FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE Vakgroep Nederlandse Taalkunde Academiejaar 2011-2012
TAALGEBRUIK IN RECLAME Over tussentaal, standaardtaal en code-switching in Vlaamse radiospots
Verhandeling voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de taal-en letterkunde Nederlands - Frans, door Evelien Yde
Promotor: Prof. Dr. Johan De Caluwe
FACULTEIT LETTEREN EN WIJSBEGEERTE Vakgroep Nederlandse Taalkunde Academiejaar 2011-2012
TAALGEBRUIK IN RECLAME Over tussentaal, standaardtaal en code-switching in Vlaamse radiospots
Verhandeling voorgelegd tot het behalen van de graad van Master in de taal-en letterkunde Nederlands - Frans, door Evelien Yde
Promotor: Prof. Dr. Johan De Caluwe
VOORWOORD Een scriptie schrijven, loopt niet altijd van een leien dakje. Het is een werk dat heel wat inspanningen vraagt, maar aan het einde van de rit een grote voldoening geeft. Zonder de nodige steun, was deze scriptie niet tot stand gekomen. Ik wil dan ook van deze gelegenheid gebruik maken om enkele bijzondere mensen te bedanken. Allereerst wil ik mijn promotor professor De Caluwe bedanken voor de uitstekende begeleiding. Ik kon altijd bij hem terecht en geen enkele vraag was hem teveel. Daarnaast richt ik ook een woordje van dank tot de mensen van de VAR, Irja Claes en Stephan Vanderyken. Zij hebben me toegang verleend tot hun uitgebreide archief. Zonder hen had ik nooit het nodige materiaal kunnen verzamelen. Vervolgens mogen ook mijn ouders niet aan het lijstje ontbreken. Op de momenten dat ik wat aan het ‘slabakken’ was, zorgden ze voor de nodige ontspanning, of motiveerden ze me om verder te schrijven. Ook mijn zus Liesbeth wil ik bedanken voor het nodige ‘scriptievoedsel’. Dankzij de cupcakes, taartjes en andere lekkere tussendoortjes had ik genoeg krachtvoer om door te zetten. Een speciale dankjewel verdienen ook Pieter de Dier en Melissa Vercauteren, twee medestudenten die perfect begrepen welke kopzorgen een masterproef soms met zich meebrengt. Tot slot wil ik ook mijn vriend Mathias bedanken voor de tijd die hij spendeerde aan allerlei prutswerkjes zoals de lay-out in orde brengen en lijstjes maken. Bovendien toonde hij oprecht interesse in mijn onderzoek en bracht hij mij soms op nieuwe ideeën. Aan al deze mensen: een dikke merci!!
Evelien Yde
INHOUDSOPGAVE INLEIDING ..........................................................................................................................1 HOOFDSTUK 1: RADIORECLAME EN TAAL IN VLAANDEREN .............................3 0.
Inleiding .........................................................................................................................3
1.
Taal in Vlaanderen ........................................................................................................3 1.1.
Historisch overzicht: De Vlaamse taalsituatie in de 19e en de 20e eeuw ...............3
1.2.
De huidige Vlaamse taalsituatie .............................................................................5
1.2.1. Het Vlaamse taalcontinuüm ..................................................................................................... 5 1.2.2. Tussentaal................................................................................................................................ 5 1.2.2.1. Definitie tussentaal .............................................................................................................. 5 1.2.2.2. Ontstaan en succes van tussentaal ........................................................................................ 6 1.2.2.3. Opinies over tussentaal ........................................................................................................ 8
2.
Reclame en radio ......................................................................................................... 10 2.1.
Reclame, marketing en communicatie ................................................................. 10
2.2.
Het massamedium radio en radioreclame ........................................................... 11
2.2.1. Het medium radio .................................................................................................................. 11 2.2.1.1. Groot bereik ...................................................................................................................... 11 2.2.1.2. Doelgericht........................................................................................................................ 12 2.2.1.3. Auditief en creatief ............................................................................................................ 12 2.2.2. Algemene kenmerken van radiospots ..................................................................................... 12 2.2.3. Het radiolandschap in Vlaanderen .......................................................................................... 13
HOOFDSTUK 2: METHODOLOGIE ..............................................................................15 0.
Inleiding ....................................................................................................................... 15
1.
Keuze voor radiospots ................................................................................................. 15
2.
Samenstelling van het corpus ...................................................................................... 16 2.1.
Bronmateriaal....................................................................................................... 16
2.1.1. 2.1.2.
2.2.
De Vlaamse Audiovisuele Regie (VAR) ................................................................................. 16 Beperkingen en voordelen van het corpus ............................................................................... 17
Selectie van het materiaal ..................................................................................... 18
2.2.1. Startsituatie............................................................................................................................ 18 2.2.2. Opschoning van het corpus .................................................................................................... 18 2.2.2.1. Te korte duur ..................................................................................................................... 18 2.2.2.2. Muzikaal ........................................................................................................................... 18 2.2.2.3. Gelijkaardige commercials................................................................................................. 19 2.2.2.4. Ingekorte versies................................................................................................................ 19 2.2.2.5. Anderstalige reclamespots ................................................................................................. 19
2.3.
Indeling van de reclamespots ...............................................................................19
2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.3.4.
Monoloog of dialoog.............................................................................................................. 19 Acht verschillende categorieën ............................................................................................... 20 Samenvatting materiaal .......................................................................................................... 22 Transcripties .......................................................................................................................... 23
3.
Beschrijving van de reclamespots ...............................................................................23
4.
Het taalgebruik ............................................................................................................ 24 4.1.
Standaardtaal en tussentaal .................................................................................25
4.1.1. 4.1.2.
4.2.
Standaardtaal ......................................................................................................................... 25 Tussentaal.............................................................................................................................. 25
Analyse van het taalgebruik .................................................................................26
4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.2.4.
Tussentaalkenmerken ............................................................................................................. 26 Tussentaalindex ..................................................................................................................... 26 Beoordeling taalgebruik stemmen .......................................................................................... 28 Code-switching...................................................................................................................... 30
HOOFDSTUK 3: RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK ......................................... 31 0.
Inleiding ....................................................................................................................... 31
1.
Dialect in radiospots .................................................................................................... 31
2.
Tussentaalkenmerken in het corpus ...........................................................................32 2.1.
Fonologische kenmerken ...................................................................................... 32
2.1.1. T-deletie ................................................................................................................................ 33 2.1.2. Procope van de h.................................................................................................................... 34 2.1.3. Overige fonologische tussentaalkenmerken ............................................................................ 34 2.1.3.1. Progressieve en regressieve assimilatie............................................................................... 34 2.1.3.2. Der .................................................................................................................................... 35 2.1.3.3. Reductie maar tot ma......................................................................................................... 35
2.2.
Morfologische kenmerken .................................................................................... 35
2.2.1. Tussentalig gebruik persoonlijke voornaamwoorden ............................................................... 36 2.2.1.1. Ge/gij-systeem ................................................................................................................... 36 2.2.1.2. Clitische vormen van het persoonlijk voornaamwoord ........................................................ 37 2.2.1.3. Afwijkende werkwoordsvormen ........................................................................................ 37 2.2.2. Adnominale flexie ................................................................................................................. 38 2.2.2.1. Afwijkende verbuiging lidwoorden .................................................................................... 38 2.2.2.2. Afwijkende verbuiging aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden ............................... 38 2.2.2.3. Verbuiging van de adjectieven ........................................................................................... 38 2.2.3. Diminitief op -ke, -ske of -eke ................................................................................................ 39 2.2.4. Tussentaligheid morfologische kenmerken ............................................................................. 39
2.3.
Syntactische kenmerken ....................................................................................... 39
2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.3.4. 2.3.5. 2.3.6.
2.4.
Subjectverdubbeling .............................................................................................................. 40 Het expletief of redundant dat ................................................................................................ 40 Afwijkende voegwoordconstructies ........................................................................................ 40 Lidwoord + persoonsnamen ................................................................................................... 41 De combinatie voorzetsel en voornaamwoord ......................................................................... 41 Dubbele negatie ..................................................................................................................... 41
Lexicale kenmerken.............................................................................................. 41
2.4.1. 2.4.2. 2.4.3.
Lexicale afwijkingen: onomasiologische alternatieven ............................................................ 41 Zo’n in plaats van zulk ........................................................................................................... 42 Tussenwerpsels ...................................................................................................................... 43
3.
Tussentaalgebruik in het volledige corpus ................................................................. 44 3.1.
Algemeen...............................................................................................................44
3.2.
Taalgebruik in monologen en dialogen ................................................................ 45
3.3.
Taalgebruik per categorie .................................................................................... 47
3.3.1. Tussentaalindex alle categorieën ............................................................................................ 47 3.3.2. Categorieën met het hoogste tussentaalpercentage .................................................................. 47 3.3.3. Categorieën met het laagste tussentaligheidspercentage .......................................................... 50 3.3.4. Overige categorieën ............................................................................................................... 52 3.3.4.1. Transport en lifestyle ......................................................................................................... 53 3.3.4.2. Telecom en woning ........................................................................................................... 54 3.3.5. Samenvatting taalgebruik in de verschillende categorieën ....................................................... 56
4.
Taalgebruik personages .............................................................................................. 57 4.1.
Taalgebruik bij de voice-overs .............................................................................57
4.1.1. 4.1.2. 4.1.3. 4.1.4. 4.1.5.
4.2.
Werkwijze ............................................................................................................................. 57 Algemene beschrijving .......................................................................................................... 58 Standaardtaalgebruik bij de voice-overs ................................................................................. 58 Tussentaalgebruik bij de voice-overs ...................................................................................... 60 Samenvatting taalgebruik voice-overs .................................................................................... 62
Taalgebruik bij de actanten .................................................................................62
4.2.1. Taalgebruik actanten versus voice-overs................................................................................. 62 4.2.2. Relationele situatie................................................................................................................. 63 4.2.2.1. Actant spreekt met een bekende gesprekspartner ................................................................ 64 4.2.2.2. Actant spreekt met een onbekende gesprekspartner ............................................................ 68 4.2.3. Taalgebruik actanten volgens sekse ........................................................................................ 71 4.2.3.1. Algemene beschrijving ...................................................................................................... 71 4.2.3.2. Verklaring ......................................................................................................................... 72 4.2.3.2.1. Taalgebruik mannelijke en vrouwelijke actanten........................................................... 72 4.2.3.2.2. Taalgebruik kinderen ................................................................................................... 72 4.2.4. Taalgebruik actanten volgens rol ............................................................................................ 73 4.2.5. Samenvatting taalgebruik actanten ......................................................................................... 75
5.
Code-switching in radiospots ...................................................................................... 76 5.1.
Wat is code-switching? ......................................................................................... 76
5.1.
Intratalige code-switching .................................................................................... 78
5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.1.4.
5.2.
Intertalige code-switching .................................................................................... 84
5.2.1. 5.2.2. 5.2.3.
5.3.
Situationele code-switching.................................................................................................... 78 Emotionele code-switching .................................................................................................... 80 Code-switching en humor ...................................................................................................... 82 Code-switching en slogans ..................................................................................................... 83
Code-switching tussen Nederlands en Engels ......................................................................... 85 Code-switching tussen Nederlands en Frans ........................................................................... 87 Code-switching tussen Nederlands en Spaans ......................................................................... 88
Samenvatting code-switching ...............................................................................89
CONCLUSIES .................................................................................................................... 90 BIBLIOGRAFIE ................................................................................................................93
BIJLAGEN ......................................................................................................................... 96 Bijlage 1: Overzicht radiospots per categorie Bijlage 2: Transcripties radiospots Bijlage 3: Infotabel radiospot Bijlage 4: Luistercijfers radio 2011
LIJST MET FIGUREN Figuur 1: categorieën VAR ................................................................................................... 21 Figuur 2: samenstelling van het reclamecorpus ..................................................................... 22 Figuur 3: fonologische tussentaalkenmerken ......................................................................... 33 Figuur 4: t-deletie .................................................................................................................33 Figuur 5: morfologische tussentaalkenmerken ......................................................................36 Figuur 6: lexicale afwijkingen .............................................................................................. 42 Figuur 7: tussentaalindex in het volledige corpus .................................................................. 44 Figuur 8: tussentaalindex monologen en dialogen ................................................................. 45 Figuur 9: tussentaalindex categorieën ................................................................................... 47 Figuur 10: tussentaalindexen distributie en financiën ............................................................ 48 Figuur 11: tussentaalindexen media en institutionele sector .................................................. 51 Figuur 12: tussentaalindexen transport en lifestyle ................................................................ 53 Figuur 13: tussentaalindexen telecom en woning .................................................................. 55 Figuur 14: tussentaalgebruik bij voice-overs ......................................................................... 60 Figuur 15: samenvatting taalgebruik voice-overs en actanten ................................................63 Figuur 16: taalgebruik actanten relationele situatie ............................................................... 64 Figuur 17: taalgebruik actanten bekende gesprekspartner...................................................... 65 Figuur 18: taalgebruik actanten met onbekende gesprekspartner ...........................................68 Figuur 19: taalgebruik actanten volgens sekse ......................................................................71 Figuur 20: profiel actanten .................................................................................................... 73
INLEIDING De taal in Vlaanderen heeft de afgelopen decennia een grote evolutie doorgemaakt. In de eerste helft van de vorige eeuw kende Vlaanderen nog een diglossische taalsituatie waarvan dialect enerzijds en standaardtaal anderzijds de polen vormden. De afgelopen decennia is het dialect echter stilaan verdwenen waardoor ruimte vrijkwam voor een nieuwe taalvariëteit. Deze variëteit werd tussentaal gedoopt en ligt, zoals de naam laat vermoeden, tussen dialect en standaardtaal. Tegenwoordig is ze uitgegroeid tot de informele omgangstaal in Vlaanderen. Een sturende factor bij de ontwikkelingen binnen het Vlaamse taallandschap is de rol van de media. Radio-en televisieprogramma’s oefenen immers een grote invloed uit op de hele bevolking. Denk maar aan de taalprogramma’s op radio en televisie die mensen er in de jaren ’60 wilden toe aanzetten om hun dialect in te ruilen voor standaardtaal. Ook vandaag nog hebben de media een invloed op de taal in Vlaanderen. Het taalgebruik van de VRTjournalisten wordt immers nog steeds als model beschouwd voor de hele bevolking. Bovendien heeft Ruud Hendrickx, taaladviseur bij de VRT, een taalcharter opgesteld waarin de taalnorm voor de televisie-en radioprogramma’s van de VRT uitgestippeld wordt. In dat taalcharter staat dat de VRT de norm wil zijn voor de “Belgische variant van de Nederlandse standaardtaal”, maar toch worden dialect en tussentaal niet uitgesloten (Hendrickx 1998). In bepaalde programma’s, zoals soaps, kan tussentaal wel gebruikt worden.
