tec News24 Op een nieuwe manier waarde creëren Hoe een productie ondersteund door gegevensnetwerken de industrie verandert

tec

News

24

HARTING's Technologie Magazine

Gastbijdrage: Prof. Dr. Alexander Pflaum

RFID – een technologie ontwaakt als Doornroosje uit haar slaap

Gastbijdrage: Claus Hilger

“Integrated Industry”: HARTING is nu al zover

Op een nieuwe manier waarde creëren Hoe een productie ondersteund door gegevensnetwerken de industrie verandert

Dr. Anselm Blocher

Digitale productgeheugens voor de vierde industriële revolutie

Verscheidenheid verbindt – wereldwijd Herzlich Willkommen

Bienvenidos Benvenuti

Vítejte

Bun venit

Bienvenue

Welcome Witamy serdecznie

欢迎

환영합니다

Van harte welkom

Добро пожаловать Bem-vindos

Ook deze tec.News verschijnt weer in 14 talen. Actuele versies om te downloaden vindt u onder: www.HARTING.com

2

“Integrated Industry” – de basis voor een flexibele productie Geachte klant en zakenrelatie, Integrated Industry: geen loze kreet, maar een duurzame strategie voor industriële bedrijven: de productie kan flexibeler en sneller plaatsvinden, bedrijven kunnen ecologisch en besparend op natuurlijke hulpbronnen opereren en daarmee optimaal voldoen aan de eisen die de klant stelt. » Claus Hilger, Director of HARTING IT System Integration GmbH & Co. KG, HARTING Technology Group, [email protected]

Er wordt in toenemende mate hogere eisen gesteld aan de productieprocessen: statische productiesystemen kunnen niet meer aan deze eisen voldoen. De integratie van intelligente oplossingen in een totaalsysteem, die “slimme fabriek” is zeer gewild. Onder de leus Industrie 4.0 wordt intensief vaart gezet achter de integratie van systemen, hardware, software en embedded systems bij de productie. Informatie over productieprocessen zijn hierbij direct en alomvattend beschikbaar. Dat vereist een nieuw denken bij de productie: complexe processen, waar snel beslissingen moeten worden genomen, kunnen uitsluitend door zichzelf sturende systemen gerealiseerd worden. En daarmee gaat HARTING weer een stap verder: integrated industry. Integratie horizontaal / verticaal Bij verticale integratie liggen grote optimaliseringspotenties voor logistiek en productie. bij storingen kunnen de reactietijden geminimaliseerd en hulpbronnen worden geoptimaliseerd benut. Productieprocessen in het ERP-systeem en de machinebesturing in de fabriekshal waren tot op heden gescheiden terreinen en werden dikwijls tussen meerdere

IT-systemen opgedeeld. Nu worden in de “Integrated Industry” de informatie- en besturingsprocessen steeds meer in een netwerkinfrastructuur ondergebracht en zij verlopen nu geïntegreerd. Daarmee hebben alle bedrijfsonderdelen toegang tot gegevens uit de productie en de logistiek. Het effect: de horizontale integratie in het hele bedrijf. HARTING vervolgt consequent de weg

naar een “Integrated Industry” en heeft dit – bij de eigen productie – met Auto-ID-oplossingen ook al met veel succes uitgevoerd. Producten en productonderdelen zijn met transponders uitgerust en dragen zodoende de informatie voor de volgende productiefasen al met zich mee. In de spuitgietproductie wordt bijv. de eKanban-oplossing met veel succes toegepast, terwijl er daarnaast meerdere Auto-ID-projecten worden uitgevoerd … en er zijn veel meer ideeën. Niets is zo goed als eigen ervaringen en vakbekwaamheid vanuit de eigen praktijk. Integrated Industry-oplossingen w orden daarom in versterkte mate door de ARTING Groep op de markt gebracht. H Daarmee stellen we ons optimaal in op de eisen die de markt stelt en ondersteunen we onze klanten om voor een langere termijn concurrerend te blijven. Ik wens u veel plezier bij het lezen

3

08

10

RFID – een t echnologie ontwaakt uit haar Doornroosje-slaap

SemProM – Digitale productgeheugens voor de vierde industriële revolutie

Inhoud Strategie

Oplossingen

03 | Editorial | “Integrated Industry” – de basis voor flexibele productie 06 | Aan de horizon al ichtbaar: Integrated Industry z De HARTING technologiegroep is nauw betrokken als wegbereider voor integrated industry. 08 | Gastbijdrage Prof. Dr. Alexander Pflaum

RFID – een technologie ontwaakt uit haar Doornroosje-slaap

10 | Gastbijdrage Dr. Anselm Blocher

SemProM – Digitale product geheugens voor de vierde industriële revolutie

4

12 | “Integrated Industry”: HARTING is nu al zover HARTING zet vaart achter de ontwikkeling van Cyber Fysische Sytemen (CBS) 14 | RFID opnieuw in overweging genomen: een flexibel systeem uit één hand | HARTING levert RFID systeemcomponenten van A tot Z. 18 | U hebt de keuze: RFID oplossingen voor uw bedrijf HARTING richt zijn focus op UHF technologie 20 | Antennes met gecontroleerde stralingskarakteristiek De door de HARTING technologiegroep ontwikkelde driedimensionale antennes bieden een hoogst mogelijke efficiëntie door de controle van de richtingkarakteristiek. 22 | Binaire RFID-sensoren HARTING heeft binair werkende sensoren ontwikkeld die op RFID transponders zijn gebaseerd.

16 | Samenbrengen wat bij elkaar behoort | HARTING biedt alle noodzakelijke componenten om RFID oplossingen efficiënt te kunnen uitvoeren. 17 | Hightech functioneel verpakt | Oplossingen bij UHF RFID toepassingen in extreme omgevingsomstandigheden 19 | Transponders voor de hoogste kwaliteitseisen | Proefopstelling van de HARTING technologiegroep biedt een intensieve kwaliteitscontrole. 24 | Goederenstromen beveiligen | HARTING is partner van het project CargoCBM 27 | Efficiënte indentificatiehulp RFID biedt de mogelijkheid reserveonderdelen zonder machine- en installatiedocumentie te identificeren. 28 | Nieuwe Han® B behuizing met verhoogde beschermingsklasse | Han® B behuizingen zijn nu beschikbaar met beschermingsklasse IP 67

19

41

Transponders voor de hoogste kwaliteitseisen

Wereldkampioen ontmoet wereldmarktleider

Toepassingen wereldwijd

In het kort

29 | Betrouwbaar ook bij extreme temperaturen | De Han® HighTemp serie kan stroomvoorziening en signalen ook bij hoge temperaturen veilig overbrengen.

38 | Energiebeheer zonnestroom | Han-Eco® ontpopt zich als de optimale verbindingsoplossing voor autarke zonnestroominstallaties

37 | Mens en machine hand in hand - Perspectieven tussen mensen en robot | Eerste resultaten onderzoeksproject Universiteit Bielefeld samen met HARTING

30 | Plug and Play voor de industrie | Het veelzijdige toepassingsgebied van de eCon productfamilie

39 | Unieke nonwovens Han-Yellock® sokkelbehuizingen reduceren de hoeveelheid bedrading bij productie-installaties

41 | Wereldkampioen ontmoet wereldmarktleider | Robert Harting te gast bij de HARTING technologiegroep

32 | har-flexicon®: afzonderlijke geleiders snel a angebracht op printplaat | Nieuwe rasterafmetingen voor har-flexicon® printplaatconnectoren 34 | Lichter, sneller, beter De ontwikkeling van een ronde M12connector die als 3D-MID-onderdeel in een twee-componenten-spuitgietprocedure wordt geproduceerd.

40 | HARTING zorgt voor de juiste toon | HARTING printplaten en insteekconnectoren in gebruik bij de entertainment-branche

42 | Lezersvragen 43 | Beursagenda 43 | Publicatie-info

35 | Snel in het hoge-snelheidsnetwerk | har-speed M12 in snijklemtechniek (IDC) zorgt voor een snelle aansluiting in het veld 36 | M12 Power Nieuw connectorprofiel voor grote stromen en hoge spanningen. 5

te c. N ew s 24: S t r at eg i e

Gloort al aan de horizon: Integrated Industry De HARTING Technologiegroep is nauw betrokken als wegbereider voor integrated industry. Met de concepten die HARTING ontwikkelt, zal integrated industry tot een succes gemaakt worden. Systeemcomponenten en systeemintegratie vormen daarvoor de basis. » Philip Harting, Senior Vice President Connectivity & Networks

Binnen het concept van de integrated

industry wordt prioriteit gegeven aan de integratie van het gehele waardescheppingsproces in een uniform en compatibel IT landschap. Daarbij worden de productiemiddelen, die verder worden ontwikkeld tot cyber physical productiesystemen, maar ook de te vervaardigen producten actief in de gegevensuitwisseling worden geïmplementeerd. Omdat vooral de communicatie met de producten eenvoudig, voordelig, maar voor alles overal en altijd binnen het productieproces moet plaatsvinden plaatst de HARTING Technology Group in versterkte mate Auto-ID systemen in het brandpunt van de industriële toegevoegde waardeprocessen. RFID (Radio Frequency Identification) neemt daarbij een sleutelpositie in: door RFID kunnen een product en zijn componenten worden uitgerust met een eigen productgeheugen, dat effectief in het productieproces kan worden gebruikt. RFID maakt daarbij een eenvoudige radiocommunicatie mogelijk. Met dergelijke productgegevens kunnen automatiseringsprocessen geoptimaliseerd worden, producten geïndividualiseerd worden geproduceerd of pro6

ductiedetails in het product zelf worden opgeslagen. Bovendien kan het product via de in de transponder opgeslagen gegevens (als product-DNA) zichzelf laten (re)produceren Naadloze omzetting van integrated industry De HARTING Auto-ID oplossingen zetten naadloos het idee van integrated industry om in applicaties waarin prioriteit gegeven wordt aan systeemintegratie op basis van een universeel inzetbare middleware. Daarmee bereikt HARTING op systeemniveau een hoog technologisch niveau, waarvan de kwaliteit via de reeds succesvolle toepassingen in de eigen productie bevestigd wordt. Centrale stap is de samenhang tussen de systeemlaag, de componenten en de HARTING services: zo heeft HARTING voor integrated industry geschikte transponders ontwikkeld die in de ruwe omgevingen van de industriële productie ingezet kunnen worden. Services zoals de “proof of concept” zijn op de industrie afgestemd. Bij de netwerkcomponenten maken switching technologieën die geschikt zijn

voor industrieel gebruik het opzetten van convergente communicatieplatforms mogelijk, zoals die voor integrated industry noodzakelijk zijn. Een ontwikkelingssprong ligt bovendien bij componenten zoals connectoren in de verwachting. Zij veranderen in echte systeemcomponenten. Hier heeft HARTING bijvoorbeeld met de uitbreiding van de bandbreedte van de M12 connector een belangrijke stap gezet in de richting van integrated industry. Bovendien worden componenten die in het verleden passief waren nu tot intelligente eenheden die tot communicatie in staat zijn, om bijvoorbeeld condition monitoring systemen van gegevens te voorzien. In nauwe samenwerking met klanten, worden de componenten van de HARTING Technologiegroep verder ontwikkeld, inspelend op de modulariserings-, f lexibiliserings- en miniaturiseringstendensen in de industrie. Want u iteindelijk komen de componenten weer in een systeem terecht. En de pretentie van de ARTING Technologiegroep is dat elke H component een onderdeel van een systeem van integrated industry wordt.


RFID Solutions

Components and Solutions for Integrated Industry

Communication Networks

Installation Technology

Industrial cabling

Integrated Industry Power Networks

Device Connectivity

7


RFID – een technologie ontwaakt als Doornroosje uit haar slaap Onze gastbijdrage:

» Prof. Dr. Alexander Pflaum

RFID (Radio Frequency Identification) wordt al meer dan

25 jaar in de productie gebruikt. Bij de gebruikte producten gaat het in vrijwel alle gevallen om gesloten systemen. De afzetmarkt hiervoor was gedurende lange tijd gering, maar wel stabiel. De kans dat de RFID-markt tot een massamarkt evolueert, bestaat echter sinds een echte technologiesprong die

8

in het begin van het voorbije decennium begon. De producten werden sindsdien vanwege nieuwe productietechnologieën aanzienlijk kleiner en voordeliger, de logistiek tussen de bedrijven werd als een nieuw en veelbelovend toepassingsgebied ontdekt. Daarmee begon een klassieke hype-cyclus – en eindigde ook weer.


Prof. dr. Alexander Pflaum bekleedt een leerstoel voor bedrijfswetenschappen en in het bijzonder supply chain management aan de OttoFriedrich-universiteit in Bamberg. Hij geeft leiding aan het centrum voor intelligente objecten ZIO aan het Fraunhofer Instituut voor intelligente schakelingen IIS.

