrekenbaar.

6.3

Kruipruimte

Kruipruimten kunnen tot een noodzakelijk minimum worden beperkt. Uitgangspunt daarbij is wel dat aanwezige leidingen onder de vloeren altijd bereikbaar en droog dienen te zijn voor het plegen

3 mei 2013 | 970057/20130503

34/90

van onderhoud. Kruipruimten dienen altijd aan twee zijden te zijn ontsloten, goed geventileerd en te voldoen aan de Arbo wet- en regelgeving. Uitgangspunten:  De kruipruimten hebben een vrije hoogte van tenminste 650 mm (bij voorkeur 900 m).  Alle delen waar leidingen lopen onderkruipbaar maken door kruipgaten in de balken of vloerluiken. De kruipruimte dient goed bereikbaar te zijn ten behoeve van ontstoppen van leidingen en inspectie. Pas geïsoleerde kruipluiken toe (minimale afmetingen kruipgaten en vloerluiken 400 x 700 mm). Deze kruipluiken goed verspreid over het gehele gebouw projecteren zodanig dat de afstand tot installatieonderdelen maximaal 20 meter is, maar deze mogen niet in verblijfsruimten of in doorgangen voorkomen. Let op de eisen ten aanzien van luchtdichtheid.  Manshoge technische ruimte om het bad  De kruipruimte zwak ventileren (natuurlijke ventilatie), droog (indien mogelijk) en vorstvrij aanleggen. Drainage dient aangelegd te worden bij hoge grondwaterstand en/of bij slecht waterdoorlatende grondlagen.  De bodemafsluiting van de kruipruimte uitvoeren met minimaal 10 cm schoonzand. Ondergrondse doorvoeringen door gevels zijn waterdicht. Aansluitingen bij gevels mogen niet gevoelig zijn voor zettingen.  De installatieonderdelen in de kruipruimten dienen te allen tijde droog te blijven.

6.4

Constructie

Het gebouw dient een uniforme en marktconforme hoofdconstructie te hebben ten behoeve van de uitwisselbaarheid. Specificatie van het beton- en/of staalskelet dient plaats te vinden op grond van het ontwerp en de hierin gehanteerde stramienmaten. Bij de maatvoering wordt uitgegaan van een modulaire opzet. De draagconstructie bel emmert de functionaliteit en herindeelbaarheid niet. Er gelden daarbij de volgende richtlijnen voor afzonderlijke constructies:  Bij toepassing van een staalskelet dienen de kolommen in alle zwemruimten en kleedruimten minimaal 45 cm vrij van de vloer op poeren te worden geplaatst. Kolommen dienen rondom zichtbaar en bereikbaar te zijn voor het plegen van onderhoud;  Bij toepassing van een houtskelet dienen de kolommen in alle zwemruimten en kleedruimten minimaal 45 cm vrij van de vloer op poeren te worden geplaatst. Kolommen dienen rondom zichtbaar en bereikbaar te zijn voor het plegen van onderhoud. Eikenhouten sloffen dienen niet te worden toegepast in verband met uitlogen;  Bij toepassing van een betonskelet worden de kolommen bij voorkeur niet behandeld. Aansluitingen van wanden op beton te allen tijde flexibel uit te voeren met een daarvoor geschikte kit. Bij prefab betonkolommen moet de stortzijde niet zichtbaar zijn;  Vanwege de luchtvochtigheid en de daarin aanwezige chloorverbindingen wordt aandacht gevraagd voor de diverse hulpconstructies en ophangvoorzieningen van onder andere de installaties, de plafonds e.d. en staalconstructies (bouten en moeren). Deze voorzieningen dienen met de juiste materialen te worden opgehangen en afgemonteerd;  In de wedstrijdruimten (sporthal/zwemzaal) dienen de kolommen zoveel mogelijk vlak in de wand te zijn opgenomen conform normen NOC NSF. De afwerking van constructies in alle ruimten en kleedruimten zal volgens een nader op te stellen verfadvies van Sigma Coatings, Wijzonol, VeVeo coatings, of gelijkwaardig worden uitgevoerd. Bij staalconstructies uit te gaan van een voorbehandeling met zink compound en een afwerking van voldoende dikte, in kleur en afgestemd op de condities in de ruimtes. Aandachtspunten:  De verdiepings- en dakvloeren bij voorkeur uitvoeren als balkloze vloeren opdat de ruimte tussen onderkant vloer en verlaagd plafond optimaal gebruikt kan worden.

3 mei 2013 | 970057/20130503

35/90





6.5

Het gebouw is bij voorkeur per stramien flexibel indeelbaar. De stramienen en stramienmaten dienen zodanig gekozen te worden dat overal vertrekken van verschillende grootte, passend binnen het gewenste huisvestingsconcept, gemaakt kunnen worden. Bij voorkeur stramienen met een veelvoud van 1,8 m¹ toepassen. Constructiedelen (vloeren en constructiedragende wanden) bij voorkeur uitvoeren in steenachtige materialen (systeemvloeren en –wanden of in het werk gestort beton) in verband met warmteaccumulatie maar ook geluidsisolatie.

Vloeren

De vloer is opgebouwd uit een ruwe constructieve vloer met daarop een dekvloer en vloerafwerking. De toe te passen isolatiematerialen dienen CFK-vrij te zijn en moeten vallen onder de Brandvoortplantingsklasse I.

6.5.1 Constructieve vloer De vloeren en de vloerafwerkingen van binnen- en buitenruimten moeten in overeenstemming zijn met de functie en het gebruik van de desbetreffende ruimte. De vloer moet voldoende massa en stijfheid hebben om geluidsoverlast tijdens leswisselingen of in een ‘open’ plattegrond te voorkomen. Daarnaast heeft een zware vloer ook een warmte accumulerend vermogen. Het draagvermogen van het gebouw dient rekening te houden met de specifieke vloerbelasting die bij de functies van de ruimten horen. Sterkte eisen, gelet op de activiteiten in de ruimte, zijn nader te bepalen in overleg met de gebruikers. Door middel van een berekening dient aangetoond te worden of de nuttige vloerbelasting overschreden wordt. Op basis hiervan zo nodig de constructie plaatselijk verzwaren. De keuze van toepassing van vloeren wordt overgelaten aan het inzicht van de ontwerper, waarbij deze rekening moet houden met de geldende voorschriften en het toepassingsgebied. Bij toepassing van vloeren zonder kruipruimte dient eerst een goede en ‘niet water opnemende’ isolatielaag met PVC-folie tegen optrekkend vocht te worden aangebracht alsmede een vochtscherm ter voorkoming van optrekkend vocht in de vloeren. Zwemzaal Beweegbare bodem wedstrijdbassin: In het wedstrijdbassin een beweegbare bodem op te nemen van 25 x 9 m. Volgens de geldende richtlijnen. De diepte wordt elektronisch traploos aangegeven. De bodem te voorzien van zwembadbelijning. Bediening uitsluitend mogelijk met zicht op de bodem in functie. Ten behoeve van de aanwezige sta-randen in de bassins de nodige voorzieningen in/aan/bij deze bodems. Ten behoeve van de beweegbare bodem met bijbehorende schakelkast, schakelapparatuur etc., dienen voor de bediening van de apparatuur de benodigde kabelgoten en kabelaanleg geleverd, gemonteerd en bedrijfsvaardig te worden aangesloten op de schakelkasten en de standaanduidingsdisplays. In overleg met de leverancier van de beweegbare bodem dient het geheel bedrijfsgereed en zeker te worden opgeleverd. Compleet met schakelkasten, bedieningskasten, schakelaars en diepte aanduidingen. Voorzieningen mindervalidenlift: Ter plaatse van het bassin voorzieningen aan te brengen ten behoeve van een mindervalidenlift. Ook de lift dient te worden meegenomen. Aandachtspunten: Voor de veranderlijke belasting, bij voorkeur de volgende waarden aanhouden, zie ook onderstaande tabel:

3 mei 2013 | 970057/20130503

36/90



Circulatieruimten, kantoorruimten, algemene groepsruimten o 2,5 kN/m²  Wedstrijdruimte/Sporthal o 4,0 kN/m²  Ontmoetingsruimten: o 4,0 kN/m²  Archiefruimten; o 10,0 kN/m²  Specifieke opstellingen (technische ruimten): o nader te bepalen Plaatsen waar bulkgoederen zoals pallets met kopieerpapier worden opgeslagen verdienen extra aandacht.

6.5.2 Vloerafwerking De keuze voor de vloerafwerking dient in overleg tussen de opdrachtgever, gebruikers en architect te worden bepaald, waarbij – gelet op de functie en het gebruik van de desbetreffende ruimte – moet worden gelet op een aantal algemeen geldende (praktische) uitgangspunten, zoals:  Onderhoudsvriendelijk, onderhoudsarm, schoonmaakaspecten/reinigbaarheid.  Stroefheid/antislip.  Vochtbestendigheid.  Sterkte en weerstand tegen indrukken.  Representativiteit.  Beperk het aantal naden en voegen zoveel als mogelijk.  Kras- en splintergevoeligheid.  Duurzaamheid en slijtvastheid (onder andere met betrekking tot verrijdbare bureaustoelen en rolstoelgebruikers).  Antistatische en antiallergische eigenschappen.  Stofgevoeligheid (de vloerafwerkingen mogen geen hinder opleveren voor cara- en astmapatiënten).  Weerstand tegen chemicaliën (bestand tegen zwakke zuren, basen, oxiderende stoffen, detergenten, oliën en vetten), schoonmaakmiddelen, et cetera.  Akoestische (geluiddempende) eigenschappen (wanneer een ruimte groter wordt, wordt het belang van geluiddempende eigenschappen steeds belangrijker).  Brandwerendheid (lage rookproductie en voldoen aan brandvoortplantingsklasse 5).  Kleur, kleurreflectiewaarde en structuur.  Kosten.  Esthetische aspecten.  Eisen GGD.  Normen NOC NSF. Pas over het algemeen harde vloerbedekking en/of projecttapijt toe. In aanvulling op bovenstaande, worden de volgende eisen gesteld aan de verschillende soorten vloerafwerking: Harde vloerbedekking

Tegelvloer

Minimale dikte 2,5 mm, dikker in zwaar belaste zones. Uitvoering met gelaste naden en afgekit langs de wanden, scheur overbruggend en dergelijke. Bij toepassing op de begane grondvloer een vochtscherm toepassen, zodat optrekkend vocht en vochtschade wordt voorkomen. Dubbel gebakken, oppervlakte hardheid > 6, slijtweerstand > 205 mm², wateropneming < 3%. Geen ongeglazuurde tegels toepassen. Voegwerk uitvoeren met een harde gesloten structuur. Schrobputten opnemen, zorg voor voldoende afschot en alleen op plaatsen waar de vloer regelmatig nat wordt, anders staan de stankafsluiters droog. Daar waar natte ruimten

3 mei 2013 | 970057/20130503

37/90

Cementdekvloeren

Gietvloeren

Projecttapijt Schoonloopmat / droogloopmat

Schraaproosters / zwart rubber ringmatten

aansluiten op droge ruimten een drempel tussen beide ruimten plaatsen. Vloertegels vanaf het blote voeten gebied voldoende antislip volgens de voorschriften, R11 in wasruimten, R10 in kleedruimten Afschot minimaal 10 mm per strekkende meter, bij voorkeur naar goten welke verdiept liggen en langs de wanden van de ruimten zijn geprojecteerd; De nodige dilatatiestippen en voegen opnemen ter voorkoming van scheurvorming; Inwendige hoekaansluitingen flexibel afwerken; Achter al het tegelwerk een vochtscherm ter voorkoming vochtdoorslag; Voegvulling op basis epoxymortel geschikt voor het toepassingsgebied. Toepassing van kleuren en patronen volgens inzicht ontwerper. Na overleg en goedkeuring opdrachtgever. Vloertegels: vereiste stroefheidwaarde naar gebruik van de ruimte één en ander gebaseerd op WHVZ en de Duitse DiN norm voor zwembaden en de NOC NSF norm voor de sporthal met nevenruimten; Alle tegelwerken worden symmetrisch verdeeld, alsmede de ornamenten en doorvoeringen op/door de vloeren. Tegels kleiner dan een halve tegel mogen niet worden toegepast. In te werken roosters, afvoerputten, vloerpotten en ogen zoveel op tegelmaat en vlak ingewerkt; Van alle vloertegels worden bij oplevering reserve tegels verlangd; Tegelwerk wordt opgeleverd met schoonmaakadvies bijgeleverd. Bij tegelvloer ook dubbel hard gebakken linttegel toepassen. Monoliet afgewerkte (gevlinderde) cementdekvloeren worden ingestrooid en stofvrij behandel en voorzien van een slijtlaag van kwartsiet of carborundum. Afgekit langs de wanden, geen voegen, scheur overbruggend, elastisch, e.d. De vloer dient vloeistofdicht te zijn, door-en-door gekleurd. Eventueel schrobputten opnemen, zorg voor voldoende afschot en een stankafsluiter. En voorzien van een holle plint voor een goede afsluiting tussen wand en vloer. In het algemeen toegepast in keukens, sanitaire/toiletruimten incl. voorruimte, pantry’s, werkkasten en overige "natte" ruimten zoals bij aanrechten. Project kwaliteit voor zwaar gebruik. Bij entrees en tochtportalen, zware kwaliteit, verwisselbaar, minimale lengte 4 meter per mat en dat over de volledige breedte van het tochtportaal, rekening houden met verdiepte vloergedeelten. Uitgaande van Coral o.g. Bij entrees en toegangsdeuren van vervuilende ruimten, uitneembaar, voorzien van afwatering, lengte bij voorkeur 4 a 5 meter.

Aandachtspunten:  Waar regelmatig verkeer van zware transportmiddelen voor komt, dient de vloerafwerking speciaal bestand te zijn tegen hieruit voortkomende mechanische beschadigingen.  Toepassing van (stof)dorpels en treden moeten zoveel mogelijk worden vermeden. Onder de entreedeuren een hardstenen dorpel voorzien van neuten. Binnendorpels zijn alleen noodzakelijk tussen droge en natte ruimten. De dorpels zijn bij voorkeur bol of aan beide zijden aflopend.  In verband met het onderhoud gaat de voorkeur er naar uit dat de vloer voor een deel tegen de wanden oploopt.  Vloerafwerkingen moeten doorlopen onder verplaatsbare binnenwanden.

3 mei 2013 | 970057/20130503

38/90



 

  

 

Door zoveel mogelijk dezelfde vloerbedekking te gebruiken, worden de exploitatiekosten zo laag mogelijk gehouden. Als meerdere materialen worden gebruikt moeten meerdere schoonmaakmiddelen en technieken worden toegepast en ingekocht. Naden in de afwerking moeten, indien noodzakelijk, op logische, weinig belaste plaatsen worden aangebracht. De bovenkant van op elkaar aansluitende afgewerkte vloeren of vloergedeelten moet stroken, ook bij verschillende afwerkingsmaterialen. Vloeren die in de was moeten (bijvoorbeeld linoleum) mogen niet aansluiten op vloeren die dat niet hoeven (tapijt). Inwendige hoekaansluitingen flexibel afwerken; Snijkanten van tegels zoveel mogelijk voorkomen; Rekening te houden met het toepassen van de nodige hulpstukken. Ter plaatse van de zwemwatergoten een barrière te voorzien ter voorkoming van menging van zwemwater en schrobwater; In het tegelwerk de nodige markeringstegels voor de diverse zwemsporten. Let op: bij een overgang tussen tegelvloer en schoonloopmat en het reinigen van het tegelwerk met een schrobmachine, dat de schoonloopmat niet nat gereinigd wordt.

Zwemzaal De perrons langs de bassins zijn volledig betegeld. Het uit te voeren tegelwerk dient aan het volgende te voldoen:  Vloertegels, maatvoering en soort volgens inzicht ontwerper;  Vloertegels dienen slijtvast te zijn;  Vloertegels voldoende antislip volgens de voorschriften;  Afschot minimaal 10 mm per strekkende meter, en bij voorkeur naar goten welke enigszins verdiept liggen ten opzichte van de vloertegels en langs de wanden van de zwemruimten zijn geprojecteerd;  De nodige dilatatiestippen en flexibele voegen opnemen ter voorkoming van scheurvorming Bassins  Vloeren voorzien van vloertegels (bassintegels) moduulmaat 125 x 250 mm, kleur wit of blauw;  De nodige tegels voor aanduiding van de zwembanen volgens voorschrift;  De vloertegels dienen te worden gelegd in een mortelbed ‘vol en zat’. Kalkuittreding van de mortel mag niet optreden;  Aan de zetmortel worden eisen gesteld ten aanzien van hechting en waterdichtheid. Aan de mortel dienen daarvoor toeslagmiddelen te worden toegepast geschikt voor het toepassingsgebied;  Het voegwerk uitvoeren op basis van een epoxyvoegmortel geschikt voor het  toepassingsgebied;  In het vloertegelwerk de nodige markeringstegels voor de diverse zwemsporten en zwemoefeningen;  In het tegelwerk de nodige RVS vloerpotten zwemwaterroosters op tegelmaat aan te brengen. De tegels zullen voldoen aan het volgende:  Alle tegels welke worden toegepast zijn van een eerste soort;  Het gehele tegelwerk wordt vakkundig gelegd in een speciebed volgens nader aan te geven verwerkingsvoorschriften en mortelsamenstellingen;  Alle toe te passen vloertegels dienen goed reinigbaar te zijn met normale reinigingsmiddelen en reinigingsmaterieel  Vloertegels: vereiste stroefheidwaarde naar gebruik van de ruimte één en ander gebaseerd op WHVZ en de Duitse DiN norm voor zwembaden en de NOC NSF normen voor alle overige sport en nevenruimten;  Alle tegelwerken worden symmetrisch verdeeld, alsmede de ornamenten en

3 mei 2013 | 970057/20130503

39/90

   

doorvoeringen op/door de vloeren. Tegels kleiner dan een halve tegel mogen niet worden toegepast. In te werken roosters, afvoerputten, vloerpotten en ogen zoveel op tegelmaat en vlak ingewerkt; Van alle vloertegels worden bij oplevering voldoende reserve tegels verlangd; Tegelwerk wordt opgeleverd met schoonmaakadvies bijgeleverd; Achter al het tegelwerk een vochtscherm ter voorkoming van vochtdoorslag; Voegvulling op basis van epoxymortel geschikt voor het toepassingsgebied.

Wedstrijdruimte van de sporthal De sportvloer in de sporthal dient minimaal te voldoen aan de ISA norm – Klasse 1. De reflectiefactor van de vloer ligt tussen de 0,25 en 0,40. De ondervloer dient te voldoen aan de norm ISA-M14, waarbij de hoogteligging maximaal +/- 10 mm mag afwijken van het gemiddelde. De vlakheid dient daarbij te voldoen aan de eis van een maximale afwijking van 3 mm onder een rij van 3 m1. Voor het aanbrengen van de sportvloer wordt daarom een cementdekvloer van minimaal klasse D 30 gevraagd in de dikte 40mm. De sportvloer wordt voorzien van de volgende speelveldbelijning, die is aangebracht volgens de ISA-U-1-110 norm:  1 x combiveld (zaalvoetbal, zaalhockey, handbal, korfbal e.d.);  3 x breedte volleybalveld;  1 x centre court volleybal;  3 x oefenveld basketbal (breedte richting) / 1 veld per 1/3 haldeel  1 x centre court basketball (15 * 28);  9 x badmintonveld; Dansvloer Bij de keuze van een 10 x 10 m¹ ‘dansvloer’ (bijvoorbeeld in 1 van de multifunctionele zalen) deze vloer uitvoeren naar een nader te bepalen houten/pvc/kunststof vloer die geschikt is voor dans.

6.6

Buitenwanden en buitenwandafwerkingen

Er wordt gekozen voor de toepassing van duurzame en onderhoudsvriendelijke materialen. Deze keuze hoeft zich niet te beperken tot redelijk goed baksteen met verbijzonderingen, maar kan ook bestaan uit andere materialen welke voldoend aan de dezelfde uitgangspunten. De materiaalkeuze en de wijze van detailleren dienen zodanig te zijn, dat bij een zeer beperkte onderhoudsinvestering, vervuiling en degradatie van kwaliteit nauwelijks kan optreden gedurende een periode van 40 jaar. Het noodzakelijke onderhoud alsook het schoonmaken kan op een eenvoudige wijze worden uitgevoerd. Voorzie het gebouw bij de aansluiting op het maaiveld van vandaalbestendig en onderhoudsvrij materiaal. De gevel is bestand tegen vandalisme. In dit kader dient ook extra zorg te worden besteed aan de constructies en detailleringen van zonweringen, hemelwaterafvoeren, et cetera. Denk aan de draairichting van openslaande ramen en de effectiviteit van ventilatieroosters bij de keuze voor zonwering. Materialen zijn bestendig tegen mechanische beschadigingen, mogelijkheden tot het beklimmen worden voorkomen en er wordt een anti-graffiticoating aangebracht (onderste 3 m1), met vijf jaar garantie. Gemetselde geveldelen afdoende dilateren en zodanig dimensioneren dat er achter de buitenschil een goed geventileerde spouw ontstaat van minimaal 30 mm. Aan de gevelwanden worden hoge eisen gesteld ten aanzien van materiaaldichtheid, vormvastheid, brandvoortplantingsklasse, thermische eigenschappen, warmte-isolatie, geluidswering en vandaalbestendigheid. Er wordt aandacht besteed aan vochtwering, luchtdoorlatendheid, condensatie en ventilatie. Het ontstaan van koudebruggen wordt voorkomen. Ook geluidswering en warmte-isolatie verdienen royale aandacht. De warmteweerstand van de gesloten gevelconstructies (Rc) moet minimaal 5,0 m² K/Watt bedragen. Voorkomen van scheurvorming in wanden ten gevolge

3 mei 2013 | 970057/20130503

40/90

van krimp, zetting, etc. Aandacht wordt gevraagd voor het voorkomen van vochtaccumulatie in de gevelopbouw. Via berekening zal de juistheid van gemaakte keuzes van de ontwerper dienen te worden aangetoond in de fase van Definitief Ontwerp. De binnenspouwbladen dienen aan de interieurzijde vlak afgewerkt te worden ter plaatse van mogelijke wandaansluitingen. De plaats van onder andere convectoren, kabelgoten en stopcontacten zijn aandachtspunten. Kabelgoten bij voorkeur aan gevelzijde. Let bij de toepassing van vensterbanken op het onderhoudsaspect. Vensterbanken moeten functioneel zijn (plaatsen van planten, tentoonstellen van werk, als werkblad, aflegvlak) en worden (bij voorkeur) niet op zithoogte geplaatst. Vensterbanken zijn van een glad materiaal en zijn niet geprofileerd. Randen en richels worden zoveel mogelijk voorkomen. De posities van de losse en vaste inrichting vroegtijdig in het project met de gebruikers bespreken op basis van functionele uitgangspunten en voorstellen van de architect. Metselwerk: bij toepassing van gevelmetselwerk minimaal de kwaliteit B3 toepassen. Bij toepassing van spouwmuren zorgdragen voor een goede en blijvende isolatie met voldoende spouwruimte zonder mortelbaarden en dergelijke. De buitenzijde van de binnenspouw licht vertind. Waar mogelijk uitwendige hoeken afronden Gevelpanelen: bij toepassing van metalen gevelpanelen dienen deze niet tot aan het maaiveld te reiken. De minimale afstand tussen maaiveld en metalen gevelpaneel bedraagt 2m. Dergelijke panelen toepassen met inbegrip van de bijbehorende (speciale) hulpstukken, waterkeringen, waterslagen en profielen. De panelen zijn dan aan de buitenzijde minimaal voorzien van een plastisolcoating en aan de binnenzijde van een interieurcoating, geschikt voor toepassing in zwemruimten en of sportruimten. De panelen verdekt bevestigen. Buitenwandafwerking: eventuele luifelranden en boeiboorden bij voorkeur uitgevoerd in volkern kunststof. De achterzijde van het boeiboord wordt voorzien van een dampremmende laag en isolatie.

