Talentcoaching in Nederland

TALENT­ ONTWIKKELING

Dit artikel is een weergave van drie gesprekken met talent­ coaches uit verschillende sporten. De drie coaches hebben met elkaar gemeen dat ze ieder in hun discipline de eersten zijn die er op professionele wijze voltijds invulling aan kunnen geven. Monique Tijsterman is de hoofdcoach van de Hand­ bal Academie, Patrick Tonnaer heeft dezelfde functie bij het Talentteam volleybal dames en Bart Bennema is in de atle­ tiek talentcoach voor de meerkamp.

Talentcoaching in Nederland Wigert Thunnissen

Hoe herken en scout je de talenten voor jouw discipline?

hoeft niet alles te kunnen, er valt genoeg aan te leren, maar lopen en springen is meer talentgebonden, werpen

Bart Bennema:

valt veelal te leren.

‘Het eerste wat ik doe is de ranglijsten

De lichaamsbouw is erg belangrijk:

uitpluizen. Ik kijk naar de leeftijdsca-

niet te korte benen en geen vroegrij-

tegorieën tussen 12 en 17 jaar, maar

pers. Meisjes van twaalf jaar die dan

vooral naar de C junioren, de 14-15

biologisch al volgroeid zijn nodig ik

jarigen. Uiteraard bezoek ik het Neder-

meestal niet uit. En dat blijkt achteraf

lands kampioenschap, waar je alle atle-

bijna altijd een goede keus te zijn.

ten aan het werk ziet. Ik wil weten hoe

Een goede analyse van de ranglijsten

ze eruit zien en hoe ze bewegen en ik

brengt soms onvermoede talenten aan

kijk of het vroeg- of laatrijpers zijn.

de oppervlakte. Het komt wel eens

Bij jongens vind ik de trainingsleeftijd

voor dat iemand nooit een meerkamp

van belang, ze moeten al langer bezig

heeft gedaan, maar op wedstrijden wel

zijn. Als ze 17 jaar zijn

veel verschillende onderdelen afzon-

wordt de meerkamp

derlijk doet en dat dan ook nog uitzon-

uitgebreid met de

derlijk goed.’

polsstok, een complex

Bart Bennema

onderdeel dat een

Patrick Tonnaer:

aantal fysieke basis-

‘Onder het Talentteam zitten 8 regio-

vaardigheden vereist

nale trainingscentra (RTC). Elk volley-

die vooraf al getraind

baltalent die dat wil kan zich aanmel-

moeten zijn.

den voor een RTC. De speelsters van

Wat ik wil zien is een

de RTC’s worden uitgenodigd voor

bepaalde motoriek,

een selectietrainingsdag. Daarnaast

dat je van nature

zijn er in het land verschillende parti-

snapt hoe je hard moet

culiere initiatieven. Ook deze projecten

lopen, of hoe je over

worden aangeschreven en uitgenodigd

horden moet gaan. Je

om hun talenten mee te laten doen aan

S p o r t g e r i c h t n r. 2 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5

25

de selectietrainingsdag. Op deze dag

nen om uiteindelijk een volwaardige

en een beetje tactiek naar een meer

wordt gescout voor het Nederlands

international te worden? We kijken dus

fifty-fifty verdeling. Daarnaast trainen

jeugdteam, voor Jong Oranje en voor

naar wat een international moet kun-

de speelsters op vrijdag bij hun club

het Talentteam, dat fulltime op Papen-

nen en vertalen dat naar de talenten en

(tactisch) en spelen ze in het weekend

dal traint.

de verschillende leeftijdscategorieën.

een wedstrijd voor die club.