Nu nadat de hype voorbij is, bestaat er een meer realistisch beeld van de mogelijkheden van de RFID-technologie. RFID laat na vele pilots en roll-outs tekenen zien van een grote vitaliteit, de eerste aanwijzingen hiervan zijn al merkbaar. In de consumentengoederenindustrie wordt op korte termijn met een afzet van vele miljoenen tags voor kledingstukken gerekend. De automobielindustrie is voornemens ongeveer 200 dure en veiligheidskritische onderdelen in auto's van elektronische etiketten te voorzien en ook in de luchtvaart, en bij het spoor- en scheepvaartvervoer wordt met vergelijkbare toepassingen gerekend. Daarnaast zijn er goede kansen, dat op het gebied van de installatie- en werktuigbouw op korte termijn een markt voor het op RFID gebaseerd beheer van assets wordt ontwikkeld.

Het gebruik van RFID blijft niet langer een privilege van alleen financieel sterke concerns, maar wordt plotseling ook voor kleine bedrijven betaalbaar. De technologieaanbieders hebben deze ontwikkelingen herkend en intensief aan de ontwikkeling van overeenkomstige producten gewerkt. Dat robuuste en betrouwbare tags voor een meer of minder anonieme markt aangeboden worden is echter allerminst voldoende. Voor de ontwikkeling van een echte massamarkt echter, moet de concrete behoefte van de klant meer prioriteit krijgen, is er een intensievere discussie tussen technologieaanbieders en de belangrijkste gebruikers noodzakelijk en moeten nieuwe producten in de context van concrete oplossingen ontwikkeld worden. De voorwaarden voor de realisering van bruikbare oplossingen zijn al aanwezig, de

RFID-tag

behalve de RFID-tag zelf noodzakelijke basisstations evenals de middelware voor de integratie in de IT van het bedrijf zijn ook al beschikbaar. Mobiele en cloud computing bieden bovendien de mogelijkheid dat nieuwe oplossingen voordelig als service en op elke willekeurige plek via internet kunnen worden betrokken. Het gebruik van RFID blijft daarmee niet langer een privilege voor financieel sterke concerns, maar wordt plotseling ook voor kleine bedrijven betaalbaar. Best practices, methoden en tools voor de ontwikkeling van oplossingen en bedrijfsmodellen zijn aanwezig en worden intensief in de praktijk getoetst. Deze toekomst is net begonnen. Ten slotte spreekt alles ervoor om nu te discussiëren over het gebruik van de RFID-technologie in het eigen bedrijf en samen met technologieaanbieders en informatiedienstverleners geschikte oplossingen voor eigen behoefte te genereren. De voorwaarden voor het toegankelijk maken van een reusachtige vraagmarkt zijn beter dan ooit! Kort gezegd

• De RFID markt groeit duurzaam en gestaag • Niet de technologie, maar de probleemoplossing erachter staat op de voorgrond • Cloud en mobiele computing maken nieuwe architecturen mogelijk en maken de technologie ook voor het midden- en kleinbedrijf betaalbaar

9


SemProM

Digitale productgeheugens voor de vierde industriële revolutie De op informatie- en communicatietechnologie gebaseerde dienstverlening rondom hoogwaardige producten is begonnen bij de advisering over het onderhoud, reparaties tot en met recycling en is in vele branches tot de belangrijkste succesfactor geworden. Om internationaal concurrerend te blijven, zullen productie- en handelsondernemingen steeds meer gedwongen worden een product met zijn levenscyclus en alle relevante gegevens vast te leggen en die door het gehele proces te blijven volgen. Onze gastbijdrage:

» Dr. Anselm Blocher

Dr. Anselm Blocher, leidinggevende wetenschapper en projectmanager SemProM, Duits onderzoeksinstituut voor kunstmatige intelligentie (DFKI) GmbH

Het onderzoeks- en ontwikkelingsiniti-

atief Semantic Product Memory heeft in het kader van het IKT-2020 onderzoeksprogramma van het Duitse ministerie voor opleiding en onderzoek (BMBF), 10

heeft de volgende generatie mobiele, embedded en wireless elementen voor semantische internetcommunicatie tussen alledaagse objecten onderzocht en belangrijke voorwaarden vastgesteld voor de realisatie van het toekomstproject 'Industrie 4.01' binnen de hightech-strategie van de Duitse regering.

ring) in staat zijn hun omgeving in een „digitaal geheugen“ vast te leggen en deze informatie - in de zin van een “internet der dingen” - in samenhang met relevante producten bedrijfsgegevens in een semantische vorm met andere producten, hun omgeving en hun gebruikers actief uit te wisselen.

Centraal bij het door het BMBF van 2008 tot 2011 gesubsidieerde samenwerkingsproject Semantic Product Memory - SemProM (www.semprom.de) staan intelligente alledaagse voorwerpen die middels verschillende embedded sensoren (bijv. voor temperatuur, lichtsterkte, vocht, snelheid, acceleratie, positione-

Een “digitaal geheugen” betekent een verzameling van digitale gegevens, dat met een fysisch artefact verbonden is en doorlopend met gegevens uit entiteiten gevuld wordt die een virtuele of fysische interactie met het artefact hebben. Technisch gezien kan deze repository bij het artefact zelf liggen, elders opgeslagen zijn


Kort gezegd

• Het creëren van een hardware-onafhankelijke geheugenoplossing over de gehele levenscyclus van een product • Branche-overschrijdende oplossingen voor een fijnmazige informatiecommunicatie over de gehele levenscyclus van een product • Veilige, op rol- en rechten gebaseerde toegang tot het internet van dingen

of in een mengeling uit beiden bestaan. Inhoudelijk gezien maakt dit de toegang tot gegevens mogelijk via een gebeurtenishistorie dat zich uitstrekt tot aan het tijdstip van nu.

Ontstaan en gebruik van een digitaal productgeheugen

Custom Assembly

Custom Filling

Control

Communicating open processes via product sharing

Providing information to the end-user

Een centrale taak krijgt het digitale productgeheugen op gebieden zoals onderhoud, reparatie en service: wanneer alle tijdens de levenscyclus van een product opgebouwde gegevens worden gere-

De technische grondslag wordt gevormd door sterk geminiaturiseerde, embedded elements, RFID-technologie, geïnstrumenteerde omgevingen en intelligente sensornetwerken. Een uitvoeringsvariant bestaat eruit om de sensoren direct in het digitale productgeheugen te integreren en op het betreffende product aan te brengen. Deze combinatie van sensoren, geheugen, processor en RFID-radiointegratie wordt ook wel SmartLabel of SmartTag genoemd.

gistreerd en in een gestructureerde vorm opgeroepen kunnen worden, kunnen bijv. gebruik, toepassing van hulpbronnen en slijtage worden bewaakt en gecontroleerd. Bij onderhoud kunnen de gegevens worden geraadpleegd voor vaststelling van de oorzaak van een probleem.

De capaciteiten van dergelijke “intelligente” producten gaan veel verder dan de pure identificatiefunctie van de huidige RFID-kenmerken.

Bij complexe producten kan het geheugen ook het gebruik van het product ondersteunen. Zo kan bijvoorbeeld een technicus informatie over uitgevoerd onderhoud

Monitoring the logistics chain

aan een voertuig uit het voertuiggeheugen opvragen, resp. kan hij zijn eigen instellingen ook alvast voor zijn collega's documenteren. Digitaal productgeheugen verhoogt daarmee de transparantie

De mogelijkheden van „intelligente“ producten gaan veel verder dan de pure identificatiefunctie van de tegenwoordige RFID-identificatie. van de dienstverlening in de werkpaats. Zo kan worden gegarandeerd, dat ook technisch niet onderlegde klanten alleen maar reserveonderdelen ingebouwd en berekend krijgen die voldoen aan de eisen van het voertuig. In het actuele project RES-COM (www.rescom-projekt.de) van het toekomstproject Industrie 4.0 worden gebeurtenissen van SemProM opgenomen om de vierde industriële revolutie actief mede vorm te geven. 11


“Integrated Industry”: HARTING is nu al zover Nog is het een visie, maar spoedig realiteit: bij integrated industry moeten producten de kennis meebrengen over de manier hoe ze bewerkt en doorgeleid moeten worden. Cyber Physikalische Systeme [cyber fysische systemen] (CPS) communiceren met elkaar en definiëren zo geoptimaliseerde processen. HARTING zet vaart achter deze ontwikkeling.

» Claus Hilger, Director of HARTING IT System Integration GmbH & Co. KG, HARTING Technology Group, [email protected]

Auto-ID in de “Integrated Industry” Auto-ID-technologieën – en hier in het bijzonder RFID (Radio Frequency Identification) – spelen een beslissende rol bij het idee achter een integrated industry. Transponders moeten productie- en onderhoudsrelevante informatie opslaan die vervolgens weer met aangrenzende systemen uitgewisseld kunnen worden. De eigenschap van transponders om beschreven te kunnen worden speelt daarbij een essentiële rol en dit onderscheidt RFID van andere Auto-ID-technologieën. De op de transponder geschreven gegevens kunnen met backend-systemen worden uitgewisseld. Men spreekt hier dan van verticale integratie. 12

Software-architectuur Om ook complexe processen te kunnen weergeven is echter een krachtige software-infrastructuur noodzakelijk. De HARTING Ha-VIS Suite streeft daarom consequent een servicegerichte aanpak na. Dit maakt de onafhankelijkheid van de gebruikte componenten en systemen mogelijk, verhoogt de ontwikkelingsefficiëntie, verbetert de onderhoudsmogelijkheden en de flexibiliteit van de oplossingen. De op industriestandaards gebaseerde middleware verwerkt en filtert gebeurtenissen (events) vanuit leesapparatuur. Er zijn interfaces voor verschillende apparaten beschikbaar waarmee het lezen en schijven van gegevens op transponders mogelijk is.

Met de Ha-VIS Business Application Framework (BAF) worden bedrijfsprocessen grafisch gemodelleerd. De zo ontstane workflows bevatten oproepen voor onderhoud die via de geïntegreerde Ha-VIS Enterprise Service Bus (ESB) voor bewerking doorgeleid worden naar de betreffende backendsystemen. Als alternatief biedt HARTING ook de mogelijkheid SAP Auto-ID infrastructuren toe te passen om in combinatie met SAP Netweaver Process Integration (SAP PI) de koppeling met de SAP-backendsystemen tot stand te brengen. Ervaringen vanuit de implementatie van eKanban-oplossingen bij HARTING worden in de standaard opgenomen.


Ha-VIS Auto-ID Transponder

Ha-VIS Stationary Reader

HARTING Ha-VIS Suite streeft consequent een servicegerichte aanpak na.

Bijgevolg kan het Ha-VIS Business Application Framework worden gebruikt als een krachtige en comfortabele tool voor het omzetten van klantindividuele processen. Voordelen van de Ha-VIS Suite voor klanten Met gebruikmaking van de specifieke HARTING knowhow en de beproefde HARTING softwareoplossingen kan alle ter beschikking staande informatie in een universeel systeem geïntegreerd worden waardoor de bedrijfsprocessen zowel kwalitatief als kwantitatief verbeterd worden.

tie bij bedrijven. Werkprocessen worden sneller en de flexibiliteit bij het uitvoeren van de wensen van de klant wordt vergroot. De daarvoor noodzakelijke hardwarecomponenten, softwareoplossingen en de expertise in de advisering inzake bedrijfsprocessen om klantenprojecten voor integrated industry met succes te kunnen uitvoeren, zijn in de HARTING technologiegroep ontwikkeld en met veel succes geïmplementeerd.

Kort gezegd

• Auto-ID-technologieën vormen de basis voor verticale integratie in bedrijven. • Geïntegreerde en universele systemen zorgen voor procesverbeteringen. • De HARTING technologiegroep heeft hiervoor de nodige hardwarecomponenrten, softwareoplossingen en advies expertise ontwikkeld.