6.7

Gevelopeningen en kozijnen

Voor het voorkomen van inloop van vuil en nattigheid verdient het toepassen van een luifel of een andere vorm van een afdak de voorkeur. Een andere oplossing is de deurpartij terugleggen in de gevel. Breng boven de ingang enkel een smalle luifel aan zodat gebruikers bij slecht weer niet uitgenodigd worden om exact voor de ingang te gaan staan waardoor deze geblokkeerd wordt als uitgang dan wel een rokersplek creëert. De hoofdentree moet zodanig zijn geconstrueerd dat er géén tochtverschijnselen via de entreehal kunnen ontstaan. Derhalve dient de entree van een tochtsluis of soortgelijke voorziening voorzien te zijn (dit voorkomt daarnaast ook inwaaien van vuil en zand). Daarnaast het toepassen van elektrische schuifdeuren met mogelijkheid tot sluitvolgorde regeling i.v.m. winterstand. Alle (hoofd-)toegangsdeuren dienen van een zware massieve kwaliteit te zijn en goed bestand tegen (mechanische) beschadiging. Daar waar nodig voorzien van schopplaten, ook in de horeca. Achter alle buitendeuren een deurvastzetter en buffer aanbrengen, een en ander in zeer degelijke en duurzame uitvoering. Op de buitendeuren deurdrangers met ’vertragingsmechanisme’ en deurvangers aanbrengen. De vrije doorgang van de (hoofd)entree is minimaal 1.000 mm x 2.300 mm (bxh) en drempelloos ten behoeve van integrale toegankelijkheid. Daarbij zijn deze deuren zowel binnen als buiten met drukknoppen te openen door rolstoelgebruikers. De andere deuren hebben een minimale breedte

3 mei 2013 | 970057/20130503

41/90

van 850 mm. In- en uitgaand verkeer in de verkeersruimten wordt gescheiden door bijvoorbeeld het gebruik van dubbele deuren. Er worden geen buitentrappen toegepast. Bij de entree is de bestrating van goede afwatering voorzien. Aan het eind van de vluchtmogelijkheden in een gebouw worden vluchtdeuren geplaatst. Deze vluchtdeuren zijn voorzien van een panieksluiting en zijn niet vanaf de buitenkant te openen. In verband met inbraakpreventie dienen de ramen op de begane grond van binnenuit te worden beglaasd. De beweegbare delen in de kozijnen worden van binnenuit aangebracht. Let bij de plaatsing van te openen ramen en ventilatieroosters op de positie boven verkeerswegen en speelterreinen. Per verdieping bij voorkeur minimaal één raam aanbrengen dat op eenvoudige wijze als verhuisraam dienst kan doen. Eventueel ten behoeve van verhuizingen ook op de verdiepingen een dubbele deur opnemen die uitkomt op een verkeersruimte met aan de binnenzijde een valbeveiliging en gedegen sluitwerk. De daglichtopeningen in de gevel moeten voldoende zijn om de minimaal vereiste oppervlakte per ruimte te halen (daglichttoetreding). Daarnaast geldt als uitgangspunt dat het percentage glas in de gevel van verblijfsruimten minimaal 50% is. Glas heeft een oppervlakte van maximaal 3 x 2 m1. Pas bij voorkeur, in verband met het voorkomen van glasbreuk en letsel, geen glas toe onder 40 cm boven vloerniveau. De daglichtopeningen worden zo hoog mogelijk in de gevel aangebracht, zodat het daglicht zo diep mogelijk in de verblijfsruimten doordringt. Alle binnen- en buitenbeglazingen in ruimten waar kinderen komen of breukgevaarlijke plaatsen worden uitgevoerd als veiligheidsbeglazing conform NEN 3569 bij toepassing van:  Glasvlakken van 0 tot maximaal 85 cm boven vloerniveau.  Glasvlakken (ter plaatse van een ontsluitingsweg) van 0 tot maximaal 140 cm boven vloerniveau. Aan de gevels gesitueerde ruimten worden voorzien van te openen ramen (draai-kiep-sluitsysteem en vastzetinrichting met traploze borging) conform regels Bouwbesluit, tenzij het openen van ramen niet is toegestaan (bijvoorbeeld in verband met de geluidsbelasting op de gevel of vanwege het klimaatsysteem). Van de oppervlakte gevelopeningen is in groepsruimten bij voorkeur minimaal 50% te openen. De te openen ramen zijn gelijk verdeeld over de gevel. Op de begane grond wordt in het kader van vandalismebestendigheid bij voorkeur inbraakwerend glas (klasse A1, DIN 52290) toegepast of beter. De openbare ruimten worden voorzien van zo weinig mogelijk te openen ramen (inbraakpreventie). De te openen ramen zijn voorzien van sloten. De dikte van het toe te passen glas dient te worden gekozen overeenkomstig het gestelde in NEN 3567, NEN 3568, NEN 3569 en NEN 3599. Op basis van de uitkomsten van een beveiligingsonderzoek dient te worden vastgesteld in welke ruimten (naast de locaties waar de regelgeving dit reeds voorschrijft) gelaagd glas moet worden toegepast. Aandachtspunten: De navolgende punten dienen in acht te worden genomen (geldt tevens voor openingen in binnenwanden):  Let bij detaillering van openingen in de buitenwanden op inbraakveiligheid.

3 mei 2013 | 970057/20130503

42/90

       



 

Stem ventilatievoorzieningen en (buiten)zonwering op elkaar af (pas op met naar buiten draaiende draai-, kiep- en klepramen). Plaats ventilatieopeningen niet achter de buitenzonwering zodat ventilatielucht in de zomer niet onnodig wordt voorverwarmd, maar voorkom dat de zon toch naar binnen schijnt. Plaats roosters en ramen optimaal om tocht en koudeval te voorkomen. Let bij plaatsing van ramen en deuren op het vermijden van omloopgeluid. Vermijd tocht en trek in ruimten bij het openen van ramen zoveel mogelijk. Vermijd de mogelijkheid voor gebruiker van het gebouw om uit het raam te hangen of te klimmen, bijvoorbeeld door de uitvoering als kiepraam. Doorvalbeveiliging is benodigd bij trappen, bordessen en vides. De bereikbaarheid van binnenglas is essentieel bij atria, vides en trappenhuizen. Zorg dat alles onder de wanden en daken van glas water- en reinigingsmiddel bestendig is. Een droge methode om glas te reinigen bestaat niet. Zorg voor toegang van materieel, voldoende draagvermogen van vloeren en ruimte voor het manoeuvreren met en het plaatsen van apparatuur ten behoeve van te reinigen binnenglas bij atria, vides en trappenhuizen. Glasdeuren voorzien van deurduwers of horizontale taststrook over de gehele breedte. Gladde deur- en raamkozijnen, afgewerkt met materiaal dat goed reinigbaar is.

Kozijnen: aluminium buitenkozijnen en houten binnenkozijnen zijn het uitgangspunt. Kunststofkozijnen kunnen overwogen worden. Indien wordt gekozen voor kunststofkozijnen gaat de voorkeur uit om de entreedeuren i.v.m. gevoeligheid voor beschadigingen uit te voeren in hardhout. Eventuele houten kozijnen en ramen, alsmede onderdelen daarvan, leveren onder Komo-certificaat. De kozijnen dienen een 10 jarig verzekerde garantie te hebben op droog blijvende verbindingen. Zwemzaal: alle buitenpuien van aluminium, in een gekleurde uitvoering. De profielen hebben een koudebrug-onderbreking. Wanneer de puien grenzen aan de zwemzaal zijn deze geschikt voor de toepassing in zwembaden. De deklaag op basis van een poeder epoxycoating welke de meest geschikte keuze is voor de toepassing in zwembaden. De sponningen in de kozijnen volgens de voorschriften. In het bijzonder geldt dit voor de sponningen in brandvertragende puien en de puien met isolatieglas, die een afwijkende maatvoering vereisen. De buitenpuien te voorzien van de nodige stelkozijnen met slabben, loodstroken, tochtprofielen, ankers en dergelijke. De entree is opgebouwd uit een tochtportaal van voldoende lengte met automatisch schuivende deuren. Multifunctionele zalen en muzieklokalen: voor de multifunctionele zalen en de muzieklokalen dient de luchtgeluidsisolatie voor de deuren en kozijnen 60 dB(A) te zijn. Om deze isolatie te behalen dienen mogelijk dubbele deuren toegepast te worden. Eventuele dichte panelen uitgevoerd in sandwichconstructie, slag/stootvast en afgestemd op het toepassingsgebied. De panelen geplaatst overeenkomstig de droge methode van beglazingen. Deuren: de deuren met glasopeningen uitvoeren in aluminium. De sloten en scharnieren uitgevoerd in aluminium en/of roestvast staal. Als sluitsysteem worden al deze deuren voorzien van een cilinderslot of druppelsysteem. De vluchtdeuren voorzien van speciaal sluitwerk afgestemd op de functie en volgens voorschrift van de brandweer. Het hang- en sluitwerk in de buitengevel voldoet aan klasse 3, conform politiekeurmerk Veilig Wonen. Het sluitsysteem is een gecertificeerd slotensysteem. Beglazing: in de gevelpuien isolatieglas toepassen, waar nodig voorzien van gecoat, gehard, gelaagd of veiligheidsglas, conform de NEN 3596. Het type glas afgestemd op het klimaat en doel van de betreffende ruimte waarbij onder andere de sponningdiepte is aangepast. In alle publieksruimten is het binnenglas (ook in de buiten gevel) tot een hoogte van 2 m in een gelaagde of geharde

3 mei 2013 | 970057/20130503

43/90

uitvoering, naast eventuele andere specifieke eisen vanwege brandveiligheid e.d. In de wedstrijdruimten van de sporthal altijd gelaagd en gehard glas toepassen. Draadglas dient niet te worden toegepast. Waar nodig dient glas met voldoende geluidsisolerende opbouw toegepast te worden. Speciale aandacht is gevraagd bij het toepassen van beglazing bij de zwemzaal en de wedstrijdruimte van de sporthal in verband met hinder door spiegeling / reflectie. Hier de beglazing 1 tot 3 graden schuin in het kozijn plaatsen of het kozijn scheef plaatsen.

6.8

Daken

De keuze voor de dakvloer is afhankelijk van de kosten en van bouwfysische en constructieve aspecten. Uitvoering wordt mede bepaald door het ontwerp voor nieuwbouw, verbouw, uitbreiding, aanpassing en renovatie. De dakvloeren dienen ten behoeve van bouwfysische kwaliteit met nadrukkelijke voorkeur uitgevoerd te worden in steenachtige materialen: gasbeton of prefab. Als er een stalen dak wordt toegepast, is het voor de constructie en de detaillering van belang rekening te houden met de onderdelen die hieraan bevestigd moeten worden, zoals plafonds, geluids- en verlichtingsapparatuur, beamers, borden en overige installatievoorzieningen. De warmteweerstand van de dakconstructies (Rc) moet minimaal 5,0 m2 K/W bedragen, berekend volgens de NEN 1068 “Thermische isolatie van gebouwen – Rekenmethode”. De materiaalkeuze van de dakisolatie dient te worden afgestemd op eventuele eisen van de verzekering en de lokale brandweer. De dakconstructies moeten worden gerealiseerd met een blijvend alzijdige afschot van bij voorkeur 16 mm/m1 (minimaal 10 en maximaal 30 mm1). Als dakopstanden worden toegepast dienen deze voldoende hoog te zijn (minimaal 120 mm) en de binnen het dakoppervlak gelegen opstanden moeten minstens 30 mm hoger zijn dan de dakranden langs de gevel. Accumulatie van water (op platte daken) dient te worden voorkomen. Ten behoeve van de bereikbaarheid van installaties op het dak, tegellooppaden en valbeveiliging conform NEN-EN 795-klasse E opnemen. Goten dienen eenvoudig bereikbaar te zijn voor inspectie en onderhoud. De daken moeten dusdanig worden afgewerkt dat deze weinig onderhoud vragen. Randafwerkingen en goten vragen veel aandacht bij het ontwerp en de uitvoering van daken. Aansluitingen dakbedekking met gevelelementen en dergelijke voorzien van loodslabben of soortgelijke oplossingen. Dakaansluitingen beperken in aantal en zodanig detailleren dat de dakbedekking eenvoudig vervangen kan worden. Dakvlakken niet groter dan 200 m² (eventueel doormiddel van dakcompartimentering). Dakbedekking op platte daken dient eenvoudig te vervangen en recyclebaar te zijn. De daktoegang is van een inbraakwerende kwaliteit. Hetzelfde geldt voor eventuele daklichten. Lichtkoepels op kwetsbare plekken, zowel ten aanzien van wateroverlast als inbraak en vandalisme, vermijden. De daklichten construeren met volledige thermische onderbreking en de totale warmteweerstand moet tenminste overeenstemmen met de buitenbeglazingen (een U-waarde van maximaal 1,2 W/ m²K). Er mag in géén geval condensatie optreden tegen de onderkant van de daklichten. Lichtkoepels en lichtstraten dubbelwandig uitvoeren. Let bij een ongunstige zonnestand op verblinding. Daken die in het zicht vallen dienen ordentelijk te worden ingedeeld en uitgevoerd. Indien zonnecollectoren worden toegepast, dienen deze esthetisch in het dakvlak te worden ingepast. In het zicht komende dakdelen dienen glad en strak te zijn en te blijven. In principe geldt het dak als

3 mei 2013 | 970057/20130503

44/90

vijfde gevel en dient het toepassen van dakkappen en installatiedelen tot een noodzakelijk minimum te worden beperkt. LBK’s afschermen met een bouwkundige gevelconstructie. De keuze van de dakafwerking is ontwerpafhankelijk. Bij toepassing van platte daken mogen deze worden voorzien van PVC-dakbedekking, een dubbele laag bitumen dakbedekking (bij voorkeur EPDM membraam dakbedekking) of een metalen dakafwerking met een lange levensduur. De verdere opbouw kan een geprofileerde stalen dakbeplating zijn. Op deze dakbeplating wordt aangebracht:  Een interieurcoating (alleen op zichtdelen);  Een dampremmende laag;  De isolatieplaten circa 140 mm dik worden geparkeerd;  Dakbedekking. Zie NL SfB-code 47 Dakafwerking; (witte/lichte kleur waar mogelijk)  (Grind belasting). In de zwemzaal moeten de dakplaten geschikt zijn voor toepassing in een dergelijke warme en vochtige omgeving met een verhoogd risico van inwerking/aantasting door chloride verbindingen in de lucht. Bijzondere aandacht wordt gevraagd voor het voorkomen van vochtaccumulatie in de dakconstructie. Met name vanwege de hoge luchttemperatuur en hoge vochtbelasting van het gebouw buiten de gebruiksuren vanwege energiebesparing vraagt dit punt bijzondere aandacht. De gevraagde garantie geldt voor het totale dakpakket (Zie NL SfB-code 47). Plakplaten zijn van lood of koper en worden verdiept in de dakbedekking ingewerkt. De nodige ‘overstorten’ op te nemen, passend in het gevelbeeld. Op alle dakafwerkingen dient een verzekerde garantie te zijn van minimaal tien jaar tegen lekkage, afwaaien, blaas- en plooivorming.

6.9

Binnenwanden en binnenwandafwerking

6.9.1 Binnenwand Bij de keuze van het type binnenwand dient onder andere in beschouwing te worden genomen:  Functionaliteit.  Investeringskosten.  Demontage- en verplaatsingskosten.  Geluidsisolerende kwaliteiten.  Schoonmaakonderhoud.  Gevraagde bouwfysische eigenschappen.  Veiligheidsaspecten. De keuze van het soort wand wordt verder bepaald in overleg met de gebruiker. In verband met flexibel gebruik en het samenvoegen van ruimten vanwege multifunctioneel gebruik, kan worden gekozen voor flexibele (panelen) wanden en schuifwanden. Paneelwanden van tenminste 42 dB (inclusief hogere laboratoriumwaarde) toepassen. Vanwege de hoge kosten dienen deze wanden alleen daar te worden toegepast waar ze ook daadwerkelijk een meerwaarde leveren en waar ze werkelijk worden gebruikt. Ook de flexibele wanden dienen onderhoudsarm te worden uitgevoerd. Schoonmetselwerk: binnenwanden van de alle sport gerelateerde ruimten waar mogelijk als schoonmetselwerk uitvoeren. De uitwendige hoeken afronden met r=100 mm, en geen bezande stenen gebruiken. De keuze voor schoonmetselwerk als binnenwand wordt gedaan vanwege de uitstraling van het schoonmetselwerk en het beperkte onderhoud. Uitgangspunt is het toepassen van

3 mei 2013 | 970057/20130503

45/90

bak- of betonsteen. Aansluitingen op vloeren, anders dan tapijt, met tegelplint vlak in de wand ingewerkt. Vuilmetselwerk: uitsluitend uitvoeren in bak- of betonsteen. Het toepassen van kalkzandsteen is niet toegestaan. Sanitaire wanden (wisselcabines, toiletten) mogen zijn uitgevoerd in volkern kunststof. Scheidingswand wedstrijdruimte sporthal: 2 Standaard Tre-no-mat scheidingswand, ophijsbaar in de sporthal. Deze deelt de hal in drie delen op 1/3 – 1/3 – 1/3 verhouding. Altijd goed aansluitend aan de bovenzijde van de dakplaten/dakconstructie in verband met geluidslekken; dit geld ook voor de tribune waar dit dient door te lopen en tegen de vertickale wanden (aansluiten in nissen tegen hoogpolige vloerbedekkingen). Paneelwand: in het gebouw worden meerdere paneelwanden opgenomen. Paneelwanden worden aangebracht tussen de horeca/foyer en de sporthal/mf-zaal. De wanden worden opgehangen aan de bovenconstructie zodat een vloerrail niet noodzakelijk is. De tussenwanden zijn flexibele scheidingswanden. De wanden zijn opgebouwd uit verschillende panelen. De panelen worden geparkeerd langs de muur wanneer de ruimtes zijn samengevoegd. De volgende luchtgeluidsisolatie word gehanteerd: Wand multifunctionele zalen/wedstrijdruimte sporthal: 60 dB(A); Wand overige ruimtes: 42 dB(A). De verbinding tussen vloer en paneelwand en plafond en paneelwand en vaste wand en paneelwand dient kierdicht te zijn. Aan de verbinding worden dezelfde geluidseisen gesteld. Uitgangspunten:  Dragende binnenwanden dienen te worden uitgevoerd in schoonmetselwerk of beton. Situeer dragende wanden zoveel mogelijk bij de kernen (trappen, liften en sanitaire groepen). Het is de bedoeling zo min mogelijk binnenwanden dragend uit te voeren in het kader van flexibiliteit.  De gekozen niet-constructiedragende binnenwanden moeten betrekkelijk eenvoudig, en tegen een lage investering te verwijderen, of beter nog verplaatsbaar te zijn waarbij overlast van stof en afvalmaterialen worden beperkt. Scheidingswanden dienen voldoende sterk te zijn om krachten, die vanuit het specifieke gebruik van ruimten te verwachten zijn, op te nemen. Hierbij mogen geen blijvende visuele vervorming of andere vormen van schade plaatsvinden, dit houdt bijvoorbeeld in dat binnenwanden pas worden geplaatst nadat de vloerbedekking is gelegd.  Binnenwanden sluiten altijd aan op het bouwkundige plafond. Wanneer er een verlaagd plafond is, kunnen de wanden aansluiten op dit plafond maar dient de ruimte tussen verlaagd plafond en bouwkundig plafond afgesloten te worden met een geluidswerende voorziening. Wanneer een dergelijk geluidswerende voorziening wordt toegepast, dient deze voorziening (inclusief aansluitingen) tenminste dezelfde waarde te hebben als de geluidswering van de binnenwand zelf. Doorvoeringen door binnenwanden worden geluidsisolerend afgedicht. Doorvoeringen of openingen in brand- en rookscheidingen worden zoveel mogelijk voorkomen en in ieder geval voorzien van brandwerende afdichting en/of voorzien van brandkleppen.  Installaties worden in de wand aangebracht, bij voorkeur in de buitengevel of in de dragende kernen en gevoed vanuit het plafond. Dit betreft zowel aansluitpunten als wandcontactdozen, data-aansluitingen, schakelaars en afvoeren. Geen opbouw toepassen in gebruiksruimten. Eventueel worden gesloten kabelgoten toegepast.  Scheidingswanden in natte en sanitaire ruimten volkern wandsystemen, uitvoering op RVS pootjes.

3 mei 2013 | 970057/20130503

46/90

 





Binnenwanden in de kleed + wasruimten uitvoeren in massieve gemetselde wanden. Bij toepassing van metalstudwanden of stucwerk is het gewenst op scherpe hoeken in de verkeerszones metalen hoekprofielen aan te brengen om het kapot stoten van de hoeken te voorkomen. Hoekprofiel aanbrengen tot een hoogte van minimaal 1 meter vanaf vloerafwerking. Op plaatsen waar gedrang mogelijk is zo min mogelijk glas toepassen. De glasoppervlakken op deze plaatsen zo klein mogelijk houden en beneden de 40 cm boven de vloer geen glas toepassen. Bij gebruik van glas in separatiewanden moet naast het veiligheidsaspect rekening worden gehouden met voldoende gesloten wandoppervlakte voor het plaatsen van hoge interieurdelen, zoals kasten.

