............................ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2501) EX Den Haag Tel. 070-3517086 / fax. 070-3516430
TeIematicadag ‘95 Beelden en impressies
Dit boekje wordt u aangeboden door: Twijnstra Cudde management consultants
1
Colofon
Tekstbijdragen Jan Griffioen Jan Jelle van Hasselt Marieke van Houten Lucien de Moor Marjan Riesebos Carin Smits Paut van der Velde Eindredactie Marjan Riesebos Omslagontwerp en opmaak Rolf Resink ingrid Kleine Koerkamp Fotografen Lex Beers, Ben Vulkers
Robert Scheers, Jan van Ilken Levien Willemse //lustraties Jan Zandstra Drukwerk Roos en Roos Drukkers, Arnhem Uitgave Twijnstra Gudde management consultants, december 1995 2
Voorwoord
We staan aan de vooravond van een digitaal tijdperk dat de wereld vooral kleiner maakt. Verkeer en Waterstaat ziet de kansen die dit nieuwe tijdperk biedt. Daarom vervullen we een voortrekkersrol bij de invoering van de elektronische snelweg. De Telernaticadag 1995 die de Meetkundige Dienst organiseerde is daar een bewijs van. M e t moderne communicatiemiddelen smelten op deze dag vijf locaties samen tot een geheel waar alles simultaan plaatsvindt. Het zijn die zelfde communicatiemiddelen die ons in staat stellen om sneller en efficiënter te werken èn om ons werk zo te richten dat het aantal reiskilometers wordt teruggedrongen. De nieuwe ontwikkelingen in de telematica bieden ook mogelijkheden om de dienstverlening naar buiten te verbeteren.
En daar maken wij graag gebruik van. Het VenW-loket dat ik op de Telernaticadag heb geopend is daar een goed voorbeeld van. Dit loket is 24 uur per dag toegankelijk via het populaire Internet. Verkeer en Waterstaat zorgt dat alle digitale nomaden altijd terecht kunnen in ons Informatie- en Documentatiecentrum. Want iedereen die wanneer dan ook inlogt, krijgt direct de laatste informatie over nieuwe regelgeving. Dat past prima in het streven van dit kabinet naar meer openheid. Door u goed en snel te informeren, ontstaat ook een betere wisselwerking tussen beleid en praktijk. U kunt ons sneller feed-back geven en daarmee bijdragen aan een optimaal beleid.
3
Beleid en samenleving moeten samenkomen door een snelle verbinding die volcontinu werkt. M e t de Telematicadag en de opening van een informatiecentrum zetten we een eerste stap in die richting. De ontwikkeling van de telematica houdt vandaag niet op. Nieuwe ontwikkelingen zullen elkaar in hoog tempo blijven afwisselen. Ontwikkelingen die wij op de voet zullen volgen om de volgende stappen te zetten in de richting van een communicerende samenleving. Ik hoop dat de Telematicadag 1995 de aanzet mag zijn tot vele nieuwe initiatieven om van deze veelbelovende technieken gebruik te maken.
I
Mevrouw A. Jorritstna-Lebbink Minister van Verkeer en Waterstaat
4
Inhoudsopgave
1
2
3
4
Groepsfoto van locatie Delft
7
Achter de schermen
9
Groepsfoto van locatie Den Bosch
21
Ochtend op de locaties
23
Groepsfoto locatie Lelystad
45
Middag op de locaties
47
Groepsfoto van locatie Schiphol
65
Allemaal centraal
67
5
Groepsfoto locatie Delft
............................ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2503 EX Den Haag Tel. 070-3517086 / Fax. 070-3516430
-
1
Achter de schermen
Hoe het allemaal begon
...
Na het succes van de E-mail dag die de Meetkundige Dienst in 1993 georganiseerd had, was het voor de Meetkundige Dienst
tijd om opnieuw telematica voor het voetlicht te brengen. De doelstelling van de Meetkundige Dienst was ambitieus: men wilde zo duidelijk mogelijk binnen VenW de rol van de Meetkundige Dienst profileren op het deskundigheidsterrein van elektronische snelwegen en anderzijds een zo helder mogelijk beeld krijgen van de wensen binnen VenW op dit gebied. Op 1 mei, de dag van de arbeid, benaderde de Meetkundige Dienst Twijnstra Gudde met de vraag of zij een Telematicadag wilde helpen organiseren. Twijnstra Gudde had de Meetkundige Dienst de jaren ervoor met name ondersteund op het terrein van netwerken en informatietechnologie, maar het organiseren van zo'n dag leek ook een enorme uitdaging.
Gudde bleek ook een andere, veel meer "high tech gerichte" opzet mogelijk. De Meetkundige Dienst en Twijnstra Gudde hebben gezamenlijk deze aanpak uitgewerkt.
9
Wilde ideeën Het is geen sinecure om de mogelijkheden van nieuwe technische ontwikkelingen op een inzichtelijke manier over te brengen op een breed publiek: een nieuwe creatieve insteek leek ons vereist en beter geschikt dan een klassiek "hoor"-seminar. M e t enkele collega's werd in een brainstormsessie het concept geboren: vorm en inhoud van de dag moesten naadloos op elkaar aansluiten en de deelnemers moesten zelf actief deelnemen om de mogelijkheden van de elektronische snelwegen te ervaren. Vandaar dat gekozen werd voor videoconferencing: een communicatiemiddel waarmee men met anderen in samenspraak kan gaan, ongeacht waar men zich fysiek bevindt. De deelnemers zouden dus verspreid over Nederland met elkaar de Telematicadag kunnen beleven dankzij moderne communicatiemiddelen. Uit praktische overwegingen en om sociale contacten mogelijk te maken werd besloten de deelnemers in groepen van 50 mensen bijeen te laten komen op 5 goed gelegen locaties in Nederland. Via videoconferencing zou het ochtendprogramma op alle locaties te volgen zijn, waarbij steeds op één van de locaties een spreker fysiek zijn presentatie zou houden en toehoorders vanuit de andere locaties hun vragen konden stellen. Minister Jorritsma zou vanuit het ministerie op de Plesmanweg via videoconferencing de Telematicadag openen. Dit bleek achteraf een gouden greep: op de ochtend van de Telematicadag bleek de minister verwikkeld in een stevig debat met vakbonden van het stads- en streekvervoer. Zij had in die situatie niet de tijd gehad om zich t e verplaatsen naar een conferentieoord o m daar
10
de Telematicadag te openen: wel bleek het mogelijk om een klein half uur "eruit te breken" om enkele kamers verderop via videoconferencing de opening van de dag gestalte te geven. Na 's ochtends praktische kennis te hebben opgedaan met de mogelijkheden van moderne telecommunicatiefaciliteiten, zouden de deelnemers aan de Telematicadag in de middag interactief gaan brainstormen over wat zij als mogelijke bijdrage zagen van elektronische snelwegen voor het beleidsveld van VenW. Hierbij zou gebruik gemaakt worden van elektronische hulpmiddelen voor groepscommunicatie, zodat de brainstormsessies efficiënt zouden verlopen en de resultaten gemakkelijk t e verwerken zouden zijn.
O p vier locaties zouden hiervoor zogenaamde "Versnellingskamers" worden ingericht bestaande uit tientallen PC's en een centraal elektronisch schoolbord. Via speciale software kunnen deelnemers tegelijkertijd via hun PC's vragen beantwoorden. Na de brainstormsessies op vier locaties zouden de deelnemers met bussen naar een centrale locatie worden gebracht voor een 11
afsluitend gemeenschappelijk programma. Naast de mogelijkheid voor de deelnemers om iedereen ook fysiek t e ontmoeten, bood het samenkomen op één locatie ook de mogelijkheid om daar een expositie op te zetten. M e t diverse computersystemen konden de deelnemers zelf ervaren of gedemonstreerd krijgen welke toepassingsmogelijkheden er op elektronische snelwegen zijn. Aanvankelijk bestond het idee om onderweg in de bussen met draadloze communicatie computerverbindingen op te zetten met Internet zodat de reizigers in de bussen al demonstraties zouden krijgen. O p de centrale locatie zou aansluitend een forumdiscussie plaatsvinden onder leiding van een bekende reporter en een forum van deskundigen. De resultaten van de Versnellingskamersessie zouden de rode draad vormen in een discussie over telematicabeleid binnen VenW. Als afsluiting van een hele dag technisch geweld zouden de
deelnemers worden teruggebracht naar de menselijke dimensie via een lekker ontspannen diner, waarbij een bekend cabaretier licht de draak zou steken met het onderwerp "Elektronische Snelweg" De Meetkundige Dienst was meteen enthousiast over dit voor-
stel. Zij onderkenden met ons, dat het wel een zeer ambitieuze opzet was en dat het raadzaam was om de haalbaarheid eerst in een vooronderzoek te toetsen. Tijdens het vooronderzoek bleek, dat de opzet zowel organisatorisch als technisch te doen was: een aantal praktische aspecten, zoals beschikbare locaties en benodigde technische faciliteiten konden uiteraard pas in de uitvoeringsfase worden getoetst op concrete realiseerbaarheid. In
12
het vooronderzoek was al wel gebleken, dat draadloze computercommunicatie vanuit de bussen niet haalbaar was: voor één dag zoveel bussen "ombouwen" was teveel van het goede. En dan de organisatie
...
O m te beginnen een cijfermatig beeld van de omvang van de organisatie van de Telematicadag:
- de organisatie van de dag kostte honderden telefoongesprekken
- de waarde van de apparatuur die op de dag werd ingezet bedroeg 1,5 miljoen
-
rond de 100 vergaderingen/bijeenkomsten zijn belegd
- 55 partijen waren betrokken bij de totstandkoming van het resultaat
-
230 personen waren betrokken bij de voorbereiding en
uitvoering van de dag. Gelet op de complexiteit en de omvang van het organiseren van de Telematicadag werd besloten om een strakke projectmatige aanpak te kiezen. Van zowel de zijde van de Meetkundige Dienst als van ons bureau werden zware projectleiders naar voren geschoven, respectievelijk de heer Van den Toorn en de heer Van der Velde, om gezamenlijk het karwei ter hand te nemen. Tevens was er van beide zijden permanente betrokkenheid van de verantwoordelijke managers. Toen de projectorganisatie was opgetuigd moest tevens nog de meest ongrijpbare factor worden aangepakt: het enthousiasmeren van de deelnemers. Na de verzending van een fraaie vooraankondiging volgde een grote respons. De klus kon beginnen.