Dit leidt tot enorme kostendalingen en een significante stijging van de efficiën13


RFID opnieuw in overweging genomen: een flexibel systeem uit één hand De voordelen van Radio Frequency Identification (RFID) zijn inmiddels wel bekend. Toch heeft RFID zich nog niet in volle breedte kunnen doorzetten. Waarom? Tot op heden is er geen aanbieder die RFID oplossingen uit één hand biedt. De HARTING technologiegroep levert RFID systeemcomponenten wel van A tot Z uit één hand. » Dr. Jan Regtmeier, Product Manager RFID Reader, HARTING Technology Group, [email protected] » René Wermke, Product Manager RFID Transponder, HARTING Technology Group, [email protected]

De voordelen van RFID vooral op UHF-frequenties zijn

o vertuigend. Er kunnen blind tot 300 objecten per seconde geïdentificeerd worden, onafhankelijk van de omgevingsomstandigheden. Zelfs in metaalachtige omgevingen of onder extreme omstandigheden zoals in een goederentrein zijn RFID componenten zonder enige beperkingen inzetbaar. De HARTING RFID transponders werken alle zonder batterij en bereiken desondanks leesreikwijdtes van 1 cm tot 15 m. Op deze manier kan in industriële bedrijven een aanzienlijk grotere datatransparantie bereikt worden, tot in de diepte. Dat helpt om processen verder te optimaliseren, de inzet van natuurlijke hulpbronnen te verbeteren en daarmee zelfs ook de kosten te verlagen. Hier geeft HARTING actief vorm aan de verandering naar “Integrated Industry” Een compleet RFID systeem bestaat uit transponders, die aan het te identificeren object bevestigd worden, antennes, een lees-schrijfapparaat en een software-interface, die de gegevens voor de bedrijfssoftware beschikbaar maakt. Kwaliteit 14

en robuustheid van de componenten evenals het totale systeem moeten voldoende zijn om de ambities van de producerende industrie te kunnen waarmaken. Hier betreedt HARTING nieuwe wegen. Modular design principle (MDP) HARTING heeft een volledig portfolio aan RFID systeemcom-

ponenten opgezet die modulair opgebouwd en speciaal op de eisen in ruwe industriële omgevingen zijn afgestemd. HARTING RFID transponders worden optimaal geconstrueerd om tegemoet te komen aan de extreme uitdagingen in hun omgeving, bijvoorbeeld beschermingssklasse IP 69K en tot temperaturen van 210°C. Antennes zijn ook in ruwe omgevingen bruikbaar en ongevoelig voor nabije metalen verstoringen. HARTING leesapparaten worden geconstrueerd voor extreem snelle dataregistratie onder moeilijke omstandigheden. Uit deze modulaire opbouw kan gemakkelijk een precies passende RFID klantenoplossing worden samengesteld. Zo zijn


er transponders ontwikkeld, speciaal voor het identificeren van metalen objecten en van objecten uit beton met name transponder CT89). Daarbij komt de sterke gerichtheid van HARTING op specifieke klanteneisen, vooral waar het gaat om de verbinding met de software-wereld. HARTING zorgt voor een volledige keuzevrijheid. Voorbeeld, de Ha-VIS middleware: Ha-VIS middleware slaat een brug tussen de RFID hard- en software. Ze stuurt de communicatie aan met de RFID readers (tot meerdere 100en stuks of 20.000 transponders per seconde). Zonder enige vorm van programmeerkosten – door middel van pure configuratie - kan de klant bepalen in welk formaat, hoe vaak en naar welke interface de geregistreerde gegevens gestuurd moeten worden.

Kort gezegd

• RFID oplossingen uit één hand • HARTING slaat bruggen tussen hard- en software • Robuuste RFID systemen

Voorbeeld, PLC-integratie: hier biedt HARTING zijn klanten software templates bijv. voor Siemens S7®, Siemens S imotion® of directe integratie in de besturingen van Beckhoff en MITSUBISHI. 15

te c. N ew s 24: O p lo s s i n g en

Bij elkaar brengen wat bij elkaar behoort Het succes van Radio Frequency Identification (RFID) heeft op elkaar afgestemde soorten kennis en een lerend systeem nodig. De HARTING technologiegroep zet vaart achter de ontwikkeling van RFID.

» René Wermke, Product Manager RFID Transponder, HARTING Technology Group, [email protected]

De kerncompetenties van de HARTING

technologiegroep vormen een optimale ondersteuning voor de ontwikkelingskracht van de RFID toepassingen. De HARTING technologiegroep biedt een “RFID Total Solution”, van transponder, leesapparaat en accessoires tot en met de individuele interface naar het softwareniveau, kortom alle noodzakelijke componenten om RFID oplossingen efficiënt te kunnen uitvoeren. In meerdere bedrijfsonderdelen kan de HARTING technologiegroep op de verschillende eisen van de klant ingaan: Op het niveau van HARTING AG worden via MID technologie en door middel van driedimensionaal gemetalliseerde printplaatbanen antennestructuren gerealiseerd die ook in kleine afmetingen verkrijgbaar zijn. Het verrijkte kunststof materiaal wordt door een laser geactiveerd en vervolgens galvanisch behandeld. De zo gevormde metallisering is bestand tegen de hoogste eisen en is daarmee een uitstekende basis voor de HARTING “HardTags”.

16

HARTING Electronics is al vele jaren uiterst succesvol met de simulatie van hoogfrequent-gedrag al een kennisonderdeel dat bij het antennedesign speciaal voor transponders haar toepassing vindt. HARTING Systems levert aangepaste schakelkasten voor RFID toepassingen, iets voor de “RFID Reader Box”, dat voor het bedrijf in de open lucht, bijvoorbeeld direct bij de rails van een spoorlijn ontwikkeld werd. De kunststof specialisten van HARTING AT hebben voor RFID aangepaste componenten en procedés ontwikkeld. De HARTING kwaliteitswaarborg zorgt ervoor, dat toepassingen in het veld met succes kunnen worden geïmplementeerd. De HARTING technologiegroep heeft de ambitie om veelomvattende oplossingen voor RFID toepassingen te leveren met de hoogste kwaliteit en de grootste functionaliteit. Een ambitie die reeds met veel succes werd toegepast.


Hightech functioneel verpakt Ultrahoogfrequente RFID toepassingen (Radio Frequency Identification) zijn extreem krachtig en snel en dat over grote afstanden. De HARTING technologiegroep richt zijn focus op allesomvattende oplossingen bij RFID toepassingen in extreme omgevingsomstandigheden. » Dr. Jan Regtmeier, Product Manager RFID Reader, HARTING Technology Group, [email protected] » Detlef Tenhagen, Head of Technology Development / Division ICPN, HARTING Technology Group, [email protected]

HARTING

componenten zijn altijd daar te vinden waar de eisen vanwege zeer ruwe omgevingen bijzonder hoog zijn. Deze kennis die over jaren in de connectortechnologie opgebouwd werd, heeft HARTING nu overgebracht naar de voor de industrie geschikte RFID componenten.

• HF (13,56 MHz; high frequency) leesreikwijde tot ca.10 cm • UHF (865 MHz; ultra high frequency) leesreikwijde van 1 cm tot meer dan 15 m • SHF (2.4 GHz) reikwijdtes > 10 m; de transponders moeten echter een batterij gebruiken

Hier is UHF de beste oplossing: snel, permanent bedrijfsklaar – zonder batterij en de meest optimale identificeringssnelheid in een metalen omgeving. RFID staat in voor het kunnen identificeren van objecten middels radiogolven en is de volgende logische stap voor firma's die hun productieprocessen en voorraden verder willen optimaliseren om hun concurrentievoordeel zeker te stellen. Op de voorgrond staan efficiëntere processen als gevolg van een dramatische stijging van de datatransparantie. Momenteel zijn er vier verschillende RFID technologieën op de markt vertegenwoordigd: • LF (low frequency) leesreikwijde van een paar millimeter

HARTING ontwikkelt met grote prioriteit

continu gebruiksklare componenten voor in ruwe omgevingen. Voor RFID betekent ruw: extreme temperaturen en temperatuurschommelingen, veel metalen objecten en/of vloeistoffen in de omgeving, vervuilde componenten en een parallelle snelle registratie van vele objecten. Hierbij is UHF de beste oplossing: snel, permanent bedrijfsklaar – zonder batterij en de meest optimale identificeringssnelheden in een metalen omgeving. Omdat veel klanten niet slechts een enkele applicatie voor ogen hebben, zoals het kunnen herkennen van werktuigen en werk-

stukken in machines, maar ook logistieke processen bij hun overwegingen laten meespelen, laat UHF-RFID hier zijn grootste voordeel zien: een leesreikwijdte van 1 cm tot meer dan 15 m, en dat zonder batterij! Waar er tot nu toe verschillende technologieën gebruikt moesten worden, wat de kosten omhoog dreef, kunnen nu uniforme UHF-RFID systemen worden ingezet. Daardoor wordt niet alleen de complexiteit van de oplossing verminderd, maar zijn ook de kosten lager bij een grotere betrouwbaarheid en een eenvoudiger onderhoud.

Kort gezegd

• Een technologie voor alle applicaties • Identificering van objecten van 1 cm tot 15 m • Permanente en extreem robuuste transponder

17


U hebt de keuze: RFID oplossingen voor uw industrie RFID (Radio Frequency Identification) vervult een sleutelrol bij Integrated Industry. De HARTING technologiegroep kiest hierbij voor UHF-technologie. » Andreas Huhmann, Strategy Consultant Connectivity & Networks, HARTING Technology Group, [email protected]

De sleutelrol van de RFID technologie in Integrated Industry is gemakkelijk te begrijpen: RFID maakt een universele communicatie met de geproduceerde objecten mogelijk en daarmee een optimalisatie van de procesmanagement in de gehele productie.

De te produceren objecten worden van een RFID transponder voorzien, waarin alle productiegegevens- en procesfases zijn opgenomen. Alle objecten – ook de metalen – moeten daarom geregistreerd worden, omdat niet alleen de detecteerbaarheid in een kleine gesloten omgeving maar ook een transporttechnische eenheid centraal staat. Bij lokaal beperkte toepassingen kan het schrijven en lezen, net als bij een sensor of eindschakelaar zodanig nauwkeurig begrensd worden, dat ook hoogfrequentietechnologie (HF) met geringe reikwijdtes kan worden ingezet. In het industriële proces Wordt de RFID technologie in het gehele industriële productieproces toegepast, dan wordt de transponder gedurende het procesverloop meervoudig gelezen en beschreven. Daaruit volgt, dat RFID apparatuur net zo relevant kan zijn als het manuele individuele inlezen. Maar daarnaast kan ook de exact gelokaliseerde lezing op een transportband noodzakelijk zijn. De integratie in een PLC vindt voor de procesbeheersing ruimtelijk en qua tijd zeer precies plaats, waar echter de integratie in ERP-systemen in dit opzicht eerder eisen heeft dan bijvoorbeeld bulkreading. 18

Daaruit komen duidelijke technologische randvoorwaarden op het gebied van een geschikte RFID technologie naar voren: • Er bestaan methoden voor bulkreading, • Er bestaat een groot leesbereik (in vergelijking tot HF en LF) en • De tags moeten op verschillende oppervlakken kunnen worden aangebracht (ook op metalen). De som van dit alles is dat slechts UHF-technologie hieraan kan voldoen.


Transponder proefopstelling bij de HARTING technologiegroep

Transponders voor de hoogste kwaliteitseisen HARTING RFID transponders worden aan een intensieve eindcontrole onderworpen. » Stefan Wallenhorst, Quality Planning, HARTING Technology Group, [email protected] » René Wermke, Product Manager RFID Transponder, HARTING Technology Group, Rene.Wermke@ HARTING.com

Ook de nieuwste ontwikkelingen voldoen met hun seriestatus aan de hoogste kwaliteitseisen. Bovendien wordt met de proefopstelling een productieve meerwaarde bereikt.

Daarom onderwerpt de HARTING technologiegroep p roducten, zoals de nieuw ontwikkelde VT86 transponders aan een intensieve kwaliteitscontrole. In essentie worden de volgende functionaliteiten zeker gesteld: 1. Principiëel functioneren van de transponder: de transponder beantwoordt de signalen van een leesapparaat. 2. Reikwijdtensimulatie: de transponder kan bij een bepaalde reikwijdte en bij een gegeven leesprestatie gedetecteerd worden. 3. Beschrijfbaarheid: de transponder is in staat om gegevens in zijn geheugen weg te schrijven. Deze f unctie wordt aansluitend door het uitlezen van de zojuist weggeschreven gegevens bevestigd. Een belangrijk aspect van de bandgrenstest komt naar voren tijdens de derde testfase. Hierdoor wordt een gedefinieerde

toestand van de transponder uitgeleverd, die de traceerbaarheid dient. De opgeslagen karakterreeks bestaat uit een type-prefix, de productiedatum en een (door)lopend serienummer. Daarnaast is er een mogelijkheid gecreëerd om klantspecifieke gegevens in het geheugen van de transponder te plaatsen. De tweede testfase waarborgt de karakteristiek van de transponder. Zo kan worden gegarandeerd, dat elk product voldoet aan de vereiste eigenschappen. De gegevens worden in een databank opgeslagen om te allen tijde individuele statistieken te kunnen opmaken. Een bijzondere uitdaging bestond er voor de ingenieurs van HARTING uit om een zo flexibel mogelijke proefopstelling te ontwikkelen. Hier gaat het enerzijds om de mechanische aanpasbaarheid van de verschillende transpondergroottes. Anderzijds wordt de maximale flexibiliteit van de UHF performance vereist. Dit betekent in wezen dat alle productvarianten, zoals bijvoorbeeld regionaal aangepaste frequenties of hogere opslagcapaciteiten eveneens getest kunnen worden. 19


Antennes met gecontroleerde stralingskarakteristiek Een toepassingsspecifiek antennedesign creëert diverse voordelen voor de klant. De door de HARTING technologiegroep ontwikkelde driedimensionale antennes bieden een hoogst mogelijke efficiëntie door de controle van de richtingkarakteristiek.

» Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group, [email protected]

Antennes zenden elektromagnetische

straling uit volgens een geometrisch patroon. Dit zorgt ervoor dat de antennegeometrie doelgericht aan de applicatie van de klant kan worden aangepast. Omdat de uitbreiding van elektromagnetische golven voor de informatieoverdracht altijd in een driedimensionale ruimte plaatsvindt, is ook alleen met een driedimensionale antenne een volledige, individuele controle van de richtkarakteristiek van een antenne mogelijk Met de in de HARTING fabriek beschikbare 3D-MID technologie (Molded Interconnect Device), waarbij driedimensionale schakelingsubstraten op basis van kunststoflichamen in spuitgiettechniek worden geproduceerd, kunnen individuele productoplossingen worden gecreëerd. De MID technologie biedt bijzondere voordelen bij de miniaturisering van complexe driedimensionale structuren. Omdat de bouwgrootte van een antenne proportioneel is ten opzichte van de gebruikte golflengte, openen zich toepassingsvelden niet alleen voor RFID (868MHz, λ/2 ≈35cm), maar ook voor wireless USB (tot 10GHz, λ/2 ≈3cm) of automotiv radar (frequenties in banden van 24GHz tot 80GHz, λ/2 ≈0,4cm) Uitgewerkt werden HARTING antennebouwvormen tegen de achtergrond van 20

eisenprofielen, die van een individuele focussering van de uitgezonden elektromagnetische golven tot aan een in drie vlakken rondstralende antennekarakteristiek reiken. Dit maakt in combinatie met een bijzonder breedbandige configuratie, een flexibele, van inbouwpositie en oriëntering onafhankelijke inzet mogelijk. Alle antennes zijn ontwikkeld voor gebruik in RFID systemen op basis van de EPCglobal Class1 Gen2 standaarden. 3D antennes De driedimensionale antennestructuren worden gevormd door modificatie van tweedimensionale antennesystemen. Daardoor wordt de mathematische beschrijving van de antennegeometrie met ten minste een extra parameter aangevuld, die een beslissende invloed op het stralingsgedrag kan hebben.

Parameter van een driedimensionale spiraalantenne

Bijzonder indrukwekkend is dit effect bij het vouwen van planaire sleufantennes, die in combinatie met de magnetisch inkoppelende variant van de HARTING UHF RFID sleuftransponder Ha-VIS SL89 kunnen worden gebruikt. Door een wijziging in de elektromagnetische koppeling tussen sleufantenne en stralingsveld kunnen de stralingsomissies binnen het lobvormige oriëntatiediagram worden gesloten zodat een omni-directionele stralingskarakteristiek binnen een vlak ontstaat. Door de decentrale inbouwpositionering van de transponder op de antenne en de bouwvorm onder een hoek, maakt deze opstelling daarnaast een ongecompliceerde aanbouw mogelijk. Een vergelijkbaar effect kan ook door het opwikkelen van een sleufantenne bereikt worden. Dit is heel bijzonder voor technische toepassingen, die een

Driedimensionale zelfcomplementaire spiraalantenne op een conuslichaam


Simulatie van het richt-effect van een kegelvorminge, zelfcomplementaire spiraalantenne

f lexibiliteit – zoals bijv. bij het wikkelen om een slang of kabel – vereisen. Frequentieonafhankelijke antennes Frequentieonafhankelijke antennes ontstaan wanneer de mathematische beschrijving van de geometrie puur op hoekafhankelijke functies is gebaseerd, zoals bijv. voor spiralen het geval is. Voor de vormgeving van een efficiënte stralingskarakteristiek kan het hoekprincipe met andere mathematische principes gecombineerd worden. De opbouw van een antennestructuur overeenkomstig de elementen van een logaritmische reeks leidt tot een pseudofrequentieonafhankelijke (logperiodische) antenne in

het gebied dat door antenne-elementen afgedekt wordt. Hetzelfde geldt voor de vormgeving van de antennedragers in de vorm van fractale formaties waarvan de iteratiegraad de breedbandigheid van de antenne bepaalt. Door een zelfcomplementaire uitvoering van geleidende en niet-geleidende antenne-oppervlakken kan een reële antenne-impedantie worden verwezenlijkt die een flexibel gebruik van klantspecifieke driverchips mogelijk maakt. Frequentieonafhankelijke 3D antennes Het grootst mogelijke klantvoordeel bij deze toepassing kan door een geselecteerde combinatie van relevante

antenneprincipes worden bereikt. Door extrusie van vlakke spiraalantennes ontstaan conusvormige antennes die gebaseerd zijn op mathematisch puur hoekafhankelijke structuren, waarvan de parametersets een doelgerichte e ngineering mogelijk maken. Bij ARTING productontwikkeling maken H hoog gespecialiseerde simulatiewerktuigen de instandhouding van complexe parametersets mogelijk en maken zo het creëren van gedefinieerde stralingskarakteristieken mogelijk.

Met de 3D-MID technologie die HARTING in huis heeft kunnen individuele productoplossingen worden gecreëerd. Kort gezegd

• 3D antennedesign maakt c ontrole van de richtkarakteristiek mogelijk

Driedimensionale zelfcomplementaire logperiodische spiraalantenne

Aanpassingsnetwerk tussen chip en 3D-spiraalantenne

• Door simulatie ondersteunde ontwikkeling garandeert de hoogste toepassingsgerichtheid

21


Binaire RFID-sensoren Autonoom opererende systemen eisen dat de omgeving uitgebreid kan worden waargenomen. De door de HARTING technologiegroep ontwikkelde binaire sensoroplossingen leveren de gevraagde gegevens.

» Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group, [email protected]

Het communicatielandschap van de 21e eeuw heeft zich

enorm snel ontwikkeld van server-gebaseerde structuren tot heterogene netwerken. Daarbij werd de bilaterale menselijke communicatie (bijv. de telefonie en het e-mailverkeer) alsmede de mens-machine-communicatie (machinebesturingen, databankopvragen) aangevuld met directe, autonome machine-machinecommunicatie. Steeds meer processen in het alledaagse leven en in de industriële wereld ontwikkelen zich tegenwoordig vanuit automatisering naar autonomisering en daarbij verlopen via de infrastructuur van het internet der dingen, diensten geheel zelfstandig. Om machines contextgebaseerde beslissingen en proactieve handelingen mogelijk te laten maken, moet een uitgebreide waarneming van de omgeving gerealiseerd zijn. Daarvoor wordt tegenwoordig al een grote bandbreedte aan elektronische en micromechanische sensoren ingezet, in combinatie met dataverwerkingssystemen. Doorgaans stellen vooral autonoom en autark opererende systemen hoge eisen aan de energie-efficiëntie en miniaturisering. Voor sensorsystemen betekent dit een precieze berekening van het data-acquisitiescenario met een beperking van de waarnemingscontext ten behoeve van een reductie van dataverkeer enenergieverbruik. Bij de doelgerichte analyse van de meetgegevens kan worden geconstateerd dat in veel gevallen een volledige documentatie van de verzamelde gegevens niet noodzakelijk is. Veeleer moet alleen het over- en onderschrijden van een grenswaarde worden beschreven: Bij de controle van koeltransporten bijvoorbeeld, is het uiteindelijk 22

voor de klant alleen maar van belang of al dan niet voldaan kon worden aan de vooraf gestelde opslagtemperatuur. Wanneer deze overschreden werd, is het product bedorven. Het speelt dan geen rol meer hoe ver ze was overschreden en wanneer dat plaats vond. Bij de controle van het uitharden van beton is het alleen maar belangrijk, of het beton de vereiste droogheid en daarmee ook de hardheid bereikt heeft. De exacte vochtigheidsgraad is niet relevant. Voor transportbeveiligingen bij een goederencontrole is het voldoende om een schadegeval te kunnen bewijzen.

HARTING kan als partner van zijn klanten specifieke systeemkennis benutten en oplossingen precies aan de wensen van de klant aanpassen. In al deze gevallen is een eenvoudige informatie met alleen “ja /neen” afdoende. Een maximale reductie van gegevens kan worden bereikt wanneer informatie direct met behulp van een inherent binair sensorprincipe wordt opgenomen. A lleen daarmee al kunnen de datatransportroutes van de sensor naar het te verwerken systeem ontlast worden. Vooral voor de sensorgebaseerde toepassingen die via radio-interfaces gekoppeld worden en energie-autonoom moeten werken, kunnen zo in sommige gevallen überhaupt pas de technologische voorwaarden geschapen worden. Als communicatie-interface


voor dit sterk groeiende toepassingsgebied van applicaties met een laag energiebudget heeft de RFID-technologie zich sterk gevestigd. De HARTING technologiegroep heeft deze beide low-energyconcepten gecombineerd en heeft daarmee binaire sensoren ontwikkeld die gebaseerd zijn op RFID transponders. Daarbij zijn zowel positionerings- als ook temperatuursensoren ingezet die het mogelijk maken om zonder extra energiekosten, en daarmee ook zonder reductie van het radiobereik informatie via een monitoringsysteem beschikbaar te maken. Meervoudig bruikbare sensoren zijn gebaseerd op omkeerbare principes en maken een gebruik op lange termijn mogelijk. Sensoren die hun status onomkeerbaar wijzigen, maken een onvervalsbaar bewijs van hun statusverandering mogelijk, zoals dat bijv. nodig is bij het bewaken van een koelketen of als transportbeveiliging. Zo kan HARTING als partner van zijn klanten specifieke systeemkennis benutten en oplossingen precies aan de wensen van de klant aanpassen.

Kort gezegd

• Binaire sensoren leveren informatie bij low-energy-applicaties • Energie- en kostenefficiëntie bij de installatie en tijdens bedrijf

23


Goederenstromen beveiligen Hoge beschikbaarheid en betrouwbaarheid van het rijdend materieel zijn de basisvoorwaarden voor het moderne goederenvervoer per spoor. HARTING onderzoekt oplossingen voor strategieën voor toestandafhankelijk onderhoud. » Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group, [email protected]

De aanhoudende groei van de wereld-

handel zal ook in de toekomst tot een verdere groei van goederenstromen leiden. Ondanks de politieke steun en een veelheid aan voordelen voor het milieu, kon het aandeel goederenrailvervoer bij de modal split ten opzichte van het wegverkeer niet verhoogd worden. Vooral ontoereikende beschikbaarheid van het rijdend materieel en de onderhoudskosten ervan, worden gezien als een bottleneck voor een buitenproportionele groei. Nieuwe strategieën en technologieën voor het verhogen van de doelmatigheid kunnen op beslissende wijze bijdragen aan een effectieve capaciteitsstijging.

oog op de geluidsemissies die door het goederenverkeer worden veroorzaakt en de mogelijke gevolgschade aan wielschijven en wielstellagers een serieus probleem. Toestandafhankelijk onderhoud Een groot potentieel ter verbetering van deze situatie kan worden bereikt door de ontwikkeling van toestandafhankelijke onderhoudsstrategieën die plaatsvinden op basis van onderhoud van relevante componenten en de daarop gebaseerde levensduurschattingen.

De HARTING technologiegroep en de partners TU Berlijn, Eckelmann, PC-Soft, Lenord+Bauer, Vattenfall en Wascosa zijn onder auspiciën van het BMWi het onderzoeksproject CargoCBM gestart dat tot doel heeft om een systeem voor toestandafhankelijk onderhoud te ontwikkelen. Robuuste systeemopbouw Het CargoCBM-systeem is verdeeld over de sectoren voertuigcomponenten, stationaire componenten en gebrui-

Op basis van wettelijke richtlijnen wordt momenteel het onderhoud van de goederenwagons met vaste intervallen van zes tot acht jaar uitgevoerd. Bij dit tijdsafhankelijk onderhoud wordt de toestand van de componenten buiten beschouwing gelaten, die doorgaans niet van de exploitatietijd afhangen maar van het aantal kilometers. Een benadering die voor vele componenten niet voldoende is. Veel schade, zoals de slijtage van de remmen of het ontstaan van ‘vierkante wielen’ (afgesleten wielvlakken), zijn gebaseerd op het rijprofiel of op zichzelf staande gebeurtenissen, en worden bij onderhoud op basis van kilometers gebruik niet opgemerkt. Vooral vierkante wielen zijn echter met het 24

Vier CargoCBM-systemen zijn sinds maart 2012 onder de meest ruwe omstandigheden in gebruik. Daarbij werden meer dan 50.000 geteste kilometers afgelegd zonder systeemuitval.


