Dr. Happiness Day
Open Universiteit
www.ou.nl
Dr. Happiness Day
zaterdag 5 juni 12.30-17.00 uur
Open Universiteit Studiecentrum Groningen Oude Boteringestraat 24 Groningen
2
Introductie Dr. Happiness Day Wat is geluk? In hoeverre hebben we invloed op ons eigen geluk? Wat maakt dan gelukkig? Dit zijn slechts een aantal vragen over geluk en gelukkig zijn die bij de stroming Gelukspsychologie aan bod komen. Tijdens de Dr. Happiness Day van de Open Universiteit in de regio Noord Nederland zullen op zaterdag 5 juni een aantal thema’s uit de Gelukspsychologie nader bekeken worden en toegepast worden op het dagelijks leven en hedendaagse gebeurtenissen. Dit doen we in de vorm van lezingen en een aantal workshops waarin vanuit verschillende invalshoeken het thema Geluk behandeld zal worden. Er zijn vele factoren die van invloed kunnen zijn op de mate van geluk die we ervaren en tevens zijn er vele manieren waarop we zelf invloed kunnen uitoefenen op ons geluk. De psychologie heeft veel te zeggen over geluk, hoe mensen gelukkig zouden kunnen worden en ook vooral waarom het toch zo vaak niet lukt gelukkig te zijn of te blijven. De positieve psychologie houdt zich special bezig met ons subjectief welbevinden en alle factoren die daar op van invloed kunnen zijn. Een van die dingen waarvan is aangetoond dat het gelukkig maakt is studeren. Bevlogenheid in studie en werk draagt positief bij aan onze kwaliteit van leven. Door het studeren aan de Open Universiteit bent u dus al op de goede weg naar geluk! Geluk zelf in de hand hebben (of in elk geval het geluk een handje proberen te helpen) is iets dat in een aantal van onze workshops aan bod zal komen. De workshop Gelukopstellingen bijvoorbeeld, geeft u vanuit de benadering van systeemopstel lingen een aantal handvaten waarmee u zelf kunt ondervinden wat u en/of een ander gelukkig zou maken. Soms is de minder directe aanpak meer van toepassing en kan de manier waarop u in het leven staat er voor zorgen dat u zich gelukkiger zult voelen, of in elk geval minder ongelukkig. Een van deze manieren komt aan bod in de workshop Mindfulness, waarin getracht zal worden uw visie op de wereld en hoe u met dingen omgaat te veranderen, zodat u meer ontspannen, bewuster en hopelijk gelukkiger door het leven zult gaan.
3
Een van de belangrijkste factoren in ons leven die ons geluk beïnvloeden zijn onze relaties met anderen. Mensen die met anderen goede relaties weten te onderhouden voelen zich gelukkiger en minder eenzaam. We weten echter allemaal dat het niet altijd eenvoudig is persoonlijke relaties goed te houden en daarom is een goede communicatie met uw naasten van belang. De workshop Gesprekstechnieken voor Gelukkige Relaties helpt u te zorgen dat door een goede communicatie uw relaties goed blijven en u gelukkig. Er zijn ook minder wetenschappelijke, maar daarom niet minder belangrijke, manieren om ons gelukkig te doen voelen. Een van de dingen waar bijna iedereen zich beter door voelt is door het eten van chocolade. Daarom bieden we u ook een workshop Chocolade proeverij, waarbij u letterlijk het geluk kunt proeven. Tenslotte is ontspanning een belangrijke voorwaarde voor geluk. Daarom zijn er in de pauzes een aantal Shiatsu masseurs aanwezig die u zullen verwennen met een korte stoelmassage. En om het geheel af te ronden volgt er nog een borrel, want ook lekker eten en drinken kan bijdrage aan ons geluk. Kortom, de Dr. Happiness Day biedt een afwisselend aanbod rond het thema geluk, waarbij we hopen dat u, OU alumni, OU collega’s en oud collega’s en natuurlijk vooral studenten Psychologie van de regio Noord Nederland, een fijne en leerzame dag zult hebben die u hopelijk iets gelukkiger afsluit dan u hem begon.
Met vriendelijke groeten van het Dr. Happiness team: Hinke Groothof, Mark Hommes, Natascha de Hoog, en Caroline Visser. Faculteit Psychologie, Studiecentra Emmen, Groningen en Leeuwarden van de Open Universiteit.