6.9.2 Binnenwandafwerking De binnenwandafwerking moet aansluiten bij het gebruik. Afwegingscriteria bij de keuze van een wandafwerking zijn:  Onderhoudsvriendelijk, schoonmaakaspecten /reinigbaarheid.  Vochtbestendigheid / niet hygroscopisch  Sterkte en weerstand tegen mechanische beschadigingen.  Representativiteit en esthetische aspecten  Splintergevoeligheid.  Duurzaamheid en vandaalbestendigheid.  Akoestische (geluiddempende) eigenschappen.  Brandwerendheid.  Kleur en structuur.  Veiligheid.  Kosten.  Eisen met betrekking tot hygiëne, bijvoorbeeld de Warenwet, de Arbo-wet en de HACCP-eisen. Definitieve keuze voor wandafwerking in overleg met gebruikers te bepalen en wordt op ruimtenivo aangegeven in de voorzieningenmatrix. Uitgangspunten:  Natte en sanitaire ruimten (ook toiletten, douche- en kleedruimten) zijn voorzien van afwasbaar materiaal (wandtegels) tot boven het bouwkundig plafond. Wandtegelwerk wordt niet strokend aangebracht. Er wordt gekozen voor een symmetrische verdeling. De resttegel mag nooit kleiner zijn dan een halve tegel. Wandtegels beginnen boven de holle plint altijd met een hele tegel. Wandtegels toepassen achter wastafels, gootstenen en pantry’s, en in werkkasten achter de uitstortgootsteen. Beëindiging van tegelwerk en uitwendige hoeken worden voorzien van een metalen tegelhoekprofiel. Uitwendige hoeken voorzien van inwendige stoot/hoekstrip, inwendige hoeken flexibel afwerken. Aansluitingen met het sanitair worden afgekit. Achter al het tegelwerk een vochtscherm ter voorkoming vochtdoorslag. Voegvulling op basis epoxymortel, geschikt voor het toepassingsgebied. Aansluiting wand/vloer door middel van holplinttegels met de nodige hulpstukken. Bij oplevering de nodige reserve tegels te leveren. Alle tegels welke worden toegepast zijn van een eerste soort. De ornamenten en doorvoeringen op/door tegelwanden en vloeren zijn te plaatsen op kruisingen van voegen en in uitzonderingsgevallen in het midden van een tegel. De ornamenten dienen logisch te zijn verdeeld, bij voorkeur symmetrisch.  Voorkom het gebruik van vooruitspringende delen, versieringen, richels, randen, leidingen en dergelijk zoveel mogelijk.  Brandblussers en –haspels worden ingebouwd in verzonken wandnissen en voorzien van een deur.  Schakelaars en wandcontactdozen worden ingebouwd en zijn van degelijke, stootbestendige en slagvaste kwaliteit.  Kolommen worden zoveel mogelijk naar binnen gewerkt, dus niet zichtbaar aan de gangzijde.

3 mei 2013 | 970057/20130503

47/90



Kies voor een vlak plintprofiel of sanitaire plint. Deze plint wordt altijd toegepast bij de overgang van wand naar vloer, ook bij kolommen, trappen en harde ruwe muren (ter voorkoming van beschadiging door schrobzuigmachines).

Zwemruimten Ter voorkoming van een akoestisch ‘te harde ruimte’ dient het tegelwerk in de zwemzaal beperkt te zijn. In het algemeen geldt dat, daar waar kans bestaat voor veel opspattend water, de wanden of delen daarvan zijn voorzien van tegels. In ieder geval zijn de wanden aansluitend op de perrons in de zwemzaal betegeld tot 450 mm hoogte vanwege het spat- en schoonmaakwater. De aansluiting van wand- en vloertegels doormiddel van een tegelplint met afgeronde aansluithoek. De rest van de wanden is niet hygroscopisch van aard. Bassins  Wanden voorzien van wantegels (bassintegels) moduulmaat 125 x 250 mm, kleur wit of blauw;  In de kopwanden de nodige antisliptegels bij de keerpunten;  In de kopwanden de nodige tegels voor aanduiding van de zwembanen;  De wandtegels dienen te worden gezet ‘vol en zat’. Kalkuittreding van de mortel mag niet optreden;  Aan de zetmortel worden eisen gesteld ten aanzien van hechting en waterdichtheid. Aan de mortel dienen daarvoor toeslagmiddelen te worden toegepast geschikt voor het toepassingsgebied;  De tegels met de nodige hulpstukken e.d. opnemen, uitsluitend afgeronde (uitwendige) hoeken toepassen. Scherpe hoeken mogen niet voorkomen. Daar waar nodig de diepte aanduidingtegels voorzien; Plinten Ter plaatse van tegelvloeren waar geen wandtegels worden toegepast, wordt de wand voorzien van een vlak in de wand liggende tegelplint. Plinttegels gelijk aan vloertegels ter plaatse. Ter plaatse van tapijt en/of linoleum wordt de wand afgewerkt met houten plinten: Meranti 9 x 45 mm. Aandachtspunten:  De wanden in alle ruimten die vrij toegankelijk zijn voor gebruikers dienen bij voorkeur tot 1.200 mm (bij voorkeur 2.000 mm of deurhoogte) van een onderhoudsarme, niet eenvoudig te beschadigen, nat afneembare, makkelijk schoon te maken wandcoating voorzien te zijn.  Spuitwerk bij voorkeur niet toepassen. Wandafwerking bij voorkeur vinyl- glasvezelbehang met sauswerk en afschrobbare coating, HPL, glas of baksteen/betonsteen.  Op de aansluiting van wanden op vloeren altijd plinten toepassen, bij voorkeur in donkere kleur (met uitzondering van aansluiting wandtegel - vloertegel).  Wandafwerking in trappenhuizen afstemmen op intensief gebruik. Pas robuust materiaal toe zoals tegel- of metselwerk.  De afwerking van de wanden is licht van kleur voor de gelijkmatigheid van de verlichting en ter voorkoming van hinderlijke helderheidsverschillen. De diffuse lichtreflectiefactor (r) van de afwerking van de binnenwanden is 0,5 bij een vervuilingsfactor van 10%.

6.10 Binnendeuren en kozijnen De dagmaat van deuropeningen is minimaal 850 x 2.300 mm (bxh), conform het Bouwbesluit. Bij intensief te gebruiken deuren of bij bijzondere functies is de dagmaat groter, denk hierbij aan de hoofdentree, magazijnruimten, liften en bergingen. Bij de laad- en losplaats voor leveranciers wordt rekening gehouden met het gebruik van laad- en losapparatuur: de breedte van de deuren is dan tenminste 2 x 900 mm¹. Een ander uitgangspunt is de rolstoeltoegankelijkheid. Pas altijd stompe massieve deuren toe met harde kunststof coating/toplaag.

3 mei 2013 | 970057/20130503

48/90

De gewenste gangbreedte wordt voornamelijk bepaald door het aantal personen dat gebruik maakt van de gangen tijdens de leswisselingen en wordt afgestemd op de mogelijkheden van vlotte afwikkeling van dit verkeer. In het ontwerp worden de volgende maten aangehouden voor het berekenen van de vrije doorgang van de gangen: Omvang personen  < 80 personen  80 – 150 personen  >150 personen

Vrije doorgang (m1) 2,0 2,5 3,0

De breedteafmetingen van de gangen, alsmede de aanwezige trappen, moeten voorts voldoen aan de door de bouw- en woningtoezicht gestelde eisen. Zij zijn afgestemd op de praktische gebruiksomstandigheden en moeten minimaal te voldoen aan de ITS-eisen. Voor diverse ruimten is het van belang dat vanuit de algemene ruimte kan worden waargenomen wat er binnen gebeurt. De toegangsdeuren tot deze ruimten hebben een zijlicht aan de slotzijde van de deur (over de volle hoogte). Alle deuren met glasopening zijn voorzien van gelaagd / gehard veiligheidsglas (conform NEN 3569). Afstemming met gebruikers welke ruimten dit betreft. Vanwege de gewenste transparantie en de noodzakelijke daglichttoetreding is de gangzone (met werk- en speelplekken) voorzien van ramen in de binnenwanden tussen aan gevelgrenzende ruimten en gangzone met een minimaal glaspercentage van 20%. Hierbij wordt rekening gehouden met het feit dat de hoeveelheid glas van invloed is op de exploitatiekosten van het gebouw. Hoe meer glas, hoe hoger de exploitatiekosten. Aandachtspunten:  Voorkom schade door het opendraaien of stoten van deuren door toepassing van stootdoppen en drangers. Deze mogen het gebruik niet hinderen.  Bij voorkeur binnendeuren uitvoeren als massieve deur (volkern) met hardkunststoffen toplaag (HPL), tenminste uit te voeren in stootvast materiaal met een onderhoudsvrije afwerking. Pas hardhouten kantlatten toe. Deuren waar grote kans is op mechanische beschadiging of vervuiling door gebruik van voeten, worden voorzien van goed reinigbare schopplaten.  Indien voltransparante deuren worden toegepast, wordt op ooghoogte (denk ook aan de kinderen en rolstoelers) een markering in een contrasterende kleur aangebracht.  Probeer te voorkomen dat deuren te dicht bij elkaar liggen. Houdt bij het bepalen van de positie en draairichting van deuren rekening met een optimale inrichtingsmogelijkheid van de ruimte en het goed bereikbaar houden van de lichtschakelaar.  Deuren bij voorkeur niet voorzien van vloerpotten/vloerscharnieren in verband met onderhoudsgevoeligheid, tenzij de deuren weinig belast worden. Ruimten < 55 m² deur naar binnen- of buitendraaiend; ruimten > 55 m² deur naar buitendraaiend, een en ander afhankelijk van plattegronden, eisen brandweer, vluchtrichting, et cetera. Bij eventuele lesruimten bij voorkeur naar buiten draaiende deuren toepassen. De draairichting van de toegangsdeuren (en ramen) van de wedstrijdruimte van de sporthal dient nooit de zaal in te draaien. Deuren die de gang indraaien dienen 180 draaicirkel te hebben. Ter plaatse van de deuren naar andere ruimten, met uitzondering van ontmoetingen met natte ruimtes, geen dorpels aanbrengen. Kozijnstijlen in natte/sanitaire ruimtes, evenals kleedruimten, dienen door middel van voorzieningen vochtbestendig uitgevoerd te worden bijvoorbeeld met natuurstenen neuten of vrij van de vloer blijvende stijlen.

3 mei 2013 | 970057/20130503

49/90

Kozijnen: De binnendeurkozijnen mogen worden uitgevoerd in hout al dan niet verduurzaamd. De toe te passen duurzaamheidsklasse is klasse 1. Vanwege het schoonmaken alle kozijnen met de stijlen circa 10 cm vrij van de vloer te houden. Ter plaatse de tegelplinten onder de kozijnstijlen doorzetten. Uitsluitend ter plaatse brandvertragende kozijnen/puien en eventuele houten buitenkozijnen neuten en hardstenen dorpels toepassen. Voor een aantal ruimten dienen de kozijnen voorzien te zijn van extra kierdichting en valdorpels in verband met de gewenste geluidsisolatie. Afwerking: Houten kozijnen in de werkplaats voorbehandeld met een totale droge laagdikte van 60 mμ. In het werk op juiste wijze nog in twee gangen de dekkende verf opbrengen volgens voorschrift, tot een totale droge laagdikte van 100 mμ. Beglazing: Binnenbeglazing te voldoen aan de gestelde eisen met betrekking tot rook- en brandwerendheid, zover toegepast op brandscheidende wanden. De binnenbeglazing bestaat uit veiligheidsglas, gehard of gelaagd glas al naar gelang de plaatsing en de geldende normen. Deuren zwembad: Alle binnendeuren van de zwemaccommodatie uitgevoerd in kunststof, van het fabrikaat Kupan o.g. De overige binnendeuren ontwerpafhankelijk en al dan niet voorzien van een kunststof toplaag. Bij toepassing van dergelijke deuren dient een dergelijke toplaag kras en stoot vast te zijn. Alle deuren worden voorzien van bijbehorend hang- en sluitwerk, RVS kwaliteit, waarbij het sluitwerk kan worden uitgevoerd door middel van een druppelsysteem. Waar nodig de voor het bereiken van de vereiste geluidwering dubbele kierdichting en valdorpels toepassen, dan wel dubbele deuren.

6.11 Plafonds De hoogtes van ruimten dienen gerelateerd te zijn aan de omvang en de functie van de ruimten. De kwaliteit en de vormgeving van de plafonds of plafondafwerkingen dienen aan te sluiten bij de specifieke gebruiksfunctie van de ruimte. Plafonds toilet en personele kleedruimten: Toiletruimten en personele kleedruimten een gipsvinylplafond. Plafond overige kleedruimten: In alle overige kleedruimten worden bij voorkeur Heraklith systeemplafonds aangebracht, te weten fijndradig. Akoestisch plafond zwemzaal: Indien in de zwemzaal geen plafonds worden toegepast dient rekening te worden gehouden met het toepassen van akoestische panelen bestaande uit bijvoorbeeld Heraklith (type F, fijndradig) platen. Op deze platen komt minimaal 80 mm extra steenwol ten behoeve van de akoestische eigenschappen. Bij de verdere uitwerking wordt het benodigd oppervlak van deze panelen dan nader berekend (kosten ontwerper). De plafonds in de douches van het zwembadgebouw worden bij voorkeur uitgevoerd in volkern kunststof platen. Deze zijn het meest bestendig tegen het vochtige klimaat. Voor het overige waar mogelijk verlaagde systeemplafonds aanbrengen (als het klimaatconcept dat toelaat) met uitzondering van:  Technische ruimten.  Bergingen (afhankelijk van eventueel weg te werken leiding tracés).  Werkkasten (afhankelijk van eventueel weg te werken leiding tracés). Daarnaast zijn enkele algemene eisen te noemen:  Hoge akoestische waarde van de systeemplafonds. Apart aandachtspunt is geluidsdemping naar bovenliggende verdiepingen.

3 mei 2013 | 970057/20130503

50/90

               

Uitgangspunt is een gelijkwaardige afwerking van kantoorruimten en lesruimten. Bestand tegen schommelingen in temperatuur. Kleur. Voorkoming van geluidslekken (bij verlaagde plafonds) ter plaatse van binnenwanden die geluidsisolerend moeten zijn. Brandveiligheid. Hoge vormvastheid in verband met een hoge relatieve vochtigheid tijdens de vakantieperiode in koudere jaargetijden, daarom geen minerale vezelplaten toepassen. Hoge vormvastheid van het ophangsysteem waardoor ‘doorhangen’ wordt voorkomen. Vochtbestendig in sanitaire ruimten. Bij later schilderen moet de geluidsabsorptie gehandhaafd blijven; Reflectie (bij donker plafond treedt lichtverlies op), tevens kunnen hinderlijke lichtcontrasten optreden bij tegen het plafond gemonteerde lichtarmaturen. Voorkoming van stofophoping. Eisen met betrekking tot de erboven geplaatste installatietechnische voorzieningen. De toiletten mogen niet voorzien worden van uitneembare plafonds, maar zij dienen vaste plafonds te hebben. Goede uitneembaarheid ter plaatse van installatie(onderdelen) (pas uitneembare zones toe). Balvast in wedstrijdruimten sporthal en zwemzaal en ook in kleed- en wasruimten. Dit geldt ook voor installatietechnische voorzieningen zoals armaturen in deze ruimten. Stootvast en vandaalbestendig in de publieksgebieden.

Aandachtspunten:  Houd voldoende ruimte tussen het verlaagde en bouwkundige plafond ten behoeve van het aanbrengen van kabels, leidingen, et cetera. Daarbij dient ook rekening te worden gehouden met toekomstige uitbreidingen, met name op die plekken waar al veel kabels, kanalen en leidingen aanwezig zijn.  Het verlaagde plafond maakt een flexibele plaatsing van binnenwanden mogelijk, bij voorkeur op stramien.  Er zijn zo weinig mogelijk sprongen in de plafondhoogte.  Verlichtingsconstructies (in- of opbouw) worden voorgelegd in verband met de bereikbaarheid.  Pas in een gebouw zoveel mogelijk dezelfde plafondtegels toe van een standaardformaat.

3 mei 2013 | 970057/20130503

51/90

De volgende vrije hoogtes ten opzichte van de vloerafwerking dienen minimaal gerealiseerd te worden: Ruimte                

Wedstrijdruimte van de sporthal Multifunctionele zalen Zwemzaal Ontmoetingsruimte / Foyer / Kantine / Horeca Keuken Groepsruimten KDV/PSZ/BSO Bibliotheek Muziek/Handvaardigheid Vergaderruimte / kantoor / spreekkamers / instructieruimten Was- en doucheruimte Kleedruimte, Scheidsrechter, EHBO / Wedstrijdleiding Entrees (tochtportalen) Verkeersruimten en garderobes Toiletten Magazijn (archief, voorraad, werkkast, bergingen) Technische ruimte

Vrije hoogte (m) 7,0 4,0 4,5 3,2 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,8 2,6 2,6 Ntb

6.12 Trappen en hellingen De bouwkundige voorzieningen voor verticaal transport dienen afgestemd te zijn op het specifieke gebruik in het gebouw. Hoogteverschillen groter dan 0,21 m worden overbrugd door een trap en hellingbaan (zie ITS-eisen). Trappen en hellingen dienen zodanig te worden uitgevoerd dat de te verwachten voetgangersstromen (zowel ook ouderen als jonge kinderen) op vlotte wijze en zonder het optreden van gevaarlijke situaties kunnen worden verwerkt. Dat wil zeggen dat de verhouding aantrede/optrede met zorg gekozen moet worden zodat een zogenaamd ‘luie trap’ ontstaat. Een goede spreiding van trappen voorkomt onnodig geloop in het gebouw. Hierbij geen hoogte verschillen per vloerniveau toepassen, minimaal 2 stuks per gebouwdeel in verband met de geëiste tweede vluchtweg. Maximaal hoogteverschil 2.400 mm, indien hoger dan bij voorkeur bordessen toepassen. In de keuze voor trappen speelt het voorkomen van geluidsoverlast een rol. Trappen zijn akoestisch ontkoppeld van de constructie. Er worden trapbomen toegepast. Een trap in het zicht krijgt een hoger afwerkingsniveau dan eventuele trappen in afgesloten (nood-) trappenhuizen (bij voorkeur integreren in het ontwerp). Trappen en verhogingen hebben een leuning cq. valbeveiliging:  Breedte < 1,20 m1: tenminste aan één zijde.  Breedte > 1,20 m1: aan beide zijden.  Breedte > 2,20 m1: tevens een tussenleuning. Doorgaand horizontaal verkeer dient buiten het trappenhuis (op tenminste 1m¹ afstand vanaf de eerste of laatste trede) te worden gehouden. Aandachtspunten:  (Aan)treden stroef en slijtvast, maatvoering bij voorkeur: optreden < 175 mm 1, aantreden > 220 mm1en < 280 mm1. Let tevens op de juiste maatvoering voor wel en tredevlak.

3 mei 2013 | 970057/20130503

52/90

 

         

Vrije breedte (tussen leuningen) bij voorkeur 1.500 mm 1. Treden met antislip randen. Trappen dienen goed te reinigen te zijn en evenals hellingen met zeer slijtvaste vloerafwerking te worden afgewerkt. Ter voorkoming van hakstrepen lopen de verticale delen van de trap terug en lopen de trapdelen in elkaar over door middel van ronde hoeken. Materiaalgebruik en detaillering mogen niet leiden tot vuilaftekening. Eventueel plinten aanbrengen tegen de muur. Eventueel afwerken met harde vloerbedekking (bijvoorbeeld linoleum, norament of ander rubber). Pas zoveel mogelijk onderhoudsvrij materiaal toe. Trederanden en leuningen dienen goed zichtbaar te zijn en contrasterend in verband met slechtzienden. Leuningen en balustrades op een minimale hoogte van 1,1 m 1 , trapleuningen 0,9 m1. Leuningen met diameter van 30 tot 50 mm., Leuningen 50 mm. van de wand plaatsen. Hekwerken en leuningen in standaard kwaliteit (bij voorkeur rvs-staal). Wenteltrappen of trappen met een slag hebben een beperkte capaciteit en worden vermeden. Leuningen zijn bij voorkeur aaneengesloten, ter voorkoming van het vasthouden aan de wand.

Hellingen minimaal 1,2 meter breed en een hoogte van niet meer dan 1 meter. Houd rekening met de steilte van de helling. (tot 50 mm helling < 1:8, tot 100mm < 1:10, tussen 100 en 250 mm < 1:12, 250 tot 500 mm < 1:16, 500 tot 1000 mm < 1:20). Omdat bij grotere hoogteverschillen een helling teveel ruimte inneemt kan in dat geval beter een hefplateau geïnstalleerd worden, dat de vrije doorgang niet beperkt. Dit is echter niet gewenst in verband met de beheersbaarheid, de routing en vandalismebestendigheid, probeer dit dus in het ontwerp te voorkomen.

6.13 Installatieruimten, schachten en kabelgoten In het gebouw dienen de nodige technische ruimten te worden gereserveerd voor de opstelling van de ketels, koudwater aggregaat en luchtunits. Positie en plaats te bepalen vanuit het bouwkundig ontwerp. De schachten dienen zo centraal mogelijk te worden geplaatst ten opzichte van de technische ruimte en het bedieningsgebied van de installaties. Alle ruimten voor technische installaties en schachten:  Zijn goed bereikbaar en toegankelijk zodat de te controleren onderdelen bereikbaar en te onderhouden zijn.  Zijn stofvrij en akoestisch afgewerkt.  Bieden voldoende ruimte voor service en onderhoud.  Worden juist geplaatst (zo centraal mogelijk, bij voorkeur in de bouwkundige kernen).  Zijn voorzien van een werkverlichting.  Voldoen aan de eisen van nutsbedrijven en brandweer. Er wordt rekening gehouden met de mogelijkheid tot een eventuele plaatsing van extra installaties in de technische ruimte in verband met uitbreiding en/of wensen van huurders/gebruikers. De schachten voor de werktuigbouwkundige installaties zijn lucht- en akoestisch dicht uitgevoerd. De kabel- en wandgoteninfrastructuur dienen zodanig gedimensioneerd te worden dat hierin de bekabeling voor voedingen, signalen (inclusief regeltechnisch), data- en telecommunicatie kan worden ondergebracht, rekening houdend met voldoende uitbreidingsmogelijkheden. Kabelgoten zijn voorzien van scheidingsschotten. De horizontale en verticale kabelwegen zijn zodanig gedimensioneerd dat bekabelingen voor zwakstroom en sterkstroom in afzonderlijke compartimenten kunnen worden gelegd. Ook een apart

3 mei 2013 | 970057/20130503

53/90

compartiment van data- en telecommunicatie voorzien. De werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties zijn gescheiden. De kabelinfrastructuur is geschikt voor glasvezels met een buigstraal van 70 mm. De in de ruimten aanwezige kabel- en leidinggoten worden zodanig geplaatst dat een efficiënte inrichting van ruimten niet belemmerd wordt. De bekabeling wordt zoveel mogelijk in aaneengesloten kabelwegen aangelegd.