13
O m de Telematicadag te kunnen starten op verschillende locaties, was het een eerste taak om uit t e zoeken welke locaties geschikt waren en of ze tegelijkertijd beschikbaar waren in de tweede helft van november. De locaties moesten iets met techniek t e maken hebben en voldoende faciliteiten bieden om een groep van ongeveer 50 personen te ontvangen. We keken allereerst naar organisaties als vuilverbrandingsinstallaties, elektriciteitscentrales, musea en universiteiten. Sommige locaties waren niet geschikt, andere konden absoluut niet eind november. Niet alleen een geschikte locatie, ook een geschikte dag was van groot belang. In de eerste plaats moest het een dag zijn waarop minister Jorritsma kon. We zochten tevens een dag waarop geen belangrijke voetbalwedstrijden plaatsvonden, omdat dat de opkomst op de dag wel eens zou kunnen beïnvloeden. Uiteindelijk na veel gepuzzel en nog veel meer telefoontjes, konden we de datum vaststellen: 29 november. Techniek als succes- of faalfactor? Ondertussen was er ook gekeken naar de realiseerbaarheid van de ideeën. Er moest bijvoorbeeld videoconferencing plaatsvinden tussen alle locaties. Na een eerste inventarisatie bleek dit goed mogelijk t e zijn en waren er zelfs verschillende partijen die een en ander konden invullen. O p basis van kwaliteit en de bereidheid om te sponsoren in de dag is uiteindelijk gekozen voor de PTT.
Een volgend praktisch punt dat geregeld moest worden was de Versneííingskamer (een met computers ondersteunde groepsbespreking). De Versnellingskamer moest die dag op vier locaties tegelijk plaatsvinden. Hiervoor waren circa 90 laptop PC's nodig. in eerste instantie hebben we contact opgenomen met het
14
grootste verhuurbedrijf in Nederland met door heel Europa vestigingen. De man die we daar aan de lijn kregen viel ongeveer van zijn stoel van het lachen. Hij noemde het een onmogelijke opgave om 90 laptops te huren. Wel was het mogelijk om gewoon bureaumachines te huren, maar ja als je vergadert moet je elkaar aan kunnen kijken, dus heb je daar niets aan.
Vandaar dat we van tactiek veranderd zijn en bij de fabrikant zijn gaan kijken. Toshiba was ogenblikkelijk enthousiast en wilde graag voor deze gelegenheid PC‘s ter beschikking stellen. In samenwerking met andere sponsors (Blenks Croupware, Ronin, Direct Dealer Services en Twijnstra Cudde zelf) was het uiteindelijk mogelijk om de complete Versnellingskamers op alle locaties kosteloos in te richten. Toen het duidelijk werd dat de dag haalbaar was in de gewenste opzet, zag D V O een mooie kans in deze dag om het Informatiecentrum officieel te’openen. Toen we toch aan het openen waren hebben we daar maar meteen het virtuele 15
Informatiecentrum en Nederland Digitaal Waterland bij gedaan (beide zijn informatiediensten op de elektronische snelweg). Omdat we heel goed beseften dat de techniek kon falen, was een compleet back-up scenario uitgewerkt. Zo waren alle belangrijke items uit het ochtendprogramma op video opgenomen; van de speech van de minister achter haar bureau tot het interview met de heer Kuilboer voor de brug over de Waal. Sommige videobanden zouden ook gebruikt worden voor andere doeleinden na afloop van de telematicadag. Zo zijn de video's van de brug over de Waal en van de heer Riedstra bijvoorbeeld opgenomen in de wisseltentoonstelling in het Informatiecentrum.
AI met al waren er voor die dag zeven video's beschikbaar.
Gelukkig hebben we de drie back-up video's niet hoeven gebruiken. Overigens was de videoproducent helemaal niet gelukkig met het maken van back-up video's: hij deed immers zijn uiterste best om mooie montages te maken, in de hoop dat
de video's nooit vertoond zouden worden. 16
Inmiddels waren we ook begonnen met het uitnodigen van leveranciers voor het beursgedeelte in Utrecht. Hiervoor kozen we leveranciers die of veel op dit gebied leveren aan VenW of die iets met de dag t e maken hadden. Na veel gepuzzel en geschuif was er uiteindelijk een opstelling en manier van aankleden gevonden die iedereen aansprak. Natuurlijk waren er netwerkvoorzieningen nodig (naar VenW-net en Internet), die werden gesponsord door EDS. Ook de vele andere verbindingen die de andere leveranciers nodig hadden om bijvoorbeeld live mee te kijken op de autosnelweg vergden heel wat tijdelijke voorzieningen. Goed geregeld
...
Voor alle locaties was een lijvig draaiboek gemaakt, waar alle details in stonden (soms t o t op de minuut nauwkeurig). Een reactie van een buschauffeur hierop was: "Vorige week ben ik op basis van een velletje papier naar Praag gereden en nu krijg ik een heel boekwerk voor een ritje naar Utrecht."
17
Ondanks de volledigheid van het draaiboek waren er toch een paar partijen die het niet helemaal hadden begrepen. Een busmaatschappij informeerde hoeveel personen zij ongeveer op station moesten ophalen. Na ons antwoord: "Een stuk of twintig", besloot deze maatschappij volledig zelfstandig om die dag dan maar een bus voor 40 personen in te zetten. Diezelfde bus zou echter allegasten naar de centrale locatie vervoeren. Gelukkig kwam dit ons op tijd ter ore, anders was het toch wel krap geworden naar Utrecht toe. Een cateraar had een dag van tevoren bedacht dat hij geld kon uitsparen door tijdens de lunch de ruimte van videoconferencing om te bouwen naar de Versnellingskamer. Hij had echter niet
gedacht aan het feit dat dan de PC's al die tijd gewoon op de grond moesten staan. Na wat telefoontjes en wat werkzaamheden in de late uurtjes was de cateraar alsnog in staat om volledig aan de afspraak te voldoen. Bijna bloopers op de dag O p de dag zelf was het vroeg uit de veren, want o p alle locaties zouden de activiteiten om 7.30 uur een aanvang nemen. O m precies 7.30 uur zou de videoconferencing automatisch worden opgestart. Tot 8.00 uur gebeurde er echter niets. Om 8.00 uur begonnen de videoconferencing apparaten te piepen; er werd verbinding gezocht. De verbinding werd echter meteen weer verbroken, op de een of andere manier lukte het niet. Zo rond 8.30 uur begonnen de technici het warm te krijgen (evenals de
projectleiders overigens). iedere keer werd er verbinding gezocht om direct daarop weer verbroken t e worden. De projectleider had al een vraag in gedachten voor het forumlid de heer Verwaaijen: "Hoe komt het dat de PTT...". Maar, om 8.50 uur lukte het dan toch: de verbinding kwam tot stand en bleef toen 18
ook perfect werken. Na een spoedcursus vragensessies via videoconferencing met de gastheren van de MD te hebben doorgenomen, konden we de gasten gaan verwelkomen. O p alle locaties stroomden de gasten binnen en ook in het Informatiecentrum ontstond een gezellige drukte. Het werd 9.30 uur en exact volgens draaiboek werd op alle locaties
begonnen. Via de regie konden we meekijken op de andere locaties en hoorden we uitleggen dat gekozen was voor videoconferencing met een beperkte kwaliteit (ten opzichte van bijvoorbeeld televisie) om te laten zien wat op dit moment met relatief goedkope middelen mogelijk is vanaf de eigen werkplek. Alleen op de Plesmanweg waren we nog niet begonnen, de minister was nog in gesprek met de bonden. Via de regie werd doorgegeven dat alle technici de back-up band met de speech op scherp moesten zetten. O m 9.32 uur kwam de minister binnen, de back-up band kon weer uit de videospeler. Na de inleidende woorden van de heer Kramer (VenW Directie Voorlichting) kon de minister de Telematicadag openen.