4
Programma Dr. Happiness Day 12.30-13.00
Ontvangst met koffie & thee
13.00-13.05
Welkom door Caroline Visser, Hoofd Studiecentra Noord Nederland
13.05-14.00
Plenaire lezing Psychologie & Geluk dr. Mark Hommes en dr. Natascha de Hoog, Universitair docenten psychologie, Studiecentrum Groningen
14.00-14.30
Pauze en massageronde 1
14.30-15.15
Workshop ronde 1
15.15-15.30
Pauze en massageronde 2
15.30-16.15
Workshop ronde 2
16.15-17.00
Afsluitende borrel en massageronde 3
Workshops 1 Mindfulness door drs. Sietske de Haan, Mindfulness en communicatietrainer, Sense aandachttraining 2 Gelukopstellingen door drs. Wim Jurg, Universitair docent Managementwetenschappen, Studiecentrum Groningen 3 Gesprekstechnieken voor gelukkige relaties door dr. Hinke Groothof, Universitair docent psychologie, Studiecentrum Groningen 4 Chocolade proeverij door medewerkers van Studiecentrum Groningen
5
6
Lezing Psychologie & Geluk dr. Mark Hommes en dr. Natascha de Hoog Universitair docenten psychologie, SC Groningen
Psychologie is van oudsher sterk gericht op het ontdekken en behandelen van dingen die mis gaan in het psychisch functio neren van de mens. Als tegenbeweging daarop zien we het laatste decennium de opkomst van de positieve psychologie (ook wel de gelukspsychologie genoemd). Deze stroming, opgericht door Martin Seligman en Mihali Csikszentmihalyi, ziet zichzelf als een uitbreiding op de bestaande psychologie richt zich vooral op de vraag: wat maakt nu dat het goed gaat met mensen? Via wetenschappelijk onderzoek probeert de positieve psychologie meer te weten te komen over positieve ervaringen die mensen kunnen hebben (zoals geluk, tevredenheid, welbevinden, hoop en liefde) en positieve eigenschappen (zoals vitaliteit, doorzettingsvermogen, veerkracht en wijsheid). Tijdens deze lezing geven wij een beeld van de stand van zaken van dit onderzoek. Wat kunnen we als psychologen inmiddels zeggen over het ontstaan van geluk? Wat is geluk eigenlijk? Kun je het meten? Is het te beïnvloeden en zo ja hoe? Wat is de invloed van externe factoren zoals geld of leefomstandigheden? Wat is de invloed van iemands persoonlijkheid op diens geluk? Wat is de invloed van verwachtingen of van relaties?
dr. Mark Hommes
dr. Natascha de Hoog
Ook gaan we in op verschillende toepassingsgebieden van de gelukspsychologie. Hoe zit het bijvoorbeeld met geluk op het werk? Wat maakt mensen tevreden of zelfs bevlogen in hun werk? Of in de gezondheidszorg: wat bepaalt het geluk of ongeluk van mensen wanneer ze getroffen worden door ziekte? Wat maakt mensen veerkrachtig in zo’n situatie of wat maakt dat ze het hoofd laten zakken? En hoe zit het met mensen met psychische ziekten?
7
Een heleboel grote vragen waarbij de sluitende antwoorden uiteraard vaak niet zijn te geven maar waarin de wetenschap de laatste jaren wel veel vooruitgang heeft geboekt. Of is die vooruitgang slechts zeer relatief en hebben we hier te maken met een opgeklopte eenzijdige benadering? Wat zeggen de critici hierover en wat vindt u zelf? Kortom, psychologie en geluk gaan de laatste jaren hand in hand. Inzicht in bevindingen van de positieve psychologie kunnen een mogelijk een belangrijke bijdrage leven tot ons dagelijks geluk. Met deze lezing hopen wij bij te dragen aan uw inzicht en beeld vorming op dit gebied. Voor verdere informatie zie de leeswijzer op blz. 23.