De talige evolutie in Vlaanderen en de invloed van media op taal gaven de aanzet tot een grondig taalkundig onderzoek van het taalgebruik in een aantal programma’s van de VRT. Zo werd onderzoek verricht naar de taalnorm die de VRT uitstippelde in haar taalcharter en welke taal er effectief gesproken werd op de VRT. Auman (2009) onderzocht bijvoorbeeld het taalgebruik in het praatprogramma de Zevende Dag. Het onderzoek van de Ridder (2007) was dan weer gericht op het taalgebruik in het fictieprogramma In De Gloria. Ook radioprogramma’s ontsnapten niet aan taalkundig onderzoek. Zo onderzocht Saey (2010) het taalgebruik van Vlaamse radiopresentatoren. Toch is er een aspect van de media dat tot nog toe buiten de schijnwerpers is gebleven, namelijk de reclamespots. Nochtans worden veel Vlamingen geconfronteerd met reclame wanneer ze naar de televisie kijken of naar de radio luisteren. Hun favoriete radio-of televisieprogramma wordt geregeld onderbroken voor reclameboodschappen. Enkel Saman (2002) en Van Gijsel (2008) hebben al onderzoek verricht naar het taalgebruik in commercials. Saman analyseerde de evolutie van het taalgebruik in de Vlaamse radiospots in 1
de periode 1991 tot 2001. Van Gijsel concentreerde zich in haar onderzoek op het taalgebruik in radiospot en televisiecommercials. Deze scriptie zal zich net als die van Saman uitsluitend concentreren op reclamespots die op de radiozenders van de VRT te horen waren. We willen hierbij onderzoeken welke taal Vlamingen te horen krijgen in radiospots. Er is specifiek gekozen voor het medium radio (en niet voor het medium televisie) omdat radio een auditief medium is. Net daarom moeten reclamemakers creatief zijn met taal en geluid om luisteraars aan te spreken. Ze kunnen immers geen gebruik maken van beelden om de consumenten te verleiden. Hierdoor worden reclamespotjes soms kleine theateropvoeringen waarin verschillende personages een rol spelen. Het rijke taalaanbod maakt het interessant om de taal die gebruikt wordt in radiospots van dichterbij te bestuderen. Tijdens de analyse onderzoeken we welke tussentaalkenmerken opduiken in radiospots, welke elementen een invloed kunnen hebben op het taalgebruik, en zullen we proberen na te gaan of het taalgebruik in reclamespots, de Vlaamse taalrealiteit weerspiegelt.
Deze scriptie is onderverdeeld in drie hoofdstukken. Vooraleer de resultaten besproken worden, zal het onderzoek naar taalgebruik in reclamespots in een breder kader geplaatst worden. In hoofdstuk 1 zal dan ook wat meer uitleg gegeven worden over de werking van radioreclame en de taaltoestand in Vlaanderen. Hierbij zal onder andere de opkomst van tussentaal behandeld worden. Daarna zal in hoofdstuk 2 de methodologie van het onderzoek uitgebreid geschetst worden. In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe het corpus samengesteld is en hoe het corpus verder onderzocht werd. In het derde en laatste hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek beschreven. Allereerst zal een overzicht gegeven worden van de tussentaalkenmerken die teruggevonden werden in het corpus. Daarna kijken we of de spotvorm en de categorie waartoe de radiospot behoort, het taalgebruik beïnvloedt. Vervolgens wordt het taalgebruik van de voice-overs en de actanten onder de loep genomen. Ten slotte zal kort nog even gekeken worden of er in radiospots, net als in de reële spreektaal in Vlaanderen, gebruik gemaakt wordt van code-switching.
2
HOOFDSTUK 1: RADIORECLAME EN TAAL IN VLAANDEREN
0. Inleiding Vooraleer de methodologie en de resultaten van het onderzoek gepresenteerd worden, is het belangrijk om wat meer uitleg te geven bij de taal en radioreclame in Vlaanderen. Maes (2009) en Driesen (1995) poneren dat radiospots spelen met taal. Aangezien in dit onderzoek het taalgebruik in Vlaamse radioreclames centraal staat, schetsen we allereerst het Vlaamse taallandschap (paragraaf 1). In paragraaf 2 zal wat meer uitleg gegeven worden over reclame. Hierbij zal in het bijzonder aandacht besteed worden aan de werking van radioreclame en de unieke positie van het medium radio. We bestuderen ook kort even de verdeling van het radiolandschap in Vlaanderen.
1. Taal in Vlaanderen Maes (2009) en Driesen (1995) stellen dat radiospots de taal van de doorsnee Vlaamse consument gebruiken. Vooraleer we de taal in radiospots verder analyseren, is het dus interessant om eerst even na te gaan welke taal er precies in Vlaanderen gesproken wordt. De taaltoestand in Vlaanderen is behoorlijk complex. Om de hedendaagse taaltoestand in Vlaanderen te begrijpen, is het nodig om een kort historisch overzicht te geven. Daarna wordt in 1.2 de huidige Vlaamse taalsituatie geschetst waarbij aandacht besteed wordt aan de opkomst van tussentaal en de controverse die tussentaal heeft veroorzaakt in taalkundig onderzoek.
1.1. Historisch overzicht: De Vlaamse taalsituatie in de 19e en de 20e eeuw Met de Belgische onafhankelijkheid wordt het Frans de officiële taal in België. Het Nederlands, dat 15 jaar voor de Belgische onafhankelijkheid nog door Willem I werd gepromoot, wordt verdrukt door het Frans. Toch wordt de roep om erkenning van de moedertaal van de Vlamingen groter. Een groep nieuwe intellectuelen heeft namelijk onder Willem I onderwijs in het Nederlands gekregen en verzetten zich tegen het Frans. In de tweede helft van de 19e eeuw ontstaat de Vlaamse Beweging die strijdt voor erkenning van 3
hun moedertaal (Janssens & Marynissen 2008:111). Ze zoeken een volwaardige Nederlandse standaardtaal die de concurrentie kan aangaan met de officiële taal, het Frans. In Vlaanderen is er echter geen uniforme standaardtaal. De moedertaal is immers een verzameling van Vlaamse dialecten. Ook het Algemeen Schoon Vlaams dat in het lager onderwijs, de kerk en de lokale besturen gebruikt werd, volstond niet om de concurrentie aan te gaan (Devos 2000: 8). Uiteindelijk kiest de Vlaamse Beweging ervoor om zich te richten op het noordelijk Nederlands. Deze Nederlandse standaardtaal is immers uitgegroeid tot een echte cultuurtaal en is sterk genoeg om naast het Frans te staan. Om het Nederlands in Vlaanderen te promoten, worden in de jaren ’50 en ‘60 ABN-acties gehouden om de kennis van de standaardtaal bij de gewone bevolking te verbeteren. Ook de media promoten de standaardtaal via ABN-gidsen, ABN-wedstrijden en ABN-krantjes (Debrabandere 2005: 30). Deze acties en de standaardisering in Vlaanderen gingen gepaard met een negatieve houding ten opzichte van de dialecten (Devos 2000: 9). De dialecten werden immers gestigmatiseerd als onfatsoenlijk en onbeschaafd. De ABN-acties bleken uiteindelijk niet echt succesvol. Debrabandere schrijft over het echec van de ABN-acties: De ABN-acties hebben de Vlamingen van hun moedertaal, hun authentieke dialect afgewend, in de hoop dat ze zich in plaats daarvan van correct Nederlands zouden bedienen. We hebben ABN aangeprezen, zonder te beseffen dat de Vlamingen geen ABN konden spreken of schrijven, omdat ze die taal onvoldoende kenden (Debrabandere 2005: 32). Vanaf 1980 wordt het streven om de Vlamingen noordelijk Nederlands bij te brengen steeds meer in vraag gesteld (De Caluwe 2000:54). Geleidelijk aan komt er meer ruimte voor Vlaamse inbreng en ontwikkelt zich een Belgische norm van het Standaardnederlands dat op enkele vlakken afwijkt van het noordelijk Nederlands. Zo worden in het Belgisch Nederlands “de gestandaardiseerde Vlaamse uitspraak en bepaalde institutionele termen en supraregionale woorden aanvaard” (Janssens&Marynissen 2008: 200).
Al deze ontwikkelingen hebben er mee voor gezorgd dat het Vlaamse taallandschap een gelaagde structuur vertoont.
4
1.2. De huidige Vlaamse taalsituatie 1.2.1. Het Vlaamse taalcontinuüm De klassieke voorstelling van het Vlaamse taallandschap is het taalcontinuüm zoals ook De Ridder (2007) in zijn onderzoek heeft uitgewerkt:
Figuur 1: het Vlaamse taallandschap (De Ridder 2007: 13) De bovenstaande figuur duidt aan dat het Vlaamse taallandschap een diaglossische vorm vertoont. Tussen de twee uiterste polen dialect en standaardtaal is er een continuüm van tussenvormen en tussenvariëteiten (Taeldeman 2008: 26). De dialecten zijn geografisch bepaalde taalvariëteiten die sinds 1960 sterk op de terugweg zijn (Van Keymeulen 2010: 5-6). Aan de andere pool bevindt zich de standaardtaal, de genormeerde en gecodificeerde taalvariëteit die gebruikt wordt in bijvoorbeeld de administratie. Tussen die twee polen bevindt zich nog de informele standaardtaal, de tussentalen en het regiolect. De informele standaardtaal leunt volgens De Ridder sterk aan bij de standaardtaal, maar toont enkele fonologische verschillen (De Ridder 2007: 13). Het regiolect, toont dan weer meer gelijkenissen met de dialecten. Het regiolect is gebonden aan een bepaalde streek, maar heeft een aantal dialectkenmerken uitgevlakt (De Caluwe 2000: 49). De term tussentalen, is moeilijker te definiëren en zal hieronder verder toegelicht worden. 1.2.2. Tussentaal 1.2.2.1.
Definitie tussentaal
Uit het onderzoek naar tussentaal is gebleken dat het moeilijk is om te vatten wat tussentaal precies is. Een sluitende, allesomvattende definitie is moeilijk te geven. Tussentaal wordt het vaakst omschreven zoals Jaspers (2001) het formuleert: “de gesproken variëteit van (sommige) Vlamingen die noch ‘Algemeen Nederlands’ kan worden genoemd, nog puur dialectisch is, maar ‘ertussenin’ ligt” (Jaspers 2001: 129). Ook De Caluwe beschouwt tussentaal als een taal tussen standaardtaal en dialect/regiolect (De Caluwe 2000: 49). De 5
benaming tussentaal is volgens Jaspers nogal misleidend. De term doet immers vermoeden dat het verwijst naar één taalvariant, maar eigenlijk moet de term tussentaal beschouwd worden als een verzamelnaam voor alle taalvariëteiten die tussen dialect/regiolect en standaardtaal liggen. Bovendien merkt Jaspers op dat: Tussentaal betrekking heeft op verschillende variëteiten die sterk of subtiel zullen verschillen in functie van woonplaats en sociale identiteit van de taalgebruiker en de stijl of het accent waarmee taalgebruikers hun tussentaal willen beladen (Jaspers 2001: 136). Tussentaal kan dus zowel regionaal als persoonlijk verschillen waardoor tussentaal dus moeilijk te definiëren is. Ook Janssens en Marynissen (2008: 196) wijzen erop dat: “tussentaal eigenlijk een verzamelnaam is voor allerlei taalvarianten en –variëteiten ergens tussen dialect en standaardtaal in”. Bij het onderzoek naar tussentaal moet dus steeds in het achterhoofd gehouden worden dat met tussentaal eigenlijk tussentalen bedoeld wordt. Net als Jaspers, Janssens & Marynissen merkt De Caluwe (2006: 19) op dat tussentaal een grote variatiebreedte kent. Enerzijds wordt tussentaal gebruikt door hoger opgeleiden die de standaardtaal beheersen, maar thuis en in de pauzes bewust tussentaal spreken (De Caluwe 2006: 16). Anderzijds is het de taal van wie standaardtaal probeert te spreken, maar het niet beheerst (De Caluwe 2006: 16) . 1.2.2.2.