Kijkend naar de sporter zijn lengte,

Voor de Handbal Academie komen

Doordat we vanaf het begin veel

snelheid, sprongkracht en het vermo-

speelsters in aanmerking die deel

uren hebben geïnvesteerd in het fy-

gen om snel naar de grond te gaan

uitmaken van een Nationale Jeugdse-

sieke gedeelte staan we nu met onze

belangrijke criteria. Dat

jeugdteams altijd op de grote

laatste, snel naar de grond

eindtoernooien (EK,WK). Het

kunnen gaan, is een vorm van behendigheid, al denk ik dat het niet zo zeer techniek is, maar vooral willen en durven. Samenvattend kijken we dus

‘We kijken wat de internationale standaard is en vertalen dat naar de talenten in de verschillende leeftijdscategorieën’

fysieke programma wordt geschreven door Auke Klarenbeek [fysieke trainer bij het NOC*NSF, red.]. Elke twee weken is er een overleg met

naar het atletisch vermogen

Auke om het programma en

van de sporter.

de speelsters te bespreken en

Wij vissen in de volleybalvijver, maar

lectie. Intrinsieke motivatie vinden wij

waar nodig aan te passen. In de plan-

deze wordt steeds minder gevuld.

belangrijk. Speelsters moeten zichzelf

ning wordt geen rekening gehouden

Mijn grootste zorg is, dat de beste

aanmelden. In een eerste intakege-

met de competitie­verplichtingen. Het

fysieke talenten veelal niet meer in de

sprek moeten de speelsters duidelijk

doel waar naartoe gewerkt wordt zijn

sport te vinden zijn, maar andere be-

aan ons kunnen motiveren waarom zij

de Europese en Wereldkampioen­

zigheden hebben. In algemene zin zou

kiezen voor de Academie. Vervolgens

schappen. Deze vinden in de zomer-

het grootste doel moeten zijn kinderen

krijgen de speelsters een medische

maanden plaats.

weer in de sport te krijgen en dan is

keuring en een gesprek met de onder-

Wat betreft de baltrainingen worden

het secundair in welke sport. Ik voor-

wijsinstelling waar ze naartoe willen

voor elke periode (± 6 weken) trai-

zie dat het voor het Nederlands vol-

(of met de onderwijsbegeleider). Dit

ningsonderwerpen gemaakt, die door

leybal steeds moeilijker wordt de top

als onderdeel van de intake. Een laat-

de trainers vooraf worden besproken

8 ambitie te halen, want de aanvulling

ste gesprek met speelster en ouder(s)

en achteraf worden geëvalueerd. Het

van talent van onderaf wordt steeds

maakt het geheel compleet.’

fysieke programma en de handbaltrai-

lastiger.’

ningen worden aan elkaar gekoppeld.

Monique Tijsterman: ‘Talenten worden door het NHV (Ne-

Wat is de hoofddoelstelling in je trainingsprogramma? Hoe geef je daar invulling aan?

Is er fysiek een zware periode, dan wordt er ook in de hal zwaar getraind.’

Patrick Tonnaer:

derlands Handbal Verbond) gescout bij afdelings­selecties en op het NK voor

Monique Tijsterman:

‘Concreet willen we met het pro-

afdelingsselectieteams en clubteams.

‘Toen we in 2006 met de Handbal Aca-

gramma bereiken, dat van elke lichting

Dit scouten doen we vanaf 13 jaar, het

demie zijn gestart was al duidelijk, dat

minimaal één sporter doorstroomt

jongste afdelingsteam. Talenten die

de speelsters op internationaal niveau

naar het Nederlands team. Ons trai-

eventueel in aanmerking komen voor

fysiek tekort kwamen. Het programma

ningsprogramma richt zich op fysieke

een Nationale Jeugdselectie worden

in de eerste jaren bestond dus voor

en technische vaardigheden en op het

voorafgaand aan het NK al aan ons

de helft (4 trainingen per week) uit

aanleren van de juiste attitude die voor

doorgegeven door de afdelingstrai-

fysieke training. De andere vier trai-

topsport nodig is. Dat laatste doe ik

ners. Daarnaast bestaat er vrije scou-

ningen waren technische en voor een

door de momenten tijdens en rondom

ting (bijvoorbeeld bij clubteams) door

klein deel ook tactische trainingen.

de training te benutten. Met ze eten,

de trainers die verbonden zijn aan het

Na twee jaar zijn we gaan deelnemen

praten, op ze mopperen, af en toe

NHV. Het “oog van de meester” her-

in de Nederlandse competitie. De wed-

figuurlijk knuffelen, complimenteren.