6.14 Hang- en sluitwerk Bij de keuze van het hang- en sluitwerk moet worden nagedacht over de gebruikers en de eisen die zij aan het hang- en sluitwerk stellen. Uitgangspunten:  Hang- en sluitwerk dienen te voldoen aan NEN 3664 en NEN 5089/3662. Het gehele gebouw moet voldoen aan het BORG-keurmerk (‘Richtlijn Inbraakbeveiliging Onderwijsinstellingen’ (RIO)) en het politiekeurmerk.  Hang- en sluitwerk in de buitenschil is van inbraakwerende kwaliteit. Hang- en sluitwerk dat bewezen heeft daadwerkelijk inbraakwerend te zijn, kan door SKG (‘Stichting Kwaliteit Gevelwerk’) gecertificeerd worden en mag c.q. moet dan onuitwisbaar voorzien worden van het keurmerk (SKG-huisje met de sterren). Hang- en sluitwerk moeten passen bij de zwaarte van de deur en van buitenaf geopend kunnen worden.

6.15 Zonwering, verduistering en helderheidswering In de ruimten moet een lichtregulering aanwezig zijn om, conform NEN 1890 en de Arbowetgeving, rechtstreeks invallend daglicht en de luminantie van de heldere hemel te kunnen weren. Tevens wordt een zonweringssysteem geplaatst, indien noodzakelijk. Voorbeelden voor zonwering zijn: zonwerende beglazing, buitengevelzonneschermen, dakoverstekken, buitenlamellen. Zonwering is geen verduistering. In overleg met de gebruiker wordt bepaald of, en welke ruimten verduisterd moeten kunnen worden middels verduisteringsscreens. Dit geldt zeker voor de wedstrijdruimte van de sporthal/ In ruimten waar met beeldschermen en digitale schoolborden gewerkt wordt of waar grote lichtcontrasten optreden, dient een goede, instelbare helderheidswering te worden geplaatst. Verticale lamellen, door de gebruiker zelf in te stellen, verdienen de voorkeur omdat er dan ook nog uitzicht naar buiten mogelijk is onder een bepaalde hoek. Daarnaast zijn verticale lamellen gemakkelijke te reinigen. Aandachtspunten:  Het doel van zonwering is verblinding tegen te gaan en de warmte, opgewekt door rechtstreekse zonnestralen, buiten te houden. Om effectief te zijn moet een zonwering aan de buitenkant van een raam geplaatst worden, zodat de zonnestralen tegengehouden worden voordat ze het glas bereiken. Zonwering die aan de binnenzijde wordt geplaatst heeft ook wel zijn nut, maar doordat de ruimte tussen het glas en de zonwering toch wordt opgewarmd, is de invloed op de binnentemperatuur minder groot.  Een ideale zonwering houdt enkel de zonnestralen buiten maar niet het licht. Deze heeft een goede reflectie en toch nog een relatief goede lichtdoorlaatbaarheid en zelfs een beperkte doorzichtigheid.  Als de zonwering tevens een verkoelende functie heeft wordt deze aan de buitenzijde van het raam geplaatst.  De zonwering dient niet windgevoelig te zijn.

3 mei 2013 | 970057/20130503

54/90



Op de begane grond is de keuze van zonwering nader te bezien in verband met vandalisme. De zonwering zal centraal worden gestuurd (op basis van de lichtinval).

Er worden bij voorkeur geen uitvalschermen toegepast.

6.16 Sanitair Verspreid door het hele gebouw dienen voldoende sanitaire voorzieningen en ruimten te worden aangebracht met een nette en degelijke uitvoering (vandaalbestendig) en uitstraling (uitgangspunt closets/urinoirs fabricaat Sphinx o.g en kranen Grohe o.g.). Daarnaast moeten de materialen gemakkelijk te reinigen zijn. Uitgangspunt hierbij is 1 toilet per 20 gebruikers. Uitgangspunten:  Closetcombinaties: porseleinen hangende closetpot van een waterbesparend diepspoeltype inbouwreservoir met handdrukspoelers gesitueerd in afsluitbare cabines, waarin tevens een wc-rolhouder is aangebracht. Spoelhoeveelheid per spoeling 6 liter middels een sensor.  Urinoircombinaties: bestaande uit wandurinoir voorzien van drukspoelers met ingebouwde stopkraan en schaamschotten. Voegen van de vloertegels in urinoirs behandelen met urinebestendige 2 componentenmortel of gietvloer. De herentoiletten ongeveer 3/5 als urinoir uitvoeren en 2/5 als toiletpot.  Voorruimten: alle toiletten (met uitzondering van mindervalidetoilet) zijn voorzien van een voorportaal, al dan niet voorzien van een wastafel. De wastafelcombinaties bestaan uit een wastafel en koudwaterkraan met een vaste bovenuitloop en sensor t.b.v. het automatisch spoelen. Per toiletgroep komt er minimaal één wastafel met kraan of één kraan per twee toiletten. De spiegels (ca. 600*900) vlak in de de wand aan te brengen ter voorkoming van randvergoring (dus opnemen in het tegelwerk). Zeepautomaten worden boven de wastafelcombinatie aangebracht ter voorkoming van het lekken van zeep op de grond. Er worden handdoeksystemen aangebracht. Afvoeren van wastafels en fonteintjes worden in de wand opgenomen.  Mindervalidentoilet: De toiletten voor mensen met een functiebeperking dienen centraal te zijn gelegen en goed bereikbaar te zijn, bij voorkeur in de buurt van de lift (indien er meerdere mindervalidentoiletten per verdieping noodzakelijk zijn, worden deze verspreid op de verdieping gesitueerd). Dit toilet mag ook een onderdeel zijn van de toiletgroep, maar heeft dan wel een eigen wastafel + warm water. Specificaties conform hetgeen weergegeven in het “Handboek voor Toegankelijkheid”. Minimale afmetingen 2.200 bij 1.650 mm.  De hoogte van de toiletten wordt, wanneer nodig, afgestemd op de gebruikersgroep. Uitgangspunt is een toilethoogte van 460 mm.  De toiletruimten bij voorkeur zo diep maken dat men zittend de deuren niet kan beschrijven en er voldoende ruimte is voor enige bewegingsvrijheid (bij voorkeur 1,1 a 1,2 m 1 diep).  Per verdieping is tenminste één mindervalidentoilet aanwezig. De inrichting van de miva-ruimte uitgevoerd volgens het “Handboek voor toegankelijkheid”.  In de toiletruimten worden schrobputten gerealiseerd.  Het sanitair wordt op de waterleiding (afsluitbaar middels een stopkraan en in geluidsarme uitvoering) en op de afvoeren aangesloten (water-, lucht- en stankdicht).  Wasbakken en toiletpotten worden goed op de wand aangesloten en worden afgekit.  Toiletpotten en wastafels zijn gemaakt van vuilafstotend materiaal.  De toiletbril (zonder deksel) is aan de boven- en onderzijde glad.  Hangschotten, afvalemmers, containers en toiletborstels worden op minimaal 20 cm boven de grond geplaatst.  Het sanitair wordt meegenomen in het ventilatiesysteem.  Een urinoirpot toepassen met ingebakken rooster met vlieg of gelijkwaardig.

3 mei 2013 | 970057/20130503

55/90



De techniekruimte voorzien van voldoende tappunten. Ter plaatse van de chemicaliënruimten en nabij de doseerinstallaties in de filterruimte, oogdouches voorzien.

6.17 Spoel- en wasvoorziening Waar vanuit het gebruik van het gebouw gewenst dienen sanitaire voorzieningen (wastafels, uitstortgootstenen, wastroggen of spoelbakken (voorzien van schrobput)) aanwezig te zijn die wassen en spoelen mogelijk maken. Was- en spoelvoorzieningen worden toegepast in:  In ruimten met toiletvoorzieningen.  In alle keukens en pantry’s.  In schoonmaakruimten.  In kleedruimten en EHBO ruimte.  In ruimten waar dit op aangeven van de gebruiker gewenst is (zie voorzieningenmatrix). Vaste sanitaire voorzieningen  Wastafelbladen in de opmaakruimte wordt een wastafelblad aangebracht van volkern kunststof. Hierin een RVS waskom op te nemen. Nabij deze voorziening twee in hoogte verstelbare haarföhns te plaatsen, alsmede E-aansluitingen (vier stuks) voor het inpluggen van eigen föhns van de bezoekers. In de voorruimten van de toiletten eveneens een wastafelblad met RVS waskom opnemen. Aandachtspunten:  Uitgangspunt voor het kwaliteitsniveau van de was- en spoelvoorziening is uitvoering in porselein en bij voorkeur/wens een automatische bediening in verband met verminderd waterverbruik.  Belangrijk zijn verder de afvoer van water, en de bezinkings- en ontstoppingspunten.

6.18 Doucheruimten De publiekstoegankelijke douches voorzien van een elektronische douchebesturing. Het douchewater wordt nabij het afnamepunt gemengd door middel van een thermoscopisch mengapparaat. De douchekoppen waterbesparend uitgevoerd, zelfreinigend en van een zware kwaliteit (Rada JIRS-10/VR1210 o.g.). De maximale leidinglengte na de mengventielen mag maximaal 5 m bedragen met een maximale inhoud van 1 liter. De afvoer van de betegelde doucheruimte moet worden uitgevoerd met een ABS-vloerput, 150x150 mm, met een vast schroefbaar rooster. Minimaal 2 doucheputten.

6.19 Werkkasten Werkkasten zijn voorzien van een uitstortgootsteen met stootrand en opklapbaar emmerrooster, warm- en koudwateraansluiting, zwenkkraan, haken voor stofzuigerslangen, een stevig schap voor schoonmaakmiddelen en materialen en een geaarde dubbele wandcontactdoos. De vloer is voorzien van een schrobput en voorzien van waterdicht materiaal. De muren zijn voorzien van gladde tegels tot aan het plafond). De werkkast is bij voorkeur geplaatst naast het sanitair en heeft een naar buiten openslaande deur (met slot) aan de lange zijde. Goede ventilatie is noodzakelijk. Elk sanitair toestel moet worden voorzien van een bijbehorende stopkraan in geluidsarme uitvoering.

6.20 Glasbewassingsvoorziening Glasbewassing moet op een efficiënte en veilige manier plaats kunnen vinden. Tijdens het ontwerpproces wordt ernaar gestreefd het toepassen van een installatie ten behoeve van glasbewassing te vermijden. Andere oplossingen zijn bijvoorbeeld aan het naar binnen openslaan van ramen of het plaatsen van een strook verharding rondom de gevellijn van het gebouw, ten behoeve van een trap of hoogwerker. Deze verharding komt op een afstand van 0,5 meter van de gevel en is 1,20 m1 breed. Bij overschrijding van de toegestane hoogte voor ramenwassen vanaf de

3 mei 2013 | 970057/20130503

56/90

ladder, is het treffen van een voorziening ten behoeve van een afzonderlijke glasbewassingsinstallatie conform de daarvoor geldende normeringen, wet- en regelgeving, waaronder Arbo, verplicht. Wanneer de toegestane hoogte wordt overschreden, verdient het de voorkeur het terrein geschikt te maken voor de toegang van een hoogwerker middels het aanbrengen van een verharding rondom het gebouw. Indien bovenstaande niet mogelijk is wordt een glazenwasinstallatie toegepast die voldoet aan de minimale eisen die de Arbo-wet stelt aan deze installaties. Indien gekozen is voor een glasbewassingsinstallatie (bijvoorbeeld door middel van een gondel) mogen zonwering, gevelreclame en objecten in de omgeving van het pand de installatie niet hinderen. Daarnaast moet er een watervoorziening op het dak worden gerealiseerd.

6.21 Bouwkundige voorzieningen Ten behoeve van de technische installaties worden onderstaande bouwkundige voorzieningen getroffen:  Benodigde opstortingen in technische ruimten.  Benodigde sparingen in vloeren en wanden ten behoeve van leidingen en kanalen.  Benodigde schachten, leidingschachten en ruimten voor verdeelkasten.  Bouwkundige voorzieningen die een flexibele werkplekopstelling in alle ruimten mogelijk maken zonder dat de werkplekvoorzieningen, zoals elektra, spraak- en databekabelingen hinderlijk dan wel zichtbaar aanwezig is.  Bouwkundige voorzieningen aan gevel (binnenspouwblad), plafonds, vloeren of binnenwanden voor de bevestiging van vaste inrichtingsonderdelen, rails, vensterbanken, verduistering, binnenzonwering, schoolborden, projectieschermen, afbeeldingen of apparatuur, gordijnen, verduistering en dergelijke. Reken op een belasting van maximaal 50 kg.

6.22 Vaste en losse inrichting 6.22.1 Vaste inrichting Het gebouw dient te worden opgeleverd met de noodzakelijke voorzieningen die tot de vaste inrichting behoren. De volgende inrichtingselementen moeten opgenomen worden:  Vaste verkeersvoorzieningen (inclusief één of meer stuks gevelopschrift, ruimte aanduidingsplaatjes en bewegwijzering, zie onder).  Bewegwijzering: Het gehele gebouw wordt voorzien van goede bewegwijzering ten behoeve van vaste gebruikers, medewerkers en bezoekers. Daarnaast worden in het gehele gebouw genormaliseerde pictogrammen volgens NEN 6088 A1/ISO 3864 geplaatst. De centrale ingangpartij is het beginpunt voor het bewegwijzeringssysteem. Bewegwijzering voor: o Verwijzing naar nooduitgangen, brandblusmiddelen, vluchtwegen en EHBO-posten volgens het Besluit Veiligheidssignalering op de arbeidsplaats 1982 (in alle verblijfsruimten en op duidelijk zichtbare plaatsen in de verkeersruimten. Samenstelling in overleg met de brandweer). o Aanduiding van ruimten (namen en/of ruimtenummer), ook voor deuren van kleedruimten e.d. Dit betreft een deugdelijke vandaalbestendige uitvoering middels logo’s, cijfers, tekst etc..  Vaste keukenvoorzieningen exclusief apparatuur bestaande uit een voorraad-, voorbereidings-, bereidingsruimte, uitgiftebalie en spoelruimte (inclusief aanrechtbladen, keukenkasten, afzuigkap, inclusief plaatsen en aansluiten maar exclusief grootkeukens, units, ovens, koelkasten en koelcellen). Let op eventueel gebruik van de bestaande beschikbare installaties. Alle aansluitpunten voor energie, wateraanvoer en waterafvoer alsmede het keuken- of pantryblok behoren tot de vaste keukenvoorzieningen. De inrichting en afwerking van keukenruimte moeten in overeenstemming zijn met de daarvoor geldende HACCP-eisen.

3 mei 2013 | 970057/20130503

57/90

    

   

 



Vaste sanitaire inrichting (inclusief wasbakken, toiletten, urinoirs, tussenschotten, toiletrolhouders). Legplanken in alle werkkasten, per kast minimaal 2 m1. Legplanken in alle bergingen, per berging, minimaal 8 m1. Vaste kasten in toestellenberging: 2 * 5m1 breed. Diepte 750 mm, hoogte 2300 mm. Totaal 30 a 40 m1 legplanken. Kleedvoorzieningen: De kleedruimten staan in verbinding met een eigen aparte doucheruimte. De kleedruimten zijn voorzien van: o Garderobehaken: 30 haken per kleedruimte, minimale afstand van de haken 18 cm, naar de wand gericht en afgeschermd (dit monteren op 2 hoogtes: +1800 mm en +1200 mm voor specifiek gebruik door kinderen en gebruik door rolstoelgebruikers. o Banken: 10 m1 bank per kleedruimte (400 mm diepte). De banken dienen aan de muur (en vrij van de vloer) bevestigd te worden. In de zwemzaal langs ten minste één lange gevel zitbanken (wandmondtage) op te nemen. Deze banken uitvoeren als zogenaamde warmtebanken. o Toilet (zie sanitair 6.16). o Spiegel (zie sanitair 6.16). o Wasbak met koudwaterkraan. (kraan boven de wastafel uit de wand laten komen ivm vandaalbestendigheid en vullen bidons). o Kraan op 30 cm van vloer en boven schrobput. De kleedruimtes dienen in verband met diefstal afsluitbaar te zijn. Indien de vluchtroute door de kleedruimte loopt, is deze van binnenuit makkelijk te openen door middel van een panieksluiting/knopcilinder. Bellentableau met brievenbussen. Lijnogen: vier stuks lijnogen ten behoeve van de afscheiding van het wedstrijdbassin en de beweegbare bodem. Voorzieningen mindervalidenlift: ter plaatse van het bassin voorzieningen aan te brengen ten behoeve van een mindervalidenlift. Ook de lift dient te worden aangeboden. RVS bassin voorzieningen: ten behoeve van de bassins de nodige roestvrijstalen voorzieningen op te nemen. Al het toe te passen RVS in de zwemruimten en bijbehorende kleedruimten is van AISI 316 ti. Het toepassen van leuningen, bassin afschermingen e.d. is ontwerpafhankelijk. Ten minste dient het volgende te zijn opgenomen: o Per bassin vier stuks RVS bassintrappen, ingewerkt in de wand via inkassingen. o De nodige RVS potten en lijnogen voor onder andere wedstrijdlijnen, bassin afscheidingslijnen (weegbare bodem), wedstrijdvoorzieningen, spelvoorzieningen (tien stuks). o Afneembare startblokken met keerpunt. o Wegneembaar keerpunt aan één korte zijde van het bassin. o Perrondoorvoeringen ten behoeve van de berging van de wedstrijdlijnen onder het perron. Kleedkastjes: zijn van volkern kunststof en voorzien van een pandslot. Kleur, dessin, afmetingen nader te bepalen in nader overleg. Wisselcabines/groepskleedruimtes: in de zwembadaccommodatie worden wisselcabines en gezinscabines gemonteerd. Deze cabines bestaan uit volkern kunststof wanden. Geheel waterafstotend en goed te reinigen. De cabines worden voorzien van een bankje en kledinghaak. In deze ruimten de eerder genoemde opklapbare aankleedtafels voor het aankleden van baby/peuters. De groepskleedruimtes mogen eveneens in volkernmateriaal worden uitgevoerd. Ook is het mogelijk deze traditioneel uit te voeren in betegeld metselwerk. Badmeesterpost: (mag worden gecombineerd met de jury/EHBO ruimte) wordt uitgevoerd in volkern kunststof als balie. Voorzieningen ten behoeve van bediending van beweegbare bodems, recreatieve elementen, e.d. worden zoveel mogelijk hierin opgenomen.

3 mei 2013 | 970057/20130503

58/90

  

Baliemeubel: een balie/receptiemeubel op te nemen, let op hoog/laag deel i.v.m. kinderen en mindervaliden/rolstoelgebruikers, Uitgifte horeca: in het uitgiftedeel, ruimte voor een vitrine en voldoende ruimte voor het plaatsen van een koelbuffet, biertap e.d. Spiegels: in de opmaakruimte worden twee spiegels aangebracht. In de voorruimten van de toiletten eveneens in een spiegel te voorzien. Alle spiegels inwerken vlak in het tegelwerk, op tegelmaat (min. 600 * 900 mm).

6.22.2 Losse inrichting De gebruiker brengt na oplevering losse inrichting aan. Let op: budgettair behoren deze zaken tot het inrichtingbudget en niet het bouwbudget! Losse inrichting raakt de bouwkundige, constructieve en installatietechnische ontwerpen wel. De losse inrichting kan eventueel in de bouwstroom worden meegenomen. Er dient derhalve in een vroeg stadium met de opdrachtgever/gebruiker overlegd te worden voor eventuele aanbevelingen (facilitair concept) ten aanzien van onder andere:  Afvalcontainers en afvalbakken (losse).  Meubilair.  (Elektronische of digitale) borden en whiteboards.  Toilettoebehoren als wc-borstelhouders of handdoekautomaten.  Frisdrankautomaten.  De installatie en bekabeling van de geluidsinstallatie (loze leidingen wel aanbrengen).  Zwemzaal: bassintrappen De baden worden voorzien van RVS bassintrappen die afneembaar zijn. Aantal: zwemzaal: vier; doelgroepenbad: nader te bepalen.  Wedstrijdlijnen: ten behoeve van de zwemzaal 5 wedstrijdlijnen opnemen, compleet met bevestigingen en opberg voorzieningen.  Klokken: in de zwemzaal, de hal en de horecaruimte dienen duidelijk leesbare klokken te worden opgenomen.  Haardrogers t.b.v. wastafelbladen.  Sportinventaris in de wedstrijdruimten van de sporthal (let op: dit vraagt de nodige bouwkundige voorzieningen qua hulpstaal, nissen en installatietechnische aansluitingen).

3 mei 2013 | 970057/20130503

59/90

7

Elektrotechnische installaties

De elektrotechnische installaties dienen zodanig te zijn ontworpen, uitgevoerd en opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd.

7.1

Algemeen

In dit hoofdstuk zijn uitgangspunten en aandachtspunten geformuleerd die gespecificeerd per installatieonderdeel een prestatieniveau aangeven, waarmee in het ontwerpstadium en bij de verdere planuitwerking rekening moet worden gehouden. Deze punten zullen in overleg met de in te schakelen adviseur voor de technische installaties en de architect nader worden uitgewerkt. In het gebouw moet een installatietechnische infrastructuur worden gerealiseerd, ten behoeve van het aanleggen, onderhouden en/of uitbreiden van data-, beveiligings-, zwakstroominstallaties, licht- en krachtinstallaties, telefoon- en communicatiesystemen en dergelijke. Alle elektrotechnische installaties moeten onverkort voldoen aan de geldende voorschriften, richtlijnen en NEN-normen van overheid, en specifieke gebruikers van het gebouw. Tevens dienen zij te voldoen aan aansluitvoorwaarden van nutsbedrijven, keuringsinstituten, enzovoorts. Installaties moeten onderhouds- en milieubewust worden ontworpen met een hoge graad van bedrijfszekerheid. De opzet en materiaalkeuze van de installaties moet eenvoudig en kwalitatief verantwoord zijn. Uitvoering conform voorwaarden nutsbedrijven, keuringsinstituten, overheid, et cetera. De opzet van installaties moet zodanig zijn, dat het gebruik, het beheer en het onderhoud bij gebruik van normale hulpmiddelen niet strijdig zijn met de Arbo-eisen. Installaties die vanuit de buitenzijde van het gebouw zichtbaar zijn, moeten afgestemd worden met de architect/opdrachtgever. Dit om de beeldkwaliteit van het gebouw niet te verstoren. Alvorens een eerste oplevering plaatsvindt, door metingen aantonen, dat de juiste water- en luchthoeveelheden worden verplaatst en de benodigde capaciteiten/opbrengsten van de installaties zoals verlangd behaald worden. Van de cv-ketel wordt een stookrapport verlangd. Tevens wordt er een eerste bijzondere inspectie uitgevoerd door een gecertificeerd bedrijf. Voor de technische installaties worden gelijktijdig met de eerste oplevering duidelijke onderhoudsen bedieningsvoorschriften en revisietekeningen verlangd, voorzien van fabrieksdocumentatie. Bij de opstelling van apparatuur (indeling technische ruimte) wordt de nodige aandacht gevraagd voor de mogelijkheden ten aanzien van bediening en onderhoud. Vervanging van apparaten of onderdelen zal op eenvoudige wijze mogelijk dienen te zijn. Selectie van pompen, ventilatoren e.d. dient zodanig te zijn, dat een zo laag mogelijk energieverbruik wordt bewerkstelligd en een hoog rendement wordt verkregen.