8
Workshop Mindfulness drs. Sietske de Haan, Mindfulness en communicatietrainer, Sense aandachttraining
Mindfulness is in, het is bijna een hype te noemen. De beoefening is echter al duizenden jaren oud en vraagt discipline. Mindfulness stamt uit het Boeddhisme, waar de kernboodschap is: erkennen van levensstress en het ontwikkelen van de capaciteit in onszelf waardoor we los van de situatie, meer innerlijke vrede en geluk kunnen ervaren. Iedereen kan ziek worden, we verliezen dierbare mensen in ons leven, maar ook relatief kleine dingen kunnen ons doen lijden: bijv. het regent net die dag dat we eindelijk vrij hebben. We krijgen niet altijd wat we willen of we krijgen het wel en het gaat weer weg. Dit is onvermijdelijk, maar (een deel van) het lijden er aan is wel te voorkomen.
drs. Sietske de Haan
Mindfulness leert ons open en in mildheid aanwezig te blijven bij wat zich ook maar voordoet, zonder te oordelen. Zo leren we steeds beter te onderscheiden hoe in wijsheid om te gaan met een leven dat altijd in beweging is. We kunnen daardoor keuzes maken die op de lange termijn meer geluk en rust brengen. In deze workshop maakt u kennis met een aantal oefeningen voor het ontwikkelen van Mindfulness en krijgt u handvaten aangereikt voor uw dagelijks leven en werk. We verkennen: Waar schiet je gemakkelijk in onbewust en automatisch reageren? Wat levert het me op als ik preciezer en bewuster waarneem en minder automatisch leef en werk? Voor verdere informatie sense-aandachttraining.nl
9
Workshop Gelukopstellingen drs. Wim Jurg, Universitair docent managementwetenschappen, SC Groningen
Ons menselijk brein verwerkt 99% van de ontvangen informatie uit de omgeving onbewust. Voor beslissingen die bijdragen aan ons geluk en dat van onze omgeving kan het helpen als we ons meer bewust worden van deze onbewust opgeslagen informatie. Een gelukopstelling is een dialoog met jezelf die duidelijk kan maken waarom je - onbewust weet dat - overwogen beslissingen wel of niet gaan bijdragen aan het geluk van jezelf en je omgeving. drs. Wim Jurg
Onderzoek heeft uitgewezen dat de methodiek mensen in korte tijd helpt alleen of samen met anderen een heldere visie te ontwikkelen rond het geluk van henzelf en de mensen om hen heen. Voor verdere informatie zie Gelukopstellingen.nl en de cursussen Ondernemen & Managen en Organisatie & Management op blz. 20.
10
Workshop Gesprekstechnieken voor gelukkige relaties dr. Hinke Groothof, Universitair docent psychologie, SC Groningen
Wordt u daar ook zo gelukkig van; dat een ander u werkelijk begrijpt? Van een verhelderend gesprek met uw partner? Dat uw kinderen vrolijk doen wat u van ze vraagt? Elkaar goed begrijpen valt niet mee. Dat geldt zowel binnen professionele settings, maar misschien nog wel meer in gesprekken met degenen die u het meeste na zijn. Er kan snel een kink in de communicatiekabel optreden, omdat de boodschap die uitgezonden wordt niet helder is of niet goed wordt ontvangen. dr. Hinke Groothof
Binnen de psychologie zijn verschillende, ogenschijnlijk simpele, gesprekstechnieken ontwikkeld die kunnen helpen uzelf zo helder mogelijk uit te drukken en de ander zo goed mogelijk te begrijpen. Deze middag gaan we daar mee aan de slag. We zullen zien dat luisteren meer inhoudt dan je mond houden als de ander praat, en dat kritiek geven iets anders is dan je eigen ongenoegen spuien. In de workshop staan verschillende algemene gesprekstechnieken centraal die u kunnen helpen uw relaties gelukkiger te maken. Verbaas uw vrienden, uw partner of uw kinderen bij thuiskomst met uw effectieve communicatie, maar misschien nog wel het meest uzelf! Voor verdere informatie zie cursus Gespreksvoering en Klinische Gespreksvoering op blz. 19.
11
12
Workshop Chocolade proeverij Medewerkers Studiecentrum Groningen
Een vaak gehoorde uitspraak is dat mensen gelukkig of zelfs euforisch worden van het eten van chocolade. Is dit nu echt zo dat we ons happy gaan voelen door het eten van chocolade? Is er enige wetenschappelijke basis voor of maken we ons zelf maar wat wijs? En als we ons dan echt zo goed gaan voelen door chocolade, maakt het dan nog iets uit wat voor chocola we eten? Dit zijn een aantal van de vragen omtrent chocolade en geluk die in de workshop Chocolade proeverij aan bod zullen komen en hopelijk worden ze ook beantwoord. In levende lijve kunt u ondervinden wat verschillende soorten chocolade met u en uw gemoedstoestand doen of weigeren te doen.