kent veel talent. Op dit moment zijn

strijden waren op de woensdagavond

Ik ben opgeleid als docent en ben dus

wij binnen het NHV bezig met het ont-

en daardoor is een fysieke training

pedagogisch geschoold. Maar toch

wikkelen van een spelersprofiel. Wat

komen te vervallen. We verschoven

mis ik voor mijn gevoel de tools om ze

moet een talent op welke leeftijd kun-

het accent van grotendeels techniek

daarin echt goed te begeleiden. Voor

26

S p o r t g e r i c h t n r. 2 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5

de meeste meiden is het al moeilijk om

leeftijd als eerste snelheid, horden en

leren: van makkelijk naar moeilijk, van

tijdens een training van twee uur goed

springen. Werpen kan ook aangeleerd

eenvoudig naar complex , hoe ze op

geconcentreerd te blijven.

worden als ze iets ouder zijn. Het

bepaalde dingen reageren.

We trainen vijf dagen in de week 4,5

prestatiedoel is de atleet op internatio-

Je moet beseffen dat het nog geen

uur per dag. Elke ochtend is er een

naal niveau brengen. Aansluiting laten

topsporters zijn, maar jonge mensen

twee uur durende fysieke training:

vinden bij de Europese top en later

die plezier hebben in bewegen. “Stuk

kracht of conditie. Daarnaast is er

wereldtop. Het is dus een opleiding tot

gaan” of keihard trainen is niet iets

dagelijks een training van 2,5 uur met

topsporter.

wat je met deze leeftijdscategorie doet.

de bal. Overigens is dit lang niet altijd

Binnen de training wordt het hele

Dat maakt een essentieel verschil

gescheiden, vaak worden er binnen

lichaam ontwikkeld. Ik vermijd speci-

met senioren. Verzurende training en

een training combinaties gemaakt van

fieke training, meerkamp is welhaast

maximale kracht doe ik niet onder de

technische en fysieke componenten.

per definitie allround trainen. Ook

18 jaar. Ik zoek de grenzen niet op en

Elk jaar ontwikkelt ons programma

binnen een onderdeel wordt breed

behoud een veiligheidsmarge. Je bent

zich verder aan de hand van onze

getraind. Dus ik laat ze niet alleen ver-

met junioren ook op een basaler ni-

bevindingen. Volgend jaar willen we

springen, maar biedt een breed scala

veau bezig. Bij senioren komt de basis

in de eerste periode van het jaar nog

aan horizontale sprongen aan. En we

ook steeds terug, maar een kortere pe-

meer het accent op fysieke training

doen niet alleen aan kogelstoten, maar

riode en daarna kan je weer snel meer

leggen, om zo de belastbaarheid te

gebruiken allerlei werp- en stootvor-

specifiek werken.

vergroten die nodig is om de trainings-

men, etc. We proberen een brede bewe-

Op zichzelf is het makkelijker om

uren te kunnen maken die topsport

gingsbasis aan te brengen. Daarbij is

iemands niveau omhoog te brengen,

van ze vraagt.

kracht-/haltertraining belangrijk, maar

dan om een sporter een hoog niveau

De toetreding tot het Talentteam bete-

ook turnen en veel variatie in loop-

te laten vasthouden. Het is een balans

kent voor de meesten qua trainings-

training. En ook circuittraining maakt

vinden tussen plezier hebben in bewe-

belasting een grote overgang. Op een

onderdeel uit van het programma.

gen en sport en tegelijkertijd de ambi-

RTC wordt 2-3 keer per week getraind

ties invulling geven en ze uitdagen in

en ze trainen bij de club een keer of

oefenstof.’

twee per week. Bij elkaar een uur of 8 tot 10. Dan is het verschil met 20 uur trainen in de week, wat we bij het Ta-

‘Waar zijn de echte talenten en hoe vinden we ze?’