19
20
Groepsfoto locatie Den Bosch
2
Ochtend op de locaties
Ochtendschemering Den Bosch De torens van het Kantoor van de Toekomst, waar zich een gedeelte van het programma van de Telernaticadag afspeelt, zijn om half acht's ochtends gehuld in dikke mist. O p de snelweg die langs het gebouw ligt, heeft het verkeer zijn snelheid aangepast. In deze betrekkelijke rust worden de laatste voorbereidingen getroffen voor het multimedia-spektakel van de Meetkundige Dienst. Volgens het draaiboek start het proefdraaien van de videoconferencing om 8.00 uur precies. De Bosche technici zijn dan stand-by en checken voor de laatste maal hun kabels. Door problemen met het landelijke net komt de verbinding met de vier andere locaties echter pas omstreeks 9.00 uur tot stand. Opgelucht dat het allemaal naar behoren werkt, roepen de gastheren van de Meetkundige Dienst elkaar toe en zappen ze met z'n allen van Schiphol naar Lelystad naar Den Bosch en terug. Uiteindelijk haken ook Delft en Den Haag aan. Schiphol Voor de gastheer van de Meetkundige Dienst, de locatiemanager en assistente, en voor de verschillende technici begint de dag in alle vroegte. O m 7.30 uur zijn de meesten present in het Aviodome bij Schiphol. Volgt een periode van testen, alles startklaar maken. Als de organisatoren al op volle toeren draaien, reizen de deelnemers naar Schiphol. Daar staat op het NS station een bus klaar. En laat het nou niet de enige bus zijn ... Voor de deel23
nemers is het even zoeken. Gelukkig is er dichtbij de uitgang van het stationsgebouw een informatiebord waarop duidelijk staat dat "gelegenheidsbussen" vertrekken van platform C2. Daar staat inderdaad een blauwe KLM-bus met een A3 achter het raam met de aankondiging: Telematicadag. Rond negenen arriveert de bus bij het Aviodome. Lelystad O p weg naar Lelystad. Reis door de mist, in het ochtendgloren, langs het windmolenpark naar de energiecentrale die hoog oprijst in de lege Flevopolder. In de bus die bij het NS-station in Lelystad vertrekt, zitten vijf passagiers. 90% van de bezoekers, waaronder een aantal werknemers van het RIZA in Lelystad, maakt dus gebruik van eigen vervoer. "Zal minister Jorritsma aanwezig zijn", is de vraag in de bus. Het openbaar vervoer dreigt immers met stakingen en vandaag heeft de minister een bespreking met de Vervoersbonden ingelast. Delft O p weg naar de Delftse locatie: het Techniek Museum. In de ochtendkrant staat t e lezen dat de huldiging van wereldkampioen Ajax pas morgen is, dat Paul de Leeuw nooit meer in de kleren van Bob en Annie stapt, dat de zon opgaat om 8.22 uur en dat het in de middag onder wolkenvelden 5 t o t 8 graden wordt. Bij aankomst om 8.00 uur zijn er nog maar weinig mensen. De assistente van de locatiemanager heeft zich strategisch geïnstalleerd in de entreehal waar 50 badges op een tafeltje liggen. Pas om 8.50 uur, bijna anderhalf uur later dan gepland, begint de test van de videoconferencing. Het draaiboek staat bol 24
van dergelijke acties. Alles is op de minuut af berekend. Je zou er nog draaierig van worden. Den Haag Het Informatiecentrum Verkeer en Waterstaat gonst van de activiteiten. Vandaag wordt het nieuwe centrum officieel geopend, niet alleen in fysieke vorm aan de Plesmanweg, maar ook in virtuele vorm op Internet. Combineer dit nog eens met een video-conferentie en de opening van de Telematicadag en Nederland Digitaal Waterland en het is te begrijpen dat er om half negen een zekere spanning in de lucht hangt. De PTT test de verbindingen tussen Den Bosch, Lelystad, Schiphol, Delft en Den Haag. Hoofd Voorlichting de heer Kramer posteert zich achter het katheder en krijgt de instructie niet teveel te bewegen: de videobeelden worden met intervallen verzonden, zodat het optreden van een beweeglijke spreker al snel op een breakdance-act gaat lijken. De heer Van den Toorn van de Meetkundige Dienst is de eindverantwoordelijke voor het goede verloop van deze dag. Het is dan ook te begrijpen dat zijn bloeddruk even was gestegen toen de aansluitingen voor de videoconferentie niet op het geplande moment gerealiseerd waren. Gelukkig bevatte het programma genoeg ruimte om dit ongemerkt op t e lossen. Van den Toorn geeft aan wat de bedoeling is van de Telematicadag: "Wij willen aantonen dat telematica kan worden gebruikt voor het verbeteren van de interne werkprocessen en voor het verbeteren van de dienstverlening naar de burger. En verder ook voor het betrekken van de burger bij de totstandkoming van regelgeving."
25
O p een bankje tegen de muur neemt de heer Kuiper, directeur
O M , nog eens de stellingen door waar hij 's middags in het forum over zal discussiëren: "Die stellingen zijn nogal technisch van insteek, maar ik hoop toch op een bredere discussie. En ja, daar zit ik nog even over na te denken in deze prachtige omgeving." Ondertussen moet hij smakelijk lachen om de instructie voor de videoconferentie niet te bewegen: "Ja, daar moet ik toch wel om lachen, bij elke cursus over presenteren krijg je te horen dat juist wel te doen, het gebaar moet het woord ondersteunen. Maar dat gaat hier even niet op: je wordt dan een wazige vlek."
t i
Telewerken raakt ook bij het ministerie steeds meer ingeburgerd: bij de tijdsregistratie kan de vertrekkende ambtenaar aangeven dat hij gaat telewerken. Kuiper: "We registreren van onze mensen bij het verlaten van het gebouw wat ze gaan doen, en een van de mogelijkheden, die ook door VenW-net steeds reëler wordt, is telewerken. Maar weet je wat een ander ding is over telewerken? Daar had ik het gisteren over met wat mensen: de toename van de kleine mobiliteit. Als mensen thuiswerken, pakken ze de auto heel gemakkelijk om even boodschappen te 26
............................. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2500 EX Den Haag Tel. 070-3517086 / Fax. 070-3516430
doen, de kinderen af te halen, of naar de bibliotheek te gaan. Maar daardoor heeft telewerken weer een totaal ander en niet voorzien effect op het verkeer." De heer Betting van de Hoofddirectie Telecommunicatie en Post
kijkt naar het raakvlak tussen zijn werk en dat van de hoofddirectie van de Meetkundige Dienst. Die raken elkaar niet heel direct. "De M D is meer een expertdienst die zich bezighoudt met het ontwerpen en realiseren van netwerken. Wij zijn geen techneuten, zou ik zeggen." Bestaat de Meetkundige Dienst wel uit techneuten? "Ja dat is wel hun imago, of het waar is weet ik niet. Maar met techneuten, daar is overigens toch ook niets mis mee?" Dan gaat er een lichte trilling door het nieuwe informatiecentrum: de minister arriveert, samen met de leden van de Bestuursraad. "Ze heeft een gebreid vestje aan, vrij veel kleuren en iets met rood en blauw, erg vrolijk allemaal," zegt een dame bewonderend.
Opening en videoconferencing Delft Het is over negenen en op de koffieplek heerst een geanimeerde drukte. Van enige spanning bij de deelnemers is nog weinig te merken. Maar zij zijn natuurlijk gasten. De organisatoren krijgen geen koffiekoekje door hun keel. De video-crew krijgt het bericht door dat de minister waarschijnlijk niet kan komen in verband met het overleg dat zij vandaag zal voeren met de bonden en werkgevers van het busvervoer.
27
De gasten wordt verzocht om naar de zaal te gaan waar de videoconferencing plaatsvindt. Gastheer de heer Veen heet iedereen welkom. Doet dat knap kalm, geen spoor van spanning.
Hij staat achter een katheder waarop duidelijk het bordje Delft prijkt.
We wachten op verbinding met de Plesmanweg in Den Haag. De regisseur steekt zijn duim omhoog als teken dat alles ok is. Het is ook de minister gelukt te komen. Over naar Den Haag dus. 28
Den Haag
Het is 9.35 uur. De heer Kramer spreekt een welkomstwoord aan de minister en de leden van de Bestuursraad, de collega's van de Directie Voorlichting en de overige aanwezigen. Na de openingsspeech van de minister laat Internet Coördinator de heer ' t Hart haar zien hoe zij de vraag "Hoe denkt u over een nieuwe aanpak van beleidsformulering waarbij de burger al vroeg wordt betrokken, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de mogelijkheden die de elektronische snelweg ons biedt?" in het discuscieforum van Nederland Digitaal Waterland kan plaatsen.
29
Voelt de minister zich zelf nu ook een digitale nomade op die elektronische snelweg? “Nee hoor, maar wel een klein zwervertje.” En wat over filevorming, carpoolstroken en dat soort zaken op de elektronische snelweg? ”De elektronische snelweg is goed uitgerust: je kunt er van alles mee doen, dus dat zit wel goed. I’ Schiphoi In het Aviodome opent de heer Wayers de dag. Hij heet de aanwezigen welkom en kondigt op de vroege morgen aan dat er een revolutie plaatsvindt in de telematica.
De mogelijkheden van toepassingen nemen zienderogen toe. Nu
is de techniek misschien nog wat onbeholpen: de beelden via videoconferencing zijn enigszins schokkerig. Te veel beweging kan de kijkers ernstig in de war brengen. Het geluid gaat volledig on-line, daar zit geen vertragingsfactor in. Waarschijnlijk zal de techniek snel volwassen worden, en kunnen we een volgende keer vertederd op deze bijeenkomst terugkijken: “Weet j e nog, die Telematicadag ‘95, toen waren die beelden nog zo schokkerig.” 30
De overschakeling naar de Plesmanweg verloopt vlekkeloos, hoewel een beetje traag. Minister Jorritsma komt het beeld inlopen. De bewegingen op het scherm doen denken aan die van discobezoekers onder een snel knipperende lamp. De minister neemt plaats achter het katheder en zegt dat ze had gehoopt van achter haar bureau de openingshandeling te kunnen verrichten. Echter, dan zou ze zich überhaupt niet meer hoeven te bewegen, wat weer zou betekenen dat ze vaker aan fitness zou moeten gaan doen. De minister meldt dat ze in feite drie zaken opent: het
Informatiecentrum, dat vanaf heden het Informatie- en Documentatiecentrum zal heten ("ik ben bang dat het al snel IDO of INDO is. Zo gaat dat bij ons."), ze opent een VenW-loket
op Internet, en ten slotte de Telematicadag. VenW op Internet: een manier om het VenW-beleid op een aantrekkelijke manier te presenteren, de bereikbaarheid van het ministerie te vergroten en mensen de gelegenheid te geven om een virtueel bezoek te brengen aan het ministerie.
31
Lelystad Aanwezig zijn zo'n 40 mensen, wat minder dan verwacht. Voornamelijk medewerkers van VenW in Noord en Midden Nederland. Werknemers die over het algemeen wat meer betrokken zijn bij het water dan bij de weg. Zij stellen zich veel voor van deze dag, minstens zo veel van het feestelijke als van het informatieve deel. De gastheer in
EPON, de heer Van der Helm, heet iedereen welkom, geeft strenge aanwijzingen voor de sprekers achter de katheder. Den Bosch Als de heer Van Hoek even na half tien het
programma opent, is pas ruim de helft van de verwachte gasten binnen. Later blijkt dat ook een file daar debet aan is. Ook de heer Kuilboer, de live-spreker, arriveert wat later. Door de mist kon hij niet harder dan 60 km per uur.
De verwachtingen van de bezoekers met betrekking tot een "multimedia-telematicadag" zijn hoog gespannen. Desgevraagd
noemt vrijwel iedereen de stand van zaken o p technologisch gebied nu en de ontwikkelingen in de toekomst als verwachte en gewaardeerde onderdelen van het programma. Ook genoemd wordt de discussie met de maatschappij; communicatie met de samenleving is noodzakelijk om nieuwe ontwikkelingen zoals die wij vandaag zien breed ingezet te krijgen. AI was het maar omdat het een enorme investering vergt voordat iedereen van alle faciliteiten gebruik kan maken.