7.1.1 Aansluiting Het gebouw wordt voorzien van de benodigde nutsaansluitingen. Bezien dient te worden of de huidige nutsaansluitingen voldoen. In een vroeg stadium moeten er bindende afspraken worden gemaakt met de nutsbedrijven over de aanvraag, capaciteit en plaats van de aansluitingen. Met de energiedistributiebedrijven dienen afspraken gemaakt te worden over de plaats en grootte van de ruimten voor het inrichten van voedings- en meetinstallaties.

3 mei 2013 | 970057/20130503

60/90

Een gebouw wordt normaliter voorzien van één aansluiting voor gas, water en elektra. Eventueel kunnen nader te bepalen gebouwdelen worden voorzien van een eigen aansluiting. Bij gedeeld gebruik van het gebouw, moeten (eventueel) afspraken worden gemaakt tussen de betrokken partijen over de kostenverdeling van energie en wijze van beheer van de installaties. In dat geval wordt uitgegaan van tussenbemetering, volgens nader precies te definiëren afbakening. Voor de overige aansluitingen (telefoon/data/CAI) moet worden nagegaan of er in één aansluiting kan worden voorzien.

7.1.2 Regelbaarheid installaties De regeltechnische installaties dienen een eenvoudig en gebruiksvriendelijk gebruik van de installaties mogelijk te maken. De sturing is grotendeels centraal (GBS) met een (beperkte) lokale naregeling.

7.1.3 Reserve ten behoeve van uitbreiding In het ontwerp van de installaties en de installatiecapaciteit dient op voorhand geen rekening te worden gehouden met een uitbreiding. Wanneer er sprake is van een uitbreiding dienen de nieuwe installaties wel eenvoudig op de bestaande installaties te kunnen worden aangesloten. Houd met name in de omvang van installatieruimten, meterkasten en schachten rekening met enige overmaat.

7.2

Gebouwbeheersysteem

Het gebouw dient te worden voorzien van een uitgebreid Gebouwbeheersysteem (GBS). Dit systeem is gebruikersvriendelijk, eenduidig en logisch. Alle regelapparatuur dient geschikt te zijn voor aansluiting op een GBS. Bediening GBS tevens middels computer via inter-/intranettoepassing. Signalering én bediening vanaf een nader te bepalen plaats middels een bedieningstableau. Overleg met opdrachtgever bepaalt de feitelijke schakelinrichting, de definitieve omvang van de regelinstallaties en de functionaliteit van het GBS. De GBS dient de meeste systemen en installaties aan te sturen en bepaalt de kwaliteit van het binnenklimaat op hoofdlijnen. De beheerder/gebruiker kan op ruimtenivo beperkt naregelen / invloed uitoefenen. Uitgangspunten: Het Gebouwbeheersysteem heeft de volgende supervisiefuncties:  Bedienen: via het GBS moeten de installaties bediend kunnen worden. Bovendien moeten de setpoints en parameters van de regelingen veranderd kunnen worden. De regeling en besturing dienen volautomatisch te verlopen met een mogelijkheid tot handbediening. De bediening dient zich te beperken tot ingrepen op de normale bedrijfstoestanden en dient te geschieden vanuit een nader te bepalen centrale plaats.  Monitoren: via het Gebouwbeheersysteem moeten de actuele waarden van installatiegegevens (temperaturen en dergelijke) in tekst en dynamische beelden op het scherm gepresenteerd kunnen worden.  Bewaken: het Gebouwbeheersysteem moet een systeembewakingsfunctie bezitten, waarmee snel storingen en bedrijfsalarmen kunnen worden gesignaleerd (optisch en akoestisch) en kunnen worden gerapporteerd (naar een printer bij een balie, via een modem en tevens een telefonische melding naar de onderhoudsdienst). Met het Gebouwbeheersysteem worden verder onder andere de volgende beheerfuncties uitgevoerd:  Onderhoudsbeheer.  Energiebeheer (overige beheerfuncties vallen onder de verantwoordelijkheid van de gebruikers), dit wil zeggen het registreren van het energieverbruik(gas, water, elektra) van de gedefinieerde compartimenten. Aandachtspunten:

3 mei 2013 | 970057/20130503

61/90

Het Gebouwbeheersysteem heeft de volgende supervisiefuncties:  Trends: Het Gebouwbeheersysteem moet van tevoren gespecificeerde installatiegegevens verzamelen en deze opslaan op een niet-vluchtig geheugen (harde schijf), zodat deze historische gegevens later bekeken en geanalyseerd kunnen worden. Let verder op:  Het Gebouwbeheersysteem is zodanig ontworpen, dat updates mogelijk zijn door aanpassing van de software en niet door vervanging van de hardware.  Tijdens en buiten bedrijfstijd zijn gebouwdelen en/of compartimenten apart regelbaar zijn voor verschoven werktijden, vergaderingen, overwerk en dergelijke; overwerkschakeling voor verwarming en ventilatie voor separate eenheden, zoals de vergaderruimten, kantine, kleedruimtes en dergelijke.  De pompen, ventilatoren en andere energiegebruikende toestellen, kunnen bestuurd worden door tijdschakelklokken uit het GBS.

7.2.1 Inzake elektrotechnische installaties: Middels het GBS tenminste:  Vrijgeven van verlichting.  Schakelen van verlichting in algemene ruimte (waaronder verkeersruimte, garderobe, toiletten).  In- en uitschakelen van schemerschakeling ten behoeve van terrein- en gevelverlichting.  Schakelen van waak- en veiligheidsverlichting.  Schakelen van de krachtstroom.  Schakelen van de liftinstallatie en pieklastbewaking lift.  Opnemen van energie registrerende apparatuur.  Aansturen brandbeveiliging (met automatische doormelding).  Toegangscontrole/beveiliging i.c.m. reserveringen.  Energieopwekking (noodstroomvoorziening, indien van toepassing).  Signaleren van de nooddeuren bij de buitengevel.  Melding mindervalidentoilet.  Inbraaksignalering/brandsignalering.  Ophalen en neerlaten van de (buiten)zonwering (echter niet weersafhankelijk en individuele bediening).  Voorbereiding voor het gescheiden telefonisch kunnen doormelden van storingen, inbraak- en brandmeldingen.

7.2.2 Inzake werktuigbouwkundige installaties: Middels het GBS tenminste:  Regelen van warmte technische installatie: warmteopwekking (CV), distributie, afgifte (in combinatie met DDC regelapparatuur).  Regelen van koude technische installatie.  Dag- en nachtregeling, weekendregeling, gebouwtijdenregeling, vakantieregeling en weersafhankelijke regeling door middel van binnen- en buitenthermostaten.  Sturen van boilervoeding, tapwaterpompen.  Sturen/regelen van mechanische ventilatie/luchtbehandelingsinstallatie.  Storingssignalering van de diverse werktuigbouwkundige installaties.

7.3

Bedienings- & signaleringspanelen

Op de begane grond, van elk bouwdeel, een centraal bedienings- en signaleringspaneel aanbrengen voor de centrale signalering en bediening van onder andere verlichting, centrale verwarming, luchtbehandeling, mechanische ventilatie, overbrugging buitenverlichting, (verzamel)storingsmeldingen, signalering mindervaliden, automatische deuren, slagbomen, et

3 mei 2013 | 970057/20130503

62/90

cetera. Neem ook vier reserveposities op. Alle meldingen voorzien van een akoestisch signaal, dat met een afsteldrukker kan worden uitgeschakeld. Naast een centraal paneel (ruimte beheerder/balie) ook decentrale bedieningspanelen op nemen met nader te bepalen functies (eventueel o.a. bibliotheek). Op het centrale paneel worden alle algemene ruimten geschakeld en gesignaleerd en tevens worden alle storingen van de andere panelen op dit paneel zichtbaar gemaakt.

7.4

Verdeelinrichting

De centrale elektrotechnische voorzieningen moeten zodanig worden opgeleverd dat zij geschikt zijn voor het storingsvrij, veilig en doelmatig voeden, schakelen en bedienen van alle in het gebouw aanwezige elektrische apparatuur, inclusief de bedrijfsinstallaties en de gebruikersapparatuur. Uitgangspunten  De gehele elektrotechnische installatie moet voldoen aan NEN 1010 + aanvulling, aan de keuringseis NEN 3140, en indien van toepassing aan de eisen van de NEN 3134, de aanvullende voorschriften van het energieleverende bedrijf en de voorschriften van overheidswege.  In overleg met het energiebedrijf dient te worden bepaald of het gebouw moet worden aangesloten op het gemeentelijke hoogspannings- dan wel laagspanningsnet. Slechts in uitzonderlijke gevallen, gerelateerd aan de projectomvang, moet er op de begane grond of op het terrein een traforuimte komen.  Plaatsing van een hoofdverdeelinrichting dient in overleg met het plaatselijk energie leverend bedrijf te worden gesitueerd.  Het totaal beschikbare gelijktijdig vermogen op een reservecapaciteit van 20% moet rechtevenredig voor alle gebruikers zijn gedimensioneerd. De licht- en krachtinstallatie moet worden gescheiden op de daarvoor bestemde groepen van de hoofdverdeelinrichting.  Voor het bepalen van de capaciteit van de nominale stroom van de hoofdverdeelinrichting dient rekening te worden gehouden met de hierna omschreven, maximaal gelijktijdig optredende belasting. De gelijktijdig optredende belastingen dienen gecontroleerd te worden op basis van ervaringen.  Verlichting 100% van het voor verlichting geïnstalleerde vermogen.  Kracht 30% van het geïnstalleerde vermogen.  Werktuigkundige installatie 100% van het geïnstalleerde vermogen.  Elektrotechnische 100% van het geïnstalleerde vermogen. gebouwapparatuur  Wandcontactdozen algemeen 30% van het geïnstalleerde vermogen.  Wandcontactdozen 50% van het geïnstalleerde vermogen. werkplekken Aandachtspunten:  Het verdeelnet moet zo opgezet worden dat per kernfunctie, of onderdeel daarvan, overzichtelijke installaties per gebied ontstaan. Hierdoor kunnen eenvoudige storingen door medewerkers zelf opgelost worden.  Vanuit het gebruik is het gewenst de onderverdeelinrichtingen te voorzien van een mogelijkheid tot stroomonderbreking in de vorm van een aardlekschakelaar dan wel een noodstop bij machines die te hanteren is bij calamiteiten.

7.4.1 Krachtstroom De stroomvoorziening 400 V (krachtstroom) dient in voldoende mate aanwezig te zijn voor de permanent aan te sluiten elektrotechnische apparaten, gebouwinstallaties, podiumverlichting, machines, 3-fase contactdozen (met nulleider) en dergelijke. De krachtinstallatie te voeden vanaf afzonderlijke verdeelkasten, welke rechtstreeks op de verdeelinrichting zijn aangesloten. In overleg

3 mei 2013 | 970057/20130503

63/90

met de gebruiker de ruimten waar krachtstroom nodig is bepalen, dit wordt vastgelegd in de voorzieningenmatrix (o.a. sporthal, horeca, keuken, mf-zalen).

7.5

Aansluitpunten en schakelmateriaal

Het gebouw moet worden voorzien van voldoende, veilig, uniform, gebruiksvriendelijk schakelmateriaal en aansluitpunten (zie voorzieningenmatrix – bijlage 2). De exacte bepaling van locatie, aantal, capaciteit en type wandcontactdozen en aansluitpunten dat per ruimte benodigd is, moet worden vastgesteld aan de hand van de geldende richtlijnen, voorschriften en in samenspraak met de gebruikers, opdrachtgever en ontwerpende adviseurs (dit geldt ook voor maatwerkmeubilair). Dit laatste zal gebeuren op basis van de plattegronden en tekeningen. Houd rekening met één dubbele contactdoos per 10 à 15 m² voor stroomvoorziening 230 Volt, gerekend over het totale oppervlak van het gebouw. Leiding- en contactdoosinstallatie zoveel mogelijk uitvoeren als inbouwinstallatie met standaard schakelmateriaal in RAL-kleur. Wanneer kabelgoten in het zicht worden geplaatst, uit te voeren in een RAL-kleur. Maak zoveel mogelijk gebruik van kabelgoten (aan gevelzijde) en leidingwegen boven verlaagde plafonds. Hoofdleidingwegen aanbrengen in de gangen. Aandachtspunten:  Eenvoudige uitbreidbaarheid van het aantal aansluitpunten is een vereiste.  Alle wandcontactdozen uitvoeren met randaarde.  In werkkasten één wandcontactdoos op aparte eindgroep ten behoeve van elektrische boiler wanneer gekozen is voor een decentraal systeem + dubbel wcd voor eventueel opladen van apparaten.  Bij voorkeur alle wandcontactdozen (data en 230V), schakelaars voor sterkstroominstallatie en vaste aansluitingen van machines/apparatuur voorzien van groepenaanduiding. Alle wcd’s ten behoeve van spraak en data voorzien van een patchnummer. Deze aanduidingen onuitwisbaar aanbrengen op slagvast materiaal.  De plaats van contactdozen mag geen belemmering vormen bij de inrichting van ruimten.  Data installatie voorzien van meetrapport en certificaat.  De montagehoogte van contactdozen in algemene ruimten, moet ca. 300 mm boven het vloerniveau zijn daar waar niet in een wandgoot of energiezuil geplaatst. In overige ruimten moet de montagehoogte in overeenstemming zijn met de aanbevelingen in het "Handboek voor Toegankelijkheid", 7de druk, 2012.  In technische ruimten en daar waar vanwege de activiteiten een grote mechanische sterkte van het materiaal gewenst is, moeten contactdozen worden uitgevoerd in slagvast (spatwaterdicht) materiaal.  De wandcontactdozen in de openbare en gemeenschappelijke ruimten en specifieke ruimten waar kinderen verblijven moeten worden uitgevoerd met kinderbeveiliging.  Contactdozen die als bestemming hebben apparaten met een groot vermogen (bijvoorbeeld kopieermachines, koffieautomaten, en dergelijke) moeten worden aangesloten op aparte groepen. Contactdoosgroepen waarop computers worden aangesloten moeten zo zijn aangelegd dat de kans op interferentie door aansluiting van storende apparatuur beperkt blijft.

7.6

Lichtinstallatie

7.6.1 Verlichting algemeen De kunstlichtinstallatie in het gebouw dient zodanig te zijn dat in elke ruimte bij elk daglichtniveau een verlichtingssituatie te realiseren is, die een optimum vormt uit oogpunt van gebruik en

3 mei 2013 | 970057/20130503

64/90

energiezuinigheid. Tevens verdienen een lage warmteafgifte en de geformuleerde flexibiliteitseisen een aandachtspunt. Het toepassen van LED-verlichting behoort tot de mogelijkheden. In het ontwerpproces zal hiervoor een keuze gemaakt worden. Waar het gaat om het inspelen op het duurzame karakter wordt dit type verlichting aanbevolen, echter staat de investering van dergelijke verlichting (nog) niet in relatie tot de relevante terugverdien tijd van +/- 10 jaar. De verlichting dient tenminste te voldoen aan het gestelde in de NEN-EN 12464-1:2003 (Licht en verlichting – Werkplekverlichting, deel 1: Werkplekken binnen). Hierbij is rekening gehouden met een goede gelijkmatigheid en beperkte luminantieverschillen ter vermindering van de oogbelasting. Er moet sprake zijn van zo min mogelijk helderheidsverschillen, verblinding, spiegeling en reflectie (zorgvuldig gemotiveerde keuze van richting en soort licht en type armatuur). Om een goede algemene verlichting te bereiken, dient het werkvlak gelijkmatig te worden verlicht. De gelijkmatigheidsindex van het taakgebied dient minimaal 0,7 en de gelijkmatigheid van de directe omgeving minimaal 0,5 te bedragen. De behoudfactor dient conform de NEN-EN 12464-1 minimaal 0,8 te bedragen. Uitgangspunten  De definitieve keuze van de kleurtemperatuur dient te worden bepaald in overleg met de opdrachtgever en is afhankelijk van het type ruimte. De installatieadviseur dient opdrachtgever hierin te adviseren.  De reflectiefactoren van materialen zijn mede bepalend voor de optredende verblindings- en spiegelingshinder. Daarom moet ernaar gestreefd worden de volgende reflectiefactoren te bereiken (bij een vervuilingsfactor van 10%): wanden 0,4, vloeren 0,1 en plafonds 0,7. Voor de sportruimten geldt: wanden: 0,45 tot 0,6, vloer 0,25 – 0,4, plafond 0,6 – 0,8)  Voor verlichtingsarmaturen uitgaan van hoogfrequent-fluorescentielampen. Pas HF-TLarmaturen toe met spiegeloptiek en voorschakelapparaat of gelijksoortig. Deze TL-armaturen zijn dimbaar bij toepassing van een dimschakeling. In bergingen, technische ruimten en werkkasten is het toepassen van TL-montagebalken uitgangspunt. In toiletten, lifthallen en representatieve ruimten (o.a. entree, kantine, horeca) gebruik gemaakt worden van PLarmaturen (spots).  In de ontmoetingsruimte/foyer/horeca zullen ook down lighters toegepast dienen te worden.  De armaturen in de zwemzaal zo verdelen dat een zo gelijkmatig mogelijke verlichting ontstaat, maar geen armaturen boven het bassin monteren. Deze armaturen dienen waterdicht en balvast te zijn. Aan de wanden rondom het bassin wandarmaturen opnemen als sfeerverlichting, welke zijn voorzien van een fluorescentie (PL) lichtbron.  De armaturen in de wedstrijdruimte van de sporthal in meerdere rijen verdeeld, zodanig dat een gelijkmatig lichtniveau wordt bereikt op vloerniveau. Ook deze armaturen dienen balvast te zijn en verblinding door inkijk dient zoveel mogelijk te worden voorkomen. Verder geen verlichting boven de badmintonvelden en 300 mm links/rechts van het volleybalnet. In de doucheruimten zijn de armaturen waterdicht uitgevoerd.  In de kleedruimten en kantoorachtige ruimten armaturen toepassen, welke zijn voorzien van een fluorescentie (TL) lichtbron. Alle TL-armaturen worden voorzien van een hoogfrequent voorschakelapparaat.  Onderwaterverlichting opnemen in de zwemzaal (tien stuks). De toe te passen armaturen zijn van de leveranciers Wibre/BSL o.g.  Stem het type verlichtingsarmaturen af op het gebruik van de ruimte (denk aan uitstraling, slagvaste/waterdichte uitvoering of balvaste uitvoering). De armaturen voor de technische ruimten en tijdelijk vochtige ruimten opnemen in geheel gesloten uitvoering. Pas in computerruimten en verkeersgebieden waar mogelijk uplighters toe.

3 mei 2013 | 970057/20130503

65/90

     



De armaturen dienen eenvoudig aangebracht, gereinigd, onderhouden, verwijderd en verplaatst te kunnen worden, zonder het plafond te beschadigen. Bij systeemplafonds inbouwarmaturen toepassen (afmeting afstemmen op de gekozen plafondtegelafmeting). In de overige situaties opbouwarmaturen. Alle armaturen dienen voorzien te zijn van dezelfde energiezuinige lampen. Ter bevordering van de uniformiteit het aantal type armaturen zoveel mogelijk beperken. De armaturen voor de werkplekken mogen geen hinder veroorzaken bij beeldschermgebruik. In alle werkruimten dient rekening te worden gehouden met het gebruik van beeldschermen. Aanwezigheidsschakeling toepassen (met mogelijkheid tot overrulen met schakelaar bij wedstrijdruimte van de sporthal, zwemzaal, multifunctionele zalen, instructieruimten en eventuele andere ruimten waar gepresenteerd wordt), algemene veegschakeling. Verder wordt verwezen naar de normen van de NOC NSF ten aanzien van de gelijkmatigheid e.d. van de verlichting. Bij oplevering van het sportcomplex dient te worden aangetoond dat deze waarden worden gehaald.

Ruimtesoort                 

Wedstrijdruimte van de sporthal (schakelbaar per haldeel, 33% / 66% / 100%) Ontmoetingsruimte / Foyer / Kantine / Horeca Zwemzaal (33% / 66% / 100%) Keuken Muziek/Handvaardigheid Bibliotheek (leeszaal) Groepsruimten KDV/PSZ/BSO, Vergader- kantoor-, spreekkamers, stafruimten Instructieruimten Was- en doucheruimte Kleed, scheidsrechter- en EHBO-ruimte, Wedstrijdleiding Entrees (tochtportalen) Verkeersruimten en garderobes Toiletten Magazijn (archief, voorraad, werkkast, bergingen) Technische ruimte

Verlichtingssterkte (lux) 500 350 300 500 350 500 350 350 400 150 150 350 250 200 100 150 200

De gegeven luxwaarden dienen gerealiseerd te worden op de vloer en 0,5 m vanaf de wanden. De verlichtingssterkte op vloerniveau is niet minder dan 10 lux. Oriëntatieverlichting is 10 – 200 lux. Indien, ten behoeve van werkzaamheden voor een bepaald deel van de ruimte, een hogere verlichtingssterkte wordt vereist, de algemene verlichting aanvullen met een plaatselijk aan te brengen verlichting. Bedienings-, instel- en onderhoudspunten zijn voldoende verlicht.

7.6.2 Luminantieverhouding De luminantie van een lichtbron of verlicht vlak is gedefinieerd als de verhouding van de lichtsterkte in een bepaalde richting en het schijnbare oppervlak ervan. De luminantieverhouding moet binnen zekere grenzen blijven om hoofdpijn, vermoeidheid en irritatie van de ogen te beperken, sterke contrasten worden derhalve voorkomen. De luminantieverhoudingen in de ruimte worden vooral bepaald door de combinatie van de verlichtingssterkten en de reflectiefactoren van wanden, plafond, vloer en inrichtingselementen. De gewenste lichtsterkteverhouding in de groepsruimten voor: werk : werkplek : omgeving is 10 : 3 : 1.