Monique Tijsterman: ‘We zijn inmiddels voor het vijfde

lentteam doen, erg groot. Mijns inziens

jaar bezig met de Handbal Acade-

zou een RTC zich meer op de fysieke

mie en hebben veel geleerd van onze

ontwikkeling moeten richten. Dat is

Terugkomend op de ontvankelijkheid

ervaringen. We hebben internationaal

echter een probleem, omdat die trainer

van de atleet: ik werk met jonge atle-

veel succes met onze jeugdselecties.

daar niet voor is opgeleid én omdat de

ten, dus staat er elke week snelheids-

Andere landen kijken met bewon-

jonge volleybalster daarvoor niet naar

training op het programma. Daarnaast

een RTC komt; die wil met de bal spe-

is een gedegen wedstrijdplanning

len, die komt voor het spelletje!’

belangrijk: zuinig zijn met wedstrij-

Monique Tijsterman

den en voorkomen dat ze overbelast

Bart Bennema:

raken.’

‘Centraal in mijn trainingsprogramma

Hoe weet je wat je moet doen met deze leeftijdsgroep? Hoe kom je aan de kennis om deze doelgroep optimaal te kunnen trainen? Wat is het verschil met seniorentraining?

staan het vergroten van de belastbaarheid, het ontwikkelen van individuele technieken en elk jaar vooruitgang boeken. Logischerwijs is het laatste veelal het gevolg van de eerste twee punten. Binnen de training wil ik de ontvan-

Bart Bennema:

kelijkheid voor bepaalde trainings-

‘Ik pas veel algemene kennis en princi-

prikkels van de atleet in een bepaalde

pes uit de trainingsleer toe. Zoals ken-

leeftijd benutten. Je traint waar ze

nis over de plasticiteit van het centraal

ontvankelijk voor zijn: dus op jongere

zenuwstelsel en over het motorisch

S p o r t g e r i c h t n r. 2 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5

27

dering naar ons en willen weten wat

Moet zij dus nog wel blijven? Ik wil

wij doen. Kennis zit binnen het NHV

haar binnenboord houden, omdat ik

(trainers) en we spreken veel met el-

denk dat ze wellicht meer tijd nodig

kaar over de trainingen, de speelsters

heeft om dezelfde ontwikkeling door

en de wedstrijden. Waar nodig passen

te maken waar andere meiden minder

we het programma aan. Het grootste

tijd voor nodig hebben en dan kan

verschil met seniorentraining is toch

het nog steeds een topper worden. Ze

het opleiden en dus het technisch trai-

heeft wel degelijk het postuur, springt

nen. Bij een seniorentraining gaat het

makkelijk, maar de belastbaarheid is

meer over samen/met elkaar/tactisch

een heikel punt, waardoor er een rem

trainen.

op haar ontwikkeling zit.‘

We werken met een TalentVolgSys-

Monique Tijsterman:

teem (TVS). Hierin zijn we heel stipt (logboek, POP etc.) en zodoende is de

Patrick Tonnaer

‘Ik denk dat wij nog steeds op zoek zijn naar antwoorden op vragen als:

speelster en iedereen die betrokken is bij haar opleiding en ontwikkeling

veelal een allround karakter en zijn ze

“Wat speelt er zich in dat hoofd af

goed op de hoogte. Hierbij moet je

minder specifiek. Daarnaast ligt het

tijdens een wedstrijd? Waarom kan een

denken aan de trainer van de bond, de

accent op het te doorlopen proces en

speelster in een wedstrijd niet datgene

clubtrainer, medische mensen, school,

niet zo zeer op het product; er mogen

laten zien wat ze in de training wel

ouders en wie de speelster verder wil

meer fouten gemaakt worden. Het

kan? Hoe kun je speelsters leren om te

toevoegen om inzicht te hebben in

talentteam is een leertraject, bij de

gaan met invloeden van buitenaf. Hoe

haar ontwikkeling.’

senioren is het een prestatietraject. Een

speel je daarop in?”

goede seniorencoach is dan ook niet

We werken met individuen binnen een

Patrick Tonnaer:

per definitie een goede talentcoach en

teamsport. We willen het maximale

‘De pedagogische kennis uit mijn

andersom geldt dat ook; voor mezelf

uit een speelster halen. Wat zijn haar

docentenopleiding (docent economie)

sprekend ben ik misschien te weinig

mogelijkheden en mogelijkheden? Hoe

en van de Talentcoach cursus was heel

op het resultaat gericht om een goede

we dat doen? Door kritisch te blijven

nuttig. Ik heb verder de trainerscursus-

seniorencoach te zijn.’

werken, te observeren en te evalueren

sen bij de NeVoBo doorlopen. Op internationale toernooien spreek je veel collega coaches die ook met talenten

blijven we ons allemaal verbeteren.’

