Effecten van Gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht & Aandachtbias
Effects of Behaviour Therapy on Social Anxiety, Self-Focused Attention & Attentional Bias
Tahnee Anne Jeanne Snelder Open Universiteit
Naam student: Tahnee Snelder Studentnummer: 851214510 Cursusnaam en –code: S59317 Empirisch afstudeeronderzoek Eerste begeleider: Mw. Dr. E. de Hullu Tweede begeleider: Mw. Dr. E. Simon Examinator: Prof. Dr. L. Lechner Inleverdatum: juni 2013 Faculteit Psychologie Open Universiteit Nederland Afstudeerrichting: Klinische Psychologie
Effect van gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht en Aandachtbias.
Inhoudsopgave Samenvatting (NL) …………………………………………………………………….. 3 Summary (ENG) ………………………………………………………………………. 5 1. Inleiding………………………………………………………………………………. 7 2. Methoden…………………………………………………………………………….. 12 2.1. Design………………………………………………………………………………... 12 2.1.1 Ethiek 12 2.2. Onderzoeksgroep……………………………………………………………………. 13 2.3. Procedure…………………………………………………………………………….. 14 2.4. Meetinstrumenten……………………………………………………………………. 15 2.4.1. Social Interaction Anxiety Scale (SIAS)……………………………… 15 2.4.2. Structured Clinical Interview for DSM-IV-Axis 1 Disorders (SCID-1) 15 2.4.3. Liebowitz Social Anxiety Scale (LSAS)……………………………… 16 2.4.4. Focus of Attention Questionnaire (FAQ).……………………………. 16 2.4.5 Dot Probe taak………………………………………………………… 17 2.4.6 Behavioral Assessment Task (BAT)…………………………………. 17 2.5. Manipulatie…………………………………………………………………………… 18 2.6 Analyse…………………………………………………………………………………..19 3. Resultaten…………………………………………………………………………….. 20 3.1. Beantwoording onderzoeksvragen………………………………………………….22 4. Discussie………………………………………………………………………………. 28 4.1.Beperkingen van het onderzoek…………………………………………………….. 32 5. Referenties……………………………………………………………………………. 35 6. Bijlagen……………………………………………………………………………….. 39
2
Effect van gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht en Aandachtbias.
3
Samenvatting Achtergrond. Mensen met een sociale angststoornis richten de aandacht sterker op zichzelf en besteden meer aandacht aan angst gerelateerde stimuli dan laag-angstige mensen. Deze personen ervaren een hoge mate van angst in sociale situaties en dit heeft een significante impact op de kwaliteit van leven. Doel. In het huidige onderzoek onderzochten we of een gedragsbehandeling de zelfgerichte aandacht, sociale angst en aandachtbias bij sociaal angstige personen verminderden. Deelnemers, procedure en onderzoeksontwerp. Via de website van het onderzoek meldden sociaal angstige personen zich aan. Uiteindelijk hebben 22 personen meegedaan aan dit onderzoek waarvan 14 in de behandelconditie (in vivo of virtual reality) en 8 in de wachtlijstconditie. De gemiddelde leeftijd was 40 jaar en de deelnemers werden random verdeeld over een wachtlijst- en behandelconditie. Metingen werden voorafgaand aan het onderzoek en aan het eind (na 5 weken) gehouden. De wachtlijstconditie kreeg na 5 weken nogmaals een meting en begon vervolgens aan de behandeling. Meetinstrumenten. Beide groepen deden tijdens de voor- en nameting de Dot Probe taak om de aandacht bias te meten en vulden de Behavioral Assessment Task (BAT) en de Focus of Attention Questionnaire (FAQ) in als maat van zelfgerichte aandacht. De Liebowitz Social Anxiety Scale (LSAS) gebruikten we om de mate van sociale angst in kaart te brengen. Resultaten. Met behulp van een repeated-measures ANOVA werd het verschil op de voor- en nameting tussen de behandel- en wachtlijstconditie, met de variabelen sociale angst, zelfgerichte aandacht en aandacht, onderzocht. In de behandelconditie werd een significant interactie effect gevonden voor tijd en conditie, de sociale angst daalde in deze conditie. Maar uit een pairwise comparison bleek dat er geen significant effect was op de nameting tussen de condities. De sociale angst is dus niet significant verminderd in de behandelconditie ten op-
Effect van gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht en Aandachtbias.
zichte van de wachtlijstconditie. Sociale angst en zelfgerichte aandacht correleerde positief, hieruit blijkt dat naarmate de sociale angst vermindert, de zelfgerichte aandacht ook afneemt. Conclusie. De lage power is een van de belangrijkste beperkingen van dit onderzoek; een hogere power had mogelijk meer overtuigende resultaten opgeleverd. De beoogde power is niet bereikt omdat de looptijd van de studie uitliep, daarom betreft dit een voorlopige rapportage. Toch zijn enkele belangrijke trends zichtbaar; er is een vermindering in sociale angst en zelfgerichte aandacht op de voor- en nameting van de behandelconditie. Waarschijnlijk heeft de gedragsbehandeling een verlagend effect op sociale angst en zelfgerichte aandacht.
Keywords: sociale angststoornis; zelfgerichte aandacht; aandachtbias; gedragsbehandeling.
4
Effect van gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht en Aandachtbias.
5
Summary Background. People with a social anxiety disorder experience an elevated self-focused attention and pay more attention to anxiety-related stimuli when compared to low-anxious people. These individuals experience a high level of anxiety in social situations and this has a significant impact on the quality of life. Purpose. In the present study we investigated whether a behavioral treatment decreased social anxiety, self-focused attention and attentional bias in social anxious individuals. Participants, procedure and design. Through the website of the study, socially anxious people could apply. In total, 22 people participated in this study; 14 in the treatment condition (in vivo and virtual reality) and 8 in the waiting list condition. The average age was 40 years and the participants were randomly divided into a waiting list- and treatment condition. Measuring instruments. Both groups performed the Dot Probe task to measure attentional bias on a pre-test and post-test (after 5 weeks) and after the Behavioral Assessment Task (BAT) they were asked to fill in the Focus of Attention Questionnaire (FAQ) to measure the selffocused attention. The Liebowitz Social Anxiety Scale (LSAS) was used to measure the degree of social anxiety. Results. To investigate whether there was a difference in the pre- and posttest between the treatment- and waiting list condition, a repeated measures ANOVA was conducted with the variables social anxiety, self-focused attention and attentional bias. The results showed a significant effect for time and condition in the treatment condition; social anxiety decreased in this condition. However, a pairwise comparison showed no significant effect on the posttest between the conditions, so it cannot be concluded that the effect is due to the behavioral therapy provided. The social anxiety is not significantly reduced in the treatment condition compared to the waiting condition. A significant positive correlation was found between
Effect van gedragstherapie op Sociale Angst, Zelfgerichte Aandacht en Aandachtbias.
6
social anxiety and self-focused attention. This shows that as social anxiety reduces, selffocused attention also decreases. Conclusion. The low power is one of the major limitations of the present study; higher power would likely have led to more convincing results. The target power is not reached because the duration of the study eventuated, therefore this is a preliminary report. However, the analyses show some important trends; there is a diminution in social anxiety and self-focused attention on the pre-and post-test of the treatment condition. Probably, the behavioral treatment has a reducing effect on social anxiety and self-focused attention.
Keywords: social anxiety; self-focused attention; attentional bias; behaviour therapy