13
Stoelshiatsu Geluk is een gevoel dat iedereen herkent als het zich manifesteert. Maar in welke vorm en waardoor het wordt veroorzaakt is telkens weer anders. Groot, klein, waarneembaar, onpeilbaar of alles tegelijk. Maar waar kunnen we in onszelf de bron van geluk vinden? Voor de traditionele Chinese geneeskunst is dat heel duidelijk. Het ligt precies vijf vingerbreedtes onder onze navel. Het centrum van ons gevoelsleven en levenskracht. De levensenergie circuleert in ons lijf door met elkaar verbonden energiebanen. Deze energiebanen zijn op hun beurt weer verbonden met bepaalde organen, fysiologische functies en mentale processen. Soms stagneert de energie in de energiebanen en vormen zich blokkades, waardoor fysieke en of mentale/psychische klachten kunnen ontstaan. Bij Shiatsu wordt met duimen, handpalmen, vingers en onderarmen druk uitgeoefend op bepaalde punten op de energiebanen waardoor het natuurlijk zelfgenezend vermogen wordt geactiveerd en na verloop van tijd de energiestroom weer kan worden geharmoniseerd. Stoelshiatsu is een laagdrempelige Shiatsu behandelvorm, waarbij je in een gemakkelijke houding, op een speciaal daarvoor ontworpen stoel, in korte tijd en met je kleren aan, kunt ontspannen en verkwikkende energie kunt opdoen. In een klein half uur worden drukpunten op verschillende meridianen (de energiebanen), je rug, schouders, nek, armen, handen en hoofd behandeld, in een goed op elkaar afgestemde volgorde. Vandaag kunt u zichzelf tijdens de pauzes laten trakteren op een korte 5 minuten-beleving stoelshiatsu.
14
Aanwezige stoelshiatsu masseurs: Elly Andringa, Pedicure en Manuele Praktijk, Hardegarijp (Pedicure-manuelepraktijk.nl) Richwald Feenstra, Yndruk Stoelshiatsu, Leeuwarden (Yndruk.nl) Ingrid Halfhide, Thuja massages, Leeuwarden (Thujamassages.nl) Deborah Tienstra, Yndruk Stoelshiatsu, Leeuwarden (Yndruk.nl) Yarick Westein, Therapeutische Massagepraktijk Yarick Westein, Groningen (Yarickwestein.nl) Carla Winkelman, Massagepraktijk Carla Winkelman, Thesinge (Carlawinkelman.nl)
15
Relevante cursussen Meer weten over geluk en de rol van de psychologie hierin? De Open Universiteit biedt diverse cursussen aan waarin direct of indirect geluk of gelukkig worden aan de orde komt. Dit zijn o.a. de cursussen Inleiding in de Psychologie, Gespreksvoering en Klinische Gesprekvoering, Ondernemen & Managen, Organisatie & Management en Inleiding in Conflicthantering en Mediation. Hieronder worden de cursussen kort beschreven. Meer informatie vindt u op www.ou.nl.
16
Inleiding in de Psychologie Faculteit Psychologie Cursus Code: S48112 Ingangseisen: voor iedereen toegankelijk Wat is psychologie? Dat is de centrale vraag in deze cursus. Het antwoord daarop is niet eenvoudig. Maar, in het algemeen richt de psychologie zich op bestudering van cognitieve en motivationele functies, en gedragsvariabelen die mens en dier vertonen in verhouding tot zichzelf en hun fysieke en sociale omgeving. In de praktijk betekent dit dat een psycholoog voornamelijk bezig is met het verklaren van gedrag, gevoelens en gedachten. Om dergelijke zaken op een verantwoorde manier te kunnen verklaren moet u over bepaalde psychologische basiskennis beschikken. Het voornaamste doel van deze cursus is om u die basiskennis bij te brengen. Zo leert u onder andere over de biologische grondslagen van de psychologie: wat is de invloed van de evolutie op ons gedrag? Hoe werkt de chemische huishouding van onze hersenen? Het antwoord op dergelijke vragen biedt u bijvoorbeeld inzicht in drijfveren en emoties van de mens, maar ook in de werking van bepaalde medicijnen en drugs. Vele vormen van gedrag komen ook tot stand door leerprocessen. Vaardigheden zoals het spreken van taal of fietsen, maar ook zaken als de voorkeur of afkeer van voedsel zijn veelal aangeleerd.