3 mei 2013 | 970057/20130503

66/90

7.6.3 Noodverlichting en vluchtwegaanduiding Er dient een eenvoudige nood- en vluchtwegverlichting aanwezig te zijn, overeenkomstig de eisen gesteld in het Bouwbesluit, NEN 1010, NEN 1838 en NEN 6088 alsmede de voorschriften van de brandweer. De noodverlichting, waar mogelijk, integreren in de verlichtingsarmaturen van de systeemplafonds. Transparantarmaturen aanbrengen om de vluchtwegen aan te geven, ook in besloten ruimten waardoor een vluchtmogelijkheid voert en in technische ruimten. Tevens boven de nooduitgangen, aan de buitenzijde, noodverlichtingsarmaturen opnemen. Het systeem is centraal opgezet, van het fabrikaat Blessing o.g. Het geheel behoeft de goedkeuring van de lokale brandweer. Als bij het uitvallen van kunstlicht een gevaarlijke situatie op arbeidsplaatsen ontstaat, is noodverlichting vereist, welke zorgdragen voor een verlichtingssterkte van minimaal 1 Lux/m2 bij netuitval.

7.6.4 Waakverlichting Waak- en veiligheidsverlichting in enkele nader aan te wijzen ruimten aan te brengen, waaronder ook enkele ruimten (op de begane grond) met gevelopening zodat na sluiting het gebouw een prettige uitstraling krijgt. Speciale aandacht behoeven directie- en administratieruimten en inbraakgevoelige ruimten die vanaf de openbare weg zichtbaar zijn.

7.6.5 Terrein- en gevelverlichting Aansluitpunten en armaturen opnemen voor de buitenverlichting nabij de buitendeuren, die worden geschakeld via een centrale schemerschakelaar. Terreinverlichting dient in aard en omvang zodanig te worden ontworpen dat ten behoeve van oriëntatie, vandalisme- en inbraakpreventie en uit oogpunt van sociale veiligheid de toegangen en de looproute naar de toegangen aangelicht worden. Armaturen spatwaterdicht, slagvast en molestbestendig. Hiertoe aan de gevel van het gebouw, nabij alle toegangen en op plaatsen waar 'hangplekken' kunnen ontstaan, weer- en vandaalbestendige armaturen plaatsen in een eenvoudige uitvoering. Daar waar sociale controle mogelijk is beveiligingsverlichting aanbrengen. Als er geen sociale controle is, schrikverlichting aanbrengen.

7.6.6 Schakelinrichting lichtinstallatie Het schakelen van de verlichting dient te geschieden middels een zwakstroomschakelsysteem. De groepsindeling van de verlichting dient een logische relatie te hebben met de functionele hoofdstructuur van het gebouw en met de gebruiksaanwending van de afzonderlijke ruimten. De verlichting dient per bouwdeel centraal te worden vrijgegeven. De verlichtingsinstallaties waarvan de voedingen “vrij” gegeven zijn, dienen hierna ter plaatse in of buiten de ruimte geschakeld te kunnen worden. Uitgangspunt is aanwezigheidsdetectie voor alle ruimten. Deze dient middels een overbruggingsschakelaar uit te kunnen worden geschakeld bij de instructieruimten, sporthal, de zwemzaal, multifunctionele ruimte of daar waar presentaties gehouden worden. Daarnaast het toepassen van veegschakeling per compartiment. Daarnaast is aangegeven welke ruimten dienen te beschikken over de schakelmogelijkheid tussen diverse verlichtingsniveau ’s. Dit is te realiseren op een centraal bedienpaneel (synoptisch paneel) door de beheerder en middels afzonderlijke bedienpanelen t.b.v. sport en zwemzaal. Dit middels een plattegrond van het gehele complex, waarop zijn aangebracht:

3 mei 2013 | 970057/20130503

67/90

   

Per soort verlichting/per ruimte/type velden haldeel een signaalled, die aangeeft of de verlichting is ingeschakeld; Voor diverse centraal geschakelde ruimten een drukknop met signaallamp voor aan/uit schakeling verlichting; Openstand signalering van de buitendeuren (via inbraakalarm); Storings- en alarmlampen voor: o Regelkast waterbehandelingsinstallaties; o Regelkast werktuigkundige installaties, zwemzaal; o Regelkast werktuigkundige installaties sporthal; o Mindervalide signalering; o Bedieningsschakelaar(s) voor automatische schuifdeuren; o Akoestische signaalgever met hersteldrukknop.

Op deze manier is continue zichtbaar welke onderdelen van de centraal geschakelde verlichting zijn ingeschakeld. Tevens kan gekozen worden voor gedeeltelijke verlichting (33% / 66%) in de zwemzaal, en wedstrijdruimte sporthal (per zaaldeel) en horeca (50%/100%). Voor de sporthal 2/3*500 lux op basis van aanwezigheid. Handmatig schakelen naar 500 lux. Voor algemene ruimten, waaronder verkeersruimten, garderobes, gangen, toiletten, terrein en dergelijke wordt verlichting vanaf een centrale plaats (GBS, centraal bedieningspaneel) geschakeld. De terreinverlichting dient te worden in- en uitgeschakeld middels een schemerschakeling en een klok voorzien van een automatische zomer-/wintertijd omschakeling. De buitenverlichting moet worden vrijgegeven op het GBS. Op een centraal punt dient een overbruggingsschakelaar voorzien te worden. Aandachtspunten:  Toepassen van daglichtregeling onderzoeken. Verlichting in werkruimten met daglichttoetreding dient in de raamzone bij voorkeur afzonderlijk te worden geschakeld.  Om te komen tot een evenwichtige en gelijkmatige verlichting dienen de armaturen te worden bevestigd evenwijdig aan de gevel.  Zo mogelijk de verlichting in de andere ruimten evenwijdig aan de meest voorkomende kijkrichting.  (Dimbare) sfeerverlichting (aangevuld met basisverlichting) in nader te bepalen ruimten (horeca/ontmoetingsruimte) aan te brengen in overleg met gebruiker.  Ten aanzien van de waakverlichting denken aan een schakeling waarbij gebruik wordt gemaakt van een schemerschakelaar, geblokkeerd door de gangverlichting, of de verlichting in de ruimte zelf. De waakverlichting gaat in dat geval automatisch uit als de gangverlichting aan gaat.  Verlichte gevelreclameborden dienen geschakeld te worden als de buitenverlichting gebouw. Schakelmateriaal Met uitzondering van de technische ruimten, het schakelmateriaal uitgevoerd als inbouwmateriaal. In de technische ruimten dit als opbouw uitgevoerd en spatwaterdicht. Het toe te passen schakelmateriaal is van het fabrikaat Busch-Jaeger o.g. Kanalisatie De kabelgoten worden, daar waar nodig, onderverdeeld in compartimenten. De verschillende compartimenten worden gebruikt voor respectievelijk de sterkstroominstallatie en de zwakstroominstallatie. De nieuw aan te leggen kanalisatie is van het fabrikaat Niedax/Van Geel o.g. en voorzien van de benodigde hulpstukken. Verdeelinrichtingen

3 mei 2013 | 970057/20130503

68/90

In de inpandige laagspanningsruimte een hoofdverdeelinrichting (HKL) te plaatsen voor de voedingen van de volgende separate groepen:  Onderverdeelinrichting zwembad;  Onderverdeelinrichting sporthal;  Onderverdeelinrichting horeca/keuken;  Onderverdeelinrichting bijruimten (kantoren en personeelsruimten);  Voeding bodemvuilzuiger (één stuks);  Voeding beweegbare bodem (één stuks);  Voeding compressor;  Regelkast werktuigkundige installaties;  Regelkast waterbehandelingsinstallaties;  Vuilwaterpomp in techniekruimte waterbehandeling.

7.7

Communicatie-installatie

Onderzocht dient te worden op welke wijze de verschillende communicatie-installaties zo efficiënt mogelijk kunnen worden gecombineerd. In het gebouw moeten de volgende communicatieinstallaties worden gerealiseerd:  Ontruimings- en brandmeldinstallatie (zie onder).  Geluidsinstallatie: waar dit vanuit het gebruik gewenst is dient het gebouw voorzien te worden van loze leidingen ten behoeve van het aanbrengen van een geluidsversterkingsinstallatie. In overleg met opdrachtgever dient dit punt nader te worden ingevuld. Onderstaand is hiervoor een eerste voorstel gedaan: In de receptieruimte een centrale geluidsinstallatie voorzien, fabrikaat Hacousto o.g. In een samengesteld 19’-rack is op te nemen: -Een centrale voedingseenheid voor de installatie; -Een aansluitpaneel voor inkomende signalen van de volgende microfoons: -Oproeptableau receptie; -Een cd-speler met wisselaar voor vijf cd’s, voorzien van een USB aansluiting en mogelijkheid voor plug en play m.b.t. mp3 spelers; -Een keuzepaneel voor weergave van één van de bovenstaande geluidsbronnen in de volgende groepen: o Zwemzaal en kleedruimten; o Sporthal en kleedruimten; o Horeca, algemene ruimten; -Een paneel met centrale volumeregelaars voor afzonderlijke regeling van het geluidsniveau in: o Zwemzaal en kleedruimten; o Sporthal en kleedruimten; o Horeca, algemene ruimten. Vervolgens op enkele plaatsen in de algemene ruimten nog volumeregelaars opnemen waarmee de luidsprekers in de betreffende ruimten kunnen worden geregeld, te weten: o Vergaderruimte; o Kantoren; o Personeelsruimte. In de zwemzaal en sporthal luidspreker reflectorbollen te voorzien, waarbij rekening gehouden dient te worden met de specifieke geluidseigenschappen van dergelijke ruimten. In de overige ruimten worden, waar mogelijk, inbouw luidsprekers toegepast in de verlaagde plafonds. Daar waar geen verlaagde plafonds zijn, kunnen de speakers in opbouwuitvoering worden gemonteerd. De geluidsinstallatie dient te voorzien in de mogelijkheid om een oproep-, muziek-

3 mei 2013 | 970057/20130503

69/90

of calamiteitensignaal over bepaalde luidsprekers te distribueren. De volgende groepenindeling is te hanteren: o Zwemzaal en kleedruimten; o Sporthal en kleedruimten; o Tennishal en kleedruimten; o Maatschappelijke voorzieningen; o Culturele voorzieningen; o Horeca, algemene ruimten.



 

Voor de zwemzaal eveneens een losse, separate (mobiele) geluidsinstallatie op te nemen ten behoeve van ondersteuning van het doelgroepen zwemmen zoals bijvoorbeeld aquarobics. De multifunctionele zalen worden voorzien van een eigen geluidinstallatie. Telefoonsysteem: het gebouw dient te worden voorzien van een infrastructuur voor telecommunicatie waarvan de gebruikers op individuele basis gebruik kunnen maken. Voorlopig uitgangspunt is een telefooninstallatie, fabrikaat Ascotel o.g., de benodigde, van UTP cat.6 bekabeling voorziene leidingen opnemen. Te reken op aansluitpunten in de volgende ruimten: o Balie (2 x); o Kantoren (2 x); o Personeelsruimte (1 x); o Vergaderruimte (1 x); o EHBO-ruimte (1 x); o Techniekruimte (3 x), waarvan twee voor modems; o Brandmeldinstallatie (voor doormelding); o Inbraakmeldinstallatie (voor doormelding). Bekabeling bij voorkeur onderdeel laten uitmaken van de LAN/databekabeling (zie onder). In elke meterkast waar nodig en gewenst een ISRA punt opnemen. Rekening houden met vaste telefoonaansluitingen voor liften. De telefoontoestellen zijn niet opgenomen in dit PvE en worden geleverd door de gebruiker. Datanetwerk: Ten behoeve van een data (en telefooninstallatie) moet (per gebruiker) een bekabelingssysteem (horizontale bekabeling) worden aanbracht bestaande uit een gecertificeerd passief datanetwerk (connectoren, bekabeling, patchkasten). Bekabeling aanbrengen in kabelgoten, rekening houdend met voldoende uitbreidingsmogelijkheden. De bekabeling vormt een netwerk dat een flexibele ruimte-indeling mogelijk maakt. Centrale patchkasten en servers worden geplaatst in een aparte ruimte die eventueel gekoeld moet worden. Actieve componenten zoals pc’s, servers, netwerkapparatuur maken geen onderdeel uit van het passieve netwerk. Uitgangspunt is een volledig draadloos netwerk in het totale gebouw met beperkt enkele vaste data aansluitingen op werkplekken / instructieruimten.

Uitgangspunten:  Per werkplek twee stuks data aansluitingen (ook t.b.v. telefonie).  Als gekozen wordt voor een UTP- en glasvezelbekabelingssysteem, dient dit te voldoen aan de geldende industriestandaard (EIA/TIA-568, ISO-11801 en EN-50173 of hoger zoals die geldt bij aanbesteding). De maximale lengte van deze horizontale bekabeling bedraagt 90 m. De patchkasten en de aansluitingen maken deel uit van dit ontwerp.  CAI/Centrale antenne installatie: Het gebouw voorzien van een Centrale Antenne Installatie (CAI). Het centrale overneempunt (SOP) wordt door de kabelleverend bedrijf in de laagspanningsruimte aangebracht. Nabij deze SOP wordt een versterker opnemen. Vanaf deze versterker de aansluitpunten in het kantoor, de kassa, horeca, en zwemzaal voeden.  Deurintercom: nabij de hoofdentree een deurintercom, fabrikaat Nelec o.g., opnemen. Deze deurintercom staat in directe verbinding met de balie.  Presentatievoorzieningen: ten behoeve van presentaties en vergaderingen dienen in nader te bepalen ruimten audio-, video- en multimedia voorzieningen (video/DVD speler en beamer) te

3 mei 2013 | 970057/20130503

70/90



7.8

kunnen worden gebruikt. Hiertoe data aansluitpunten (bedraad) aanbrengen voor computer en beamer. Inbraakdetectie: op al de te openen geveldelen van het nieuw te bouwen complex magneetcontacten aanbrengen. Ook dienen de ruimten met grote glaspartijen beveiligd te worden middels een passief infrarood melder. Voor het activeren en deactiveren van de inbraakinstallatie bij de hoofdentree en de personeelsingang, een codebedieningspaneel opnemen. De centrale wordt geplaatst in de laagspanningsruimte. De minimale eis voor deze installatie is risicoklasse 3.

Beveiligingsinstallatie

In het gebouw moeten de volgende beveiligingsinstallaties worden gerealiseerd:  Aarding: het gebouw en de installaties dienen overeenkomstig de wettelijke voorschriften van een afdoende aarding te worden voorzien. Alle netvoedingsaansluitingen voorzien van randaarde. De aarding dient te voldoen aan de NEN 1010. Specifieke aandacht geven aan apparatuur in de computerruimte en de reproruimte (kopieerapparaten). De aardverspreidingsweerstand bepalen aan de hand van de grootste zekeringswaarde. Eén en ander in overleg met het plaatselijk energieleverend bedrijf. Tot de aarding behoort eveneens de aarding van metalen delen die niet tot de laagspanningsinstallaties behoren en waarvoor krachtens de installatievoorschriften wel aardingsvoorzieningen moeten worden getroffen. Ten behoeve van een computerinstallatie dient een ‘schone’ aardingsinstallatie met een geïsoleerde aardelektrode te worden opgenomen.  Bliksembeveiligingsinstallatie: de regelgeving vereist geen bliksembeveiliging. Een verzekering kan een bliksembeveiliging eisen en/of korting geven op de premie. De aanvullende investeringskosten dienen in relatie tot de terugverdientijd te worden overwogen. Wanneer benodigd ontwerpen en uitvoeren conform NEN 1014.  Noodstroomvoorziening: een noodstroomvoorziening is nodig om in het geval van uitvallen van de normale stroomvoorziening, de noodverlichting de vluchtwegaanduidingen en de alarminstallatie in werking te houden.  Daarnaast dienen installaties en apparaten die ten behoeve van de veiligheid van de gebruikers en de beveiliging van het gebouw van vitaal belang zijn, alsmede de apparaten waarbij een spanningsonderbreking tot grote vervolgschade kan leiden, bij spanningsuitval automatisch te worden gevoed door een noodstroomvoorziening.  De voeding van de noodstroomvoorziening kan centraal en decentraal zijn. De keuze voor een centraal of decentraal systeem hangt samen met de omvang van het gebouw. De noodstroomvoorziening dient na het uitvallen van de elektriciteitsvoorziening deze taak voor tenminste 24 uur over te kunnen nemen.  Overspanningsbeveiliging: er dient ten behoeve van de beveiliging van machines en installaties tegen overspanning een overspanningsbeveiliging op gebouwgrens niveau (hoofdverdeelinrichting) te worden gerealiseerd (potentiaal vereffening) eventueel aangevuld met fijnbeveiliging op de meest gevoelige apparaten. Deze in overleg met de opdrachtgever nader aan te wijzen.  Inbraakbeveiligingssysteem: het gebouw is voorzien van een eenvoudig elektronisch inbraaksignaleringssysteem. Hierbij rekening houden met kabelgoten, loze leidingen en enige uitbreidingsmogelijkheid. Voor de BMV moet het mogelijk zijn op termijn een volledige inbraakdetectie toe te passen. Specificaties van de installatie op advies van ontwerpende partijen in overleg met de opdrachtgever vast te stellen en uit te werken. De gehele beveiligingsinstallatie dient BORGgecertificeerd te zijn, beveiligingsniveau klasse 2, klasse 3 bij voorkeur. Het ontwerp van de inbraakbeveiliging dient te worden afgestemd op de resultaten van een beveiligingsonderzoek en eisen van de verzekeringsmaatschappij. Aandachtspunten:

3 mei 2013 | 970057/20130503

71/90









Pas ruimtelijk werkende detectoren (PIR), anti-masking, toe in gangen en centrale ruimten op de begane grond, in inbraakgevoelige ruimten (op de begane grond), grenzend aan de buitengevel en op verdieping gelegen ruimten die gemakkelijk van buitenaf bereikbaar zijn. Plus daarnaast bij voorkeur ook in ruimten waar apparatuur is opgesteld of waar waardevol materiaal ligt opgeslagen en alle direct van buitenaf bereikbare ruimten.  Pas bij voorkeur een buitendeur-standsignalering en raam- standsignalering toe. Ten behoeve van raamstand- en buitendeurstandsignalering op alle vlucht- en nooddeuren en te openen ramen (op de begane grond) in de buitengevel loze voorzieningen opnemen zodat later eenvoudig een signalering kan worden aangebracht.  Bij detectie van inbraak dient de verlichting ingeschakeld te worden, en bij voorkeur dient ook een signaal in het gebouw hoorbaar te zijn.  Bij gedetecteerde braak moet melding mogelijk zijn bij een beveiligingsinstantie.  De inbraak-, camera- (en eventueel brand)beveiligingsinstallatie wordt bij voorkeur geleverd door dezelfde firma. De beveiliging wordt ontworpen en aangelegd door een BORGgecertificeerd bedrijf. Deze beschikt ook over een eigen particuliere alarmcentrale (PAC).  Het beveiligingssysteem dient te voldoen aan de kwaliteitsregelingen en eisen van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). CCTV installatie: wordt zowel binnen als buiten toegepast. Ontwerp van de gebruiksvriendelijke CCTV installatie afstemmen met de gebruikers en opdrachtgever. Aandachtspunten zijn entree’s, looproutes en jongerensoos. Brandmeldinstallatie: conform Bouwbesluit en in overleg met de plaatselijke brandweer en opdrachtgever dient de noodzakelijkheid en eventuele uitvoering van een (automatische) brandmeldinstallatie met ontruimingsalarminstallatie te worden bepaald. Deze installatie moet voldoen aan de eisen geformuleerd in de NBF leidraad, “brandveilig gebouw ontwerpen”, “brandveilig gebouw installeren”, de NEN 2535, NEN 2575, onderhoudsnorm NEN 2654-2, de voorschriften van de plaatselijke brandweer, plaatselijke verordening en het Bouwbesluit. De installatie dient gecertificeerd te worden. De brandmeldinstallatie dient te bestaan uit: o Automatische (optische) rookgasmelders in alle ruimten groter dan 2 m² vluchtwegen maar niet in natte cellen. o Op lokaalniveau neven-brandmeld- en ontruimingspanelen per gebruiker; o Handmelders bij de brandslanghaspels, branddeuren en de receptie balie. o Ontruimingsalarmering door middel van slow- whoop sirenes of gecombineerd met de omroepinstallatie. De ontruimingsinstallatie dient zowel automatisch als handmatig bedienbaar te zijn. Automatische bediening (brand) dient prioriteit te hebben boven handmatige bediening. De ontruimingsinstallatie dient in alle ruimten te horen te zijn. o Voor zover deze installatie niet automatisch wordt aangestuurd vanuit de brandmeldinstallatie, dient nabij de entree een bedieningstableau te worden aangebracht van waaruit de gewenste schakelingen en/of overbruggingen kunnen plaatsvinden. o Opdrachtgever wenst geen sprinkler installatie. Brandmeldingen zullen op een centrale plaats binnenkomen. Er dient een automatische directe doorschakeling te zijn tussen inschakelen van ontruimingsinstallatie en het afgeven van het ontruimingssignaal, eventueel voorzien van een beperkte tijdsvertraging voor het doormelden van het alarm van de automatische melders tijdens kantooruren om de rechtsgeldigheid van het alarm te kunnen controleren. Gebouw signaleringssysteem: vanuit de installaties voortkomende, signaleringen en meldingen (ook de W-installaties) moeten individueel zichtbaar worden gemaakt op een centrale plaats (GBS). Vervolgens moeten deze, wanneer gewenst, kunnen worden doorgegeven aan een meldkamer. De uitvoering van het schakelpaneel (in combinatie met GBS) is eenvoudig in de bediening en gebruiksvriendelijk en wordt bepaald in overleg met de gebruikers en de gemeentelijke instanties.

3 mei 2013 | 970057/20130503

72/90

 

7.9

Toegangscontrolesysteem met pasjes, gekoppeld aan GBS en reserveringssysteem. Mindervalide signalering: ten behoeve van mindervalide bezoekers in de daarvoor bestemde toilet/kleedruimte een noodoproep signalering, fabrikaat Zettler o.g. Voor deze installatie, welke dient te voldoen aan de richtlijnen volgens de ‘Handboek voor toegankelijkheid’, worden minimaal gevraagd: o Inbouw oproep- en afstelcombinatie met controle- en geruststellingslamp; o Een trekcontact met trekkoord rondom; o Een akoestisch signaal in het bedieningstableau receptie; o Een zoemer en afstelknop; o Een signaallamp per ruimte.