Technologie van het internet der dingen voor het veilig stellen van de goederenstromen in de intermodale logistiek

De OBU is het hart van het systeem op de wagons. Hier worden alle gegevens verzameld, voorbewerkt en draadloos naar de server verzonden.

kersinterfaces. De hardware van de voertuigcomponenten is IP 68 getest voor continubedrijf en onder de meest strenge eisen g econstrueerd. Het hart van het systeem wordt gevormd door een on-board-unit (OBU) die op iedere wagon is geïnstalleerd. Deze brengt de meetsignalen van alle sensoren

s amen, verzorgt de voorbewerking van de gegevens en bevat de on board communicatiefaciliteiten. Verder beschikt de OBU over CAN-bus- en ZigBeeinterfaces die ook de aansluiting van draadloze sensoren mogelijk maken. Via de ZigBee-module kan in combinatie met meerdere OBU's een draadloze trein-bus gerealiseerd worden. In de OBU bevindt zich een acceleratiesensor voor het registreren van rangeerschokken, een temperatuursensor en een GPS-ontvanger. Speciaal ontwikkelde combisensoren met geïntegreerde A/D-convertor en CAN-module leveren, toerental-, acceleratie- en temperatuurinformatie van de aslagers.

Kort gezegd

• Meer dan 50.000 testkilometers in de meest ruwe omgeving • Toestandafhankelijk onderhoud versterkt het concurrentievermogen • Condition Monitoring als technische basis van slijtageafhankelijke bedrijfsmodellen in de intermodale logistiek

De M-2-M-communicatie tussen de mobiele OBU en de stationaire servers 25


vindt plaats via een GSM-module. De krachtige CPU van de OBU voert de complexe berekeningen uit t.b.v. de extractie van schadekenmerken en reduceert bij het regelbedrijf zo het datatransfervolume via de draadloze interface. Daarnaast kunnen via deze interface software-updates naar de OBU worden ge-upload. Automatische gegevensanalyse De algoritmen voor een schadediagnose bieden in de huidige stand van de ontwikkeling functies voor de detectie van ‘onrondheid’ van de wielen zoals bijv. bij de vierkante wielen, voor het controleren van de loopdynamiek en daaraan gekoppeld de controle van de slijtage van het wielprofiel, voor het beschrijven van zware rangeerschokken en de temperatuurbewaking van de wielstellagers. Informatie over de actuele positie van de goederenwagons en zijn gereden aantal kilometers worden door het systeem beschikbaar gemaakt. De trillingsgebaseerde controle van de wielstellagers en 26

de bewaking van de slijtage van de remblokken zijn momenteel in ontwikkeling. Taken zoals de functiebewaking van de remmen, een automatische remproef of een vrachtcontrole zijn op grond van de flexibele systeemopbouw implementeerbaar. Het grootst mogelijke klantvoordeel ontstaat door automatisering van de evaluatie van de gegenereerde gegevens. Deze worden aan de stationaire kant direct in een databank opgeslagen en de resultaten voor een eindevaluatie in het onderhoudsprogramma (ISP) zedas®asset ingevoerd. Deze software stelt alle tools voor het beheer van onderhouds- en planningsprocessen beschikbaar en maakt zo een werkplaats- en vlootmanagement mogelijk. Succesvolle tests De CargoCBM-hardware is sinds maart 2012 op meerdere wagons bij Vattenfall Europe Mining in de Lausitz (gelegen

in het oostelijk deel van Duitsland) in gebruik. Over de hele periode is er ondanks de ruwe omgeving van een dagbouwmijn nog geen enkele systeemgeoriënteerde uitval geweest. Door een vergelijking met werkplaatsprotocollen en metingen aan stationaire installaties kon het functioneren en de precisie van de ontwikkelde algoritmen bevestigd worden. In een tweede testfase wordt het systeem vanaf maart 2013 op het openbare spoorwegnet op goederenwagons van partner Wascosa toegepast. Het CargoCBM-systeem maakt niet alleen de reductie van de primaire kosten mogelijk door optimalisering van onderhoudsstrategieën en daarnaast een verhoging van de veiligheid van het rijdend materieel. Het biedt ook de technische basis voor volledig nieuwe bedrijfsmodellen voor het versterken van de concurrentiekracht van het railgoederenverkeer.


Een efficiënte identificatiehulp Windpark Alpha1, Waddenzee, Oost-Friesland. Bij de vervanging van een defecte hydraulische pomp wordt een verbindingskabel voor de pitch-regeling vernield. Het snel kunnen identificeren van het reserveonderdeel heeft in zo'n geval de hoogste prioriteit. De HARTING technologiegroep heeft een snelle oplossing ontwikkeld. » Claus Hilger, Director of HARTING IT System Integration GmbH & Co. KG, HARTING Technology Group, [email protected] » Andreas Naß, Director Global R&D Installation, HARTING Technology Group, [email protected] » Dr. Lutz Tröger, Head of Corporate Technology Development, HARTING Technology Group, [email protected]

Aan de kabelconfectie of aan de appara-

tuur zèlf is doorgaans niet direct te herkennen welke componenten of -varianten er bij de assemblage gebruikt zijn. RFID (Radio Frequency Idenfication) biedt de mogelijkheid om deze problematiek zonder machineof installatiedocumentatie op een elegante manier ter plaatse te kunnen oplossen. Om de documentatie op iedere willekeurige plek beschikbaar te hebben, worden connectorbehuizingen uitgerust met een EPCglobal Class1 G en 2 compatibele RFID-tag die speciaal voor deze toepassing door HARTING is ontwikkeld. Deze tag bevat een eenduidig identificatienummer dat identificatie van de connector mogelijk maakt. Uitgelezen met een smartphone, met behulp van de HARTING -app, koppelt deze ID de kabelconfectie eenduidig aan een informatieset in een databank. Hiertoe zijn slechts 40 van de ter beschikking staande bits nodig, zodat de resterende 470 bits voor klantspecifieke informatie direct op de transponder beschikbaar gemaakt kunnen worden. Door de toegang tot de databank via de HARTING -app is er op iedere willekeurige plek ter wereld ongecompliceerd toegang

mogelijk tot de technische documentatie m.b.t de confectionering, zoals bijvoorbeeld inbouwinformatie, schakelschema's en gegevensbladen. De vrij beschikbare herschrijfbare geheugenruimte op de transponder kan ter plekke, bijv. voor de opslag van specifieke onderhoudsinformatie worden toegewezen. Een veiligheidsconcept binnen de vrij beschikbare app garandeert dat geregistreerde gebruikers

exclusief toegang hebben tot hun eigen individuele gegevens. De geplande integratie van de app met de HARTING eBusiness-oplossing biedt klanten daarnaast in de toekomst een snelle en gemakkelijke toegang tot het bestellen van reserveonderdelen, rechtstreeks gebaseerd op de relevante kabelassemblage-informatie.

RFID in de connector

ID

Information

EPCg C1G2 RFID Tag

Connector

Smartphone

WAN Webserver

Databank

User Interface

User

27


Nieuwe Han® B-behuizing met een verhoogde beschermingsklasse De HARTING technologiegroep lanceert de nieuwe standaard Han® B connectorbehuizing met beschermingsklasse IP 67.

» Alexej Beckstedt, Product Manager, HARTING Technology Group, [email protected]

HARTING standaard behuizingen bieden de gebruiker maxi-

male bescherming tegen fysieke invloeden van buiten. De bestaande productportfolio van de Han® B-behuizing voldoet in vergrendelde en ingestoken toestand aan beschermingsklasse IP 65. Dit wordt door de nieuwe aanbouwbehuizingen opgewaardeerd naar beschermingsklasse IP 67. De speciale flens van de behuizing voorkomt het binnendringen van water in de connector, waardoor een perfecte bescherming voor de contactpunten binnenin de behuizing mogelijk is. Hierbij dient de omliggende kraag niet alleen als bescherming, maar deze voorkomt ook het verschuiven van de afdichting naar binnen of naar buiten en biedt zo een solide grip. Daarnaast ontstaan bij de installatie van de IP 67 aanbouwbehuizingen geen extra kosten, omdat de montage-uitsparing overeenstemt met de al voorhanden zijnde Han® behuizingen. Ook heeft de nieuwe IP 67-behuizing een stabielere afdichting die een betere egalisatie van onregelmatigheden mogelijk maakt. Daarmee wordt ook een efficiëntere afdichting tegen water verkregen. De nieuwe aanbouwbehuizingen worden vergrendeld met de HARTING Han-Easy Lock® beugels, die ondanks de lagere

krachtsinspanning bij het sluiten, een grotere aandrukkracht bezitten en daardoor een optimale afdichting tussen de kap en de onderzijde van de behuizing realiseren. Met de nieuwe IP 67 flens vult HARTING zijn behuizingenprogramma systematisch aan en verhoogt de beschermingsgraad in zijn toepassingen verder tegen invloeden van buitenaf. De toepassingsmogelijkheden van de behuizing variëren van windturbines, hijskranen tot schakelinstallaties voor de spoorwegsector. Daarbij moet de bedrijfszekerheid ook onder extreme omstandigheden gewaarborgd blijven. Kort gezegd

• Verhoogde beschermingsklasse naar IP 67 • Gemakkelijk te vervangen vanwege gelijkblijvende standaardafmeting • Voor toepassingen die een hoge mate aan dichtheid vereisen

Met de nieuwe IP 67 flens breidt HARTING zijn behuizingenprogramma systematisch uit en verhoogt de beschermingsklasse van zijn toepassing verder tegen externe invloeden.

28


Betrouwbaar ook bij extreme temperaturen Met de introductie van de nieuwe HARTING Han® HighTemp serie breidt de HARTING technologiegroep de gerenommeerde productlijnen Han® B en Han® E uit. De nieuwe Han® HighTemp serie maakt het mogelijk om vermogens en signalen ook bij hogere temperaturen veilig te transporteren. » Moritz Krink, Technical Application Manager, HARTING Technology Group, [email protected]

Bij

de keuze van moderne industriële interfaces zijn elektrische eigenschappen, zoals nominale stroom en nominale spanning net zo belangrijk als de keuze van het geschikte aantal contacten of de mechanische aspecten zoals r uimtelijke omvang, beschermingsklasse en de temperatuurbelast baarheid. De warmte- of koudebestendigheid staat bij de constructie van een connector centraal. Bovendien worden de eisen door de steeds krachtiger en flexibeler applicaties voortdurend groter. Met de introductie van de nieuwe HARTING Han® HighTemp serie kunnen nu ook machines en installaties tot en met een omgevingstemperatuur van 200 °C betrouwbaar van stroom voorzien worden. Een connector is zo temperatuurbestendig als zijn zwakste component. Daarom zijn bij de ontwikkeling van de Han® HighTemp serie alle bouwcomponenten zoals contacten, isolatiematerialen, behuizingen, afdichtingen en aardingselementen temperatuurbestendig geconstrueerd. De bestendigheid hiervan werd tegelijk met de hele ontwikkeling in ons eigen testlaboratorium gekwalificeerd.

Han® HighTemp componenten zijn in de bouwgroottes 6, 10, 16 en 24 verkrijgbaar en kunnen bij nominale spanningen van 400 V gebruikt worden. De gehele Han® HighTemp productlijn omvat naast temperatuurbestendige toepassingen ook de bijbehorende Crimp- contacten, terwijl als veldaansluittechniek de schroefaansluittechniek beschikbaar is. Behalve behuizingen, inzetstukken en contacten zijn er bovendien ook geschikte kabelwartels.

Kort gezegd

• Han® HighTemp connectoren bestaan volledig uit hoogwaardige temperatuurbestendige componenten • Vermogensoverdracht is nu ook mogelijk bij temperaturen tot en met 200 °C

29


Plug and Play voor de industrie Bij netwerken van deelnemers in kantoren of particuliere huishoudens heeft Ethernet zich al geruime tijd als de standaard gemanifesteerd. Ook bij netwerken over grote afstanden op het gebied van WAN-technologie (Wide Area Network) worden bestaande technologieën door op Ethernet gebaseerde transmissiesystemen vervangen. Tegelijkertijd met deze al zeer ver voortgeschreden verandering, voltrekt zich een soortgelijke ontwikkeling bij de industrie. De eenvoudigste en voordeligste integratie van Ethernet kan via switches worden gerealiseerd. Unmanaged switches zijn hiervan de eenvoudigste en voordeligste vorm.