32
Video en vragen Na de formele opening wordt de video over de bouw van de brug bij Zaltbommel getoond.
De heer De Moor houdt naar aanleiding van de video een vraaggesprek met de heer Kuilboer, de man achter de bouw van de nieuwe brug over de Waal bij Zaltbommel. De oude brug is een grote bottle-neck voor het autoverkeer. “ O m knelpunten in het wegennet t e verhelpen worden niet alleen nieuwe wegen aangelegd en bruggen gebouwd, maar wordt ook gebruik gemaakt van elektronische middelen. Bij de bouw komen vanzelfsprekend computers en elektronische communicatiemiddelen te pas. Ook voor de verkeersveiligheid wordt telecommunicatie-apparatuur gebruikt.
33
O p de nieuwe brug zijn bijvoorbeeld camera's aangebracht, die een beeld van de verkeerssituatie geven, en in het wegdek zitten de zogenaamde detectielussen die rechtstreeks informatie doorgeven over de verkeersdrukte. O p de brug, die tweemaal drie rijstroken telt voor het autoverkeer, en een dubbele strook voor voetgangers en fietsers, zijn geen vluchtstroken. "Daar was geen plaats meer voor, dan zou de brug te duur zijn geworden. Er zijn plannen om in de toekomst naast deze brug nog een tweede brug te bouwen, op de plaats van de oude brug." O p 11 januari 1996 wordt de nieuwe brug opengesteld voor het verkeer. Minister Jorritsma vraagt vanuit Den Haag hoe de brug zo snel klaar kan zijn. "Dankzij een alternatieve bouwmethode van de aannemer is er een tijdwinst van vier maand e n . " En op een vraag uit Lelystad of de oude brug niet in gebruik gehouden kon worden, bleek dat niet het geval. Deze optie is wel overwogen, maar het betonnen rijdek was van een dermate slechte kwaliteit dat de herstelkosten niet opwogen tegen de voordelen van een later te bouwen nieuwe brug op dezelfde plek. Delft Bij het switchen tussen de locaties met het vragen stellen lijkt het
even mis t e gaan. Geen verbinding met Lelystad. Dat blijkt te komen doordat de centrale regie ingrijpt om over te gaan naar Den Haag waar de heer Kramer de minister een speciale telefoonkaart aanbiedt. Als minister Jorritsma het collectors item heeft aangenomen gaan we alsnog naar Lelystad.
34
Op het katheder waar de lokale gastheer achter staat, staat niet "Lelystad", maar "EPON". Gastheer de heer Van der Helm nodigt mevrouw Vietsch (lid van de Commissie van Advies voor Post en Telecommunicatie) uit iets te vertellen over de elektronische snelweg.
35
Lelystad In Lelystad krijgen wij mevrouw Vietsch duidelijk in beeld: in levende iijve èn op het videoscherm. Zij houdt een lezing over "Verleden, heden en toekomst van de elektronische snelweg." O p haar vraag wat het ministerie verstaat onder de elektronische snelweg, is mevrouw Vietsch geconfronteerd met de opvatting die de regering hierover heeft en die is opgetekend in het NAP, het Nationale Actieplan. Bij de elektronische snelweg gaat het "niet alleen om de infrastructuur maar ook om de deelname aan het verkeer en de presentatie van diensten. Het gaat niet alleen om de draadjes, maar ook om het gebruik." Is er in Nederland een elektronische snelweg? "Als dat zo zou
zijn, zouden de organisatoren van de dag niet zo zenuwachtig zijn over de techniek en zouden alle bezoekers vermoedelijk niet zo vroeg uit hun bed zijn gekomen om vervolgens ergens in het land naar een scherm te gaan kijken. Als er echt een elektronische snelweg was, had u alleen maar voor het diner naar Utrecht hoeven komen." W e beschikken over een 36
aantal elektronische B-wegen. In Nederland zijn verschillende netwerken waarover informatie kan worden verzonden en wereldwijd is een groot aantal netwerken aan elkaar gekoppeld. Internet, dat in 1970 begon, heeft nu 35 miljoen gebruikers. In Nederland zijn meer dan 150.000gebruikers op Internet aangesloten en dat aantal neemt snel toe.
Voor een netwerk moet er een fysieke verbinding zijn tussen locaties. Bestaande kabelnetten zijn er onder meer voor telefoon en televisie. De telefoonkabel is optimaal toegankelijk, een voorwaarde voor gebruik van de elektronische snelweg. Een probleem van het telefoonkabelnet is de beperkte vervoerscapaciteit. Het kabelnet voor de TV is wel breedbandig, maar is weer niet interactief. Er moet dus gewerkt worden aan de aanleg van netwerken waar gelijktijdig veel informatie over heen en weer kan. W e moeten niet te bang zijn voor de nieuwe ontwikkelingen door Internet. in plaats van aan werkloosheid moeten we aan werkgelegenheid denken, niet aan vereenzaming maar juist aan de mogelijkheid om nieuwe vrienden te maken. En we
37
moeten niet wachten tot overheid of bedrijfsleven bereid zijn te investeren in de draadjes in de grond: we moeten al leren werken met de huidige mogelijkheden. Als die mogelijkheden goed benut worden, is het voor partijen aantrekkelijker geworden om investeringen te doen. Wel zou de overheid diensten op Internet kunnen aanbieden, zodat het gebruik van het netwerk gestimuleerd wordt.
Delft
Tijdens de lezing van mevrouw Vietsch valt plotseling het geluid weg. Zomaar 10 seconden. Haar conclusie is nog net te verstaan: "...maar we moeten wel meedoen op de elektronische snelweg". Delft stelt haar een vraag. Daarna over naar Den Haag. De heer Kramer deelt mee dat alle deelnemers de telefoonkaart eind van de middag in Utrecht krijgen uitgereikt. Als mevrouw Vietsch wederom in beeld verschijnt, horen we een telefoonmuziekje. Achteraf blijkt dat afkomstig geweest te zijn uit de zaktelefoon van de heer Van der Velde op locatie Plesmanweg. Als medeorganisator is hij overal te vinden, en heeft hij zijn handen vol met tele-communicatie. 38
Koffiepraat Schiphol De horloges op locatie Schiphol blijken iets voor t e lopen op die van de andere locaties. Terwijl men overal een vraag vanuit Schiphol verwacht, kondigt de heer Wayers de koffie aan. Langs de zijkanten van de ruimte staan koffietafels opgesteld, waar de gasten zich naartoe bewegen. Staande aan de hoge tafels drinkt men de koffie. Men is het erover eens dat het erg leuk is om een toepassing die men alleen van naam kent in de praktijk t e zien werken. Verder zijn de uitlatingen van de mensen zeer divers. "Dit is de toekomst." "Het is misschien wel de toekomst, maar er zijn genoeg mensen die erg huiverig zijn om met zulke toepassingen te gaan werken." Over E-mail: "Je moet ermee leren werken en er een routine van maken om iedere dag in je computer t e kijken of er nog post is." "Wij hebben wel E-mail voorzieningen, maar die zijn lang ?iet voor iedereen toegankelijk. " En, is de vraag, zijn deze toepassingen wel geschikt voor alle gesprekken? Wel voor zakelijke vergaderingen, korte besprekingen, maar voor veel uitwisselingen is het persoonlijk contact toch wel essentieel. Snelheid en efficiëntie zijn niet altijd belangrijk. Den Haag W a t vindt de heer Kramer van de nieuwe technologie die vandaag gepresenteerd wordt: "ik vind het fantastisch, maar ik ben nog van die generatie die zich erover verbaast dat het allemaal kan, de hoeveelheid en de snelheid. In ons informatiecentrum zetten we ook al die technologieën bij elkaar. Zelf ben ik a-technisch maar ik zie wel de nieuwe mogelijkheden die door die techniek op het gebied van communicatie en informatie39
voorziening beschikbaar komen. Ik vind ook dat we als Ministerie van Verkeer en Waterstaat, met telecommunicatie als een van de werkterreinen, daarin voorop moeten lopen. " Den Bosch In de pauze onstaat een levendige discussie over de opstelling van het ministerie en de M D met betrekking tot nieuwe telecommunicatiediensten. Een actieve opstelling heeft de voorkeur van de deelnemers. De M D kan heel goed een voorbeeldrol vervullen door actief in nieuwe diensten te springen. Neem bijvoorbeeld de geografische informatiesystemen. In het recente verleden stond men daar nog enigszins huiverig tegenover, nu ziet men dat je mee moet gaan in deze ontwikkelingen, en dat je je als instituut niet kunt permitteren achter te blijven op je vakgebied. Het gros van de aanwezigen krijgt geen echt warm gevoel bij de kreet "de elektronische snelweg over u w bureau". M e n constateert dat brede acceptatie van dit medium een kwestie is van vraag en aanbod. Door aanbod creëer je vraag, waardoor
40
vervolgens de benodigde kritische massa wordt gerealiseerd en zo verder. Punt van aandacht hierbij is inzicht in de beschikbare informatie. Hoe vind je wat je zoekt en hoe weet je welk niveau qua inhoud voor handen is. Lelystad Reacties van de aanwezigen zijn uiteenlopend. "De beelden missen weliswaar de kwaliteit van wat je thuis op het scherm krijgt, maar als eerste kennismaking met wat ook van achter je bureau mogelijk zou zijn, is het heel aardig." "De beeldkwaliteit zou beter hebben gekund. Dat is afhankelijk van de verbinding. Nu ligt er één ISDN-verbinding. Als je daar een brede snelweg van maakt dan kunnen de beeldjes er sneller overheen en dan heb je een beter beeld." "Grote mulitinationals hebben hun eigen verbindingen van zeer goede kwaliteit. Soms zijn ze aangelegd, soms zijn ze gehuurd. Dat vraagt een grote investering, maar daar staat tegenover dat als je een internationale vergadering wilt beleggen, dat je dan niet een aantal personen de halve wereld hoeft te laten overvliegen." En ook hier is de geschiktheid van het medium voor soorten gesprekken een issue. "Zeventig procent van de communicatie komt over door het beeld en maaraertig procent door de inhoud van wat mensen zeggen." "Natuurlijk zijn er besprekingen die je niet met de video kunt doen. Maar voor veel besprekingen is zelfs deze beeldkwaliteit voldoende. Je kunt immers zien of iemand meent wat ie zegt."