17
Ook leert u hoe mensen de wereld waarnemen, hoe zij informatie over de wereld onthouden en gebruiken om te redeneren, te beslissen en problemen op te lossen. En, natuurlijk leert u hoe menselijk gedrag verandert gedurende de levensloop. Een baby verschilt radicaal van een volwassene, zowel qua vaardigheden als persoonlijkheid. Tot slot mag het duidelijk zijn dat gedrag niet in isolatie plaatsvindt. Het individu staat niet op zichzelf, maar in een sociale en culturele context. Mensen reageren anders wanneer ze in een groep zijn dan wanneer ze alleen zijn en menselijk gedrag verschilt van situatie tot situatie. Sociale invloeden zorgen er bijvoorbeeld voor dat mensen in verschillende culturen en subculturen afwijkende manieren leren om met elkaar om te gaan, met allerlei misverstanden tot gevolg.
18
Gespreksvoering en Klinische Gespreksvoering Faculteit Psychologie Cursus Code: S16212 en S61321 Ingangseisen: voor deze cursussen gelden ingangseisen ‘Met die vent valt niet te praten!’, ‘Ach, uit dat mens is toch geen zinnig woord te krijgen.’ Zegt of denkt u dat ook wel eens over mensen in uw omgeving? Personen met wie u, of u het wilt of niet, wel moet praten? Collega’s bijvoorbeeld, of opdrachtgevers, of ondergeschikten? Dan kent u waarschijnlijk ook het gevoel van diepe frustratie wanneer zo’n gesprek niet loopt. Mogelijk hebt u ervaring met ernstiger gevolgen van slechte communicatie: verkeerd begrepen opdrachten, langs elkaar heen werken, ruzie en uiteindelijk een verziekte werksfeer. Er is bijna geen beroep te bedenken waarin het voeren van gesprekken geen essentiële rol speelt. Sterker nog, de kwaliteit van uw werk hangt in belangrijke mate af van de wijze waarop u gesprekken voert. Vandaar deze uitermate toepassingsgerichte cursus, waarmee u de kwaliteit van de door u gevoerde gesprekken aanmerkelijk kunt verhogen.
Het gesprek is tevens één van de belangrijkste instrumenten bij psychologische begeleiding en hulpverlening. De cursus Klinische gespreksvoering bouwt voort op de algemene basis gespreksvaardigheden (behandeld in de cursus Gespreksvoering). U leert hoe u deze gespreksvaardigheden kunt gebruiken bij het begeleiden van mensen met persoonlijke problemen. Onderwerpen die tijdens de cursus aan bod komen zijn bijvoorbeeld: hoe nuanceer ik iemands kijk op het eigen probleem, hoe confronteer ik iemand met tegenstrijdigheden in diens verhaal of gedrag?
19
Ondernemen & managen en Organisatie en management Faculteit Managementwetenschap Cursus Code: B02112 en B13121 Ingangseisen: voor iedereen toegankelijk Het inrichten, herinrichten en besturen van organisaties is vrijwel zonder uitzondering een complexe aangelegenheid. Hierbij spelen veel met elkaar samenhangende factoren een rol waarbij rekening gehouden dient te worden. U krijgt een eerste indruk van de processen die nodig zijn om een organisatie te laten functioneren. De kracht van een moderne organisatie zit in het benutten van de beschikbare menselijke creativiteit. Organisaties zijn op te vatten als een samenspel van geordende werkprocessen. De inzet van individuen en groepen in deze werkprocessen moet gestuurd en gericht worden op de verwezenlijking van de organisatiedoelstellingen. Marketing is een manier van denken over en kijken naar de omgeving van organisaties: marketing stelt de klant centraal. Ook voor organisaties die diensten voortbrengen, is het steeds belangrijker te beschikken over een duidelijke marketingstrategie. Intern moeten bedrijfsvoering en marketing zo goed mogelijk op elkaar afgestemd worden. Extern heeft men te maken met een snel veranderende omgeving. U zult zien dat we bij dienstenmarketing een drietal marketingtaken onderscheiden die kort samengevat neerkomen op ‘het doen van een belofte’, ‘het mogelijk maken van een belofte’ en ‘het waarmaken van een belofte’.