Ontstaan en succes van tussentaal
In het taalkundig onderzoek naar tussentaal zijn verschillende factoren te onderscheiden die een invloed hadden op het ontstaan en toenemende gebruik van tussentaal. In wat volgt geven we kort een overzicht van die verschillende factoren. Een eerste factor is een gevolg van de ABN-acties. Zoals gezien in 1.1 werd het Standaardnederlands gepromoot en werden de dialecten gestigmatiseerd. Debrabandere (2005) en Taeldeman (2008) stellen allebei vast dat de ABN-acties de Vlamingen weinig standaardtaal hebben bijgebracht en dat ze een vijandige houding ten opzichte van de dialecten hebben gecreëerd. Volgens Debrabandere dwong “de ABN-actie ongewild tot tussentaal” (Debrabandere 2005: 31). Een tweede factor heeft te maken met de veranderende samenleving in de jaren ’60. Vlaanderen evolueert van een agrarische naar een industriële samenleving waardoor de mobiliteit toeneemt (Devos 2000: 3). Vlamingen maken grotere verplaatsingen binnen het taalgebied en de taalcontacten vergroten. Cajot (2000) meent dat dialecten niet meer gebruikt kunnen worden in bovenregionale communicatie. Ook de standaardtaal is hiervoor niet ideaal 6
omdat ze door heel wat Vlamingen als afstandelijk en zakelijk wordt aangevoeld (De Caluwe 2000: 55). Tussentaal vormt in deze situatie de ideale oplossing. Ten derde stelt De Caluwe vast dat tussentaal de moedertaal en dagelijkse omgangstaal is van heel wat Vlaamse jongeren (De Caluwe 2009: 17). Ouders voeden hun kinderen niet meer op in het dialect. De meeste ouders beheersen het AN niet volledig en gebruiken tussentaal als thuistaal (De Caluwe 2002: 54). Een vierde verklarende factor voor de opkomst van tussentaal is de Vlaamse verzelfstandiging (Goossens 2000: 6). Op cultureel, politiek en economisch gebied ging Vlaanderen een belangrijkere rol spelen. Deze Vlaamse verzelfstandiging gaat gepaard met een groter zelfbewustzijn dat een einde maakte aan de Vlaamse taalonzekerheid die de ABN-acties met zich meebracht. De Caluwe merkt op dat Vlamingen zich vroeger nog lieten “culpabiliseren met betrekking tot hun gebrekkige beheersing van de standaardtaal, maar dat ze nu onbeschroomd tussentaal gebruiken waar en wanneer zij dat willen” (De Caluwe 2000: 55). Tot slot speelt ook de “democratisering en informalisering van de omgangsvormen en van de media” een rol (De Caluwe 200: 55). Op de televisie en de radio komen meer gewone mensen aan bod die hun eigen tussentaal spreken. Bovendien ontstaan er soaps waarin geprobeerd wordt om de thuistaal van de kijkers na te bootsen. Minder gewone mensen zoals politici gebruiken tussentaal om aan populariteit te winnen (De Caluwe 2000: 55). Tussentaal krijgt dus ook een plaats binnen de verschillende media. Dit is duidelijk te zien in het taalbeleid van de VRT: Dialect en tussentaal zijn geenszins uitgesloten, maar ze kunnen alleen worden gebruikt in programma's waarin ze functioneel zijn, met name in fictie en in uitzendingen over streekcultuur. In soaps, feuilletons en comedyseries van eigen bodem mag dialect en tussentaal te horen zijn. Als er personages uit een bepaald milieu opgevoerd worden, mogen ze klinken zoals die mensen spreken. Het komt de geloofwaardigheid van de personages alleen maar ten goede. …Als de VRT-fictieprogramma's een spiegel van de maatschappij willen zijn, moet ook het taalgebruik in al zijn registers en varianten te horen zijn (Hendrickx 1998). Onder bepaalde voorwaarden wordt tussentaal dus toegelaten op de radio en televisie. Dit was in de jaren ’60, de jaren van de ABN-acties, onwaarschijnlijk. Toen was er enkel Algemeen
7
Nederlands te horen en was er geen plaats voor dialect of tussentaal. De gemiddelde Vlaming hoort dus ook op radio en televisie steeds meer tussentaal. 1.2.2.3.
Opinies over tussentaal
In de afgelopen decennia heeft het onderzoek naar tussentaal heel wat stof doen opwaaien. Tussentaal kent zowel voor- als tegenstanders. In wat volgt zal een kort overzicht gegeven worden van de verschillende opinies over tussentaal. De oudere generatie taalkundigen uit zich vaak negatief over tussentaal en ziet haar als een bedreiging voor de standaardtaal. Geert van Istendaels term Verkavelingsvlaams, waarmee hij verwijst naar de taal die in de nieuwbouwwijken gesproken wordt, is allesbehalve neutraal. Bovendien beschrijft hij tussentaal als “wangedrocht” en “waardeloos” (Van Istendael 1993: 116-117). Hij ziet het toenemende gebruik van tussentaal ook nog als een teken van “intellectuele luiheid” (Istendael 1993: 116-117). Tot dezelfde generatie behoort ook Johan Taeldeman. Hij waarschuwt voor de verspreiding van tussentaal: Het is een bekend fenomeen in de geschiedenis: goedkoop arrivisme/opportunisme op de rug van maatschappelijke kansloosheid. In ons geval betekent dat concreet dat een groot deel van de Vlaamse „elite” aan (taal)normverlaging en vervalsing bezondigt […]. De vervalsing ligt juist hierin dat een registerbepaalde (vrij informele) variëteit een omni-situationele bruikbaarheid te torsen krijgt, wat erop neerkomt dat hamburgertaal voor de modale Vlaming bevorderd wordt tot een driesterrig taalfestijn (Taeldeman 1992: 37).
Volgens Taeldeman is de Vlaamse elite mee verantwoordelijk voor de verspreiding van tussentaal in Vlaanderen. Deze groep intellectuelen zijn immers van mening dat ze de standaardtaal niet meer nodig hebben eenmaal ze de top bereikt hebben. In situaties waar je dan standaardtaal verwacht, zoals in hun werkomgeving, zal de Vlaamse elite geen standaardtaal, maar tussentaal gebruiken. Bovendien geeft die elite een slecht voorbeeld aan de sociaal lagere klassen in de maatschappij die zich spiegelen aan de sociaal hogere klassen. Hierdoor wordt de verspreiding van tussentaal in de hand gewerkt. Taeldeman ergert zich ook aan het toenemend gebruik van tussentaal in verschillende situaties. Goossens lijkt gematigder te zijn dan de andere taalkundigen zoals Istendael, want hij vindt Istendaels term Verkavelingsvlaams neerbuigend. Hij spreekt zelf liever over Schoon Vlaams, maar toch toont ook hij afkeuring voor tussentaal. Hij vindt de ontwikkeling van Schoon 8
Vlaams nutteloos, want volgens hem heeft “Vlaanderen geen behoefte aan een omgangstaal die geen cultuurtaal is” (Goosens 2000: 11). Voor Goossens blijft de standaardtaal, de cultuurtaal, het belangrijkste. Ook Dirk Geeraerts voert een tussentaalvijandig discours waarin hij tussentaal als Koetervlaams (1999) en soap-Vlaams (2001) bestempelt. De nieuwe generatie taalkundigen heeft een positievere attitude ten opzichte van tussentaal. Zo wijst Jaspers op de stigmatiseringen van tussentaal in de literatuur. Dit is vooral het geval bij de oudere generatie taalkundigen die tussentaal stigmatiserende benamingen gaven als Verkavelingsvlaams, soap-Vlaams, Schoon Vlaams en Koetervlaams. Bovendien wordt tussentaal volgens hem te vaak bestudeerd vanuit “de ideologie van de standaardisatie” (Jaspers 2001: 144) waarbij de standaardtaal als norm beschouwd wordt en de nietgestandaardiseerde taalvariëteiten altijd vergeleken worden met die norm. Jaspers benadrukt ook dat de term tussentaal zelf niet zonder stigma functioneert. Tussentaal wordt immers vaak gedefinieerd als ergens tussenin zitten. Het is dus noch het ene (dialect), noch het andere (standaardtaal). Ook José Cajot heeft een positievere mening ten opzichte van tussentaal. Zo uit hij kritiek op het idee dat tussentaal een variëteit is die tussen het verzorgd Nederlands en de dialecten ligt. Hij ziet tussentaal immers als een “zelfstandige talige grootheid” (Cajot 2000:3). Cajot stelt immers vast dat tussentaal door heel wat Vlamingen uit verschillende bevolkingslagen gesproken wordt. Zo is het de moedertaal van mensen die het dialect niet meer beheersen en de doeltaal van dialectsprekers. Bovendien is het ook de informele omgangstaal van hoger opgeleiden (Cajot 2000:6). Hiermee toont Cajot aan dat tussentaal meer is dan een taalvariëteit die gesproken wordt in de nieuwe Vlaamse verkavelingen. Johan De Caluwe deelt de mening van Cajot en gaat in tegen de stelling van Goosens dat Vlaanderen geen behoefte zou hebben aan een omgangstaal die geen cultuurtaal is. Volgens De Caluwe is er wel degelijk nood aan een Vlaamse omgangstaal. Hij stelt namelijk vast dat het de moedertaal is van heel wat jongeren en dat tussentaal vaak wenselijk is in informele bovenregionale contacten (De Caluwe 2000). Bovendien beschouwt De Caluwe tussentaal als een “volkomen natuurlijke variëteit van het Nederlands” die ontstaan is doordat mensen geen AN kunnen of willen spreken en doordat ze ook dia/regiolect niet meer willen of kunnen spreken (De Caluwe 2002: 59).
9
2. Reclame en radio Vooraleer we verder gaan met het taalkundig aspect van dit onderzoek, geven we kort wat uitleg over radio en reclame in Vlaanderen. In paragraaf 1.1 wordt ingegaan op het doel van reclame en hoe reclame past binnen de werking van een bedrijf. Er wordt ook kort iets gezegd over reclame als communicatiemiddel. In paragraaf 1.2 wordt de uitzonderingspositie van het medium radio beschreven. Er wordt ook dieper ingegaan op de indeling van het radiolandschap in Vlaanderen en de specifieke werking van radiospots.
2.1. Reclame, marketing en communicatie Reclame maakt deel uit van de zogenaamde marketing mix van een bedrijf, beter bekend als de vier P’s: product, plaats, prijs en promotie. Door middel van een doordachte combinatie van deze vier onderdelen, kan een bedrijf erin slagen om zijn ondernemingsdoelstellingen te realiseren. Één van de belangrijkste doelstellingen van een onderneming is het realiseren van winst. Voor dit onderzoek is vooral de vierde P van belang, namelijk promotie. Promotie is het geheel van technieken dat gebruikt wordt om de afzet van producten of diensten te creëren of te vergroten (Fauconnier & van der Meiden 1993: 14). Reclame vormt hiermee één van de belangrijkste onderdelen van de promotietechnieken en kan verschillende vormen aannemen. Zo zijn er reclameborden langs de weg, flyers, advertenties in de krant, spotjes op de radio en televisie en ga zo maar verder. Cook beweert dan ook terecht: “advertising is everywhere but nowhere” (Cook 2001). Mensen worden overal in hun leefwereld geconfronteerd met reclameboodschappen waardoor ze niet meer opvallen. Vanaf de jaren’30 kan reclame beschikken over verschillende media. We vinden reclame niet enkel op affiches of in kranten, maar ondertussen maakt reclame ook gebruik van nieuwe media als radio, televisie en internet. Reclame is een belangrijk communicatiemiddel voor een bedrijf om klanten of potentiële consumenten te bereiken. Via reclame en de verschillende media kunnen bedrijven immers een boodschap zenden naar de consumenten. Die reclameboodschap kan verschillende vormen aannemen. Zo kunnen bedrijven radiospot maken om hun merknaam zo vlug mogelijk bekend te maken bij de consument. Anderzijds kan reclame ook helpen bij de image-building van een bedrijf. Radioreclame kan het imago opkrikken en het bedrijf of product
positioneren
in
het
uitgebreide
marktaanbod.
Bovendien
kunnen 10
reclameboodschappen ook gericht zijn op de opbouw van de vertrouwensrelatie tussen de consument en het bedrijf. Via reclame kan het bedrijf de consument dus op verschillende manieren bereiken en beïnvloeden. De effectiviteit van een reclameboodschap is vooral afhankelijk van de aard van de boodschap. Een reclameboodschap is pas geslaagd als ze duidelijk is, als de vooropgestelde doelgroep bereikt wordt en als die doelgroep zich aangesproken voelt door de boodschap (Cool 2011:5). Daarnaast is ook het gekozen medium van groot belang. Een boodschap is pas effectief wanneer ze verspreid wordt via het juiste medium. Het is pas dan dat ze opgepikt wordt door de juiste doelgroep.