Op welke vragen ben je nog op zoek naar het antwoord?

Bart Bennema: ‘Omdat ik nieuwsgierig ben, kom ik

teams werken. In eigen land hebben we veel contact met Ron Zwerver en

Patrick Tonnaer:

al werkend doorlopend vragen tegen.

Koos Klein, die de jongens talenten

’Wat me het meeste bezighoud is: hoe

Ik denk wel te weten wat de juiste

trainen bij het CTO Amsterdam. Het

krijgen we de juiste mensen binnen?

basisprincipes zijn en hoe ik ze moet

contact op Papendal met collega-

De echte talenten: waar zijn ze en hoe

toepassen. Maar wekelijks leer ik bij,

trainers uit andere sporten is ook zeer

vinden we ze?

omdat ik tegen problemen oploop en

waardevol. We kunnen veel van elkaar

Ook bij de ontwikkeling van talenten

op zoek ga naar antwoorden. Die vind

leren en die interactie mag nog beter

lopen we tegen lastige vraagstuk-

je door zelfreflexie, door zoeken in de

worden.

ken aan. Hoeveel tijd moet je iemand

literatuur, door gesprekken met col-

En ik moet ook eerlijk zijn: wij, het ge-

geven om een bepaalde ontwikkeling

lega’s, door je eigen boerenverstand,

hele begeleidingsteam, leren veel door

door te maken? Er is nu een meisje in

door gesprekken met atleten en door

trial en error, door uit te proberen.

het team, waarvan getwijfeld wordt

gewoonweg uitproberen.

Veel van wat we doen is nieuw. In het

of die de echte top zal gaan halen.

Wat is de juiste belasting? Dat is een vraag waar je steeds mee bezig bent

eerste jaar deden we veel te weinig

en tegelijkertijd is daar geen pas-

fysiek en hield niemand de trainingen vol, daar pas je het volgende jaar je programma op aan. Elk jaar evolueert het plan verder door. In vergelijking met seniorentraining hebben onze trainingen

28

‘Als ik een bijdrage kan leveren aan hun sociale ontwikkeling zal ik het niet laten’

S p o r t g e r i c h t n r. 2 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5

klaar antwoord op. Hoe weet ik nu of ik een individu vier, vijf of zes sprintloopjes moet laten doen? Wanneer is het genoeg, of juist beter om er één meer te doen?’

Welke rol vervul jij voor de sporters in sociaal, mentaal, opvoedend opzicht, buiten de sport?

geen vader, moeder, vriend of leraar.

Ik ben geen vaderfiguur, dat wil ik niet,

Wat niet wil zeggen dat je niet gezellig

maar ik stuur ze wel bij waar ik dat

of sociaal kunt doen.’

nodig vind. Ik blijf één keer per week

Bart Bennema:

Monique Tijsterman:

redenen (reistijd) en op zo’n avond plan

‘In de eerste plaats ben ik de coach, dat

‘Het is een totale rol, zeker niet alleen

ik wat gesprekjes. In het begin van het

is een professionele werkrelatie. Maar

die van trainer. Talentcoach zijn heeft

trainingsjaar blijft er wat vaker iemand

ik heb absoluut invloed en die wil ik

niet alleen betrekking op techniek en

slapen (mijn collega Matt van Wezel of

ook op meer dan alleen hun spor-

tactiek. Uiteindelijk zijn onze meiden

ik) om de vinger aan de pols te houden,

tieve ontwikkeling hebben. Als ik een

jong wanneer ze kiezen voor een top-

maar dat laten we binnen een maand

bijdrage kan leveren aan hun sociale

sportprogramma als de Handbal Aca-

los. Ze zullen het vrij snel zelfstan-

ontwikkeling zal ik het niet laten.