41
Ook luchtiger opmerkingen waren er te horen: "Als iemands voorkomen je niet bevalt dan draai je gewoon even het beeld weg." "Het gebrek aan beweging bij een elektronische ontmoeting zou je moeten compenseren, bijvoorbeeld door een vlindertje over het beeldscherm t e laten fladderen." Nogmaals videoconferencing Den Haag Na de koffie volgt het video-interview met de heer Riedstra, Hoofdingenieur-Directeur (HID) van de Meetkundige Dienst, gevolgd door een korte discussie. Aan de Plesmanweg wordt dan al gewerkt aan het klaarmaken van het informatiecentrum voor de open middag, waarbij het grote publiek kennis kan maken met het nieuwe informatiecentrum. Delft O m 11.O0 uur zijn we terug in de zaal om een video t e bekijken waarop de heer Riedstra ingaat op de rol van de M D op de elektronische snelweg. Voordat de video start deelt de heer Veen de zaal mee dat het draaiboek nog 1 minuut over heeft en dat deze minuut naar eigen believen kan worden ingevuld. Hilariteit natuurlijk. De video wordt niet uitgezonden zoals sommige aanwezigen denken maar gewoon ter plekke gedraaid. Dat kan natuurlijk ook nog. Er wordt gegniffeld bij de term "paperless office" en nog wat harder als op de video een collega zichtbaar wordt die quasi nonchalant in de deuropening van zijn auto draadloos communiceert. 42
De heer Riedstra licht toe wat de M D doet op het gebied van de elektronische snelweg. Kernwoorden die de rol van de M D verduidelijken zijn: scharnier en uitkijkpost. De M D is een intermediair tussen de wereld van de informatie- technologie (IT) en de afdelingen en diensten van VenW die gebruik willen maken van de IT. De M D signaleert, adviseert en begeleidt tevens de invoering. O m het mogelijk te maken dat binnen VenW iedereen met iedereen kan communiceren zorgt het M D er ook voor dat er standaarden en "verkeersregels" zijn die het IT-gebruik reguleren. De heer Riedstra krijgt aardige vragen voorgeschoteld, zoals: "Gaat de M D verzelfstandigen?" "Krijgt de M D ook een andere naam?" In de zaal roept dat de suggestie op om een naamsverkiezing t e organiseren op het netwerk.
Schiphol Bij de beantwoording van vragen naar aanleiding van de video ontstaat o p Schiphol een hilarisch moment. De heer Wayers 43
vraagt of er na de heer Akkerman nog meer mensen vragen hebben. Verschillende handen gaan de lucht in. Maar de heer Wayers gebaart naar de zaal, nee, er is geen gelegenheid meer om vragen te stellen. En ais een andere locatie het heeft overgenomen, zegt hij: "Er staan geen vragen meer in het boekje. " De videoconferencing is zeer strak geprogrammeerd, tot aan het aantal vragen per locatie aan toe. Dat was bij aanvang al aangekondigd. De deelnemers lachen: ... dat staat niet in het boekje. In Delftleidt dit incident t o t de volgende reactie. "Het is grappig
om te zien hoe de gastheren van de locaties die aan de beurt zijn o m een vraag te stellen zelf denken te weten wanneer ze in en uit beeld zijn. De één begint te vroeg, een ander gebaart na zijn
zegje met de armen: "nee, echt geen vragen meer stellen". Videoconferencing is dus óók entertainment.
Als Lelystad als laatste de vragen heeft gesteld, wordt aangekondigd dat hiermee het videoconferencing gedeelte van de dag is afgesloten. 44
I
Groepsfoto locatie Lelystad
3
Middag op de locaties
Lunchgesprekken Lelystad Alle VenW-locaties (68 in totaal) zijn aangesloten op VenW-net. In Lelystad blijken de gasten het net intensief te gebruiken. "Mijn werk betreft zowel het water als de weg. O p de Waddenzee wordt verschrikkelijk veel gemeten. Die gegevens worden gebruikt om voorspellingen te kunnen doen over geulen. Dat gebeurt allemaal per computer. Het is soms moeilijk om de techniek bij te houden en dat wordt steeds zwaarder. Het gaat allemaal zo snel; de mensen moeten wel mee kunnen hobbelen." Over telewerken zegt een deelnemer: "Je moet oppassen dat niet een bepaalde groep buitengesloten wordt. Je moet de apparatuur hebben om thuis te kunnen werken en er is nog steeds een categorie mensen die niet met de computer wil werken." Een reactie op het tempo van het programma: "Je zou niet zeggen dat hier sprake is van een elektronische snelweg. Den Bosch Tijdens de lunch gaat het gesprek voornamelijk over de beeldkwaliteit van de videoconferencing. De schokkerige 47
I'
effecten bezorgen het publiek het gevoel alsof ze teruggaan in de tijd, naar het begin van het filmtijdperk. Men spreekt de zorg uit dat mensen afhaken, als het beeld niet voldoet aan de kwaliteitseisen die men gewoonlijk stelt. De aanwezige MD’ers zetten dit recht: het is een kwestie van de beschikbare capaciteit aan lijnen. Voor iedere locatie is vandaag één ISDN-lijn aangelegd.
Het schokkerige beeld betekent simpelweg dat er te weinig informatie over de lijn kan. Meer lijnen leggen behoorde uiteraard tot de mogelijkheden. De M D heeft voor de Telematicadag echter uitdrukkelijk gekozen voor het neerzetten van een realistische en betaalbare optie. Een uitstekende kwaliteit zou een verdubbeling van de kosten betekenen. De vergelijking met de live-voetbalbeelden uit Tokio (voor de liefhebbers) is ook niet helemaal correct; dit betreft immers satellietcommunicatie, zodat de kwaliteit veel beter is. Als realistische day-to-day toepassing van videoconferencing binnen VenW wordt vergaderen met de regionale directies genoemd. Gebruik van videoconferencing spaart dan reistijd en 48
I I
-kosten en voorkomt improduktieve uren. Aan twee voorwaarden moet wel worden voldaan: men moet weten dat snel en veel bewegen uit den boze is, en er is een facilitator nodig die het geheel reguleert. Het programma van vandaag is wat dat betreft een beetje saai en nog niet echt interactief. Bovendien moeten mensen op een nieuwe manier leren vergaderen, meer met de media-presentatietechnieken (korter formuleren, in de camera kijken etc.). Dit medium is bij uitstek ongeschikt voor lange verhalen. De aandacht verflauwt namelijk snel, mede omdat er weinig te zien is van de spreker. Ook te volle sheets zijn onhandig. M e n ziet kortom een geheel nieuwe markt voor media-specialisten en -adviseurs.
Schiphol In het Aviodome wordt "de borrel" geschonken temidden van vliegtuigen en ballonvaarttoestellen. Hoe vond men het ochtendprogramma? Naast dat het leuk was om videoconferencing in de praktijk mee te maken, was het programma wel wat statisch door de strakke programmering. We staan ook nog maar aan het begin van deze ontwikkeling, meent iemand. "Over een aantal 49
jaar kijken we op deze bijeenkomst terug en denken dan: goh, zo stuntelig ging het er toen nog aan toe." Een deelnemer die zelf in Den Haag ervaring heeft met een lokaal netwerk (HAACnet), hoopt op de Telematicadag van VenW te kunnen "afkijken" hoe je zo'n net kunt inrichten en gebruiken. Hij noemt een aantal problemen die Ikomen kijken bij het instellen van een netwerk. In de eerste plaats is dat hoe je moet omgaan met de enorme hoeveelheden informatie: hoeveel kun je lezen, hoeveel kun je opnemen, en hoeveel moet je bewaren. En hoe moet je archiveren, want veel opslagtechnieken houden de informatie maar een beperkte tijd vast. In de tweede plaats heb je de vraag van het gebruik van het net. Waarvoor wil je een netwerk gebruiken? De diensten die je op een net presenteert bepalen welke mensen het net gebruiken. Maar weer niet iedereen voor wie de diensten bestemd zijn. En wat ook nog een probleem is: welke kosten zijn er gemoeid met het inrichten en onderhouden van een net, vooral als je ook aangesloten bent op databanken. Lidmaatschappen daar kosten al snel vele duizenden guldens. Hij is niet de enige die vooral haken en ogen zien aan het gebruik van telematica. Zo signaleert iemand: "Als je via Internet van mensen reacties vraagt op beleid, wie reageren er dan? Niet de mensen die het belangrijk vinden om inhoudelijk t e reageren, maar die mensen die "automatiseringsbekwaam" zijn. En de mensen die automatiseringsbekwaam zijn maken maar een klein percentage uit van de wereldbevolking." "Misschien zijn w e allemaal nog wel wat cynisch over het gebruik van de telematica, juist omdat er nog veel niet is uitgekristalliseerd'', merkt een deelnemer op. 50
Delft De lunch wordt geserveerd op het balkon van de prachtig gerestaureerde nevenhal van het vroegere universiteitsgebouw van de afdeling Werktuigbouw. Voordat het gebouw museum werd is de grote hal ook nog een tijd openbare mensa geweest.
Rondleiding Den Bosch De rondleiding in het Kantoor van de Toekomst start met een multimedia-presentatie die klinkt als een klok. In een klein kwartier worden we vanuit onze luie stoel meegevoerd door het gebouw en krijgen we uitleg bij de geavanceerde nieuwe vindingen, zoals glas dat helder en mat geschakeld kan worden, een systeem dat via glasvezels zonlicht op (te) donkere werkplekken brengt, verhoogde vloeren met kijkglazen naar kabels en fundering, bestrating versterkt met glasvezeltjes en beglazing met drie luchtlagen tussen het dubbelglas, waardoor het glas kan "in- en uitademen" en een isolerende werking heeft.