2.2. Het massamedium radio en radioreclame In tegenstelling tot de visuele en audio-visuele media: geschreven pers, internet en televisie kan het medium radio geen gebruik maken van beelden. Hierdoor onderscheidt het medium radio zich van de andere massamedia en heeft het een uitzonderingspositie binnen de verschillende media. Radio is enkel een auditief medium. Bijgevolg moeten radiospots proberen om de aandacht te trekken met geluiden en woorden. In dit deel zal dieper ingegaan worden op de uitzonderingspositie van het medium radio, het radiolandschap in Vlaanderen en de specifieke kenmerken van radioreclame. 2.2.1. Het medium radio 2.2.1.1.
Groot bereik
Studies tonen aan dat mensen meer naar de radio luisteren dan ze televisie kijken. Gemiddeld kijken mensen ongeveer 3 uur per dag naar televisie en luisteren ze 4 uur en 30 minuten per dag naar de radio. Bovendien tonen recente cijfers aan dat 76,9% van de Vlamingen elke dag naar de radio luistert en maar liefst 91% één keer per week luistert (zie bijlage 4 ).Ondanks de opkomst van nieuwe media als televisie en internet blijft radio populair. Dit is onder andere te verklaren door het auditieve karakter van de radio. In tegenstelling tot de televisie, zitten mensen niet gewoon naast hun radio om te luisteren, maar dient het vaak als begeleiding bij andere activiteiten. Zo luisteren mensen naar de radio wanneer ze in de auto zitten, tijdens het werk of zetten ze de radio aan om sfeer te creëren. Radio is dus alomtegenwoordig in het dagelijkse leven.
11
2.2.1.2.
Doelgericht
In tegenstelling tot het medium televisie, kent radio geen zapcultuur. Luisteraars zijn trouw aan hun zender en zullen ook tijdens het reclameblok niet gauw wegzappen. Bovendien heeft de radio het hele jaar door een stabiel bereik. Ook hiermee onderscheidt radio zich van andere massamedia. De kijkcijfers voor televisie fluctueren sterk en ook de verkoopcijfers van magazines zijn de laatste jaren niet meer stabiel. Radio daarentegen kent een hechte band tussen luisteraar en zender. Hierdoor zullen luisteraars vlugger beïnvloed worden door de reclameboodschap. Als je als adverteerder het profiel van de luisteraars van een radiozender kent, kun je op een snelle en goedkope manier de gewenste doelgroep bereiken. 2.2.1.3.
Auditief en creatief
Zoals eerder aangehaald, is radioreclame auditief. Ze kan geen beelden tonen zoals andere media, maar ze kan wel het omgekeerde bereiken. Volgens Ronald Driesen (1995:15) kan radioreclame immers met nauwkeurig gekozen woorden, beelden oproepen bij de luisteraars. Dit is tegelijk de sterkte en de zwakte van radioreclame. Doordat ze enkel auditief zijn, kunnen radiospots tot de verbeelding van de consument spreken, maar dit vraagt heel wat creativiteit en inventiviteit van de adverteerder. Volgens Driesen (1995: 45) moeten adverteerders met emoties, beschrijvingen, geluiden en stemmen een “theater voor de geest” proberen te creëren. Op die manier kunnen adverteerders hun reclameboodschap in het auditieve medium ‘visueler’ voorstellen. Hoe radiospots precies opgebouwd zijn, wordt hieronder verder behandeld. 2.2.2. Algemene kenmerken van radiospots Een radiospot duurt hooguit 30 seconden en is zeer snel voorbij. Een radiospot bestaat uit drie belangrijke kenmerken: het merk, een boodschap en een opvallend concept waarin de boodschap verpakt wordt (Maes 2010:35). Een spot is pas geslaagd als een consument weet over welk bedrijf en welk product het gaat. Idealiter bevat een radiospot dus één centrale gedachte die op een eenvoudige manier gebracht wordt. Zo worden vaak korte woordjes, zoals actiewerkwoorden gebruikt om de boodschap over te brengen. Wanneer een reclameboodschap teveel gedachten bevat, zullen luisteraars de aandacht verliezen en weinig onthouden. Om de boodschap goed te laten doordringen, worden essentiële gegevens zoals de productnaam, contactgegevens en aanbiedingen meermaals herhaald. Volgens Driesen moet de productnaam minstens twee keer in elke radiospot herhaald worden (Driesen 1995: 87). Daarbij zijn overdreven articuleren en spellen niet overbodig. De personages die worden 12
opgevoerd in radiospots zullen vaak de productnaam herhalen en de voice-over verspreidt de essentiële gegevens. De inkleding van die boodschap gebeurt op verschillende manieren. Één van de opvallende kenmerken van radiospots is het gebruik van muziek en aanvullende geluiden. Een aanstekelijke jingle, een herkenbare intro van een film of onverwachte geluiden trekken de aandacht van de luisteraar, die vaak minder actief naar de radio luistert. Nog belangrijk om een geslaagde radiospot te maken, is de identificatie. Een radiospot moet proberen om in te spelen op de emoties en de leefwereld van de luisteraars. Volgens Driesen is “effectief adverteren, effectief vertellen” (1995:72). Dit kan bereikt worden door een verhaal op te voeren met herkenbare personages, zoals een garagist of een buurvrouw, optreden. Door de herkenbare situatie kunnen luisteraars zich identificeren met de personages. Vaak zullen de personages die naar voren treden meermaals de merknaam in de mond nemen. Hierdoor zullen het merk en het product ook vlugger blijven hangen bij de consumenten. Maes verwoordt dit als volgt: “Gebruik radio daarom zoals radio is: informeel, met gewone spreektaal, ontspannen en persoonlijk. Meer zoals het echte leven zelf, dan met glamour & glitter. Eerder echt dan artificieel” (Maes 2010: 20). In de radiospots zal dus geprobeerd worden om de leefwereld van de consument na te bootsen. Niet enkel door anekdotes uit het dagelijkse leven te brengen en herkenbare personages op te voeren, maar ook door de taal van de consument in radiospots na te bootsen. 2.2.3. Het radiolandschap in Vlaanderen De radiomarkt in Vlaanderen wordt, net als de televisiemarkt, gedomineerd door de VRT, de openbare omroep. De openbare omroep telt vijf verschillende zenders: Radio 1, Radio 2, Studio Brussel, MNM en Klara. Elke zender richt zich tot een bepaalde doelgroep. Zo zullen Studio Brussel en MNM een jonger publiek aanspreken dan Radio 1 en Radio 2. Klara daarentegen richt zich op een doelgroep die houdt van klassieke muziek en intellectuele uitdagingen. Naast de vijf zenders van de openbare omroep telt de radiomarkt nog drie commerciële radiozenders: JoeFM, Q-music en Nostalgie. Zij proberen de concurrentie aan te gaan met de openbare radiozenders. Er bestaan ook nog ongeveer 293 lokale radiozenders in Vlaanderen die een beperkt bereik hebben en regionaal bepaald zijn.
13
Om na te gaan welke radiozenders de meeste luisteraars bereiken, werd beroep gedaan op de cijfers van het Centrum voor Informatie over de Media (CIM). Het CIM onderzoekt driemaal per jaar (in drie golven) de luistercijfers van radiozenders. De onderstaande tabel toont de marktverdeling van de grootste openbare en commerciële zenders. De lokale radiozenders worden voor het verdere onderzoek buiten beschouwing gelaten. De onderstaande tabel toont hoe de Vlaamse radiomarkt ingedeeld is: Marktaandeel
Golf 1/2011
Golf 2/2011
Golf 3/2011
(08/01/11-09/04/11)
(04/04/11-26/06/11)
(27/08/11-24/12/11)
Radio 1
8,7%
9,0%
8,7%
Radio 2
30,6%
29,5%
27,9%
Klara
2,6%
2,0%
2,2%
MNM
8,0%
9,4%
9,0%
Studio Brussel
11,8%
10,7%
12,5%
VRT globaal
62,1%
60,7%
60,7%
Q-music
15,7%
15,5%
14,0%
JOE fm
6,3%
7,4%
6,6%
Nostalgie
4,8%
5,4%
6,6%
Commercieel globaal
26,8%
28,3%
28,2%
Figuur 2: verdeling radiomarkt (bron VAR: bijlage 4)
De tabel toont meteen aan dat de VRT met haar vijf zenders bijna 61% van de radiomarkt bereikt. Dit percentage komt overeen met 2,9 miljoen Vlaamse luisteraars (zie bijlage 4). Bovendien blijft dit marktaandeel over de verschillende golven heen min of meer stabiel. Ook bij de verschillende openbare radiozenders tonen de cijfers aan dat het medium radio een min of meer stabiel bereik heeft. Luisteraars zijn dus erg trouw aan hun radiozender. De drie grootste commerciële zenders moeten zich tevreden stellen met ongeveer de helft van het marktaandeel van de VRT. Zij behalen een marktaandeel van ongeveer 28%. De resterende 30% wordt verdeeld over de diverse lokale en commerciële radiozenders.
14
HOOFDSTUK 2: METHODOLOGIE VAN HET ONDERZOEK
0. Inleiding Het doel van dit onderzoek is om na te gaan welke er taal precies gebruikt wordt in radiospots en of die taal de reële spreektaal van de Vlaming nabootst. In dit hoofdstuk zal besproken worden hoe het taalgebruik in radiospots precies onderzocht werd. In paragraaf 1 worden de kenmerken van radiospots nog kort even herhaald en wordt ook beschreven welke gevolgen die kenmerken hebben voor de structuur van de commercials. Daarna wordt in 2.1.1 besproken hoe het corpus werd opgesteld door middel van het archief van de VAR (Vlaamse Audiovisuele Regie) en wat de beperkingen van het corpus zijn (2.1.2). Vervolgens wordt in paragraaf 2.2 dieper ingegaan op de selectiecriteria waaraan de spotjes onderworpen zijn vooraleer een geschikt corpus kon worden opgesteld. Hierbij wordt beschreven hoe we de radiospots getranscribeerd hebben en hoe ze zijn opgedeeld in verschillende categorieën. Na de indeling in categorieën wordt in paragraaf 3 een beschrijving gegeven van de reclamespots waarbij meer uitleg gegeven wordt bij de begrippen actant en voice-over. Daarna wordt in paragraaf 4 uitgelegd hoe we te werk gingen bij de analyse van het taalgebruik in reclamespots. In dit deel worden de begrippen standaardtaal, tussentaal, tussentaalindex en informele standaardtaal verduidelijkt.
1. Keuze voor radiospots Zoals in hoofdstuk 1 werd aangetoond, heeft radioreclame een uitzonderingspositie ten opzichte van andere reclamemedia zoals de geschreven pers, televisie en het internet. In wat volgt, worden de specifieke kenmerken van radiospots nog even op een rijtje gezet en wordt er nagegaan welke invloed die kenmerken hebben op de aard van de commercials.
Auditief: het medium radio is auditief waardoor beelden niet gebruikt kunnen worden. Als adverteerder moet je dan ook proberen creatief te zijn met geluiden, stemmen, beschrijvingen en emoties (Driesen 1995: 45). Op die manier kunnen radiospots immers de verbeelding van de luisteraars prikkelen. Hiervoor zullen commercials vaak gebruik maken van herkenbare jingles of bekende stemmen. 15
Een ander
gevolg
van het
auditieve
karakter
van radio
is
herhaling.
Radiocommercials kunnen essentiële gegevens zoals productnaam, telefoonnummer en websites niet tonen en zijn genoodzaakt om die informatie te herhalen. Zo zullen personages de productnaam meerdere keren in de mond nemen en de gegevens worden ook vaak herhaald door een voice-over.
Ruim bereik en doelgericht: zoals in 2.2.1.1 werd aangetoond luistert 76,9% van de Vlamingen elke dag naar de radio. Bovendien zijn die Vlamingen trouw aan hun zender en zappen ze nauwelijks weg tijdens een reclameblok. Hierdoor kunnen adverteerders snel het profiel van de luisteraars van een bepaalde radiozender achterhalen en doelgericht hun commercials verspreiden.
Kort: de meeste radiospots duren maximaal 30 seconden (Maes 2010:35). In die korte tijd moet de boodschap zo kort mogelijk gemaakt worden en zullen er bij voorkeur korte woorden gebruikt worden (Driesen 1995: 77). Bovendien worden in radiospots waarin personages voorkomen de taalkenmerken van die personages extra benadrukt. Door uitvergroting van het accent of van de gebruikte taal, kunnen luisteraars immers snel de rol van de personages herkennen. Hoe realistischer het taalgebruik van de personages is, hoe sneller de luisteraars zich zullen identificeren met de spot.