» Oliver Opl, Product Manager, HARTING Technology Group, [email protected]

Ethernet switches zijn elementaire componenten binnen een

netwerkinfrastructuur: Via hen kunnen besturingen, apparatuur in het veld en algemene beheersen besturingsniveaus aan elkaar worden gekoppeld. De betekenis van switches en de eisen die eraan gesteld worden zijn in de afgelopen jaren enorm veranderd. Switches hebben tegenwoordig op grond van hun functie en technische capaciteiten een beslissende invloed op de netwerkinfrastructuur. De eenvoudigste vorm van de Ethernet switches vormen de zogenaamde unmanaged Ethernet switches. De eCon productfamilies zijn in vergelijking met de managed switches vanwege de niet noodzakelijke dure processor of de verschillende geheugenbouwstenen zeer gunstig. Ondanks dat vervullen ze alle standaardfuncties, zoals bijv. auto-crossing, auto-negotiation en auto-polarity. Door de gereduceerde functieomvang zijn er nog meer voordelen ontstaan. Zo kunnen de switches worden geïnstalleerd zonder verdere configuratie-inspanningen. Daarom zijn deze switches ook in de ruimste zin des woords geschikt voor “plug and play”. De poortsnelheden zijn ook bij deze eenvoudige componenten van Fast Ethernet tot Gigabit Ethernet ruim voldoende en voldoen hiermee aan de actuele markteisen en -applicaties. De inzetmogelijkheden van deze productfamilie zijn zeer veelzijdig. Terwijl in het verleden de afhankelijkheid en daarmee 30

ook de netwerken van de afzonderlijke machines zich nog vaak tot een klein en overzichtelijk gebied beperkten, treft men tegenwoordig in toenemende mate uitgebreide installaties aan waarin een sterk groeiend aantal eindgebruikers met elkaar communiceert. De netwerkkoppelingen van de gehele installatie

Switches hebben tegenwoordig vanwege hun functie en technische capaciteiten een beslissende invloed op de netwerkstructuur. gebeurt meestal via managed switches omdat hier de beheersen diagnosefunctionaliteiten onmisbaar zijn voor de toepassing. Hoge beschikbaarheid door redundantiemechanismen kan hier als voorbeeld worden genoemd. Binnen deze installaties worden unmanaged Ethernet switches als lokale poortvermenigvuldigers in de schakelkast direct op de machine of op bijvoorbeeld een robot ingezet. Omdat de poortkosten van unmanaged eCon switches zeer veel lager zijn dan bij de managed versies, wordt deze methode in vele applicaties in verschillende markten aangetroffen. Op deze manier kunnen heel gemakkelijk een groot aantal extra deelnemers in een netwerk worden geïntegreerd, zonder dat de kosten hierbij significant stijgen.


Een ander toepassingsgebied van eCon switches is de voordelige omzetting van het medium koper naar glasvezeltrajecten, waarbij ze als mediaconverters worden ingezet. De verbinding met een hogere netwerklaag wordt zeer vaak door middel van optische ports gerealiseerd. Het voordeel hierbij is dat men grotere trajecten, resp. afstanden kan realiseren en dat er geen rekening hoeft te worden gehouden met EMC invloeden. Deze eigenschap maakt de planning en aanleg aanzienlijk eenvoudiger en helpt problemen als gevolg van elektromagnetische storingen te voorkomen. De eCon switches voor DIN railmontage zijn in twee verschillende op de inzetplek geoptimaliseerde versies verkrijgbaar. Enerzijds is er de eCon 3000 familie, die door de zeer smalle bouwwijze een hoge pakkingsdichtheid in een schakelkast mogelijk maakt en zo helpt de kosten voor de gebruiker te verlagen. Anderzijds is er de eCon 2000 familie die door een

vlakke bouwwijze een zeer geringe inbouwdiepte voor de inbouwplek nodig heeft. Unmanaged Ethernet switches bieden de gebruiker in een directe vergelijking tot managed Ethernet switches weliswaar niet de complexe technische mogelijkheden en de omvangrijke functieomvang. Ze zijn en blijven echter een essentieel onderdeel van de Ethernet-markt en ze hebben een aanzienlijk groeipotentieel voor de komende jaren. Het voordeel van unmanaged switches is ondubbelzinnig de eenvoudige installatie en een minimaal beheer. Voor de inzet is geen configuratie en parametrering nodig. De ingebruikneming zonder een intensieve kennis over Ethernet is zo te allen tijde en direct bij de inzetplek gegarandeerd.

31


har-flexicon : enkelvoudige geleiders snel op de printplaat ®

De HARTING Technology Group breidt haar programma verder uit met PCB-aansluittechniek har-flexicon® voor de aansluiting van enkelvoudige geleiders op industriële apparaten: nieuwe producten voor grotere leidingdiameters in verschillende rasterstappen vergroten het inzetbereik en de ontwerpmogelijkheden van deze productfamilie. » Lennart Koch, Product Manager, HARTING Technology Group, [email protected]

De ontwikkeling van printplaattech-

nologie gaat reuzesnel. Even dynamisch zijn de eisen die gesteld worden aan de onderdelen die op de printplaten moeten worden geplaatst, alsmede de productietechnologie. Dit leidt tot radicaal nieuwe oplossingen waarmee processen worden geoptimaliseerd, de eigenschappen verder worden verbeterd en kosten kunnen worden gereduceerd. De componenten bij de aansluittechniek hiervoor moeten kleiner en flexibeler zijn, en makkelijk te verwerken. Dit geldt voor alle bedrijfstakken waar elektrische en elektronische apparaten, zoals PLC's, aandrijvingen, sensoren,

32

actuatoren en interfacemodules worden gebruikt. Dat wil zeggen in de machinebouw, bij industriële automatisering, energietechniek en transporttechniek. De trend bij het ontwerp van apparaten is dat alle componenten op een printplaat op uniforme wijze verwerkt moeten worden, dat wil zeggen in hetzelfde proces als waarin elektronische SMD-onderdelen (Surface Mounted Devices) zoals condensatoren, weerstanden of geïntegreerde schakelingen geplaatst en gesoldeerd worden. Dit heeft ook invloed op het systeem voor aansluittechniek op de printplaat. Om deze reden heeft de HARTING technologiegroep het concept van de har-flexicon® zodanig

ontworpen, dat de connectoren binnnen hetzelfde geautomatiseerde assemblageproces (pick and place) als elektronische componenten gepositioneerd kunnen worden en in hetzelfde reflow-proces kunnen worden gesoldeerd. Printplaat-aansluittechnologie wordt gebruikt om industriële apparatuur in het veld te kunnen aansluiten. De installatie van de apparatuur en de handling van eenaderige geleiders in het veld vindt daarbij afzonderlijk plaats. Aansluittechniek moet om die reden ondanks miniaturisatie voor de gebruiker altijd in het veld te confectioneren zijn. Het maakt daarbij niet uit hoe klein de afmetingen


van een apparaat ook worden. Klanten vragen daarnaast om een aansluiting van apparaten met afzonderlijke aders voor de overdracht van I/O-signalen of stroomvoorziening zonder speciaal confectioneringsgereedschap te hoeven gebruiken.

(0,05 – 0,14 mm²) lukt zonder speciaal gereedschap op moeiteloze wijze door middel van IDC-snijklemtechniek (Insulation Displacement Connector). Daarbij kunnen, afhankelijk van de aansluitdiameter, stromen tot 4A worden doorgegeven.

maten 1,27 mm en 2,54 mm geheel als SMD component uitgevoerd. Robuuste SMT-fixaties zorgen voor een grote sterkte van SMD-componenten op de printplaat.

De HARTING technologiegroep heeft afgelopen najaar met har-flexicon® een nieuwe reeks van printplaatklemmen en connectoren voor het op een economische wijze aansluiten van apparaten geïntroduceerd.

Voor het doorgeven van grote stromen en voor de aansluiting van grotere kabeldiameters van 0,5 - 2,5 mm² introduceert HARTING dit jaar op de Hannover Messe printplaatklemmen en insteekconnectoren met een rastermaat 2,54 mm, 3,50 / 3,81 mm en 5,00 / 5,08 mm in een rechte en een haakse uitvoering tot 20 polen. Met de push-in-veerdrukaansluiting kunnen flexibele en massieve geleiders snel en gereedschaploos worden aangesloten.

Speciale Functies

Het kleinste lid van deze familie is een uiterst geminiaturiseerde PCB-connector met een rastermaat van 1,27 mm voor gereedschaploze aansluiting van afzonderlijke aders. Daarmee is deze connector de enige connector verkrijgbaar voor veldconfectioneerbare aansluittechniek met deze kleine rastermaat. De aansluiting van dunne flexibele geleiders met diameters AWG28-26

Alle componenten zijn ontworpen voor reflow solderen en voor de geautomatiseerde pick and place procedure bij assemblage. Bovendien is har-flexicon® voor de raster-

• Printplaataansluitingen en insteekconnectoren met gereedschaploze snelaansluittechniek voor afzonderlijke aders met diameters 0,05 t/m 2,5 mm ² • Geschikt voor SMT reflowsolderen en volautomatische montage • Met rastermaten 1,27 mm, 2,54 mm, 3,50 / 3,81 mm, 5,00 / 5,08 mm

har-flexicon® is de innovatieve printplaataansluittechniek voor industriële toepassingen

33


Lichter, sneller, beter HARTING heeft een M12 ronde insteekconnector ontwikkeld, die wordt geproduceerd als 3D-MID-onderdeel in twee componenten-spuitgiettechniek. Deze connector kan worden gerealiseerd zonder extra metalen afschermelementen. » Stephan Schreier, Development Engineer Circular Connectors, HARTING Technology Group, [email protected]

M12 ronde insteekconnectoren worden

vanwege hun betrouwbaarheid en robuustheid in steeds meer toepassingen gebruikt. Hierdoor worden echter ook aanvullende functies geïntegreerd, die de connectoren echter ook steeds complexer maken. Het X-gecodeerde connectorprofiel, zoals gebruikt voor high-speed camera's en multimedia-applicaties vereist een paarsgewijze afscherming van de contacten. HARTING produceert het isolatielichaam van de connector nu in een 2K MID-proces voor het verkrijgen van geïntegreerde afschermvlakken. De eerste

om de intern liggende oppervlakken volledig te metaliseren. De vervolgens van contacten voorziene printplaatconnector biedt een robuuste opbouw, kan vele insteekcycli aan en is tevens geschikt voor montage in een reflowproces. Doorslaggevende voordelen komen naar voren bij de verwerking van de connec-

tor. Het geassembleerde isolatielichaam heeft een 50 % lager gewicht, wat grote voordelen geeft bij automatische assemblage. Een ander voordeel doet zich voor bij de hoge nauwkeurigheid bij het positioneren op de printplaat. De gemetalliseerde afschermingsvlakken bevinden zich alleen daar waar ze nodig zijn, wat tot uitstekende HF-eigenschappen van de insteekconnector leidt.

M12 X-gecodeerd in 3D-MID

De geassembleerde isolator heeft een 50 % lager gewicht component daarbij werkt als isolator, en een tweede component heeft als eigenschap dat deze chemisch kan worden gecoat. Het daaropvolgende coatingproces vereist de hoogste nauwkeurigheid Near-end overspraak (NEXT) van de connector

34


Snel optreden in het high-speed netwerk Voor een snelle aansluiting in het veld heeft HARTING de har-speed M12 voorzien van snijklemtechniek (IDC). Dit versnelt de overgang naar 10 GB Ethernet.

» Dirk Peter Post, Product Manager, HARTING Technology Group, [email protected]

De HARTING technologiegroep breidt de mogelijkheden van

de har-speed M12-connectoren verder uit. Nieuw geïmplementeerd is een snijklemaansluiting, die confectioneerbaarheid in het veld van de connector voor hoge transmissiesnelheden mogelijk maakt. Nieuw is een genormeerd connectorprofiel dat aan de eisen van Cat 6A en aan de prestaties van klasse Cat EA voldoet en zodoende de steeds groter wordende hoeveelheden gegevens veilig kan transporteren. HARTING heeft daarvoor een eigen M12 X-type of X-codering volgens IEC 61076-2-109 ontwikkeld. Gerenommeerde fabrikanten ondersteunen deze aanpak reeds vanaf het begin.

wordt gebruikt voor alle toepassingen in de industriële automatisering waar ter plekke snel kabels moeten worden ingezet of worden aangepast. Bij het ontwerp is speciaal rekening gehouden met de opbouw van de kabel. Om de performance van de verbinding voor de lange duur te waarborgen, moet het twisten van de STP-kabel zolang mogelijk intact blijven. Deze wordt tot diep in het connectorprofiel naar binnen getrokken.