demie. Je hebt dus ook een rol als op-

dig moeten rooien. Ik houd me op de

Buiten de sport moeten ze hun eigen

voeder, neemt toch een deel over van

vlakte, buiten de “vinger aan de pols“

keuzes maken, maar dat bepaalde

de ouders. Voor mij is het belangrijk

gesprekjes ga ik niet samen tv kijken of

keuzes buiten de sport ook invloed

dat wanneer een speelster weggaat, ze

iets dergelijks, ik scheid wat dat betreft

hebben op de sport is evident en als

kan zeggen: “Ik ben op alle gebieden

mijn functie en mijn en hun privéleven.‘

deze invloed negatief is, dan leidt dat

gegroeid; als handbalster, maar zeker

tot een gesprek. Ik zal het niet laten in-

ook als persoon.” Het “totale plaatje”

vloed uit te oefenen. De grens tot hoe-

zeggen we altijd.’

op Papendal slapen om pragmatische

Over de auteur

ver verschilt van individu tot individu, dat is afhankelijk van hun persoonlijke

Patrick Tonnaer:

situatie. Maar bovenal ben ik coach,

‘Ik ben vooral hun trainer en begeleider.

Wigert Thunnissen is bondscoach sprint bij de Atletiekunie en redacteur van Sportgericht.

(Ingezonden)

Cerebrale Parese, Bewegen en Sport! Congres rondom WK CPvoetbal 2011 Programma:

09.00 Ontvangst en inschrijving 10.00 Opening door dagvoorzitters 10.10 Learn 2 Move, effecten van een beweeginterventie Jorrit Slaman Bij kinderen, jongeren en jong volwassenen met CP Leontien van Wely, Erasmus/ VUMC 10.45 Inspanningsfysiologische metingen van kinderen met CP in de revalidatie Annet Dallmeijer,VUMC 11.15 Koffie, thee en netwerken 11.30 Wat beweegt kinderen met CP? Olaf Verschuren, De Hoogstraat 12.00 Lunch 13.00 Relatie tussen spierkracht, sprintvermogen en aeroob vermogen bij volwassenen met CP Sonja de Groot, Thomas Janssen, Reade, VUMC 13.30 Activiteit en fitheid bij volwassenen met CP Rita van den Berg, Erasmus MC 14.00 Onderzoek over CPvoetbal in Engeland Craig Boyd OVB MMU Manchester 14.30 Theepauze 14.50 Classificatie voor sporters met een handicap Henk van Aller, Peter van Aanholt, Gehandicaptensport NL, SZE/WVBS 15.15 Classifying in CP-football Joan Steel Mills, CPISRA 15.35 Sport- en leefstijladvisering in het ziekenhuis Hans Leutscher, Gehandicaptensport NL 16.00 Afsluiting en netwerkborrel

Algemene Informatie: Plaats Stadion van de FC Emmen, Stadionplein 1,

Organisatie Doelgroepen Accreditatie Kosten Deelname Informatie

7825 SG Emmen. Hoofdingang en 1e etage. Werkgroep VRA Bewegen en Sport, Gehandicaptensport Nederland en SportDrenthe in samenwerking met de KNVB. Revalidatieartsen, sportartsen, classifiers, (sport)fysiotherapeuten, bewegingswetenschappers, sport en beweegconsulenten, bewegingsonderwijzers, trainers Is aangevraagd bij diverse beroepsverenigingen € 80 (Inclusief koffie, thee, lunch en een reader) Studenten en aio’s € 50 Inschrijven via www.sportdrenthe.nl U ontvangt een bevestiging met ons rekeningnummer. Wanneer de betaling binnen is, wordt u officieel als deelnemer geregistreerd. Voor meer informatie: Hans Leutscher. Tel.: 0528 233 775 of per mail: [email protected]

De openingswedstrijd vindt tevens plaats in het Stadion vanaf 19.30 uur. Deelnemers die bij de opening en de openingswedstrijd aanwezig willen zijn van het WK CP voetbal, moeten dit vooraf kenbaar maken bij de organisatie van het congres. Zij ontvangen dan een kaart om de opening bij te wonen.

S p o r t g e r i c h t n r. 2 / 2 0 1 1 – j a a r g a n g 6 5

29