2. Samenstelling van het corpus
2.1. Bronmateriaal 2.1.1. De Vlaamse Audiovisuele Regie (VAR) Net als bij het onderzoek van Saman (2002), hebben we ons corpus samengesteld met behulp van de Vlaamse Audiovisuele regie (VAR). De VAR is opgericht in 1990 en is een dochteronderneming van de Vlaamse openbare omroep, de VRT. De VAR is een mediaregie die verantwoordelijk is voor reclame op de VRT. Bij de VAR kan je terecht om onder andere reclameruimte aan te kopen op de radio-en televisiezenders van de VRT. Bovendien kunnen klanten bij de VAR ook terecht voor media-advies. Zo geeft de VAR informatie over kijk-en luistercijfers van de verschillende zenders en heeft ze een duidelijk profiel van de kijkers en luisteraars van de verschillende zenders opgesteld zodat adverteerders doelgerichter kunnen adverteren. Daarnaast geeft de VAR ook radiobrochures uit waarin adverteerders extra
16
informatie kunnen vinden over het maken van goede radiospots en het combineren van verschillende media. Zoals hierboven al even werd aangehaald is de VAR zowel verantwoordelijk voor reclame op de radio als op de televisie. Bij de VAR kan reclamezendtijd aangekocht worden op de twee televisiezenders: Canvas en één of op de vier radiozenders: MNM, Radio 1, Radio 2 en Studio Brussel. De VRT heeft eigenlijk vijf radiozenders, maar op de klassieke zender Klara worden geen commerciële reclamespots uitgezonden. Op één en Canvas worden evenmin commerciële reclamespots uitgezonden. Daar neemt de reclame veeleer de vorm aan van een boodschap van algemeen nut. Niet-commerciële organisaties zoals de Vlaamse en de Federale overheid kunnen dan informatieve boodschap verspreiden. Deze boodschappen zijn vaak sensibiliseringsacties zoals Kom op tegen kanker en aandacht voor veiligheid in het verkeer. Commerciële bedrijven kunnen daarentegen wel hun merknaam verbinden aan evenementen die georganiseerd worden door de VRT. Het derde televisienet van de VRT, Ketnet, is net als de radiozender Klara vrij van commerciële reclamespots. 2.1.2. Beperkingen en voordelen van het corpus De VAR heeft alle radiospots die uitgezonden werden van bij haar oprichting bijgehouden in een archief. Dit archief heeft de naam Spotshop gekregen en bezit een uitgebreide zoekfunctie. Bij elke spot wordt weergegeven op welke zenders en hoelang de spot werd uitgezonden. Bovendien zijn ook de categorie, de adverteerder en de duur van het spotje in de Spotshop aangeduid. De VAR doet enkel de reclamewerving voor de VRT. Hierdoor worden niet alle luisteraars bereikt. Toch hebben de vijf VRT-netten een groot bereik. Ze spreken iets meer dan 60 % van de radioluisteraars aan (zie boven). De overige 40 % is verdeeld over de lokale radiozenders en de commerciële zenders zoals JoeFm en Q-music (zie boven). De VRT bereikt dus het grootste aantal Vlamingen met haar radiozenders. Bijgevolg bereiken de reclamespots die uitgezonden worden op de VRT de meeste Vlamingen. Bovendien kunnen adverteerders op de VRT radiozenders gerichter adverteren doordat elke zender zich richt op een duidelijk luisterprofiel. Bij de samenstelling van het corpus is echter geen rekening gehouden met de verschillende zenders om een eenzijdig resultaat te vermijden. Wanneer de vier zenders samen worden opgenomen in het corpus, krijgen we immers een gedetailleerder beeld van het taalgebruik in 17
reclamespots. Bovendien blijkt in de praktijk dat eenzelfde spot, al dan niet in aangepaste vorm, op verschillende zenders wordt uitgezonden.
2.2. Selectie van het materiaal Zoals aangehaald, bevat de Spotshop van de VAR alle reclamespots die uitgezonden werden op de VRT radiozenders vanaf 1990. Doordat de VAR een zodanig ruim aanbod heeft, is het nodig om enkele selecties te maken bij het samenstellen van het corpus. 2.2.1. Startsituatie Als uitgangspunt voor het opstellen van het corpus, wilden we nagaan welke taal een gemiddelde Vlaming hoort in reclamespots op een maand tijd. Om het recentste taalgebruik te bestuderen, zijn alle radiospots geselecteerd die uitgezonden werden in september 2011. Dit is meteen ook de startmaand van deze scriptie. Wanneer deze periode werd ingegeven in de zoekfunctie van de Spotshop, kregen we als resultaat dat er gedurende één maand 774 radiospots werden uitgezonden op de vier verschillende radiozenders van de VRT. 2.2.2. Opschoning van het corpus Niet alle 774 spotjes die in de maand september op de VRT radiozenders verschenen, waren even geschikt om het taalgebruik te bestuderen. Heel wat radiospots hebben het corpus niet gehaald omdat ze bijvoorbeeld te weinig taalmateriaal leverden. Nadat alle ‘onbruikbare’ spotjes uit het corpus verwijderd zijn, bleven er nog 171 spotjes over waarvan we het taalgebruik verder konden onderzoeken. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de spotjes die niet werden opgenomen in het corpus. 2.2.2.1.
Te korte duur
De meeste radiospots in het corpus duren ongeveer 20 tot 30 seconden. Tijdens de materiaalverzameling waren er echter spotjes die nauwelijks 10 seconden duurden en onvoldoende taalmateriaal leverden. Die korte duur maakt het vaak te moeilijk om duidelijke uitspraken te doen over het taalgebruik in de spotjes. Deze spotjes geven geen meerwaarde aan het onderzoek en worden buiten beschouwing gelaten. 2.2.2.2.
Muzikaal
Zoals aangehaald in paragraaf 2 van dit hoofdstuk, worden radiospots vaak verrijkt met herkenbare jingles, muziek of klankeffecten. Sommige spotjes zijn volledig muzikaal of
18
gebruiken enkel klankeffecten waardoor ze ook niet in het corpus werden opgenomen. Ook de radiospots die beginnen met een lange muzikale intro hebben het corpus niet gehaald. 2.2.2.3.
Gelijkaardige commercials
Sommige radiospots worden meerdere keren opgenomen in de Spotshop van de VAR. Zo komt het vaak voor dat een spot die op maandag wordt uitgezonden en nog eens op dinsdag dubbel opgenomen is. In ons corpus wordt een radiospot slechts één keer opgenomen. Door dit selectiecriterium in te voeren, is iets meer dan de helft van de spotjes afgevallen. 2.2.2.4.
Ingekorte versies
Adverteerders maken soms verschillende versies van eenzelfde spot: een lange versie die ongeveer 30 seconden duurt en een ingekorte versie waarin enkel de informatieve gegevens door de voice-over herhaald worden. Deze ingekorte versies gebruiken vaak dezelfde stem en dezelfde tekst. Net als de gelijkaardige commercials, worden ook deze ingekorte versies niet opgenomen in het corpus. Dit zou immers de resultaten kunnen beïnvloeden. 2.2.2.5.
Anderstalige reclamespots
Tijdens het verzamelen van het nodige materiaal, doken er ook enkele anderstalige reclamespots op. Spotjes die bijna volledig in het Engels of het Frans opgesteld waren, werden niet opgenomen in het corpus.
2.3. Indeling van de reclamespots Na de materiaalverzameling en de opschoning van het corpus worden de spotjes verder onderverdeeld naargelang hun aard (monoloog of dialoog) en hun categorie. 2.3.1. Monoloog of dialoog De spotjes uit het corpus nemen verschillende vormen aan zoals een monologische of een dialogische vorm. Een monoloog is een radiospot waarbij er slechts één stem het woord voert. Die stem is meestal een voice-over en heeft vooral een informatieve functie. Monologen zijn vaak redelijk sober en geven vooral een informatieve boodschap zoals uitleg over het product of het doel van een bedrijf. De stem die opgevoerd wordt in monologen zijn echter niet altijd voice-overs. Zo worden er vaak bekende stemmen gebruikt of treden er typetjes op. Vaak wordt de monoloog van het typetje gevolgd door een voice-over zoals duidelijk wordt uit het volgende voorbeeld:
19
Hebbes 1: A1: hé, als ge een schoon gerenoveerd huis wilt, kijkt tan op Hebbes.be, want u eigen een ernia heffen met bouwafval en zakken cement, dad is goed. Maar een al perfect verbouwd huis kopen van iemand me nen ernia, dad is toch nog veel beter! En we zijn weg. VO: Immo, auto, varia. Je vindt het meest kwalitatieve aanbod op Hebbes.be. A1: Hebbes! In het bovenstaande voorbeeld is eerst een typetje aan het woord dat ons doet denken aan de stand-up comedian Alex Agnew. Daarna wordt de site en het merknaam nog eens herhaald door de voice-over. Hoewel er dus meerdere stemmen in het spotje voorkomen, is hier duidelijk sprake van een monologische taalsituatie. De stemmen hebben immers geen contact met elkaar en voeren dus geen gesprek.
In het corpus bevinden zich ook heel wat reclamespots waarin gesprekjes gevoerd worden. Deze gesprekjes hebben we gelabeld als dialogen. Er vindt immers een gesprek plaats tussen twee of meerdere personages. Zoals in 2.2.2 werd aangehaald,worden er in reclamespots vaak ‘toneeltjes’ opgevoerd waaraan meerdere personages deelnemen om zo de identificatie van de consument met het reclamespotje en het product te vergroten. Hierbij wordt er ook ingespeeld op alledaagse situaties en wordt het reële taalgebruik van de consument nagebootst. Dialogen lijken vanuit dit opzicht interessanter te zijn dan monologische commercials, maar toch zijn ook monologen interessant om het taalgebruik te bestuderen. Het voorbeeld van Hebbes toonde immers dat er ook in monologen geëxperimenteerd kan worden met taal en dat ook sommige monologische reclamespots proberen om het reële taalgebruik van de consument na te bootsen. 2.3.2. Acht verschillende categorieën Nadat de spotjes het label monoloog of dialoog kregen, worden ze ondergebracht in verschillende categorieën. Deze indeling in categorieën is gebaseerd op de indeling van de VAR. Zo onderscheidt de VAR eenentwintig verschillende categorieën en heeft ze voor elke radiospot aangeduid tot welke categorie het spotje hoort. De onderstaande tabel toont de 21 categorieën die de VAR onderscheidt:
20
1. Andere diensten
8. Financiële sector
15. Schoonheid en verzorging
2. Bruingoed1
9. Institutionele sector
16. Tabak
3. Burotica
10. Kleding en toebehoren
17. Telecom
4. Distributie
11. Cultuur, sport, vrije tijd 18. Transport en toerisme
5. Drank
12. Media
19. Voeding
6. Energie
13. Muziek en filmindustrie
20. Witgoed2
7. Farmacie en chemie
14. Onderhoudsproducten
21 Woning en toebehoren
Figuur 1: categorieën VAR
Voor dit onderzoek worden de categorieën iets ruimer voorgesteld en worden ze gereduceerd tot acht categorieën om zo het overzicht beter te bewaren. Voor een aantal categorieën die de VAR onderscheidt, zijn in de maand september geen radiospots verschenen. Dit is het geval voor de categorieën bruingoed, witgoed, burotica, onderhoudsproducten, tabak, farmacie en chemie. Deze categorieën kunnen dus gemakkelijk weggelaten worden. In een aantal categorieën verschenen slechts enkele spotjes waardoor ook deze categorieën niet afzonderlijk bestudeerd kunnen worden. Hierdoor moesten we enkele categorieën samenvoegen tot één grote categorie. Zo worden cultuur, sport, vrije tijd en toerisme samengevoegd met schoonheid en verzorging tot één categorie: lifestyle. Met de indeling van de VAR in het achterhoofd, werden voor dit onderzoek uiteindelijk acht categorieën opgesteld: 1. Transport: reclame voor auto’s. 2. Lifestyle: alles wat te maken heeft met levenskwaliteit, vrije tijd, verzorging en reizen. 3. Financiën: commercials voor banken en verzekeringen. 4. Distributie: reclame voor winkelketens. In deze categorie werden ook de categorieën voeding, drank, kleding en toebehoren van de VAR ondergebracht. 5. Institutionele sector: reclame die vaak gevoerd wordt door overheidsinstanties en door non-profit organisaties. 6. Media: radiospots die weekbladen, kranten, sites en televisieprogramma’s promoten.
1
De categorie bruingoed bestaat volgens de Van Dale uit “elektrische apparatuur als radio, tv e.d.” (Van Dale 2006: 143). 2
De categorie witgoed bestaat volgens de Van Dale uit “keukenapparatuur als koelkasten, wasmachines enz. (Van Dale 2006: 1053).
21
7. Telecom: reclame voor telecombedrijven zoals Belgacom en Telenet. 8. Woning: commercials voor alles wat te maken heeft met de woning. Deze categorie bevat
zowel
reclame
voor
bouwfirma’s,
meubilair
als
reclame
voor
energieleveranciers. Voor elke categorie werd er gestreefd naar ongeveer twintig spotjes per categorie, maar doordat het corpus voornamelijk opgemaakt is uit de spotjes die op een maand tijd werden uitgezonden, bevatten niet alle categorieën evenveel commercials. Zo zijn er voor de categorie distributie 27 radiospots geselecteerd, maar in de categorie telecom voldeden slechts 11 spotjes aan de selectiecriteria. Om dit onevenwicht weg te werken, zijn er nog 8 spotjes aan de categorie telecom toegevoegd. Hiervoor werd even afgeweken van de vooropgestelde maand september en werd de zoekfunctie uitgebreid naar oktober en november. De andere zes categorieën kwamen wel in de buurt van de 20 radiospots. 2.3.3. Samenvatting materiaal Figuur 3 geeft een gedetailleerder overzicht over de verdeling van het aantal reclamespotjes. Zoals de figuur duidelijk maakt, is het materiaal behoorlijk evenredig verdeeld. Zo bevat elke categorie ongeveer 20 spotjes en is er gestreefd naar een gelijk aantal monologen en dialogen. Enkel de categorieën media, woning en financiën hebben een uiteenlopend aantal monologen en dialogen. Zo werden er voor Media opvallend meer monologen gevonden dan dialogen. Voor Woning en Financiën zijn meer dialogen gevonden. 30
aantal spotjes
25 13
20 15
11
8
10
12
14
4 10
10 5
14 8
9
14
17 10
10
7
0
dialoog monoloog
Figuur 2: samenstelling van het reclamecorpus
22
2.3.4. Transcripties Na de materiaalverzameling, werden alle radiospots nauwkeurig uitgeschreven (zie bijlage 2). Deze transcripties vormen een basis voor de verdere analyse van het taalgebruik en worden verder ondersteund door de gesproken reclamespots (zie cd-rom). Om de reclamespots te transcriberen, is er gekozen om het gewone alfabet te gebruiken in plaats van het fonetische alfabet. Bij elke spot is geprobeerd om zo goed mogelijk de uitspraak na te bootsen. Zo worden assimilaties als volgt weergegeven: “ik denk dad ik dees keer”. Zoals het voorbeeldzinnetje hierboven aantoont, worden alle niet-standaardtalige elementen in het vet aangeduid. Vaak is het moeilijk om leestekens aan te brengen in transcripties omdat er snel gesproken wordt. De leestekens zijn dan ook naar eigen aanvoelen aangebracht. Wanneer er pauzes voorkomen in de spotjes, dan worden die weergegeven door middel van drie puntjes … Merknamen, persoonsnamen en onbekende bedrijfsnamen werden willekeurig geschreven.