51
Aan de hand van deze presentatie kiest onze groep voor een rondleiding met als thema's "telematica op de werkplek", "telewerken" en "netwerken/applicaties". Ook tijdens deze
I
wandeling vallen we van de ene verbazing in de andere. Niet alleen kun je telewerken via zesaderige glasvezel, er is ook een
i
systeem voor klimaatbeheersing op de werkplek, waardoor je per persoon de ideale temperatuur, luchtvochtigheid e.d. kunt
I
regelen. Er zijn computers met spraakherkenning, zodat je rechtstreeks aan de computer kunt dicteren; computers met geïntegreerde touch-screens, voorzieningen voor inbraakmelding, die binnen enkele seconden vier foto's van de inbrekerb) doorzenden naar een alarmcentrale of het politiebureau. Een Ikleine demonstratie leert ons dat met twee ISDN-lijnen een prima beeld-verbinding tot stand komt, zonder het enigszins ouderwetse schokkerige effect dat we 's ochtends zagen. Ten slotte het kantoormeubilair van de toekomst: kleine PC'tjes met mernoknoppen om bijvoorbeeld tekentafels op jouw ideale hoogte in te stellen, beeldschermen te kantelen in de voor jou optimale hoek en geavanceerde arm-ondersteuners; de ergonomisch verantwoorde stoelen met twee rug-vleugels in het auditorium; 52
I
I
I
de zonweringssystemen en het netwerk en de bijbehorende applicaties. Dit netwerk vormt de ruggegraat van het kantoor. Alle in het bedrijf aanwezige computers kunnen met elkaar praten, terwijl in de toekomst ook stand-alone computers (op andere locaties) en andere netwerken bereikbaar zijn. Bovendien zullen, en dit klinkt iedereen ais muziek in de oren, de belemmeringen om computers die zijn voorzien van andere besturingssystemen met het netwerk te laten praten gaan verdwijnen. Als uitsmijter tijd voor de Auto van de Toekomst (uitgerust met telefoon, fax, satellietsysteem, boardcomputer, tracing system, radio, CD-speler, TV en koelkast) en uiteraard de HDTV, met programma's die variëren van een live-concert van Tina Turner tot rustieke natuuropnarnes.
Schiphol
Tijd om rustig "uit te buiken" is er niet, want voordat we overgaan naar het volgende programma-onderdeel moet er nog een groepsfoto gemaakt worden. En het blijft natuurlijk niet bij één foto, het zijn er vier op een rij. Wayers verdeelt de groep in 53
tweeën: de ene groep gaat eerst met de rondleiding mee, de andere groep start met de Versnellingskamersessie. En zo stapt een man of 15 (waaronder twee dames) in de bus om naar KLM Catering Services te gaan, waar de rondleiding plaatsvindt. We worden vriendelijk verwelkomd door twee dames, die ons een plastic jas en een stoffen pet uitreiken: de hygiëne in KCS is van het allergrootste belang.
Weer worden we in twee groepen opgedeeld en dan verdwijnen we door dikke plastic klapdeuren. Onze gids, Ierse van afkomst, leidt ons langs en door de verschillende ruimtes: een enorme hal met ruimtevullende voorraadkasten, keukens voor verschillende landen, een afwasruimte. Onze gids is trots op wat ze toont. De werknemers hoeven niet t e bukken met zware kratten bestek of groenten; alle machines en meubilair zijn ergonomisch verantwoord. De verwerking van afval geschiedt milieuvriendelijk. Ooit werden etensresten gebruikt als varkensvoer, en zo verzekert de gids ons: "De varkens genoten vooral van het business class voedsel." Later 54
I
werd dat verboden, omdat er toch kans was op besmettingsgevaar. Een andere trots van de gids in de warme keuken geldt de apparatuur: kantelbare machines die drie maal per dag gereinigd worden, en gigantische, brandveilige afzuigapparatuur. Nieuw. Vorig jaar rond Kerst zou het personeel een eigengemaakte Kerstmaaltijd genieten. Echter, door vlam in de pan raakte de hele keuken zo onder het roet, dat KCS de maaltijd van buiten moest laten komen. En dat voor een cateringbedrijf! Delft Het is een interessant museum, dit oude universiteitsgebouw. Oude machines staan er opgesteld, waaronder de oudste gasmotor van Nederland, stoommachines en oude verbrandingsmotors. Ook zijn er diverse holografieën te bewonderen.
Het handkusmeisje uit het Huis van de Toekomst hangt er ook. Zij kijkt je in het begin pakkend aan, glimlacht als je voor haar staat en blaast je een kus toe en voordat je haar verlaat knipoogt ze naar je. Holografie is een mooi fenomeen. Enkele deelnemers worden betrapt op het veelvuldig passeren van het meisje. Tja, dit gebeurt je niet iedere dag ... 55
De gids schuwt niet bij vele machines, motoren, holografieën een uitgebreide natuurkundige uitleg te geven. Geïnteresseerden in deze uitleg staat het vrij het museum zelf te bezoeken. Lelystad De rondleiding op locatie Lelystad gaat door de Flevocentrale. De Flevocentrale is een van de energiecentrales van de produktiemaatschappij EPON die de drie noordelijke provincies, en Overijssel, Gelderland en Flevoland van energie voorziet. Die energie is niet alleen elektriciteit, maar ook in toenemende mate warmte-krachtkoppeling. M e t zes grote centrales en een warmte-krachtcentrale neemt EPON circa 30% van de Nederlandse produktiecapaciteit van elektrische energie voor haar rekening.
De centrale ligt aan het IJsselmeer waaruit zij haar koelwater betrekt. Het water dat in de stoomketels wordt verhit is een distillaat, want: "Wij willen geen ketelsteen in onze ketels". En die ketels zijn niet mis. Dat krijgen de bezoekers van de Telematicadag te zien. Vanaf een loopbrug op de tweede verdieping werpen wij een blik op een ketel, die helaas vanwege 56
............................ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus 20901 2500 EX Den Haag Tel. 070-3517086 / Fax. 070-3516430
revisie enige tijd buiten bedrijf is. De condensatieturbine ligt er in ontmantelde toestand bij. Vanwege het lawaai op de werkvloer volgen wij de uitleg van onze rondleider via een koptelefoon, meteen een goede geluidsbescherming. Dat voorkomt ook onderling gebabbel van de bezoekers en onnodige vragen. In hoog tempo worden wij rondgeleid. "Het is een Franse installatie, goedkoop in aanschaf, maar helaas duur in onderdelen en onderhoud. Je moet hem als reserve beschouwen, hij wordt alleen ingeschakeld in tijden van topverbruik, bij ondercapaciteit van de stroomvoorziening." De installatie moet ook al behoorlijk oud zijn. Produktie-eenheid Flevo 1 is in 1968 in bedrijf genomen en Flevo 2 een jaar later. In 1973 volgde de derde produktie-eenheid, als conventionele eenheid gebouwd, maar in 1988 en 1989 omgebouwd tot een zogenaamde combi-eenheid door uitbreiding met een gasturbine. Enorme zilverkleurige "orgelpijpen" rijzen op, hier en daar omwikkeld met een soort aluminium folie. "Er is even geen geld beschikbaar om de scheurtjes die zijn ontstaan grondig t e dichten. De lucht die kan ontsnappen is heel heet. We hebben hier ook geen sprenkelinstallatie. Die zou bij de geringste stoom gaan werken en bij die hete pijpen zou dat een ramp betekenen. Alle processen staan hier dus onder toezicht van mensen." Op dit moment zijn dat vooral mensen van de onderhoudsploeg. Inmiddels is het hele produktieproces geautomatiseerd. De "machinekamers" zijn met de tijd meegegaan: ze staan vol met apparatuur en beeldschermen en zijn op dit moment onbemand. "Het is ook niet nodig dat hier iemand permanent aanwezig is." Twee werkneemsters zijn, in overall op de grond gezeten, bezig die schoon te maken. Niet gestoord door het lawaai, zonder 57
oorbeschermers, hebben zij zo te zien veel plezier met elkaar en om ons met onze veiligheidshelrnen op.
Versnellingskamer Den Bosch Na een korte pauze is het de beurt aan de tweede groep o m de Versnellingskamer te betreden. Een grote vergaderzaal is voorzien van een twintigtal PC's, die met elkaar en de centrale computer zijn verbonden.
Een aantal mensen kent het fenomeen al, een aantal anderen kan zich er nog niets bij voorstellen. Onder de bezielende leiding van de heer Dullaert en mevrouw Den Boer storten we ons vol overgave op het programma. Het eerste onderdeel bestaat uit het genereren van toepassingen van de elektronische snelweg voor wegen, vaarwegen, verkeersveiligheid en bescherming tegen water. Onze top 3 na een half uurtje brainstormen:
- routeplanning o p basis van verkeersaanbod - berichten doorgeven aan individuele automobilist en reiziger - verkeerssignalering (weer, drukte etc.). 58
In het tweede deel krijgen we negen stellingen voorgeschoteld, waarbij een "true/false"-oordeel wordt gevraagd. Een grappige zijsprong is de discussie over de kansen op potentiële overstromingen en verkeersongevallen en de kosten die daaraan verbonden zijn. Afrondende conclusie daarvan is dat de laatste potentiële overstroming die wij in Nederland hadden, toch wel een substantieel bedrag heeft gekost. Delft
In de Versnellingskamer hangt een ontspannen sfeer. De heer Vermaak en mevrouw Reidinga van Twijnstra Gudde zijn de begeleiders. Naast elke computer ligt een setje A4-tjes met 2 onderwerpen:
- toepassingen van de elektronische snelweg voor interactie van VenW met de burger, bedrijven, belangenorganisaties en andere overheden
- stellingen met mythen en waarheden over de elektronische snelweg. De tussentijdse scores zetten aan tot een levendige discussie. De deelnemers hebben zo te zien veel plezier. 59
Schiphol Het enthousiasme en trots van de gids waren er debet aan dat de tweede groep veel later dan gepland weer terug in het Aviodome was. De groep die de Versnellingskamersessie achter de rug heeft, geeft nog snel wat positieve geluiden door. Het is zeer interessant.