Elektrische zonwering

Er wordt elektrische zonwering toegepast. In het ontwerp worden de installatieonderdelen ten behoeve van elektrische zonwering opgenomen. De zonwering zelf, inclusief buismotor, behoort tot het bouwkundig deel van dit Functioneel Technisch Programma van Eisen. Uitgangspunten:  Primair wordt de installatie ontworpen op “centrale bediening” middels het GBS. Installaties dienen per windrichting of gevel schakelbaar te zijn.  Levering van installatieonderdelen en zonweringen bij voorkeur door één firma.  In de wedstrijdruimte van de sporthal dient conform KVLO norm >5% van het vloeroppervlakte aan raamopeningen aanwezig te zijn. Deze dienen volledig geblindeerd te kunnen worden.

3 mei 2013 | 970057/20130503

73/90

8

Werktuigbouwkundige installaties

De werktuigbouwkundige installaties dienen zodanig te zijn ontworpen, uitgevoerd en opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd.

8.1

Algemeen

In dit hoofdstuk zijn uitgangspunten en aandachtspunten geformuleerd die gespecificeerd per installatieonderdeel een prestatieniveau aangeven, waarmee in het ontwerpstadium en bij de verdere planuitwerking rekening moet worden gehouden. Deze punten zullen in overleg met de in te schakelen adviseur voor de technische installaties en de architect nader worden uitgewerkt. Als uitgangspunt voor de opzet van de installaties geldt soberheid en doelmatigheid, waarbij de volgende ontwerpcriteria dienen te worden gehanteerd:  Acceptabel binnen- en werkklimaat.  Eenvoud, helder en structuurmatig.  Flexibiliteit ten aanzien van het gebruik van het gebouw.  Beperkt investeringskostenniveau.  Uitvoering conform voorwaarden nutsbedrijven, keuringsinstituten, overheid, et cetera.  Ontworpen op basis van een binnenklimaat met gesloten ramen. De installatie ten behoeve van een eventuele uitbreiding van het gebouw dient, indien mogelijk, aangesloten te worden op de bestaande installatie, tenzij anders vermeld. De opzet van installaties moet zodanig zijn, dat het gebruik, het beheer en het onderhoud bij gebruik van normale hulpmiddelen niet strijdig zijn met de Arbo-eisen. Installaties die vanuit de buitenzijde van het gebouw zichtbaar zijn, moeten afgestemd worden met de architect/opdrachtgever. Dit om de beeldkwaliteit van het gebouw niet te verstoren.

8.1.1 Aansluiting Het gebouw wordt voorzien van de benodigde nutsaansluitingen. In een vroeg stadium moeten er bindende afspraken worden gemaakt met de nutsbedrijven over de aanvraag, capaciteit en plaats van de aansluitingen, alsmede extra voorwaarden en eisen met betrekking tot hemelwaterafvoer, de riolering, aansluiting op bijvoorbeeld stadsverwarming en de waterhuishouding. Met de energiedistributiebedrijven dienen afspraken gemaakt te worden over de plaats en grootte van de ruimten voor het inrichten van voedings- en meetinstallaties. Adviseur installaties is verantwoordelijk voor de afstemming met de nutsbedrijven. Een gebouw wordt normaliter voorzien van één aansluiting voor gas, water en elektra. Eventueel kunnen nader te bepalen gebouwdelen worden voorzien van een eigen aansluiting. Bij gedeeld gebruik van het gebouw moeten (eventueel) afspraken worden gemaakt tussen de betrokken partijen over de kostenverdeling van energie en wijze van beheer van de installaties. In dat geval wordt uitgegaan van tussen bemetering, volgens nader precies te definiëren afbakening. Voor de overige aansluitingen (telefoon/data/CAI) moet worden nagegaan of er in één aansluiting kan worden voorzien.

8.1.2 Reserve ten behoeve van uitbreiding In het ontwerp van de installaties en de installatiecapaciteit dient op voorhand geen rekening te worden gehouden met een uitbreiding. Wanneer er sprake is van een uitbreiding dienen de nieuwe installaties wel eenvoudig op de bestaande installaties te kunnen worden aangesloten. Derhalve dient bij het ontwerp rekening te worden gehouden met het kunnen bijplaatsen van een extra

3 mei 2013 | 970057/20130503

74/90

koelunit in computerruimtes, voldoende schachtruimte voor uitbreiding van luchtkanalen, aanpasbaarheid van de diverse regelingsinstallaties. Rekening dient gehouden te worden met mogelijke uitbreiding van het gebouw zelf.

8.2

Warmteopwekking

De gehele verwarmingsinstallatie ontwerpen en uitvoeren conform NEN 3028, NEN 5066 (uitgave 1992 met correctieblad C1, uitgave 1993) de publicaties ISSO 4 en ISSO 5 en de voorwaarden van de nutsbedrijven. Uitgangspunten:  Opwekkingseenheden toepassen met een zo hoog mogelijk rendement en een zo laag mogelijke uitstoot van schadelijke gassen.  Als opwekking geschiedt door middel van HR-ketel(s) dan deze uitvoeren met gaskeur HR-107, Low Nox. Optioneel met warmtepomp.  De totale dekking van de warmte-opwekkingsinstallatie dient circa 110% van het maximaal benodigd vermogen te bedragen.  Ten behoeve van warmteopwekking dienen CV-ketels en boilers zodanig en in die mate geplaatst te worden dat een optimaal evenwicht bereikt wordt tussen investeringskosten, exploitatiekosten en milieubelasting (optimalisatie lifecycle kosten). Aandachtspunten:  Plaatsing van installaties bij voorkeur op het dak of in een dakopbouw.  Bij toepassing van grotere ketels dient de plaatsing in het gebouw zodanig te zijn dat de ketels in zijn geheel uit het gebouw geplaatst c.q. verwijderd kunnen worden.  Ten behoeve van het streven naar een duurzaam gebouw met een beperkte milieubelasting dienen alternatieve systemen te worden onderzocht, zoals warmtepompen in combinatie met energieopslag in de bodem en lage temperatuur verwarming (betonkernactivering). Functionele en financiële haalbaarheid van de alternatieven zijn belangrijk bij goedkeuring van de voorstellen.  Ten behoeve van de afvoer van de door de vele apparaten opgewekte warmte hoort in de diverse (meter-) kasten mechanische ventilatie opgenomen te worden.

8.3

Warmtedistributie en -regeling

De warmteopwekking, -distributie en –afgifte dient bestuurd te worden door een regeling die zorg draagt voor een efficiënte benutting van energie en een comfortabel binnenklimaat. Er dient een groepsindeling van het warmtedistributiestelsel (in regelblokken) te worden toegepast die aansluit bij de indeling van het gebouw in gebouwdelen en de gebruikstijden. Deze regelblokken en besturing verlopen volautomatisch en dienen centraal, eenduidig en logisch bedienbaar te zijn (en buiten het bereik van het publiek). Per gebouwdeel heeft de gebruiker een mogelijkheid tot beperkte handbediening en naregeling en moet de gebruiker een overwerktimer/-periode in kunnen schakelen. De bediening dient zich te beperken tot ingrepen op de normale bedrijfstoestanden en is geregeld vanuit een nader te bepalen (centrale) plaats. De regeling moet verder voorzien in een dag- en nachtregeling, weersafhankelijke voor- en naregeling in combinatie met thermosstatische radiatorafsluiters (per ruimte maximaal 50% en minimaal 1), schooltijdenregeling, weekendregeling en jaarklokprogramma's. Installaties dienen volledig water- en luchtzijdig ingeregeld te worden.

8.3.1 Verwarmingslichamen Uitgangspunt voor de warmtedistributie is vloerverwarming of betonkernactivering en bij voorkeur geen radiatoren. In overleg kan op een andere wijze in verwarming worden voorzien.

3 mei 2013 | 970057/20130503

75/90

Indien sprake is van radiatoren dan dienen deze in verband met vandalismebestendigheid goed te worden bevestigd aan wanden en individueel af te koppelen te zijn. De radiatoren dienen op een logische positie geplaatst te worden, ruimte-indeling naar geveloriëntatie en gebruik. De radiatoren en/of convectoren voorzien van thermostatische radiatorkranen en voetventielen. De radiatoren en convectoren gevoed vanuit onderverdelers. De radiatoren van het fabrikaat Stelrad, Veha o.g.De convectoren van het fabrikaat Jaga, Kampman o.g. De centrale verwarmingsleidingen tot 40 mm uitgevoerd in stalen draadbuis in gelaste of naadloze uitvoering. De centrale verwarmingsleidingen vanaf 40 mm uitgevoerd in gelaste vlambuis. Om corrosie tegen te gaan, de leidingen stralen en meniën. De cv-leidingen in verlaagde plafonds en in de technische ruimte geïsoleerd met minimaal 25 mm minerale wol. De leidingen in het plafond afgewerkt met aluminiumfolie. De leidingen in de techniekruimten afgewerkt met Isogenepack. De leidingen vormvast en diffusiedicht uit te voeren. Leidingsysteem dat per verdieping kan worden afgesloten en afgetapt. Bij de verwarmingselementen dient te worden uitgegaan van een transmissiedekkend systeem, bij voorkeur uitgelegd op de stramienmaat langs de gevel of daar waar de warmteverliezen het grootst zijn. Aandachtspunten:  Voorkom “warme hoeken” ter plaatse van knooppunten van warmwater/CV-leidingen.  CV-leidingen moeten zodanig aan constructies worden bevestigd, dat het rechtstreeks afgeven van trillingen aan de constructie wordt voorkomen.  Er dient aandacht te zijn voor esthetische vormgeving van de verwarmingselementen, met name achter transparante geveldelen.

8.4

Luchtbevochtiging

Indien nodig, wanneer dat blijkt uit de berekeningen, zal in overleg met de opdrachtgever luchtbevochtiging worden toegepast. Bij voorkeur een dergelijke installatie voorkomen.

8.5

Koelinstallatie

Uitgangspunt is door bouwkundige oplossingen de noodzaak tot koeling en de toepassing van een koelinstallatie te voorkomen. In de ontwerpfase dient onderzocht te worden of (delen van) het gebouw voorzien moet worden van een koelinstallatie. Dit dient te worden aangetoond door een temperatuuroverschrijdingsberekening.

Aandachtspunten: Ter voorkoming van de noodzaak tot koeling gelden onder andere de volgende aanbevelingen:  Beperk zo mogelijk de interne warmte.  Benut het accumulerend vermogen van het gebouw.  Pas mechanische ventilatie toe.  Pas nachtventilatie toe.  Pas effectieve zonwering toe. Specifiek dient aandacht gegeven te worden aan de koeling van ruimten waar veel ICT-apparatuur staat opgesteld zoals de serverruimte (eventuele toepassing van topkoeling).

8.6

Warm- en koudwatervoorziening

3 mei 2013 | 970057/20130503

76/90

8.6.1 Algemeen Voor de waterinstallatie moet er een waterleidingnet worden aangelegd vanaf de watermeter tot aan de diverse sanitaire aansluitpunten. De installatie dient te voldoen aan NEN 1006 AVWI, de VEWIN werkbladen en de voorwaarden van het water leverend nutsbedrijf. Uitgangspunten:  Bij het hoogst gelegen tappunt moet voldoende voordruk aanwezig zijn, conform de eisen van het waterleverend bedrijf en/of de brandweer.  De plaats van de waterleidingen dienen te allen tijde vorstvrij te zijn. Bij voorkeur de waterleidingen waaraan vorstschade kan ontstaan, voorzien van een zelfregelende elektrische leidingverwarming en isolatie.  Breng waterleidingen zoveel mogelijk buiten het zicht, maar wel goed bereikbaar aan.  Appendages die waterslag in de installatie kunnen veroorzaken, mogen niet worden toegepast.  Het hele waterleidingssysteem dient zodanig te zijn ontworpen dat met behulp van leidingafsluiters gebouwsecties afgesloten kunnen worden zonder dat dit consequenties heeft voor de brandslanghaspels. Voor het onderhoud, vervangen van kranen/sanitaire toestellen, worden stopkranen voorzien.  De meest recente richtlijnen van het Ministerie van VROM (ISSO 55-1)en het ontwerpbesluit tot wijziging van het Waterleidingsbesluit moeten worden toegepast voor preventie tegen legionellabesmetting. Daarnaast dient rekening te worden gehouden met het volgende: koudwaterleidingen worden zodanig ontworpen en geïnstalleerd dat de temperatuur van het water ruimschoots onder de 25°C blijft. De temperatuur in het warmwatersysteem (leidingen en voorraadtoestellen) mag nooit onder de 60°C komen. Wanneer gebruik wordt gemaakt van spoelprogramma’s dienen veiligheidsvoorzieningen opgenomen te zijn zodat er bij normaal douchegebruik geen kans op verwondingen ontstaat. Waterleidingen, brandslanghaspels en dergelijke dienen uitgevoerd te worden zodanig dat legionella-risico’s niet aanwezig zijn en het algemene waterleidingnet geen besmetting vanuit het gebouw kan oplopen (toepassen keerkleppen en dergelijke). Aandachtspunten:  De in de leidingnetten noodzakelijke groeps- en sectieafsluiters, stopkranen en dergelijke dienen buiten de ruimten, bij voorkeur in de verkeersruimten bedienbaar te zijn. Deze voorzieningen wel afsluitbaar maken met slot. De secties te voorzien van afsluiters met aftapmogelijkheden.  De leidingen waar mogelijk uit het zicht monteren en waar nodig (dampdicht) isoleren.  Waterleidingen binnen het gebouw uitvoeren in koperen buis conform NEN 2200. Als alternatief voor koper dient de toepassing van een polipropyleen buis (Fusiotherm, fabr. Eriks o.g.) voor waterleidingen onderzocht te worden.

8.6.2 Koudtapwatervoorziening Er dient voorzien te worden in een leidingenstelsel dat zorgt voor voldoende koudtapwater op plaatsen waar dit uit oogpunt van gebruik, hygiëne of veiligheid gewenst is zoals in ieder geval:  In de groepsruimten (gezuiverd).  In toiletten.  Ten behoeve van gevelreiniging (gevelkom, vorstveilige tappunten).  In technische ruimten (onder andere CV-ruimten).  Opstelplaatsen voor drankautomaten.  Ten behoeve van brandslanghaspels.  Op alle plaatsen waar ook warmtapwatervoorzieningen worden gerealiseerd.

3 mei 2013 | 970057/20130503

77/90

8.6.3 Warmtapwatervoorziening In het gebouw dient op plaatsen waar dit uit oogpunt van gebruik of comfort gewenst is warm drinkwatertoevoer te zijn. Warmwater tenminste gewenst in:  Mindervalidentoiletten.  Werkkasten.  Pantry’s.  Keuken(s) (in geval van een BMV).  Doucheruimten.  EHBO/BHV-ruimte. Uitgangspunten:  De warmwatertappunten moeten een constante waterstroom geven passend bij de functie van de aangesloten sanitaire apparaten.  Ter voorkoming van verbranding aan heet water dient de temperatuur van het uitstromende water in alle ruimten geblokkeerd te zijn op maximaal 38°C. Circulerende leidingnetten per bouwdeel alleen toepassen bij warm-tapwater met een temperatuur hoger dan 60ºC.  Geen warmwaterleidingen in kruipruimten aanbrengen. Warmwaterleidingen moeten thermisch geïsoleerd worden, met uitzondering van de in het zicht gemonteerde leidingen.  Voor doucheruimtes dient rekening te worden gehouden met wisselend gebruik. Overweeg een flexibel verwarmingssysteem. Aandachtspunten:  Voor de opwekking van warm-tapwater dient te worden nagegaan of een centrale of decentrale gestookte warmwateropwekkingsinstallatie de voorkeur verdient, bij voorkeur mogelijk te combineren met zonneboilers. Indien het uit installatiekosten voordelig is, mag worden volstaan met decentrale elektrische boilers.

8.7

Blusvoorziening

Het gebouw dient te beschikken over de brandblusvoorzieningen die noodzakelijk zijn uit oogpunt van brandveiligheid conform het wettelijke (Bouwbesluit) en brandweereisen. Dit betekent onder andere:  Het aanbrengen van voldoende brandslanghaspels en daar waar nodig CO2-handblussers zo mogelijk gecombineerd in op- of inbouwkasten. Bij voorkeur inbouw. Ten behoeve van de aanvoer van water naar waterblusapparaten dient een waterleiding te worden voorzien van voldoende capaciteit.  Het op diverse plaatsen in het gebouw droge blusleidingen aanbrengen, bijvoorbeeld in nood- en trappenhuizen. Deze leidingen per verdieping voorzien van een afsluiter met Storz-koppeling.  Ten aanzien van brandbestrijding dienen de werktuigbouwkundige installaties te worden voorzien van de benodigde schakelingen. Hierbij denken aan het vergrendelen van een gastoevoer, het in- en/of uitschakelen van de luchtbehandelingsinstallatie, et cetera.  In de archieven en computerruimten geen brandslanghaspels of sprinklerinstallatie toepassen, maar geëigende droge blusmiddelen die niet milieuschadelijk zijn.  Het gebouw wordt, wanneer dit nodig blijkt, van een sprinklerinstallatie voorzien welke voldoet aan de geldende wet- en regelgeving. Het voorkomen van een dergelijke installatie is uitgangspunt.

8.8

Ventilatiesysteem

3 mei 2013 | 970057/20130503

78/90

8.8.1 Algemeen De ventilatie-installatie moet voldoen aan NEN 1087 (ventilatie voor gebouwen), NEN 1089 (Ventilatie-eisen van scholen), NPR 1090, het Bouwbesluit, in voorkomende gevallen aan de Horecawet en de Arbo-wet. De toevoer van buitenlucht en de afvoer van binnenlucht moet tevens voldoen aan NEN 1087.

8.8.2 Natuurlijke of mechanische ventilatie De benodigde hoeveelheid (verse) lucht wordt bepaald aan de hand van de maximale toegestane CO2-concentratie gedurende gebruikstijden. Hier kan op twee manieren in worden voorzien: Natuurlijke gecombineerd met mechanische ventilatie of geheel mechanisch (NEN 1089 en NPR 1090). De keuze voor het ventilatiesysteem hangt naast de CO2-concentratie verder onder andere af van de eisen die volgen uit de EPC-berekening, de beschikbare ruimten voor luchtkanalen, beschermde gevelaanzichten, relevante geluidsbelasting ten gevolge van verkeerslawaai, en dergelijke. De keuze voor natuurlijke of mechanische ventilatie is tevens afhankelijk van de soort activiteiten in het lokaal. Uitgangspunten:  Vanwege het belang van een goede ventilatie en de vereiste omvang van de ventilatiecapaciteit verdient gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning de voorkeur. Daarnaast de ruimten voorzien van CO2 gestuurde ventilatie met een maximale concentratie van 1.000 ppm. Aandachtspunten:  Daar waar natuurlijke ventilatie (toevoer) niet mogelijk, of niet voldoende is (op basis van wetgeving, eisen aan het binnenklimaat, energieprestatie en de van toepassing verklaarde NENnorm), dan bij voorkeur mechanische ventilatie (toevoer) toepassen. Uitgangspunt daarbij is gebalanceerde mechanische ventilatie met warmte terugwinning.  De prestatie van natuurlijke ventilatie is zeer afhankelijk van een bewust gebruik van de ventilatievoorzieningen. Toepassing van een goed gedimensioneerde en tochtvrije toevoervoorziening kan het risico van deze gebruikersinvloed beperken.

8.8.3 Ventilatievouden Als minimale hoeveelheid ventilatie voor alle ruimten, dienen de eisen volgens het Bouwbesluit te worden aangehouden en moet extra aandacht worden geschonken aan goede ventilatie in lokalen. De ventilatielucht wordt in de verblijfsruimte toegevoerd en afgevoerd op zo’n manier dat voldoende doorspoeling van de ruimte mogelijk is. De hoeveelheid afzuiglucht (ventilatievoud, m³/m²/h, m³/persoon) hier op afstemmen.

8.8.4 Luchttoevoer 



  

(Buitenlucht) aanzuigroosters dienen zo hoog mogelijk in het gebouw, bij voorkeur hoog in de gevel net onder het (verlaagd) plafond situeren, minimaal boven 1,8 m 1 + vloerpeil, bij voorkeur boven 2,4 m1 (NPR 1090). De aanzuigopeningen regen- en stuifsneeuwvrij aanbrengen, rekening houdende met de uitblaasopeningen voor verontreinigde lucht zoals schoorstenen, condensors, koeltorens, afblaasopeningen van de mechanische afzuiginstallatie, et cetera Hierbij tevens rekening houden met windinvloed en meest voorkomende windrichting. De uitblaasopeningen bij voorkeur niet boven platte daken en wel aan de noordoostzijde van het gebouw aanbrengen in verband met de overheersende windrichting (zuid/zuidwest). Een instroomopening en uitstroomopening liggen tenminste op 2,0 m 1 van de perceelgrens. Verblijfsruimten worden voorzien van (hoog aangebrachte) openslaande ramen, c.q. te openen bovenlichten, ook ten behoeve van enige spuiventilatie. Van de oppervlakte gevelopeningen is

3 mei 2013 | 970057/20130503

79/90

 

in groepsruimten bij voorkeur minimaal 50% te openen. De te openen ramen zijn gelijk verdeeld over de gevel. Geen klepramen toepassen met een opening ter hoogte van de “leefzone”. Ingevoerde lucht is minstens zo schoon als de buitenlucht. Toevoer van verse lucht naar een verblijfsgebied vindt rechtstreeks plaats. Voor de sporthal de mechanische luchttoevoer toepassen met voorverwarming van ventilatielucht.

Aandachtspunten:  Voorkom dat in ruimten met verduistering of buitenzonwering het ventilatierooster achter het verduisteringsgordijn of zonwering (screens) verdwijnt en er dus geen sprake meer is van een gewaarborgde luchttoevoer.

8.8.5 Luchtafvoer    

De luchtafvoerinstallatie dient zodanig te zijn uitgelegd dat de ventilatoren tijdens bedrijfstijd continu draaien. De ventilatoren uitvoeren met een ‘boost’-functie. Afvoer van binnenlucht uit een verblijfsgebied of ruimte met kooktoestel, toilet of douche vindt rechtstreeks naar buiten plaats. In de sturing van de ventilatoren zomer-/nachtventilatieschakelingen opnemen. Geurverspreiding vanuit toiletten en andere geurbronnen wordt voorkomen. In de toiletten een ventilatiecapaciteit van minimaal 50m3/h/toiletpot toepassen.