3. Beschrijving van de reclamespots Om na te gaan hoe taal gebruikt wordt in reclamespots, moet er met een aantal factoren rekening gehouden worden. Zo zal er onderzocht worden of het taalgebruik afhankelijk is van de aard van het spotje. Namelijk of er in dialogische spots meer of minder tussentaal gebruikt wordt dan in monologische radiospots. Nadien zal er onderzocht worden of ook de categorie een invloed kan hebben op het taalgebruik. Net als in het onderzoek van Saman(2002) hebben we ervoor gekozen om de stemmen in de radiospots een rolaanduiding te geven. Zo werd net als bij Saman gekozen voor de rolaanduiding actant (A), maar voor haar rolaanduiding metastem hebben wij geopteerd om die te vervangen door de algemenere term voice-over (VO). Een actant is een persoon die een duidelijke rol vervult. Uit het spotje wordt duidelijk over welke soort personage het gaat. Waar mogelijk werd een rol toegekend aan de personages zoals een directeur, een schoonmaakster, een bankbediende enz. Een voice-over daarentegen heeft geen duidelijke rol en distantieert zich van de andere personages in het spotje. Hij maakt deel uit van de reclamespot, maar hij speelt geen rol in het ‘toneeltje’ dat de personages opvoeren. Een voiceover wordt ook buiten de reclamewereld gebruikt zoals bijvoorbeeld in reality-series. De voice-over maakt geen deel uit van wat er op het scherm gebeurt, maar hij geeft extra informatie bij wat zich afspeelt. Dit is net hetzelfde als in radiospots: de voice-over heeft geen duidelijk rol, maar herhaalt achteraf nog eens de belangrijkste boodschap. 23
Om het taalgebruik van de stemmen te beoordelen, moet met een aantal factoren rekening gehouden worden. Zoals al aangehaald, kan in de reële spreektaal de situatie waarin de gesprekspartners zich bevinden of de relatie tussen de gesprekspartners de taal beïnvloeden (zie hoofdstuk 1: 1.2.1.1). In het onderzoek zal nagegaan worden of de volgende factoren, net als in de reële spreektaal in Vlaanderen, het taalgebruik van de actanten of voice-overs beïnvloedt: -
De relatie tussen de verschillende gesprekspartners: kennen de actanten elkaar of zijn het onbekenden voor elkaar. Dit kan worden afgeleid uit de manier waarop ze elkaar aanspreken. Spreken ze elkaar aan met de voornaam of spreken ze elkaar aan met meneer of mevrouw?
-
De situatie waarin de personen zich bevinden. In sommige spotjes wordt er een bepaalde situatie of omgeving opgevoerd. Zo voeren twee vrienden een gesprek over sport of wordt er een gesprek weergegeven tussen een koppel dat op weg is naar het shoppingscenter.
-
Het profiel van de persoon. Dit kan onder andere afgeleid worden uit het beroep. Een schoonmaakster zal in de reclamespots hoogstwaarschijnlijk een andere taal gebruiken dan een directeur of een arts.
-
De sekse van de personages: spreken mannen anders dan vrouwen?
Voor elke radiospot is zo goed mogelijk geprobeerd om de bovenstaande factoren goed te omschrijven. Elke spot wordt ondergebracht in één van de acht categorieën die in 2.3.2 zijn opgesomd met de vermelding of ze monologisch of dialogisch zijn. Bovendien werd voor elke spot de rol en de aard van de personages beschreven en hun relatie ten opzichte van elkaar. Deze beschrijving van elke reclamespot kan teruggevonden worden in de bijlage 3.
4. Het taalgebruik Na de materiaalverzameling en de analyse van de reclamespots, wordt het taalgebruik in radiospots onderzocht. In wat volgt zullen we in paragraaf 4.1 verklaren wat er precies bedoeld wordt met standaardtaal en tussentaal. Daarna zal in paragraaf 4.2 verklaard worden hoe het taalgebruik in reclamespots precies onderzocht wordt.
24
4.1. Standaardtaal en tussentaal 4.1.1. Standaardtaal In dit onderzoek wordt met standaardtaal de Belgische variant van de Nederlandse standaardtaal bedoeld aangezien de spotjes die in het corpus opgenomen zijn, verschenen zijn op de radiozenders van de VRT. De VRT heeft namelijk in haar taalcharter opgenomen dat ze de norm wil zijn voor de “Belgische variant van de Nederlandse standaardtaal” (Hendrickx 1998). Hierdoor zullen de lexicale items die in de Van Dale het label Belgisch Nederlands krijgen, beschouwd worden als standaardtaal. 4.1.2. Tussentaal Zoals in 1.2 van het vorige hoofdstuk al werd aangehaald, wordt met tussentaal eigenlijk tussentalen bedoeld. Het is onmogelijk om van een eenvormige tussentaal te spreken zoals de standaardtaal wel is. Zo kan tussentaal andere kenmerken bevatten naargelang de persoon en de situatie. Ondanks de moeilijkheden om de elementen van tussentaal aan te duiden, heeft De Caluwe (2000:50) geprobeerd om enkele tussentaalkenmerken in een lijst te beschrijven: Fonetisch: Bepaalde klanken vallen weg: - bij korte functiewoordjes: as i.p.v. als - t- deletie: da i.p.v. dat, nie i.p.v. niet, me i.p.v. met - h- procope: ik eb; ik oor - regressieve assimilatie: dad is i.p.v. dat is Morfologisch: - afwijkende lidwoorden: den/nen bakker, ne mens - afwijkende verbuigingen van adjectieven en van bezittelijke/aanwijzende voornaamwoorden: ne kleinen bakker, een klein tafel, mijne stoel, diejen bakker - afwijkende persoonlijk voornaamwoorden: het gij-systeem in de tweede persoon: ekik als herhaling van het subject eerste persoon enkelvoud, zoals in ik kom ekik wel; enz. - afwijkende werkwoordsvormen: ik zien, ik staan, gij ga niks, hij zie scheel - afwijkende diminuering: boekske, zoeteke Lexicaal: schoon i.p.v. mooi, klappen i.p.v. praten, een tas koffie i.p.v. een kop koffie enz. Syntactisch: - dubbele negatie: ik zie nie goe nie meer - redundant en versterkend gebruik van dat bij voegwoorden: ik weet nie wanneer/of/hoe/waar/wat/wie… dat ze betalen - doorbreking van de werkwoordelijke eindgroep: met voor-pv: dat onrecht zou moeten aangeklaagd worden i.p.v. moeten worden aangeklaagd of aangeklaagd moeten worden Met achter-pv: ik vind dat dat onrecht moet aangeklaagd worden i.p.v. moet worden aangeklaagd of aangeklaagd moet worden
Deze lijst is niet exhaustief, maar bevat de meest voorkomende kenmerken van tussentaal. Voor dit onderzoek zal dan ook uitgegaan worden van deze lijst om tussentalige kenmerken aan te duiden in de transcripties. Bij twijfel of een bepaalde morfologische of syntactische 25
constructie al dan niet standaardtalig is, werden de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) en de Van Dale geraadpleegd.
4.2. Analyse van het taalgebruik 4.2.1. Tussentaalkenmerken Allereerst zal onderzocht worden welke kenmerken van tussentaal er precies voorkomen in de reclamespots. Hiervoor zal zowel gekeken worden naar de verschillende fonologische, morfologische als syntactische kenmerken. Op die manier proberen we een zicht te krijgen op de verschillende tussentaalkenmerken en welke kenmerken het frequentst zijn. Zoals al aangehaald in 4.1.2 zal de tabel van De Caluwe gebruikt worden om de tussentaalkenmerken te inventariseren. De tussentaalkenmerken zullen in grafieken gepresenteerd worden. 4.2.2. Tussentaalindex De resultaten die zullen voortkomen uit het onderzoek naar de tussentaalkenmerken zijn slechts een eerste verkenning van de tussentaalkenmerken. Hieruit zal duidelijk worden dat tussentaal frequent gebruikt wordt in radiospots. Om de vergelijking te kunnen maken tussen de verschillende categorieën en om het verschil in tussentaligheid tussen monologen en dialogen te onderzoek, zal een tussentaalindex berekend worden. Deze methode werd ook gebruikt in het onderzoek van Van Gijsel naar tussentaal in radio-en reclamespots. Van Gijsel berekende voor 16 tussentaalkenmerken een tussentaalindex. Zo berekende ze afzonderlijke tussentaalindexen voor de t-deletie bij goed, dat, niet, wat en met. Bij deze index hebben we ook de reductie van maar tot ma gerekend. Ook de verbuiging van de onbepaalde lidwoorden, de bepaalde lidwoorden, het adjectief en de aanwijzende voornaamwoorden werden apart berekend. Daarnaast berekende ze ook nog de tussentaalindexen voor het -ke diminutief, de imperatiefvorm, het ge/gij-systeem en de afwijkende persoonlijke voornaamwoorden van de eerst en derde persoon enkelvoud. In dit onderzoek is er gekozen om de tussentaalindexen van 5
in plaats
van 16 tussentaalkenmerken te
berekenen.
Bovendien werden
de
tussentaalkenmerken in ruimere groepen gebundeld dan in het onderzoek van Van Gijsel. Zo is er bijvoorbeeld gekozen om één index te berekenen voor de t-deletie in plaats van de 6
26
verschillende indexen die Van Gijsel gebruikte. 3 Door slechts met 5 indexen te werken in plaats van 16 kunnen we in een latere fase een overzichtelijkere vergelijking maken tussen de verschillende categorieën. De onderstaande lijst toont de 5 typische tussentaalkenmerken waarvoor we een tussentaalindex zullen berekenen: 1. T-deletie: de t-klank verdwijnt aan het woordeinde bij dat, wat, niet, goed, met, vind en omdat. Wanneer een woord eindigt op een -t en gevolgd wordt door een klinker, kan er assimilatie optreden. De stemloze -t kan dan een stemhebbende -d worden. Ook deze kenmerken worden als tussentalig beschouwd. Tot deze groep t-deletie wordt ook de reductie van maar tot ma gerekend (Van Gijsel 2008: 60). 2. Procope van de h: de h in het begin van een woord, wordt vaak niet uitgesproken (bv. eel, oor). 3. Diminuering van de substantieven met -eke, -ske of -ke (bv. schatteke, briefke). 4. Verbuiging van de lidwoorden, aanwijzende of bezittelijke voornaamwoorden (bv.ne foto, e koek, dien hof, mijne kleinzoon) 5. Afwijkend gebruik in het systeem van de persoonlijke voornaamwoorden van de tweede persoon enkelvoud, het zogenaamde gij-systeem. Hierbij wordt gij samen met de objectvorm en possessiefvorm van u/uw gebruikt om de tweede persoon enkelvoud aan te duiden (Oe ge uw wallen en u rimpels kunt weg krijgen)4. Voor deze vijf kenmerken zullen we nagaan hoe vaak ze voorkomen in het corpus. Hierbij zal de kwantitatieve verhouding berekend worden van de vijf tussentalige kenmerken ten opzichte van hun standaardtalige tegenhangers. Concreet wordt bijvoorbeeld geteld hoe vaak de tussentalige diminutieven (eindigen op -eke,-ske of -ke) worden gebruikt (bv 15). Daarna worden de standaardtalige diminutieven met -je, -tje, -kje en -pje geteld en wordt er nagegaan of er in die context een tussentalig diminitief zou kunnen optreden. Er zijn immers verschillende gevallen waarin er geen tussentalig alternatief mogelijk is. Voor het diminutief van weekend bijvoorbeeld bestaat enkel weekendje, onwaarschijnlijk zijn weekendeke of weekendske. 3
In tussentaalonderzoek wordt vaak nog de tussentaalindex van het redundant of expletief dat berekend. In dit onderzoek hebben we gekozen om deze index weg te laten omdat het slechts vijf keer voorkomt in het corpus, namelijk in de spotjes van Seat, ING, SKM, Flair en Hebbes 2. 4
Bij het berekenen van de tussentaalindex werd geen rekening gehouden met de clitische vormen van het persoonlijk voornaamwoord zoals komde gij. Het is vaak onmogelijk om na te gaan waar deze vormen wel of niet zouden kunnen verschijnen.