De heren Loman en Eijkelhoff van Twijnstra Cudde begeleiden de groep. W e moeten een versneld programma doorlopen, omdat we achterliggen op schema. De heer Loman leidt ons snel door een toelichting op de Versnellingskamer heen. Het is een instrument dat groepsbijeenkomsten, waaronder vergaderingen, elektronisch ondersteunt. Het instrument biedt een aantal belangrijke voordelen: onderwerpen worden gemakkelijker en beter uitgediept, groepsprocessen komen sneller tot de kern omdat deelnemers gelijktijdig hun bijdrage intypen en bovendien zijn de participatie en het vergaderplezier van deelnemers maximaal. Dan wordt de groep aan het werk gezet. De aanwezigen moeten op negen stellingen reageren. In mum van tijd staan de scores 60
van deze stemming op het scherm voor de zaal. De uitslag van deze groep blijkt nogai t e verschillen van die van de vorige. Opmerkelijke resultaten van de vier locaties samen:
Met de volgende stellingen is het merendeel van de deelnemers het eens: - Dankzij telematica kunnen organisaties steeds sneller
-
kennis ontwikkelen (82%). De elektronische snelweg leidt niet zo zeer tot betere
-
communicatie, als wel t o t meer communicatie (68,2%). Moderne technologieën leiden tot minder verplaatsingen en minder energieverbruik; de druk op het milieu neemt derhalve af naarmate intelligenter gebruik wordt gemaakt van telematica (67,4%).
Oneens was men het vooral met de volgende stelling:
-
Het hebben van kennis is in de toekomst onbelangrijk, als je de kennis maar weet te vinden (78%).
Ontsluiten en toegankelijk maken van informatie, dat is in de ogen van de deelnemers een belangrijke toegevoegde waarde van Internet. Een greep uit de ideeën voor nieuwe Internet-toepassingen:
-
on-line informatie geven over de verkeerssituatie
-
beter toegankelijkheid van bibliotheken.
routeplanning op basis van verkeersaanbod
thuiswerken - integratie van informatie door diverse overheden
"Wat mij opvalt", zegt iemand naar aanleiding van de ideeën voor gebruikstoepassingen van Internet, "dat de ideeën allemaal 61
niet nieuw zijn. Het zijn allemaal bestaande diensten en informatiebestanden die men op Internet wil zetten. De mogelijkheden voor interactie blijven daardoor onbenut." Het is grappig dat deze zelfde conclusie later op de dag in het forum ook wordt getrokken. Daar betoogt de heer Verwaaijen dat nieuwe technologieën eerst gebruikt worden voor bestaande zaken. Zo bracht de TV eerst de schouwburg thuis, en waren foto's aanvankelijk kopieën van schilderijen. Internet vormt hierop geen uitzondering. Volgens Verwaaijen zal het nog een tijdje duren voor er werkelijk creatieve en innovatieve toepassingen komen voor Internet. Lelystad
Een ervaring uit de Versnellingskamer (onder leiding van de heren De Grefte en De Groot van Twijnstra Cudde): "Twee weken geleden heb ik ervaring opgedaan met een brainstormsessie in de Versnellingskamer. Je krijgt veel meer reacties dan normaal, omdat iedereen tegelijkertijd zijn ideeën intoetst. Als je iemand
62
aan het woord laat, dan heb je in dezelfde tijd twee meningen waar je nu twintig meningen hebt. Die moet je filteren natuurlijk, er zijn mensen met dezelfde mening. Wat ook kan gebeuren is dat je een oplossing aanbiedt voor een probleem, waarvan mensen zeggen dat het helemaal geen probleem is. Je moet het dus wel eerst eens zijn over het probleem.” ”Het lijkt wel een aanwinst voor vergaderen, meningsvorming, brainstormen. Iedereen kan zijn mening intoetsen. Het is niet zo dat iemand die het hardste roept daardoor de meeste aandacht krijgt. Een nuttig hulpmiddel, maar ook niet meer dan dat.“
63
64
4
Allemaal centraal
Bus- en beursberichten
Na de snelcursus Versnellingskamer (een kind kan de was doen) stappen de deelnemers op alle locaties in de bus naar de centrale locatie. De deelnemers van de verschillende locaties zullen rond 16.00 uur voor het eerst zien welke collega's van het ministerie er
nog meer zijn.
In de bus kan men, lui achterover gezakt, een video bekijken van Nederland Digitaal Waterland en van Netcoast. In de bus van Delft naar Utrecht blijkt het nog wat moeite te kosten om de twee video's op te starten. Ondanks vroegtijdige check op geluid en beeld lukt het niet de eerste video, die van Nederland Digitaal Waterland, te starten. Halverwege Delft Rotterdam gaan we ervoor parkeren. "In de parkeerstand krijgen we ' t ongetwijfeld voor elkaar", roept de heer Veen. En inderdaad, zijn voorspelling komt uit. De video duurt 7 minuten. Mooie tijd, luchtige en informatieve video ook. Kort hierop verschijnt Netcoast. Althans dat verwachten de mensen in de bus, maar weer gebeurt er eerst helemaal niets. Voorin wordt hevig gesjord aan het apparaat. Dat wordt vast weer parkeren. 67
Gelukkig doet-ie het ineens. Dat deze vertrouwde technologie nog steeds kan tegenstribbelen. Het heeft iets menselijks. Utrecht komt in zicht. De bus rijdt de afslag naar de Central Studios voorbij. Na twee keer steken lukt het de chauffeur te keren. In de Central Studios is het druk. Een levensgroot decor geeft de grote hal een gezellige sfeer. Bij het inleveren van de jas, krijgen de gasten een telefoonkaart cadeau. Dezelfde kaart die minister Jorritsma 's ochtends op de Plesmanweg uitgereikt kreeg. En dan ligt de hal open voor de deelnemers. Ze kunnen kiezen: kletsen met collega's of een informatieve rondwandeling over de beurs. Speciaal voor deze Telmaticadag is in de Central Studios een beurs ingericht, waar een aantal leveranciers verschillende thema's en systemen demonstreren. Er is ook een informatieve stand van de Meetkundige Dienst, waar in samenwerking met EDS en Datad onder meer het E-mail pakket "Route 400" en telematicatoepassingen op VenW-net worden geshowd. Ook kan men surfen op Internet.
68
Een rondje langs de stands levert behoorlijk wat nieuws op. Het MONICA-verkeersgegevenssysteem. Het mobiele kantoor van
de toekomst. Nederland Digitaal Waterland. Camera's in praatpalen en de winnaar van de Nationale Telewerk Aspect prijs. MONICA (Monitoring Casco systeem) is ontwikkeld door Logica voor de Adviesdienst Verkeer en Vervoer. Het systeem zorgt voor verzameling, verwerking en verstrekking van dynamische en statische verkeersgegevens. Wegdek-detectielussen leveren de benodigde input, zoals aantallen auto's per minuut, gemiddelde snelheid en file-informatie. Het mobiele kantoor van de toekomst bevindt zich in een Pontiac Transporter, een 'space wagon' van de eerste categorie. Behalve hoogpolig tapijt, koelkast en TV bevinden zich in dit kantoor alle mogelijke hulpmiddelen voor de mobiele werker, die draadloos communiceert met de buitenwereld. U kunt deze Transporter (van Toshiba en Ronin) ook huren! Nederland Digitaal Waterland is via een immens beeldscherm met touch screen-faciliteit bereikbaar. De beschikbare informatie varieert van weer en waterstanden t o t recente publikaties en het aanbod van bijvoorbeeld zeilboten in de tijdschriften van het laatste jaar. Enthousiaste medewerkers van de Meetkundige Dienst en Twijnstra Cudde demonstreren de verschillende mogelijkheden. PTT heeft op haar stand diverse toepassingen van (te1e)communicatie. Naast de al bekende nieuwe telefoonzuilen, op afstand bedienbare bruggen, mobiele communicatie en de nieuwe generatie praatpalen, wordt een verkeersinformatie-
69
systeem gedemonstreerd met videobeelden van de situatie op de weg. Dit systeem zou een aanvulling op MONICA kunnen zijn, aangezien camera's (in praatpalen) een aantal malen per minuut een nieuw beeldje van de verkeerssituatie ter plekke doorseinen. Zelfs met het snel invallende duister blijft het beeld vrij goed. E û S heeft als thema gekozen voor "Mobiliteit en Telematica".
Mobiliteit is voor het ministerie één van de hoofdactiviteiten. Op de beurs laat EDS zien met welke initiatieven zij de vervoersproblematiek op wil lossen. Telematica speelt hierin een cruciale rol. Ook toont EDS de samenhang tussen de elektronische snelweg en het VenW-net. Ter afsluiting van de European Telework Week heeft minister Jorritsma de Nationale Telewerk Aspect prijs uitgereikt. Gelukkige winnaar was DATAD, dat de prijs kreeg voor zijn totale telewerkconcept. Op de stand verder aandacht voor informatie-logistiek. Goede informatie-logistiek zorgt ervoor dat de juiste informatie op het juiste moment in het bezit is van de juiste persoon, in de
juiste vorm en onder de juiste voorwaarden. Een nastrevenswaardige situatie in alle organisaties. Forumdiscussie
Aan de forumdiscussie onder leiding van ions de Poel nemen deel: drs. J.M.F. Diris, ministerie VenW, HDTP drs. R.J. Kuiper, ministerie VenW, DO1 mr. F. Plate, ministerie VenW, Hoofddirectie Waterstaat mr. R. Bekker, Twijnstra Gudde prof. dr. L. Reijnders, Stichting Natuur en Milieu drs. B.J.M.Verwaaijen, Algemeen Directeur PTT Telecom
70
Fons de Poel: "ís Internet een zegen of een ramp?" De heer Plate, hoofddirecteur bestuurlijke en juridische zaken bij de hoofddirectie van Rijkswaterstaat, meent dat Internet geen van beide is. Internet moet je met verstand en selectief gebruiken. Er kleven wel wat problemen aan het gebruik van het net, bijvoorbeeld omdat niet duidelijk is wie de eigenaar van informatie is. Dat kan juridische problemen geven. Wie kan er verantwoordelijk gesteld worden als informatie niet juist blijkt te zijn? De heer Diris, hoofddirectie Telecommunicatie en Post: "Internet is geen net, het is een verschijnsel." Je moet helemaal niet willen om dat volledig te reguleren. Aan de heer Reijnders van de Stichting Natuur en Milieu vraagt de Poel of Internet goede mogelijkheden biedt om invloed uit t e oefenen op het beleid van VenW. "Naarmate er meer informatiemogelijkheden zijn wordt de kloof tussen overheid en burger groter. Ik zeg niet dat hier een oorzakelijk verband tussen is." Wel denkt hij dat telematica kan helpen in de communicatie tussen overheid en burger. Maar niet per definitie. Hij vergelijkt de telematica met een mes: dat kun je gebruiken om te doden maar ook om een appel te schillen. Het vraagt een bepaalde attitude om te communiceren en die zou wel eens doorslaggevender kunnen zijn dan de technische mogelijkheden. Fons de Poel: " Helpt de elektronischesnelweg de besluitvorming
te versnellen?r De heer Bekker, adviseur bij Twijnstra Gudde, is kort en krachtig
in zijn antwoord: "Nee." 71
r
De heer Diris: "De verschillende media maken wel de kwaliteit van de discussies beter." Ook ziet hij dat meer mensen participeren. Internet is dus wel een zegen. De heer Kuiper, Directie Organisatie & Informatie, stipt aan dat het ook van belang is wat de overheid wil met internet. Als burgers rechtstreeks kunnen communiceren met arn btenaren, dan krijgt de politiek een heel andere rol. De heer Reijnders stelt dat versnelling van besluitvorming pas mogelijk is door bij grote projecten als de Betuwelijn of Schiphol in een vroeg stadium met belangengroepen te overleggen. Face t o face en niet via Internet. Als daar overeenstemming bereikt wordt, dan kun je pas spreken van versnelling.