Naast connectoren voor printplaataansluiting maken componenten met crimp-aansluittechniek, adapters van M12 naar RJ45, een gender-changer (bus-bus) en kant-en-klaar geassembleerde kabels het aanbod compleet. HARTING was eerder ook de eerste leverancier van haakse M12-aansluitingen voor Gigabit-Ethernet. De invoering van een in het veld confectioneerbare versie zet het systematische werk van de HARTING -groep voort. HARTING maakt gebruik van de bewezen IDC-technologie (InsulationDisplacement Connector, snijklemtechniek), die onder de naam HARAX® al in grote mate gebruikt wordt. De har-speed M12

har-speed M12

35


M12 Power De industrie kiest voor M12-connectoren vanwege de robuustheid van het connectorprofiel. Om de M12 voor grotere stromen en hogere spanningen te kunnen inzetten, worden binnen de IEC over nieuwe connectorprofielen gesproken. » Dirk Peter Post, Product Manager, HARTING Technology Group, [email protected] » Stephan Schreier, Development Engineer Circular Connectors, HARTING Technology Group, [email protected]

M12 connectoren worden inmiddels gebruikt voor toepassingen in sensoren, voor de stroomvoorziening tot 4 ampère en ook voor gegevensoverdracht bij Ethernet toepassingen. Veel toepassingen vereisen echter een hogere belastbaarbeid voor stroom. In deze gevallen wordt tegenwoordig vaak op grotere connectoren teruggegrepen, zoals bijvoorbeeld de 7/8"

HARTING speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van de IEC-norm en brengt de ervaring van krachtstroom en ronde connectoren samen. c onnectorprofielen. In een aantal decentrale componenten is een 7/8" connectorprofiel aanwezig, wat echter miniaturisering in de weg staat. Een normatieve basis voor deze connector bestaat echter niet meer. De Duitse IEC-werkgroep heeft nu een nieuwe norm voorgesteld die het mogelijk maakt om grotere vermogens via het aanzienlijk kleinere M12 connectorprofiel te kunnen leiden. De voorgestelde norm bevat zowel een uitvoering voor decentrale apparatuur die met gelijkstroom (DC) wordt gevoed als een uitvoering voor wisselstroom (AC) zoals voor aandrijvingen nodig is.

36

De voorgestelde connectorprofielen bezitten verschillende hoeveelheden polen, die afhankelijk van het toepassingsgebied tussen de 2 tot 6 contacten liggen. Om aantallen contacten en toepassingen (AC en DC) te onderscheiden, worden zeven verschillende coderingen voorgesteld. Bij het ontwerpen van de connectorprofielen dient erop te worden toegezien, dat het insteken met M12-connectoren die bestemd zijn voor andere toepassingen, niet mogelijk is. Vanwege de grotere en zwaardere kabels moet bij de dimensionering rekening worden gehouden dat de connectoren voldoende robuust zijn. Te dunne wanddiktes kunnen de robuustheid en de betrouwbaarheid van de connector beïnvloeden. Het grote voordeel ligt in de afmetingen van de producten en het universele gebruik van M12-afmetingen in sensoren, verdelers en aandrijvingen. HARTING speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van

deze standaard, en brengt de ervaring van krachtstroom en ronde connectoren bij elkaar. De publicatie van de IEC-norm staat gepland voor 2014.

te c. N ew s 24: Ko r t en B o n d i g

Mens en machine hand in hand Perspectieven van de mens-robot-samenwerking In het eerste veldonderzoek in zijn soort met flexibel aanpasbare robots konden onderzoekers van de Universiteit Bielefeld de effectiviteit van de samenwerking tussen mens en machine door een nieuwe interactiemethode significant verbeteren.

» Dr.-Ing. Sebastian Wrede, Group Leader Cognitive Systems Engineering, CoR-Lab & CITEC, Bielefeld University » Dr.-Ing. Agnes Swadzba, Post Doc & Research Fellow in the Applied Informatics Group, Bielefeld University

S

oepele robotplatforms zorgen ervoor dat ze veilig en ondersteunend ingezet kunnen worden in de directe omgeving van de mens. Daarmee worden nieuwe gebruiksscenario’s mogelijk gemaakt, zoals bijv. het helpen van medewerkers bij montageprocessen. Voorwaarde is

van één punt naar het andere kunnen komen. Het ontwikkelde interactieconcept bestaat uit twee deelfasen. Eerst modelleert de gebruiker door een fysieke interactie de omgeving in het robotsysteem. Daarnaast kunnen door het (handmatig) leiden van de eindeffector door de gebrui-

Nieuwe soepele robotplatforms zorgen voor een veilige toepassing in de zin van een “derde hand” in de directe omgeving van de mens. dat robotplatforms snel aan nieuwe omgevingen en arbeidsprocessen door medewerkers ter plaatse kunnen worden aangepast. Onderzoeksresultaten De onderzoekers uit Bielefeld onderzochten in een pilotstudie bij HARTING, hoe redundante robots intuïtief aangepast kunnen worden. Het gaat hierbij om robots die meer dan de minimaal benodigde vrijheidsgraden bezitten, d.i. dat ze op willekeurig veel verschillende manieren

ker specifieke taken worden geprogrammeerd, waarbij de medewerker actief door het systeem wordt ondersteund. De resultaten van het onderzoek laten zien dat de medewerkers teach-in taken door ondersteuning tijdens de tweede fase sneller en preciezer kunnen uitvoeren. De daardoor gegenereerde bewegingen zijn gelijkmatiger en botsingen met de omgeving worden daarbij als vanzelf vermeden. Zo is de snelle aanpassing van een redundante robotarm door de medewerker tijdens het arbeidsproces mogelijk.

De technologie demonstrateur OmniRob van het bedrijf KUKA, die bij onderzoek en voorontwikkeling ingezet wordt

Perspectieven Toekomstige ontwikkelingen zullen voornamelijk de fasegewijze aanpassing van de geleerde taken en een intuïtief begrip van de toestand van de robot door de menselijke interactiepartner omvatten. De ontwikkelde methoden zullen daarbij ook op een nieuw mobiel robotplatform worden gebruikt die de proactieve assistentie in montagescenario’s aanbieden. Door de snelle aanpassing worden ook vanuit het oogpunt van efficiency processen met kleine seriegroottes aantrekkelijk.

Literatuur

Meer informatie: Wrede et al. (2013): A User Study on Kinesthetic Teaching of Redundant Robots in Task and Configuration Space. In: Journal of Human-Robot Interaction.

37

te c. N ew s 24: A p p l i cat i e s w e r e l dw i j d

Energie-managementsysteem voor zonnestroom Han-Eco® bewijst zich als de optimale oplossing voor het aansluiten van autonome zonne-energiesystemen.

» Gero Degner, Product Manager, HARTING Technology Group, [email protected]

Autonome zonne-energiesystemen zul-

g eïntroduceerd. Hierop kunnen energieopslagsystemen en zonnestroominstallaties worden aangesloten om de stroom afgestemd op de behoefte van de gebruikers beschikbaar te maken. Voor de koppeling van haar interfaces vertrouwt AXXELLON Specialist op het gebied van energie- op Han-Eco® connectoren van HARTING. opslag, het in Saksen gevestigde AXXELLON heeft in de herfst van 2012 Door de modulaire opbouw kunnen het zonnestroombeheersysteem SLM24 met Han-Eco® binnen het SLM 24 systeem len in toenemende mate worden gebruikt als gedeeltelijke stroomvoorziening. Dit vereist veilige en krachtige oplossingen, zelfs voor de connectoren.

Kort gezegd

• Mechanische robuustheid en tegelijkertijd een gewichtsbesparing door het gebruik van hoogwaardige kunststof • Hoge bestendigheid tegen milieu-invloeden

38

z owel laadstromen als besturingssignalen voor het accubeheer worden overgedragen. De moderne industriële vormgeving van Han-Eco® en de gewichtsbesparing in vergelijking tot connectoren in metalen behuizingen zijn ook sterke argumenten voor deze toepassing.


De installatie voor de productie van nonwovens

Unieke nonwovens De hoeveelheid bedrading bij productie-installaties voor technische non-woven-productie kan door de toepassing van Han-Yellock® sokkelbehuizingen duidelijk worden gereduceerd. Een verslag. » Frank Quast, Head of Product Management Han®, HARTING Technology Group, [email protected]

Nonwovens zijn een essentieel onderdeel van het dagelijks

leven. U komt ze tegen op het gebied van hygiëne, medische of bij technische producten. In tegenstelling tot een weefsel is een nonwoven textielmateriaal van los samenliggende, afzonderlijke vezels. De vastheid berust hier op een hechting door eigenschappen van de vezel zelf en een proces van achteraf verstevigen. Door walsen met functie-geoptimaliseerde oppervlaktetexturen worden de nonwovenvezels onder hitte en druk precies op het juiste moment aan elkaar gehecht. Voor de fabricage zijn installaties nodig die volgens specifieke eisen van de klant worden geproduceerd. De toonaangevende fabrikant op dit gebied is het in het Rijnlandse Troisdorf zetelende bedrijf REICOFIL GmbH & Co KG, dat met behulp van haar unieke technologie de zeer hoge kwaliteitseisen van de nonwoven-industrie op tijd en binnen het budget kan garanderen.

Een macro-opname van nonwovens

voor de bouwserie Han-Yellock® connectoren. Door de grootte van de installatie is er een veelheid aan verwarmingselementen voor het efficiënt laten hechten van de nonwovens. Deze verwarmingselementen worden in nieuwe installaties uitgevoerd met Han-Yellock® als aanbouwsokkelbehuizingen. De geïntegreerde potentiaalvermenigvuldiging van de module is de garantie voor volumereductie. De eerder gebruikte kleine verdelers volgens rijgklemtechnologie vervallen grotendeels. Dit minimaliseert de hoeveelheid bedrading bij de opbouw van de installatie en heeft een positief effect op service en onderhoud. De verwarmingselementen kunnen met de connectoren snel uit de installatie worden genomen wat de downtime aanzienlijk verkleint. De connector neemt ook de functionaliteit van een kleine verdeelkast voor zijn rekening, wat resulteert in kostenbesparingen op component-niveau.

Dit komt tot uitdrukking in de elektrische installatietechniek van de productie-installaties waarbij REICOFIL heeft gekozen 39


HARTING zorgt voor de juiste toon De Sennheiser Digital 9000

In de entertainment branche worden voor de overdracht van spraak, muziek of geluidssignalen in toenemende mate draadloze microfoonsystemen gebruikt, die in vergelijking met versies met kabels diverse praktische en technische voordelen bieden. Voor de implementatie zijn de zeer geavanceerde printplaten en connectoren van HARTING veel gevraagd. » Thorsten Stuckenberg, Market Manager, HARTING Technology Group, [email protected]

Grote muziekevenementen, concerten,

musicals en theaterstukken zijn zonder draadloze microfoontechniek tegenwoordig al niet meer denkbaar. Dans, beweging, podiumshows, dit alles is tegenwoordig niet meer mogelijk zonder draadloze techniek. Zonder draadloze microfoons kan de “Starlight Express” niet rijden en de gitarist niet over de bühne rocken. Ook bij filmproducties, in tv-studio's en bij sportevenementen worden tegenwoordig bij voorkeur draadloze microfoons gebruikt. Sennheiser heeft speciaal voor deze veeleisende toepassingsgebieden het “Digital

9000 System” ontwikkeld. Dit is een digitaal, draadloos high-end systeem, dat gebruikt wordt bij de professionele omroep, televisie-uitzendingen en bij grote live-evenementen. Hart van het systeem is de modulair opgebouwde EM 9046, die als belangrijkste functie de ontvangen radiosignalen in elektrische signalen omzet en tegelijkertijd de draadloze kanalen controleert. Het centrale element van de ontvanger is een zeer complexe printplaat, die werd ontwikkeld en getest door HARTING Integrated Solutions (HIS).

Er wordt volgens klantspecificatie gemaakte hybride midplane gebruikt, die zowel aan de boven- als onderkant van HARTING connectivity-componenten is voorzien. Op de printplaat zijn digitale data-aansluitingen en een hoogfrequente lijngeoriënteerde overdracht gerealiseerd. De onberispelijke werking van de toepassing is vóór productie aangetoond door middel van simulaties en speciale metingen in de eigen vestiging van HARTING.