27
De plaatsen waar een tussentalig diminutief mogelijk is en de diminutieven op -ke zelf worden daarna samengeteld (bv.47). Als laatste wordt de verhouding berekend tussen het tussentalig diminutief en de standaardtalige tegenhanger (15/47= 31,92%). Dit getal drukt het tussentaligheidsgehalte uit van het kenmerk tussentalige diminutieven. Met andere woorden, in alle gevallen waar een diminutief op -ke mogelijk is, treedt die in 31,92% van de gevallen daadwerkelijk op. Om de tussentaalindex van de andere kenmerken te berekenen, hebben we dezelfde methode gebruikt. De resultaten van de vijf tussentaalindexen werden ook samengeteld om zo een vergelijking te kunnen maken tussen de verschillende categorieën en tussen monologen en dialogen. Hierbij worden de percentages niet samengeteld, maar wel de absolute cijfers om zo een gemiddeld tussentaligheidsgehalte te kunnen berekenen. Het totale tussentaligheidsgehalte van bijvoorbeeld de diminutieven (15/47 = 31,92%) en de t-deletie (bv: 52/106 = 49,06%) bedraagt 67/153 = 43,79%. We nemen dus niet de som van de percentages (31,92% + 49,06% = 80,98%), maar wel van de de absolute cijfers ((15+52)/(47+106) = 67/153=43,79%). 4.2.3. Beoordeling taalgebruik stemmen Omdat de spotjes van korte duur zijn en de personages slechts kort aan het woord zijn, is het onmogelijk om een tussentaalindex per stem te berekenen. Omdat we toch het taalgebruik van de verschillende personages willen bestuderen, hebben we gekozen voor een andere methode die gebaseerd is op de methode die ook Veerle Saman in haar onderzoek hanteerde. Elke stem, zowel de voice-over als de actanten, wordt beoordeeld op het taalgebruik. Ofwel spreken ze standaardtaal (ST), informele standaardtaal (inf. ST) ofwel tussentaal. In tegenstelling tot het onderzoek van Saman, zal in dit onderzoek geen onderscheid gemaakt worden tussen zware of lichte tussentaal. Een voice-over of actant krijgt het label ST wanneer de stem enkel gebruik maakt van de formeel gesproken standaardtaal. Zowel de uitspraak als de morfologie, de syntaxis en het lexicon zijn standaardtalig. De voice-over uit het spotje Dag van de klant is een voorbeeld van een stem die het label ST krijgt: Dag van de klant: Natuurlijk herkent u dit geluid. Het zijn de ondernemers uit je buurt. Wat zou je buurt zijn zonder ondernemers? En wat zouden ondernemers zijn zonder klanten? Samen zorgen we dag in dag uit voor leven in je buurt. Ontdek het op 24 september tijdens de dag van de klant. Een initiatief van Unizo samen met KBC, Elektrabel, Het Nieuwsblad, Eén, Radio 2 en de Weekkrant/de Streekkrant.
28
De actant of de voice-over spreekt informele standaardtaal als het taalgebruik kenmerken bevat van de spreektaal. Die kenmerken zijn nog altijd standaardtalig, maar kunnen niet als formeel bestempeld worden. In het onderstaande spotje van Petrus krijgt de voice-over het label inf. ST: Petrus: Petrus, da’s bier voor mannen die van blond houden. Voor vrouwen die op bruin vallen. Voor neven en nonkels 5 voor tantes en nichten. Voor kleine zelfstandigen en grote lichten. Voor iedereen met smaak, voor iedereen met karakter. Voor iedereen, maar niet voor engeltjes. Petrus, da’s bier in blond, bruin en gouden trippel. Petrus: niet voor engeltjes. Stemmen die een verzorgde uitspraak hebben en gebruik maken van slechts één tussentaalkenmerk, krijgen ook het label mee van informele standaardtaal. Dit is het geval in het volgende voorbeeldje: Audionova: VO: Als hoorspecialist bij Audionova, zoek ik samen met u het perfecte hoortoestel. Dat toestel mag u één maand vrijblijvend uitproberen. Dus, als u niet helemaal tevreden bent, dan mag u et gewoon weer teruggeven. Dad iz Audionova. De tussentaalkenmerken zoals regressieve en progressieve assimilaties zijn vaak een gevolg van het snelle spreektempo en zijn eigen aan de spreektaal. Wanneer zo’n tussentaalkenmerk slechts één keer voorkomt in het taalgebruik van een personage en wanneer de rest van de taal (zoals de uitspraak) verzorgd is, krijgt die persoon het label van informele standaardtaal. Het taalgebruik van de actant of de voice-over wordt als tussentalig beschouwd als er verschillende kenmerken van tussentaal in het taalgebruik gevonden worden. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de uitspraak. De actant in het reclamespotje van Hebbes spreekt duidelijk tussentaal (TT): Hé, als ge een schoon gerenoveerd huis wilt, kijkt tan op Hebbes.be, want u eigen een ernia heffen met bouwafval en zakken cement, dad is goed. Maar een al perfect verbouwd huis kopen van iemand me nen ernia, dad is toch nog veel beter! En we zijn weg. Verderop in dit onderzoek zal zoals al aangekondigd in paragraaf 3 een vergelijking gemaakt worden van het taalgebruik van de voice-overs en de actanten. Daarna zal bij de actanten verder onderzocht worden of de situatie, de sekse, het profiel en de relatie een invloed hebben op het taalgebruik van de actanten. 5
Nonkels wordt hier niet als tussentalig aangeduid. In de Van Dale (2009) staat nonkel immers aangeduid als “België informeel”. Het woord nonkel wordt dus niet enkel in tussentaal gebruikt, maar wordt ook in de informele Belgische standaardtaal gebruikt.
29
4.2.4. Code-switching Ten slotte zullen we in het onderzoek ook nog nagaan of er net als in de reële spreektaal in Vlaanderen ook in radiospots sprake is van code-switching. Bij code-switching wisselt een personage om een welbepaalde reden van code, bijvoorbeeld omdat hij/zij kwaad is. Hierbij wordt ook nog kort even ingegaan op de switch tussen het Nederlands en een andere taal.
30
HOOFDSTUK 3: RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK
0. Inleiding Vooraleer we in deel twee, de tussentaalkenmerken in het corpus analyseren, gaan we in deel één kort even in op het dialect in het copus. In deel drie van dit hoofdstuk gaan we na of de spotvorm (monoloog of dialoog) en de categorie het taalgebruik in radiospots beïnvloedt. Daarna wordt in het vierde deel het taalgebruik van de voice-overs en de actanten geanalyseerd. Als laatste bestuderen we in het vijfde hoofdstuk of er in radiospots, net zoals in de reële spreektaal, gebruik gemaakt wordt van code-switching.
1. Dialect in radiospots In het onderzoek naar taalgebruik in Vlaamse radiospots vonden we vooral spotjes waarin tussentaal of standaardtaal gesproken werd. Toch vonden we één spot die een uitzonderingspositie innam in het radiocorpus. In de spot van D’M&S vonden we namelijk dialect: A1: Yo, merci vo zo vroeh up te staon up ne zundah. De opkomst is precies nie mis. Mis eb d’em? Nee? Jezus. VO: Anders communiceren? Pak het juist aan met D’M&S, het andere reclamebureau. Ga naar D’M&S.be. Ook voor jobs, online, offline en actiecommunicatie: D’M&S: power up your brand. In de bovenstaande spot spreekt een priester een West-Vlaams dialect. In de spot worden vooral de typische West-Vlaamse klanken in de verf gezet zoals de te open uitspraak van de klinkers e en i. Bovendien wordt de korte klinker o als u gerealiseerd en de medeklinker g als h. De lage vertegenwoordiging van dialect is niet zo verwonderlijk. Zoals gezien in hoofdstuk 1, is dialect sinds de jaren ’60 sterk op de terugweg door de ABN-acties. Deze acties zorgden ervoor dat standaardtaal gepromoot werd en dialecten een stigma kregen. Bovendien bleken de dialecten onbruikbaar in de bovenregionale communicatie. Steeds minder mensen kunnen dialect spreken en sommigen (vooral jongeren) begrijpen het zelfs niet meer. In radiospost zal dus opvallend weinig dialect gebruikt worden omwille van het beperkte regionale bereik. De bovenstaande spot neemt dan ook een uitzonderingspositie in. Het dialect in deze spot, dient vooral om een typetje op te voeren. Dankzij het dialect kan de luisteraar het personage meteen 31
thuiswijzen. Het is ook geen toeval dat het West-Vlaamse dialect gekozen wordt. WestVlaanderen is immers één van de provincies waar het dialect het beste stand houdt (Taeldeman 1991). Bovendien komt de verstaandbaarheid van de priester hier niet echt in gevaar. Er worden geen lexicale dialectkenmerken gebruikt, maar er wordt vooral geëxperimenteerd met de taalkenmerken. De meeste Vlamingen zijn wel vertrouwd met de West-Vlaamse uitspraak. In humoristische programma’s of sketches op televisie wordt immers vaak de draak gestoken met West-Vlamingen. 6
2. Tussentaalkenmerken in het corpus Bij een eerste verkenning van het corpus wordt meteen duidelijk dat er heel wat tussentaal gebruikt wordt in de reclamespots. Er wordt in 56 van de 171 spotjes standaardtaal gesproken. In de overige 115 spotjes wordt er vooral tussentaal gesproken. 67 % van het totaal aantal spotjes bevat dus kenmerken van tussentaal. In wat volgt, proberen we een antwoord te geven op de vraag welke tussentaalkenmerken precies gebruikt worden in die spotjes. Allereerst worden de fonologische kenmerken onder de loep genomen (2.1). Daarna worden ook de morfologische (2.2) en syntactische (2.3) tussentaalkenmerken besproken. Ten slotte wordt er kort even ingegaan op de lexicale tussentaalkenmerken. Zoals in de methodologie vermeld werd, geven deze resultaten ons een eerste zicht op het taalgebruik in reclamespots. We proberen ook om een verklaring te vinden waarom het ene tussentaalkenmerk meer voorkomt dan het andere.
2.1. Fonologische kenmerken In de onderstaande grafiek worden de fonologische kenmerken weergegeven die we teruggevonden hebben in het corpus. De waarden op de verticale as wijzen het aantal spotjes aan waarbij het fonologische kenmerk teruggevonden werd.
6
De spot van D’M&S werd aan het einde van de transcripties toegevoegd. Deze spot dient vooral om de uitzonderingspositie van het dialect in ons radiocorpus aan te tonen. In het verder verloop van het onderzoek is deze spot niet in de tellingen opgenomen omdat het onderzoek zich vooral concentreert op het tussentaal-en standaardtaalgebruik in radiospots.
32
aantal spotjes
80 70 60 50 40 30 20 10 0
75
71
53 35
h-procope
t-deletie
ma
24
15
progressieve regressieve assimilatie assimilatie
apocope eindsjwa
Figuur 3: fonologische tussentaalkenmerken
Figuur 5 geeft al een eerste blik op de fonologische kenmerken die gebruikt worden in het corpus. Hieruit wordt meteen duidelijk dat niet alle kenmerken even frequent voorkomen. Zo komen h-procope, t-deletie en regressieve assimilatie vaker voor dan progressieve assimilatie, apocope van de schwa en de reductie van maar tot ma. Om een mogelijke verklaring te vinden voor dit frequentieverschil, moeten we onder andere de context waarin t-deletie en hprocope voorkomen verder onder de loep nemen. 2.1.1. T-deletie Uit figuur 5 blijkt dat t-deletie in 75 spotjes werd opgetekend. Met deze waarde is t-deletie één van de meest gebruikte fonologische tussentaalkenmerken. In de onderstaande grafiek wordt een overzicht gegeven van de verschillende t-deleties die gevonden werden in het
aantal spotjes
corpus. 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0
47 43
25 12
dat
niet
wat
goed
14
met
4
1
1
1
omdat
doet
moet
vind
Figuur 4: t-deletie
Wanneer we in figuur 6 de context bekijken waarin t-deletie plaatsvindt, dan stellen we vast dat de consonant t vaker wegvalt bij het negatiepartikel niet, bij dat en bij wat dan bij de 33
inhoudswoorden zoals goed, het voorzetsel met en de werkwoorden doen, moeten en vinden. Dit verschil kan worden verklaard door een verschil in lexicale inhoud en het gebruik. Het onderschikkend voegwoord en aanwijzend voornaamwoord dat en het negatiepartikel niet komen in het corpus vaker voor dan de inhoudswoorden omdat ze een zinsverbindende functie hebben. T-deletie vindt dus vooral plaats bij de functiewoordjes dat, niet, wat en in minder mate bij met (Rys & Taeldeman 2007: 6). De t-deletie bij de werkwoordsvormen moet, vind en doet is relatief zeldzaam omdat deze woorden geen functiewoorden zijn. De werkwoorden zijn betekenisrijk en kunnen minder gemakkelijk gereduceerd worden. 2.1.2. Procope van de h Uit figuur 5 werd ook al duidelijk dat de consonant h vaak wegvalt aan het begin van een woord. Uit het onderzoek van het corpus blijkt dat de h-procope het meeste voorkomt bij het werkwoord hebben, bij hier en bij de derde persoon enkelvoud hem, haar en hij. Dit fonologisch kenmerk wordt niet altijd als tussentalig beschouwd. De Ridder (2007: 42) beschrijft h-procope als een gevolg van de spreektaal en stelt vast dat ze ook in informele standaardtaal voorkomt. Zo hoorde hij dat Martine Thanghe in het VRT-journaal af en toe de h- laat wegvallen, zoals bij het lidwoord het (De Ridder 2007: 42). Ook De Caluwe (2006: 21) merkt op dat h-procope door heel wat Vlamingen in hun (informele) standaardtaal gebruikt wordt. In ons corpus kwam de procope van de h vooral voor bij het werkwoord hebben. Wanneer er in de informele standaardtaal snel gesproken wordt, zal een constructie als ze hebben vaak sneller uitgesproken worden als z’ebben. De h-procope gaat in dat geval samen met een apocope van de eindschwa. Het weglaten van de h bij substantieven werd in ons corpus ook teruggevonden. Zo vonden we oorapparaat, ernia en uis. Deze h-procopes zullen we niet snel horen in informele standaardtaal en worden dus altijd als tussentaal beschouwd. 2.1.3. Overige fonologische tussentaalkenmerken 2.1.3.1.