Fons de Poel: "Er is dus vooralsprake van meer communicatie dan van betere communicatie?1
De heer Plate is het daar in grote lijnen mee eens, maar de heer
generatie geeft hoogstwaarschijnlijk een ander oordeel. Fons de Poel: Heeftde technologie invloedop de I'
De heer Bekker: "Ik hoop het wel." O m gebruik te maken van de technologie moet je een organisatie vernieuwen. Zo zie je de 72
afgelopen tien jaar al een trend dat midden-managementlagen verdwijnen. En een andere ontwikkeling is dat de loyaliteiten van mensen verschuiven van verticaal naar horizontaal. Een medewerker heeft meer affiniteit met een collega in een andere organisatie dan met zijn eigen baas. De heer Verwaaijen voegt toe dat organisaties als geheel "gedistribueerd" raken. Vroeger konden grote organisaties niet tijd- en plaatsonafhankelijk werken, met de huidige communicatietechnologie kan dat wel. Daardoor ontstaan allerlei werkverbanden over grenzen heen. Hier verlaten we het vraag-antwoordstramien en volgen enkele opmerkelijke uitspraken van forumleden. De heer Kuiper: VenW moet zich bezinnen op zijn rol als communicatiespecialist. Hoe verschaf je de burger de informatiemogelijkheden en hoe ga je als overheid om met de informatie die je krijgt. Het kan niet zo zijn dat degene die het meeste informatie heeft ook het meest gelijk heeft. De heer Verwaaijen: Bij alle nieuwe media zie je dat ze eerst het aanbod van de bestaande media kopiëren. Pas als ze een tijd bestaan vindt men creatieve en echt vernieuwende toepassingen voor dat nieuwe medium uit. Trouwens, we hebben het aldoor over Internet, maar weten jullie dat de meest gebruikte interactieve dienst in Nederland Cal1 TV van Veronica is? Dat programma weet op een zondag 80.000 mensen t e mobiliseren. Bij de vraag naar de respons moeten we vooral hand in eigen boezem steken: wij weten niet hoe we mensen zodanig moeten aanspreken dat ze in groten getale reageren.
73
Over telecommunicatie en de mogelijkheden van telewerken om de wegen te ontlasten. De heer Reijnders: "Hoe meer files hoe beter." Immers, echte ingrepen om de wegen t e ontlasten zoals drastische verhoging van de benzineprijs worden niet genomen. De mobiliteit neemt alleen maar toe, en ordelijk rijden vergroot dan wel de capaciteit van de wegen, maar het milieu wordt er niet wijzer van. Vervoer over de weg is niet reëel geprijsd. De kosten aan het milieu moeten door de volgende generatie betaald worden. Dat is immoreel. De heer Verwaaijen: Mensen laten zich leiden door de drie C's: genot, gewin, gemak. Zo lang ik de keuze heb om voor mijn huis in vervoer te stappen en voor de deur waar ik moet zijn weer uit te stappen, of een alternatief dat me èn meer tijd èn meer geld kost en minder gemak levert, dan is die keuze snel gemaakt. Er staan de overheid twee wegen beschikbaar o m mensen tot ander gedrag te brengen en dat zijn drang en dwang. Tot dwang behoort die verhoging van de benzineprijs, tot drang echt goede alternatieven aanbieden
Over de vraag of de wegen/het milieu nodeloos belast worden doordat er veel lege vrachtwagens rondrijden.
portemonnee als hij dat zou doen. Maar het is natuurlijk produktafhankelijk. Als er bij u nieuwe meubels worden afgeleverd dan neemt die vrachtwagen toch niet gelijk uw huisvuil mee?
74
Na de forumdiscussie nodigt de heer Vree, gastheer op de locatie Utrecht, de heer Plate uit Nederland Digitaal Waterland te openen. Na een korte mondelinge toelichting begeeft de heer Plate zich naar een computer die aan de rand van het podium is opgesteld. Hij gaat naar het discussieforum van NDW, waar minister Jorritsma's ochtends een vraag in heeft geplaatst: "Hoe denkt u over een nieuwe aanpak van beleidsformulering waarbij de burger al vroeg wordt betrokken, bijvoorbeeld door gebruik t e maken van de mogelijkheden die de elektronische snelweg ons biedt?" Zijn antwoord naar de minister is kort en kernachtig: "proberen, leren, profiteren". De openingshandeling is voltrokken op het moment dat de heer Plate dit antwoord elektronisch heeft verstuurd. Diner en dagsluiting Na de forumdiscussie is iedereen helemaal klaar voor het diner. En voor de voortzetting van allerlei informele contacten.
Het diner wordt op professionele wijze geserveerd. Iedere tafel
75
wordt zo bediend dat iedereen op hetzelfde moment uitgeserveerd krijgt. Na een knikje van één van de obers lichten alle obers tegelijkertijd de dekschalen van de borden. Er wordt gesmuld. Alleen aan de tafel waar mede-organisator de heer Van der Velde zit, is er nog geen complete ontspanning. Paul Haenen is nog niet gearriveerd en zo lang er nog iets mis kan gaan ... Later dan verwacht, maar op tijd voor de dagsluiting, arriveert de cabaretier. De prachtige maar uitzichtbelemmerende bloemenwatervallen zijn van tafel gehaald zodat iedereen Dominee Gremdaat niet alleen kan horen, maar ook kan zien. "De elektronische snelweg over uw bureau, kent u die uitdrukking? Ik moest daaraan denken toen ik vanmorgen een wat oudere vrouw over de Lek zag turen. De brug zat vol met auto's maar ze keek daar niet naar. Ze leek eenzaam. ik sloeg een arm om haar heen. Doet u dat ook wt:I eens? Een arm om iemand heen slaan die in zichzelf gekeerd zit. Ook op uw werk? Bij iemand die voor zich uit tuurt. Je gaat naast haar zitten, je slaat je arm om haar heen en je vraagt: mevrouw Jorritsma, hoe gaat-ie?'' "De vrouw aan de Lek schrok van mijn goedbedoelde handtastelijkheid. Misschien overkomt u het u ook wel eens op uw werk, dat iemand schrikt van je goedbedoelde handtastelijkheid of dat iemand niet in de gaten heeft dat je handtastelijkheid goed bedoeld is. Dan zucht je, maar zegt niks. Dat doen we allemaal wel eens: zuchten maar niets zeggen. Je zit in het vliegtuig van Tokio naar Schiphol, je cirkelt al 6 uur boven
76
de grens met Siberië en vervolgens ga je terug naar Tokio. Je zucht maar zegt niks.
I'
(De Ajax-ploeg is teruggereisd naar Tokio, omdat de KLM geen toestemming had gekregen o m boven Siberië te vliegen. De wereldkampioen zit op dit moment nog steeds in Tokio en de huldiging is vanmiddag afgelast.) "Een ander voorbeeld: je eigen vrouw komt thuis en zegt: "Schat, ik heb een andere man leren kennen en die is vlotter, slimmer en warmbloediger dan jij.'' Ook in zo'n situatie zuchtje en zeg je niks. Wellicht gebeurt het u als u straks thuis komt. Dat uw vrouw zegt: "Ja eh, de feestvreugde ging niet door en ik had toch zo'n behoefte o m te feesten dus ik heb de buurman gebeld enne .., het is gelukt." Je zucht maar je zegt niks."
kernproeven nemen in de Stille Zuidzee, ik moet een auto nog duurder dan die van een pooier hebben." "Ik voel de warmte van mijn persoonlijk gelijk. Dat heeft u misschien ook wel eens o p u w werk. Het hele kantoor is tegen je. Het hele kantoor pist over je heen. Het hele kantoor wil je uitspuwen en toch voel je de warmte van je persoonlijk gelijk en daar draait het toch om."
77
"De vrouw omhelsde mij heel innig. Ik vond het persoonlijk iets te innig, hoewel ik het een goed gesprek vond, dus na 10 minuten vroeg ik mijn tong weer terug." "Ik dacht bij mezelf: volg de weg van je hart ook op de elektronische snelweg en je zit eigenlijk altijd goed. Besef wat je doet. Dat adviseer ik u ook, volg de nieuwe ontwikkelingen met veel enthousiasme maar keer ook af en toe terug naar het simpele liefdevolle begin. Ik wens u een aangename terugreis, met spekjes erin, dank u wel."
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I . . .
v a 1 Verkeer ei1 Waterstaat Inforri-~t.im i Ilccuiiimtatie Posibui Xi9L I 25KJ kx C:?ii ti&2:; Tel. 070-3517i)66 / Fax. 070-3516430
Minisieric