8.8.6 Overige eisen Afhankelijk van nadere studie kunnen de ventilatie- en afzuigsystemen uit het oogpunt van de maat van het complex, de ligging van verschillende functionele en technische ruimten en uit rendementsoverwegingen, al dan niet centraal dan wel decentraal ontworpen worden. De ventilatielucht wordt zodanig aan de verblijfsruimten toegevoerd en afgevoerd op zo’n manier, dat voldoende doorspoeling van de ruimte mogelijk is. Er dient dan voldoende capaciteit te zijn om in de zomer met behulp van nachtventilatie het gebouw te koelen. De regeling van de ventilatie moet aan dezelfde algemene voorwaarden voldoen als die gelden voor de verwarming. Verontreinigende apparatuur staat in aparte ruimten en deze hebben waar nodig een eigen afzuigsysteem. Na de bedrijfstijd dient de afzuiging van toiletten en werkkasten in bedrijf te worden gehouden. Ventilatiesystemen van sanitaire ruimten scheiden van ventilatiesystemen van verblijfsruimten. Toiletten dienen geheel separaat te worden afgezogen. De kieropening onder de deuren van deze ruimten bedraagt minimaal 25 mm. In de primaire luchtbehandelingssystemen dient binnen de gebruiksuren géén gebruik te worden gemaakt van recirculatielucht. Ruimten met lucht- en/of geurverontreiniging (keukens, toiletruimten, et cetera) dienen in onderdruk gehouden te worden, waardoor verspreiding van de verontreiniging beperkt blijft. Aandachtspunten:  Aandachtspunt bij het ontwerp van de ventilatie-installatie is het voorkomen van tochtproblemen en het systeem moet bij iedere windsnelheid functioneren. Bij de berekening een windsnelheid van ten hoogste 2 m¹/seconde loodrecht op één van de gevels en een temperatuurverschil van ten hoogste 10°C tussen binnen- en buitenruimten hanteren.  De installaties moeten een grote mate van samenhang hebben met de overige gebouwkenmerken, zoals zonwering, verlichting, te openen ramen en dergelijke. Al deze invloeden moeten duidelijk worden omschreven. Stem de vereiste ventilatiecapaciteit af met de benodigde capaciteit van het verwarmingssysteem.

3 mei 2013 | 970057/20130503

80/90

8.9

Luchtkanalen

De ventilatielucht wordt, via een kanalensysteem dat op de luchtbehandelingskast(en) is aangesloten, aan de betreffende ruimten toe- en afgevoerd. Dit kanalensysteem is ondergebracht in de schachten en de verlaagde plafonds. Uitgangspunten:  Luchtkanalen uitvoeren conform de voorschriften en de LUKA kwaliteitsnorm. Voor de luchtdichtheid dient klasse B van deze norm te worden aangehouden. De toe te passen luchtfilters moeten voldoen aan de volgende kwaliteitseisen: Verlangde rendementen volgens de ASHRAE voorschriften, minimaal EU-7.  De luchtbehandelingskasten dienen koudebrugvrij te worden uitgevoerd.  De luchtsnelheid in de luchtbehandelingskasten mag maximaal 2,5 m/sec. bedragen (laminair).  Alle inblaas- en afzuigvoorzieningen dienen separaat inregelbaar te zijn door middel van deugdelijke volumeregelaars.  De toe- en afvoer van lucht dient zodanig te worden ontworpen dat geen kans bestaat op door luchttransport veroorzaakte hinderlijke geluidsproductie. In de luchtkanalen dienen zowel aan de aanzuigzijde als aan de uitblaaszijde geluidsdempers te worden aangebracht.  Luchttoevoerkanalen uitwendig isoleren met isolatiematerialen welke voldoen aan de gestelde Brandweer- en milieueisen. Inwendige isolatie van de luchtkanalen is niet toegestaan.



Maximale luchtsnelheden in kanalen (m/sec) Schachten

Rechthoekig 7,5

Rond 8



Boven verlaagde plafondhanger

6

7



Boven verlaagde plafondlokalen

3,5

5



Aftakkingen naar roosters

2,5

2,5



Buitenlucht aanzuigroosters (netto oppervlak)

2,5

-

Aandachtspunten:  Er dient aandacht gegeven te worden aan de geluiddemping in verband met overspraak via de luchttoe- en afvoeropeningen. Installaties die brandscheidingen doorbreken dienen zodanig te zijn uitgevoerd dat de doorvoeren minimaal dezelfde brandwerendheid hebben als de scheiding. Gewenst is het kanaalstelsel zodanig te ontwerpen dat brandkleppen niet nodig zijn.

8.10 Gasinstallatie Het gebouw dient te voorzien in een installatie waarmee gas vanaf het openbaar stelsel kan worden gedistribueerd naar plaatsen waar vanuit het gebruik gasaanvoer noodzakelijk is, zoals keukens en de centrale verwarmingsinstallatie. Uitgangspunten:  De gasinstallatievoorziening inclusief centrale meteropstelling dient te voldoen aan NEN 1078 en aanvulling NPR 3378 en de eisen van het gas leverend bedrijf.  De centrale hoofdafsluiter van het gas is goed bereikbaar.  Achter de hoofdafsluiter is een gas-gebrek-beveiliging (B-klep) gemonteerd (NEN 1978).  De capaciteit van de installatie dient voldoende te zijn voor gelijktijdig gebruik van 70-85% van de aansluitpunten.

3 mei 2013 | 970057/20130503

81/90

8.11 Vloeistofafvoersystemen Het stelsel van afvoeren uitvoeren als gescheiden systeem voor vuilwater en voor hemelwater met indien mogelijk/vereist een regenwater infiltratie/retentie. De afvoersystemen (afvoeren en rioleringen) dienen uitgevoerd te worden conform de richtlijnen vastgelegd in de NEN3215+ aanvullingen, de NEN3216+ aanvullingen en de plaatselijke voorschriften. Additief dient de riolering ook te voldoen aan de NPR3218. In principe moet een gescheiden rioleringsstelsel worden aangelegd. De hemelwaterafvoer- en rioleringsleidingen moeten zoveel mogelijk buiten het gebouw, in schachten en boven akoestisch minder kritische ruimten worden gesitueerd. De inpandige leidingen in de verlaagde plafonds en schachten thermisch, dampdicht en akoestisch uitwendig isoleren. Situering boven bijvoorbeeld kantoorruimten, vereist de toepassing van akoestische voorzieningen. De binnenriolering mag geen hoger geluid veroorzaken dan in tabel 4, NEN 1070 is aangegeven. De hemelwaterafvoerinstallatie behorende tot het gebouw eindigt op 1 meter uit de gevel en wordt aangesloten op het (gescheiden) gemeentelijk rioleringsstelsel.

8.11.1 Hemelwater Het hemelwater dat zich verzamelt op de daken en terreinen van het gebouw dient op gecontroleerde wijze afgevoerd te worden. Uitgangspunten:  Lozing op het openbare rioleringsstelsel, dan wel infiltratie in de grond in afstemming met de gemeente.  Het hemelwaterafvoersysteem dient te worden uitgevoerd volgens het volledig gevulde systeem en te worden ontworpen onder de garantiebepalingen van de leverancier.  Voldoende afvoeren en noodzakelijke noodoverlopen aanbrengen. Afvoerpunten verdiept aanbrengen. Plaats bladvangers bij hemelwaterafvoeren.  Wanneer er geen gescheiden systeem van hemelwaterafvoer en vuilwater wordt gerealiseerd, dan dient verzekerd te worden dat bij een overbelasting van de hemelwaterafvoer geen terugloop via de installaties (o.a. sanitair) plaatsvindt.  De onderstukken van de verticale leidingen aan de buitengevel over een lengte van circa 2 m1 vanaf maaiveld uit te voeren in slagvast materiaal. Om de overklimbaarheid van het gebouw tegen te gaan, zullen de hemelwater afvoeren zo nodig van antiklimijzers worden voorzien en/of zo dicht mogelijk tegen de gevels of in de gevels geplaatst worden.  Het hemelwaterafvoersysteem uitvoeren in PVC met hergebruikgarantie of PE.

8.11.2 Vuilwaterafvoer Het gebouw dient voorzien te worden van een leidingenstelsel dat geschikt is voor de afvoer van, middels lozingstoestellen afgevoerd, vuil drinkwater en overige stoffen op het openbaar riool. Uitgangspunten:  Het stelsel dient binnen voorzien te worden van de benodigde ontspanningsleidingen, ontstoppings- en expansiestukken en buiten voorzien te worden van controleputten en ontstoppingsstukken.  De binnenriolering onder afschot monteren.  Het ontwerpgebied dient gebaseerd te zijn op de ontwerpnorm NEN 3212A.  Alle sanitaire toestellen dienen water-, lucht- en stankdicht aangesloten te zijn op een afvoerleidingsysteem/gemeentelijk rioleringsstelsel.  Leidingen bij voorkeur uitvoeren in recyclebaar PVC, inclusief verzinkt plaatstalen onderlegschalen.

3 mei 2013 | 970057/20130503

82/90





Indien noodzakelijk uit oogpunt van gezondheid of veiligheid dient het gebouw voorzien te worden van lozingstoestellen waar specifieke stoffen geloosd worden. Het stelsel dient bestand te zijn tegen de lozing van zuren en basen op plaatsen waar, vanuit het gebruik, dergelijke lozingen verwacht kunnen worden. In keukens dient in de afvoerleidingen een olieafscheider/vetvangput te worden opgenomen. Ten behoeve van handvaardigheidsruimte slibvanger(s) zo dicht mogelijk bij een afvoerput plaatsen zodanig dat deze eenvoudig te reinigen zijn. In handvaardigheidsruimte een wastrog plaatsen voorzien van gips-/zandopvang. Voor het reinigen van keuken(s) en toiletgroepen kunnen vloerputjes handig zijn. Het is raadzaam de schoonmaakdienst bij deze keuze te betrekken.

8.11.3 Rookgasafvoersystemen De rookgasafvoeren dienen tot 1 meter boven het hoogste dakvlak te worden gebracht. Let bij plaatsing op overwegende windrichting.

8.12 Waterbehandeling De in deze paragraaf omschreven richtlijnen zijn bestemd voor de in de Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden omschreven gelegenheden volgens de categorie A. Categorie A-gelegenheden zijn gelegenheden voor het zwemmen anders dan in oppervlaktewater, en waarvan één of meerdere baden dieper zijn dan 0,5 meter. De eisen waaraan het zwemwater moet voldoen zijn in dit hoofdstuk nader omschreven. Hoewel het water permanent aan de eisen moet voldoen zal de kwaliteit toch variëren onder invloed van de verontreinigingen die zwemmers in het water brengen. Het handhaven van een goede waterkwaliteit is daarom niet mogelijk zonder een continue circulatie en behandeling van het water. De       

waterbehandeling dient te bestaan uit: circuleren; grof filtreren; coaguleren van opgelost vuil; fijn filtreren; oxideren van vuil; desinfecteren; verwarmen.

Daarnaast is het noodzakelijk om ten gevolge van de bovenstaande maatregelen nog:  te spuien;  te suppleren;  de zuurgraad te regelen. Voor de behandeling van het badwater dient gebruik te worden gemaakt van de zoutelektrolyse. Voor de zwemzaal geldt als primaire eis dat overal in de bassins de waterkwaliteit gelijk dient te zijn in de vorm van oxiderend en desinfecterend vermogen, mate van verontreiniging. Om hieraan te voldoen moet bij het ontwerp rekening worden gehouden met:  een gelijkmatige verdeling van het ingevoerde water;  goede menging met de reeds aanwezige bassininhoud;  gelijkmatige doorstroming;  versnelde afvoer van de bovenste waterlaag en het zich daar bevindende drijvend vuil;  gelijkmatig over het oppervlak verdeelde afvoer;  voorkomen van dode hoeken;

3 mei 2013 | 970057/20130503

83/90

 

voorkomen van hinderlijke wervelingen; voorkomen van kortsluitstromingen.

100% van het rondgepompte water dient aan de oppervlakte moet worden afgevoerd door middel van overloopvoorzieningen die ter hoogte van het wateroppervlak zijn aangebracht. Bufferkelder De bufferkelder heeft meerdere functies waarvan de voornaamste zijn:  opvangen van overstromend water als zwemmers te water gaan;  opvangen van golvend water;  bewaren van een voorraad om het terugspoelen van het filter gedurende 10 minuten mogelijk te maken;  voorraad van suppletiewater. De bufferkelder moet voldoende groot zijn om het spoelen van de filters van het grootste systeem aansluitend te kunnen uitvoeren. Spoelwaterkelder Het warme spoelwater dient te worden gebruikt voor voorverwarming van het suppletiewater. Hiervoor dient een combinatie van een warmtewisselaar en een warmtepomp te worden gerealiseerd. Voorwaarde voor warmteterugwinning is dat er een vuilwaterbuffer van voldoende afmeting aanwezig is. Daarnaast dient de afvalwaterstroom beperkt te zijn (tot maximaal circa 4 m3/uur). Bij het ontwerp zal er rekening mee gehouden moeten worden dat de suppletiestroom ongeveer even groot moet zijn als de afvalwaterstroom bij twee spoel beurten per week. De warmtepomp dient te zijn voorzien van een krachtstroomaansluiting. De warmtepomp dient te worden geplaatst in de technische ruimte van de zwembadinstallaties, nabij het overloopbuffer van het zwembadsysteem. Het warmtepompsysteem dient aangesloten te worden op de suppletie-inrichting van het bad. Het spoelsysteem, suppleersysteem en het warmtepompsysteem dient regeltechnisch op elkaar te zijn afgestemd en te beïnvloeden op het gebouwbeheersysteem . Voor noodgevallen dient een pompinstallatie aanwezig te zijn die het vuilwater direct van de vuilwaterkelder naar het riool kan verplaatsen. Circulatiepompen De hoeveelheid water die per tijdseenheid moet worden rondgepompt is afhankelijk van de afmetingen van de bassins en het aantal bezoekers. De minimum rondpompcapaciteit moet volgens de WHVBZ worden berekend aan de hand van de turn-over methode. Diepte d > 2 meter 1,4 > d > 2 meter 1,1 > d > 1,4 meter 0,3 > d > 1,1 meter d < 0,3 meter

T=6 T=4 T=3 T=2 T=1

Alle circulatiepompen per bassin dubbel uitvoeren en frequentiegeregeld t.b.v. revisie en reparatie. De turn-over T is de tijd in uren waarin de inhoud van de bassins geheel moet zijn verpompt. Buiten de bezoekuren mag de rondpompcapaciteit kleiner zijn, hiertoe moeten de pompen worden uitgevoerd met frequentieregeling. Voor deelstroomtoestellen zoals de ureumfilters en de warmtewisselaars moeten deelstroompompen worden aangebracht, de deelstromen mogen niet worden gerealiseerd door het "knijpen"van de hoofdstroom. Zandfilters

3 mei 2013 | 970057/20130503

84/90

De functie van een zandfilter is om kleine vaste verontreinigingen, die in het water zijn gebracht door zwemmers of van buiten, af te vangen en te verzamelen tot het filter verzadigd is. Meestal zijn zandfilters uitgevoerd als gesloten cilinders met bolle bodems, uitgevoerd in staal of kunststof (met glasvezel gewapend polyester) en gevuld met een zandbed op een bodem plaat. De stroomrichting bij een normaal bedrijf is van boven naar beneden. De af te vangen deeltjes worden in het zandpakket opgenomen. Als het filter verzadigd is, wat valt af te leiden uit het drukverschil tussen toevoer- en afvoerzijde of door verminderde waterkwaliteit moet het worden teruggespoeld. Dat gebeurt door het water in omgekeerde richting met verhoogde snelheid door het filter te pompen. Daarbij komen de zandkorrels los van elkaar en worden als het ware omgewoeld. Het vuil wordt met het spoelwater omhoog meegenomen en direct afgevoerd naar een vuilwaterkelder voor mogelijke warmteterugwinning. De zandfilters voorzien van kool. De filters moeten in kunststof worden uitgevoerd volgens DIN 19643, met een maximale filtersnelheid van 30 m/h en een doppenbodem als verzamelsysteem. De filterspoeling moet worden uitgevoerd als semi automatische spoeling. Warmtewisselaars In de toevoerleiding naar hete bassin is altijd een warmte~isselaar opgenomen die het zwemwater op de gewenste temperatuur houdt. De meeste afkoeling vindt plaats door het terugspoelen van de filters. Dan gaat er vrij veel water verloren dat weer moet worden aangevuld met (koud) suppletiewater. De capaciteit van de warmtewisselaars dient zo groot te zijn dat het bad binnen 4 uren weer op temperatuur is. Het opwarmen van de baden vanaf 10 gr.C moet mogelijk zijn binnen 120 uur. Zuig- en persleidingen De zwemwaterleidingen dienen te worden uitgevoerd in kunststof (PVC of HPE), omdat op stalen leidingen corrosie kan voorkomen. Spoelwaterkelder Ten behoeve van het afvalwater een spoelwaterkelder aanbrengen. Vanuit deze spoelwaterkelder kan het afvalwater gedoseerd worden geloosd op het riool. Ook dient er onderzocht te worden of vanuit deze spoelwaterkelder water gebruikt kan worden voor bijvoorbeeld het doorspoelen van toiletten e.d. (grijs water). Zoutelektrolyse Ten behoeve van de waterbehandeling van het bassin dient een zoutelektrolyse installatie te worden gerealiseerd. Chloor dient ter plaatse te worden geproduceerd uit aan te voeren zout. Het aanvoeren van grote hoeveelheden chloor vindt niet meer plaats, waardoor de veiligheid in de deelgemeente wordt gediend. Reverse Osmose De installatie uitvoeren met een reverse osmose systeem (UFRO, waardoor het afvalwater voor 70% kan worden hergebruikt. In het geval een reverse osmose systeem wordt gebruikt, tevens een reinwaterkelder voorzien, waarin het her te gebruiken water kan worden opgevangen. Het systeem moet de grootste te verwachten spoelwaterhoeveelheid binnen 24 uur kunnen verwerken. Monitoringsysteem De waterbehandelinginstallatie voorzien van een monitoringsysteem. Aan- en afvoer van materiaal en chemicaliën Er dient rekening te worden gehouden met de aan- en afvoer van materialen en zout. Hiertoe moeten technische ruimte bereikbaar zijn van buitenaf. Indien inpandig lossen van bepaalde stukken tot de wettelijke eisen behoort moet dit worden voorzien.

3 mei 2013 | 970057/20130503

85/90

9

Transportinstallaties

De transportinstallaties dienen zodanig te zijn ontworpen, uitgevoerd en opgeleverd dat de genoemde gebouwprestaties in voorgaande hoofdstukken worden geleverd. In dit hoofdstuk worden de eisen omschreven die door de gebruiker gesteld worden aan de transportinstallaties. Bij meer dan één bouwlaag dient een lift te worden geplaatst. Alle bouwkundige en installatietechnische voorzieningen om een lift te plaatsen dienen geheel in het gebouw aanwezig te zijn. Liften in de directe nabijheid van de trappenhuizen situeren. De liftinstallatie moet voldoen aan alle voorschriften, zoals deze door de daartoe bevoegde instanties bepaald zijn. De voorzieningen moeten voldoen aan de bepalingen uit het Handboek voor Toegankelijkheid, het nieuwe Besluit Liften, het Bouwbesluit, Model Bouwverordening, de NEN bladen (NEN 1081, NEN-EN 81-1), Europese Richtlijn Liften nr. 95/16/EG en de ITS-eisen. Bij de oplevering wordt het keuringscertificaat aan de opdrachtgever overhandigd. De lift dient alle bouwlagen en bouwdelen behoudens specifieke technische ruimten te ontsluiten. De loopafstand van een lift tot het verst verwijderde vertrek mag niet meer dan 50 m bedragen. Uitgangspunt is een kooilift welke groot genoeg is voor het transport van brancards, kasten, copiers en vloerreinigingsmachines. Uitgangspunt is een installatie zonder machinekamer, vandaalbestendige uitvoering, onderhoudsarm en energiezuinig, rolstoelafmeting, afwerkingsniveau ‘standaard personenlift’ echter wel geschikt voor het vervoer van goederen. Definitieve liftafmetingen, prestatie-eisen en plaats van de lift moet worden bepaald op basis van een op te stellen verkeersplan en aan de hand van gebruikerseisen. Alarmering vanuit de lift moet gebeuren met een telefoontoestel, direct aangesloten op de (afhankelijk van het af te sluiten abonnement) telefoonmeldcentrale van de liftleverancier of de receptie.

3 mei 2013 | 970057/20130503

86/90

10

Revisiebescheiden

Bij de oplevering dienen de volgende bescheiden aanwezig te zijn (hier op alfabetische volgorde opgesomd):                    

     

Adressenlijst met contactpersonen van leveranciers en onderaannemers. Bedienings- en onderhoudsvoorschriften, in de Nederlandse taal geschreven. Bestek met nota’s van wijzigingen en aanvullingen. Documentatie in de Nederlandse taal van de toe te passen materialen/producten/fabricaten. Garantieverklaringen incl. totaallijst per bouwdeel, leverancier en garantietermijn. Gebruikersinstructie ten behoeve van de installaties en instructie ter plaatse. Grondonderzoeksrapport en funderingsadvies. Inhoudsopgave. Keuringsrapporten, kwaliteitsverklaringen en certificaten. Kleurenschema’s. Liftenboek. Materiaalstaten tenminste voor afwerkingsmaterialen. Meetrapportage datalijnen. Meerjaren onderhoudsplanning. (inleesbaar in verschillende onderhoudssystemen. ) en in pdf. Onderdelenlijst transportinstallaties met naam en telefoonnummer van de fabrikant/leverancier. Onderhoudsaanbiedingen. Overzicht van benodigd dagelijks onderhoud en schoonmaakadvies. Ruimteboek. Revisie bestektekeningen (as-built), digitaal (.DWG, .DGN en .PDF) en 3 sets als afdruk. Revisie installatietechnische bestektekeningen, digitaal in (.DWG, .DGN en .PDF) op cd-rom en drie sets als afdruk. Voor de installaties doormeetrapporten, tekening van groepen indeling en handboeken. Bij elektra rekening houden met NEN 1010 en 3140. Sluitplan met sleuteloverzicht. Tekeningen, goedgekeurd door de (overheids) diensten en nutsbedrijven. Testrapport legionella. V&G-plan. Vergunningen, originele documenten, en dergelijke, bijvoorbeeld: omgevingsvergunning met onderliggende stukken, gebruiksvergunning, aansluitingen, schone grond verklaring. Werk- en detailtekeningen en berekeningen van (onder)aannemers en leveranciers.

Teneinde een bruikbaar informatiebestand beschikbaar te krijgen, zal alle informatie met betrekking tot revisiegegevens op een uniforme tekenwijze aangeleverd moeten worden. Voorstellen op dat gebied moeten worden uitgewerkt.

3 mei 2013 | 970057/20130503

87/90

Bijlage 1 – Ambitiekaart Wordt separaat verstrekt.

3 mei 2013 | 970057/20130503

88/90

Bijlage 2 – Voorzieningenmatrix Wordt in ontwerpfase ontwikkeld.

3 mei 2013 | 970057/20130503

89/90

Bijlage 3 – Standaard Programma van Eisen Terrein, gemeente Renkum Wordt separaat verstrekt.

3 mei 2013 | 970057/20130503

90/90