20
Waarom zien fast-food restaurants er overal op de wereld hetzelfde uit? Waarom is de sociale dienst in Maastricht anders georganiseerd dan die in Alkmaar? Waarom werken de medewerkers van de ene autofabriek in kleine teams aan één auto en staan die in de andere fabriek aan de lopende band? De cursus Organisatie en management biedt inzicht in organisaties, én in mogelijkheden deze te veranderen. De huidige theorie benadert organisaties vanuit het structuurdenken, het sociaal-psychologische denken, en in hun historische context. Er worden basisbegrippen behandeld ten aanzien van het verschijnsel ‘organisatie’ en de aard van de organisatiekunde als vak, taakverdeling en coördinatie, bevoegdheden, informatiestromen en procedures van besluitvorming, individu en organisatie, management en managers. Verschillen in prestaties tussen ondernemingen of instellingen zijn voor een groot deel te herleiden tot verschillen in organisatie.
21
Inleiding in Conflicthantering en Mediation Faculteit Psychologie Cursus Code: S28311 Ingangseisen: voor deze cursus gelden ingangseisen Waar mensen samen werken, kunnen conflicten ontstaan. Deze kunnen de dagelijkse gang van zaken ernstig verstoren. Indien conflicten niet adequaat worden aangepakt, kan dit nadelige gevolgen hebben voor de betrokken mensen, de groep waartoe zij behoren of zelfs de bredere organisatie. Niet alle conflicten zijn echter nadelig voor de organisatie. Meningsverschillen binnen groepen leiden soms tot meer creatieve en kwalitatief betere oplossingen voor problemen. De nadruk in de cursus Interventies in groepen: conflicthantering en mediation ligt op het zich eigen maken van vaardigheden op het gebied van conflicthantering. Daartoe wordt een geleidelijke overgang gemaakt van conflicthantering als een persoonlijke stijl naar conflicthantering als methode bij een derdepartij-interventie. In de eerste plaats leert de student conflictsituaties herkennen en analyseren. Vervolgens wordt de student gevraagd de eigen manier van omgaan met (persoonlijke) conflicten kritisch te analyseren. Door middel van zelf-scoring krijgt men feedback over de eigen stijl van conflicthantering. Ook wordt het duidelijk dat verschillende situaties vragen om een verschillende aanpak. Tot slot bestuderen de studenten verschillende methoden van conflicthantering. Men treedt nu buiten het conflict en kruipt in de rol van de derde partij. Welke alternatieven heeft men als men als derde partij bij een conflict betrokken wordt?
22
Leeswijzer Meer weten over de onderwerpen die vandaag aan bod zijn gekomen? Hieronder vindt u een selectie van (populair) wetenschappelijke boeken over geluk. Argyle, M. (2001). The psychology of Happiness. New York, NY: Routledge. Diener, E., Lucas, R., & Biswas-Diener, R. (2008). Happiness: Unlocking the mysteries of psychological wealth. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons Ltd. Dijkstra, P. (2004). Geluk. Utrecht: Het Spectrum. Dijkstra, P. & Barelds, D. (2008). Verhoog je relatie-IQ. Utrecht: Het Spectrum. Gilbert, D. (2009). Stuiten op geluk. Amsterdam: Bert Bakker. Hanh, T.N. (2006). Understanding our mind. Berkeley, CA: Parallax Press. Kabat-Zinn, M. & Kabat-Zinn, J. Met kinderen groeien. Rotterdam: Asoka. Prein, H. (2001). Trainingsboek conflicthantering en mediation. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Seligman, M. E. P. (2002). Authentic Happiness: Using the new positive psycho- logy to realize your potential for lasting fulfillment. Riverside, NJ: Simon & Schuster. Van der Molen, H. T., & Kluijtmans, F. (2005). Gespreksvoering: Basisvaardigheden en gespreksmodellen. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff.
23
Open Universiteit www.ou.nl
www.ou.nl/groningen www.ou.nl/leeuwarden www.ou.nl/emmen www.ou.nl/psychologie
5710146