Frontaanzicht midplane

Achteraanzicht midplane

40

te c. N ew s 24: Ko r t en B o n d i g

Robert Harting te gast bij HARTING

Wereldkampioen ontmoet wereldmarktleider Robert Harting: Europees kampioen, Wereldkampioen en Olympisch kampioen in het discuswerpen. In december 2012 werd hij ook tot sportman van het jaar gekozen. “Alles is een kwestie van je hoofd” is de instelling van Robert Harting, Europees kampioen, Wereldkampioen en Olympisch kampioen in het discuswerpen. Robert praatte hierover met medewerkers van HARTING die hem in september in Esperlkamp bezochten. Maar als eerste verblufte de topsporter zijn gastheren met een onverwachte herinnering uit zijn jeugd: “Toen ik elf jaar was heb ik het logo van HARTING voor het eerst op een automaat ontdekt en ik dacht toen: die wil ik nog een keer leren kennen”. Daarmee had de ongedwongen en ontspannen ogende sporter van het eerste moment de sympathie aan zijn kant.

ces voor een bedrijf”, vult Philip Harting aan. Succes roept concurrentie op waardoor je gedwongen wordt steeds beter te worden. “Niet alleen Robert Harting, maar ook wij stellen ons steeds weer de vraag wat de 'laatste meter' nu uitmaakt”. Zo trok Philip Harting een vergelijking t ussen de “koningsklasse van de atletiek”, waarbij op een bijzondere manier de techniek het beslissende onderscheid maakt. Europees kampioen, Wereldkampioen en Olympisch kampioen en sportman van het jaar 2012

Met rond 100 collega’s van HARTING en even zoveel trainees sprak Robert Harting over zijn motivatie die hem tot zijn sportieve topprestaties aanzet. “Winnen zit voor 90 % tussen je oren – en iedere nederlaag spoort me aan beter te worden” verklaarde de 27-jarige. Wie zich niet voortdurend verbetert, wordt in de strijd met anderen slechter. “Dat geldt voor een sportief succes maar in dezelfde mate ook voor het suc-

41

te c. N ew s 24: L e z ersv r ag en

Beste lezers, Onze dank alvast

Wij zijn benieuwd naar uw mening! We willen onze tec.News namelijk zoveel mogelijk naar uw ideeën en wensen inrichten. Uw suggesties helpen ons daarbij om tec.News steeds nog een beetje beter te maken. Natuurlijk zijn we daarnaast ook erg blij met uw uitingen van waardering. Ons doel is u te informeren over noviteiten en applicaties vanuit de firma HARTING – en wel op de best mogelijke manier. Het kost u slechts een paar minuten van uw tijd om aan onze online-enquête deel te nemen. Als dank hiervoor verloten we onder alle deelnemers een iPad en een door de Olympisch kampioen Robert Harting gesigneerde frisbee. U kunt meedoen tot 31 juli 2013. Hartelijk dank voor uw ondersteuning.

Het tec.News redactieteam 42

Met deze link komt u direct bij onze lezersenquête: www.HARTING.com/en/ tecNews-survey

te c. N ew s 24: B eu rs k a l en d er

HARTING beurskalender 08.04. – 12.04.2013

Duitsland, Hannover, Hannover Messe 2013

10.04. – 11.04.2013

VS, Boston, BIOMEDevice Boston

16.04. – 18.04.2013

Duitsland, Neurenberg, Sensor+Test

17.04. – 18.04.2013

Nederland, Den Bosch, Mocon 2013

22.04. – 27.04.2013

China, Peking, CIMT 2013

23.04. – 26.04.2013

Oekraïne, Kiev, Elcom Ukraine

30.04. – 02.05.2013

Groot-Brittannië, London, Railtex 2013

07.05. – 09.05.2013

India, Nieuw Delhi, Power Gen

10.05. – 12.05.2013

België, Brussel, Cebeo Technologie

14.05. – 17.05.2013

Rusland, St. Petersburg, Energetica-Electrotehnica-2013

21.05. – 23.05.2013

Italië, Parma, SPS/IPC/DRIVES

24.09. – 29.09.2013

Bulgarije, Plovdiv, International Fair Plovdiv

26.11. – 28.11.2013

Duitsland, Neurenberg, SPS/IPC/Drives 2013

PUBLICATIEBIJZONDERHEDEN Gepubliceerd door: HARTING KGaA, M. Harting, Postbus 11 33, D-32325 Espelkamp, Telefoon. +49 5772 47-0, Fax +49 5772 47-400, Internet: http://www.HARTING.com

Herdrukken: Volledige herdrukken en uittreksels van bijdragen dienen schriftelijk g oedgekeurd te worden door de Redacteur. Dit geldt ook voor invoeren in elektronische databases en voor reproductie op elektronische media (b.v. CD-ROM en Internet).

Hoofdredacteur: S. Chmielewski

Alle productaanduidingen die gebruikt zijn, zijn handelsmerken of productnamen die aan HARTING KGaA of aan andere bedrijven toebehoren.

Plaatsvervangend Hoofdredacteur: Dr. F. Brode, A. Huhmann, Dr. S. Middelkamp Algehele coördinatie: Communicatie- en PR-afdeling, M. Hesse Ontwerp en Layout: Dievision Agentur für Kommunikation GmbH Productie en druk: M&E Druckhaus, Belm Oplage: 15,000 exemplaren wereldwijd (Duits, Engels en nog 12 talen) Bron: Als u dit magazine regelmatig gratis wilt ontvangen, dient u contact op te nemen met de dichtstbijzijnde HARTING-vestiging, of met uw verkooppartner van HARTING of met een van de lokale HARTING-distributeurs. U kunt tec.News ook online bij www.HARTING.com bestellen.

Ondanks een‚ nauwkeurige redactie is het niet mogelijk om drukfouten of wijzigingen m.b.t. productspecificaties in de nabije toekomst volledig uit te sluiten. Daarom wordt HARTING KGaA alleen gebonden door de bijzonderheden in de relevante catalogus. Gedrukt op milieuvriendelijke wijze op geheel zonder chloor gebleekt papier en met een hoog gehalte aan gerecycled papier. © 04/2013 van HARTING KGaA, Espelkamp. Alle rechten voorbehouden.

Pictures: Thinkstock: Title © 153745965 | p.4/p.8 © 135198344 | p.4/p.10 © 200066596-001 | p.14 © 139987999 | p.16 © 124110954 | p.17 © 141946258, 137861064 | p.25 © dv243005 | p.26 © 125805818 | p.27 © 123474958 | p.28 © 126428297 | p.29 © dv094011 | p.31 © 139555314 | p.34 © 146803542 | p.35 © 101861798 | p.36 © 100738694 | p.38 © 1108522975 | p.40 © 156466684 | p.42 © 140790012 | Getty Images: p.18 © 155441097

43

AE - United Arabic Emirates HARTING Middle East FZ-LLC Knowledge Village Block 2A, Office F72 Dubai, United Arab Emirates E-Mail: [email protected], www.HARTING.ae AT - Austria

HARTING Ges. m. b. H. Deutschstraße 19, A-1230 Wien E-Mail: [email protected], www.HARTING.at

AU - Australia

HARTING Pty Ltd Suite 11 / 2 Enterprise Drive Bundoora 3083, AUS-Victoria E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.au

BE - Belgium HARTING N.V./S.A. Z.3 Doornveld 23, B-1731 Zellik E-Mail: [email protected], www.HARTING.be BR - Brazil

HARTING Ltda. Rua Major Paladino 128 – Prédio 11 CEP 05307-000 – São Paulo – SP – Brasil E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.br

ES - Spain HARTING Iberia S.A. Avda. Josep Tarradellas 20-30 4o 6a, E-08029 Barcelona E-Mail: [email protected], www.HARTING.es FI - Finland HARTING Oy Teknobulevardi 3-5, FI-01530 Vantaa E-Mail: [email protected], www.HARTING.fi FR - France HARTING France 181 avenue des Nations, Paris Nord 2 BP 66058 Tremblay en France F-95972 Roissy Charles de Gaulle Cédex E-Mail: [email protected], www.HARTING.fr GB - Great Britain HARTING Ltd. Caswell Road, Brackmills Industrial Estate GF-Northampton, NN4 7PW E-Mail: [email protected], www.HARTING.co.uk

CA - Canada

CH - Switzerland

HU - Hungary HARTING Magyarország Kft. Fehérvári út 89-95, H-1119 Budapest E-Mail: [email protected], www.HARTING.hu

HARTING AG Industriestrasse 26, CH-8604 Volketswil E-Mail: [email protected], www.HARTING.ch

CH - Switzerland

HARTING AG Mitronics Leugenestrasse 10, CH-2500 Biel 6 E-Mail: [email protected] www.HARTING -mitronics.ch

IN - India HARTING India Pvt Ltd 7th Floor (West Wing), Central Square II Unit No.B-19 Part, B 20&21, TVK Industrial Estate Guindy, Chennai – 600032 E-Mail: [email protected], www.HARTING.co.in IT - Italy

CN - China

HARTING (Zhuhai) Manufacturing Co., Ltd. Shanghai Branch Room 3501- 3503 No. 1, Hong Qiao Road, Grand Gateway I Xu Hui District, Shanghai 200030, China E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.cn

CZ - Czech Republic HARTING s.r.o. Mlýnská 2, CZ-160 00 Praha 6 E-Mail: [email protected], www.HARTING.cz DE - Germany HARTING Deutschland GmbH & Co. KG P.O. Box 2451, D-32381 Minden Simeonscarré 1, D-32427 Minden E-Mail: [email protected], www.HARTING.de

HARTING SpA Via dell’Industria 7, I-20090 Vimodrone (Milano) E-Mail: [email protected], www.HARTING.it

JP - Japan

HARTING K. K. Yusen Shin-Yokohama 1 Chome Bldg., 2F 1-7-9, Shin-Yokohama, Kohoku, Yokohama 222-0033 Japan E-Mail: [email protected], www.HARTING.co.jp

KR - Korea

HARTING Korea Limited #308 Yatap Leaders Building, 342-1 Yatap-dong Bundang-gu, Sungnam-City, Kyunggi-do 463-828 Republic of Korea PE-Mail: [email protected], www.HARTING.co.kr

HARTING ApS Hjulmagervej 4a, DK – 7100 Vejle E-Mail: [email protected], www.HARTING.com

MY - Malaysia (Office) HARTING Singapore Pte Ltd Malaysia Branch, 11-02 Menara Amcorp, Jln. Persiaran Barat, 46200 PJ, Sel. D. E., Malaysia E-Mail: [email protected], www. HARTING.com

EE - Eastern-Europe

NL - Netherlands

DK - Denmark

HARTING Eastern Europe GmbH Bamberger Straße 7, D-01187 Dresden E-Mail: [email protected] www.HARTING.com

HARTING A/S Østensjøveien 36, N-0667 Oslo E-Mail: [email protected], www.HARTING.no

PL - Polen HARTING Polska Sp. z o.o. ul. Duńska 9, Budynek DELTA, PL-54-427 Wrocław E-Mail: [email protected], www.HARTING.pl PT - Portugal

HARTING Iberia, S. A. Avda. Josep Tarradellas, 20-30, 4o 6a, E-08029 Barcelona E-Mail: [email protected], www.HARTING.es/pt

RO - Romania

HARTING Romania SCS Europa Unita str. 21, 550018-Sibiu, Romania E-Mail: [email protected], www.HARTING.com

HK - Hong Kong

HARTING (HK) Limited Regional Office Asia Pacific 3512 Metroplaza Tower 1, 223 Hing Fong Road Kwai Fong, N. T., Hong Kong E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.hk

HARTING Canada Inc. 8455 Trans-Canada Hwy., Suite 202 St. Laurent, QC, H4S1Z1, Canada E-Mail: [email protected], www.HARTING.ca

NO - Norway

HARTING B.V. Larenweg 44, NL-5234 KA ‘s-Hertogenbosch Postbus 3526, NL-5203 DM ‘s-Hertogenbosch E-Mail: [email protected], www.HARTINGbv.nl

HARTING Technology Group Marienwerderstraße 3 | 32339 Espelkamp – Germany P.O. Box 1133 | 32325 Espelkamp – Germany Phone +49 5772 47-0 | Fax +49 5772 47-400 E-Mail: [email protected] | www.HARTING.com/en

RU - Russia

HARTING ZAO Maily Sampsoniyevsky prospect 2A 194044 Saint Petersburg, Russia E-Mail: [email protected], www.HARTING.ru

SE - Sweden HARTING AB Gustavslundsvägen 141 B 4tr, S-167 51 Bromma E-Mail: [email protected], www.HARTING.se SG - Singapore

HARTING Singapore Pte Ltd. 25 International Business Park #04-108 German Centre, Singapore 609916 E-Mail: [email protected], www.HARTING.sg

SK - Slovakia

HARTING s.r.o. Sales office Slovakia J. Simora 5, SK – 940 67 Nové Zámky E-Mail: [email protected], www.HARTING.sk

TR - Turkey

HARTING TURKEI Elektronik Ltd. Sti. Barbaros Mah. Dereboyu Cad. Fesleğen Sok. Uphill Towers, A-1b Kat:8 D:45 34746 AtaŞehir, İstanbul E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.tr

TW - Taiwan

HARTING TaiwanLimited Room 1, 5/F, 495 GuangFu South Road RC-110 Taipei, Taiwan E-Mail: [email protected], www.HARTING.com.tw

US - USA HARTING Inc. of North America 1370 Bowes Road, USA-Elgin, Illinois 60123 E-Mail: [email protected], www.HARTING -USA.com

tec News24 Op een nieuwe manier waarde creëren Hoe een productie ondersteund door gegevensnetwerken de industrie verandert

Recommend Documents