Progressieve en regressieve assimilatie
Op figuur 5 is te zien dat regressieve assimilatie vaak voorkomt in het corpus. Dit is net als bij de h-procope te verklaren vanuit de spreektaal. In de spreektaal wordt de eind t vaak gerealiseerd als een d wanneer er een woord met een beginvocaal op volgt. In het corpus hebben we heel vaak dad is terug gevonden in plaats van dat is. Ook dit kenmerk hoeft niet per se als tussentaalkenmerk beschouwd te worden. Het komt immers ook voor in de standaardtaal. In het corpus vonden we bijvoorbeeld een spotje met Chris Dusauchoit waarin 34
hij op een bepaald moment zegt: “Voor mij en mijn twee hondjes iz dad een bijzonder interessante wagen”. In het spotje spreekt Chris Dusauchoit voornamelijk standaardtaal en deze assimilatie wordt dan ook niet als tussentalig beschouwd. De progressieve assimilaties daarentegen komen minder vaak voor in de standaardtaal. Bij dit soort assimilaties wordt een d in de anlaut van een woord als t gerealiseerd wanneer het voorafgegaan wordt door een woord dat eindigt op een t. Zo kan in tussentaal met de uitgesproken worden als met te. De stemloze t beïnvloedt dus de stemhebbende d die volgt en maakt de consonant d stemloos. Progressieve assimilatie is zeldzaam in standaardtaal en wordt bijgevolg altijd als tussentaal bestempeld. Dit fonologisch kenmerk was echter niet zo frequent aanwezig in het corpus.
2.1.3.2.
Der
In ons corpus botsten we ook een aantal keer op de vorm der of ter. Deze vormen zijn volgens De Ridder (2007:41) het resultaat van een fonologische reductie van daar en komt het vaakst voor in de spreektaal. Der of ter vervangen het standaardtalige er: Stichting Marketing: Ik ben Kamagurka. Stichting Marketing heeft mij gevraagd om te komen spreken op hun congres. Nu, als ter iets is waar ik de ballen vanaf weet, dan is het wel marketing zeker? Mensura1: Ik sta der alleen voor vandaag. Deze vormen hebben we 10 keer opgetekend in ons corpus. Der wordt ook gebruikt in langere vormen. Zo vonden we in de radiospot van KBC: “tel dan eerst de verlengsnoeren en kijk hoeveel toestellen derop aangesloten zijn” in plaats van de standaardtalige vorm erop. 2.1.3.3.
Reductie maar tot ma
Het laatste kenmerk, de reductie van maar tot ma, komt ook vaak voor in het corpus. In 35 spotjes werd er maar liefst 44 keer ma gebruikt. Dit kenmerk wordt altijd als tussentaal beschouwd.
2.2. Morfologische kenmerken Nadat we de fonologische kenmerken geanalyseerd hebben, worden ook de morfologische tussentaalkenmerken die gevonden zijn in het reclamecorpus gedetailleerder voorgesteld. Figuur 5 toont aan in hoeveel spotjes de verschillende morfologische kenmerken voorkomen.
35
60 aantal spotjes
50 40 30 49
20 10
42 19
17 4
0
13
22
26
Figuur 5: morfologische tussentaalkenmerken
Uit de bovenstaande grafiek, die het aantal spotjes toont waarin een bepaald morfologisch kenmerk gevonden werd, leiden we af dat de tussentalige vorm van de tweede persoon enkelvoud en de tussentalige verbuiging van de lidwoorden het frequentste voorkomen. Ook het tussentalige -ke diminutief en de tussentalige werkwoordsvormen komen in heel wat spotjes voor. De verbuiging van het adjectief en de bezittelijke en aanwijzende voornaamwoorden werden in heel wat minder spotjes gevonden. Ook de clitische vormen van ge en gij en de subjectverdubbeling komen minder vaak voor in het corpus. 2.2.1. Tussentalig gebruik persoonlijke voornaamwoorden 2.2.1.1.
Ge/gij-systeem
In tussentaal wordt vaak gebruik gemaakt van het ge/gij-systeem in plaats van de standaardtalige vormen je en jij. In het reclamecorpus vonden we 49 spotjes die het tussentalige ge/gij-systeem gebruiken. Het ge/gij-systeem is een typisch tussentalig kenmerk en is afkomstig uit het Brabantse dialect, maar heeft zich geleidelijk aan over het hele Vlaamse taallandschap verspreid (Vandekerckhove 2004: 987). Bij het ge/gij-systeem hoort ook nog de u-vorm die gebruikt wordt als bezittelijk voornaamwoord (uw) en als objectvorm (u). Deze verschillende vormen vinden we onder andere terug in het spotje Alfa Romeo 3: “Peter, zijt ge nog vrij dit weekend? […] Da’s spijtig. Als beloning wou ik u samen met uw vrouw uitnodigen […]”. In tussentaal wordt er dus geen onderscheid gemaakt tussen de beleefdheidsvorm en de vertrouwelijkheidsvorm. De u-vorm wordt in tussentaal dus ook gebruikt in de vertrouwelijkheidsvorm.
36
2.2.1.2.
Clitische vormen van het persoonlijk voornaamwoord
In tussentaal wordt het persoonlijk voornaamwoord vaak in enclise geplaatst en wordt het zelfs gereduceerd tot een clitic. Het persoonlijk voornaamwoord smelt dan samen met het werkwoord dat voorafgaat. Een voorbeeld uit het corpus vinden we in het spotje Toerisme Limburg: “moette da nu weer zeggen?”. Moette is hier een samensmelting van het werkwoord moet en het persoonlijk voornaamwoord ge dat gereduceerd wordt tot het clitic de. Door progressieve assimilatie wordt de uitgesproken als te (Vandekerckhove 2004: 988). Vandekerckhove (2004:989) stelt vast in haar onderzoek naar het gebruik van ge/gij-systeem in Vlaanderen dat niet alle ge-gebruikers de clitische vormen van ge gebruiken. Velen houden het volgens haar bij moet ge en kunt ge omdat ze moette en kunde als dialect beschouwen. Dit zou de lage vertegenwoordiging van de clitische vormen van het persoonlijk voornaamwoord ge/gij in ons corpus kunnen verklaren. Er werden slechts in 17 spotjes clitische vormen gevonden. 2.2.1.3.
Afwijkende werkwoordsvormen
In het corpus werden in 24 spotjes werkwoordsvormen gevonden die afwijken van de standaardtaal. Hiermee bedoelen we dat de gebiedende vorm soms met een -t gevormd wordt (1), bij de tweede of derde persoon enkelvoud valt de t in de auslaut soms weg(2) en bij de eerste persoon enkelvoud verschijnen in tussentaal soms vormen op -n(3). Hieronder volgen enkele voorbeeldjes uit het corpus:
(1) Makro 5: Weette wa? Pakt uw valies! (2) D’ieteren 1: ja, da’s waar, maar ij ga wel ne nieuwe kopen é. (3) Touring verzekeringen: Koen, ik gaan ’t nie meer eralen é.
Aan de afwijkende werkwoordsvormen kan ook nog het tussentalig paradigama van het werkwoord zijn toegevoegd worden. In ons corpus kwamen we vaak zijt in plaats van bent tegen bij de tweede persoon enkelvoud. Zo vonden we bijvoorbeeld in het spotje Makro 5: “schatteke, gij zijt de bloem…”. Deze tussentalige vorm komt steeds voor in combinatie met het ge/gij-systeem en nooit met het standaardtalige je/jij.
37
2.2.2. Adnominale flexie 2.2.2.1.
Afwijkende verbuiging lidwoorden
Figuur 5 toont meteen aan dat we in heel wat spotjes uit het corpus verbuigingen van het
lidwoord kunnen vinden. In de standaardtaal worden het onbepaald lidwoord een en het bepaald lidwoord de niet verbogen. In tussentaal echter kunnen de lidwoorden wel verbogen worden. De verbuiging hangt daarbij af van het genus van het woord dat op het lidwoord volgt. Voor een onzijdig substantief kan het onbepaald lidwoord in twee vormen verschijnen: ’n wanneer het substantief met een h of een klinker begint (’n aapke) of e zoals bij e paar. Voor een mannelijk substantief vinden we ofwel ’n ofwel nen wanneer het substantief of het bijvoeglijke naamwoord met een h, d, b, t of een klinker begint (Goossens 2000: 9-10). Voor een vrouwelijk substantief neemt het onbepaald lidwoord de vorm ’n aan zoals bij ’n school (Goossens 2000:9-10). Het bepaald lidwoord de volgt bij de mannelijke substantieven grotendeels het buigingssysteem van het onbepaald lidwoord en kan ook de vorm den aannemen zoals in den buurman. In het meervoud en bij vrouwelijke substantieven blijft het bepaald lidwoord onverbogen. In tussentaal worden de telwoorden geen en één vaak verbogen volgens hetzelfde systeem als de lidwoorden zoals: “zegt tat gene waar is” en “Lies eeft er al ene”.
2.2.2.2.
Afwijkende verbuiging aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden
Net als de lidwoorden, worden ook de aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden vaak verbogen in tussentaal als ze gevolgd worden door een d, t, b, h of een klinker: SKM: A1: Mijne man, dien eeft weer niets om aan te doen é. Telenet 4: A2: Oe? En moet ekik dan heel dien hof alleen onderhouden?
Zoals Figuur 5 aantoont, komen de verbogen bezittelijke voornaamwoorden vaker voor dan de verbogen
aanwijzende
voornaamwoorden.
De
verbuiging
van
de
aanwijzende
voornaamwoorden vonden we in het corpus slechts in 4 spotjes.
2.2.2.3.
Verbuiging van de adjectieven
Ook de adjectieven kennen in tussentaal een uitgebreid buigingssysteem dat afwijkt van de standaardtalige verbuiging. Net als bij de verbuiging van lidwoorden, hangt ook bij adjectieven de verbuiging af van het genus van het volgende woord. Zo krijgt een adjectief 38
dat voor een mannelijk substantief enkelvoud staat de uitgang -en voor een substantief met h, d, t of een klinker in de anlaut (nen toffen auto). In andere gevallen krijgt het de uitgang -e (nen hoge stoel) (Goossens 2000: 10). Bij de adjectieven vrouwelijk enkelvoud hangt de verbuiging af van de uitgang van het adjectief in onverbogen vorm. Zo krijgt het onverbogen adjectief dat eindigt op p, t,b of k, de uitgang -e, in andere gevallen krijgt het adjectief geen uitgang. Een uitgang -d wordt vervangen door i (Goossens 2000:10). Adjectieven in het meervoud volgen dezelfde verbuiging als het vrouwelijk enkelvoud. Bij de onzijdige substantieven, blijft het adjectief onverbogen. 2.2.3. Diminitief op -ke, -ske of -eke Verkleinwoorden worden in tussentaal gevormd met de uitgangen -ke, -ske en -eke. In standaardtaal worden vormen met -je gebruikt. Ook bij de bijwoorden wordt het tussentalig diminutiefvorm soms gebruikt zoals in “’t is nikske”. In ons corpus vonden we in 22 spotjes een tussentalige -ke diminutief. Opvallend is dat het vaak om dezelfde diminutieven gaat. Zo stelden we vast dat het -ke diminutief vaak gebruikt word in de aanspreking. We vonden bijvoorbeeld meerdere keren schatteke, zoeteke, lieveke en mannekes. 2.2.4. Tussentaligheid morfologische kenmerken In tegenstelling tot de fonologische tussentaalkenmerken, die zoals gezien soms voorkomen in de standaardtaal, worden de morfologische kenmerken altijd als tussentaal beschouwd. Janssens en Marynissen (2008:201) wijzen erop dat de morfologische kenmerken regionale structuren en kenmerken bevatten en dat “in dit domein de afstand met de standaardtaal het grootst” is. De ke-diminutieven, adnominale flexie en het ge/gij-systeem vind je dus niet in standaardtaal. Ook Taeldeman (2008) toont in zijn onderzoek naar grammaticale kenmerken van tussentaal dat morfologische kenmerken vaak afkomstig zijn uit dialect of regiolect. De morfologische kenmerken vallen dus sterk op en contrasteren met hun standaardtalige tegenhanger.
2.3. Syntactische kenmerken De syntactische tussentaalkenmerken zijn opvallend minder aanwezig in het corpus dan de morfologische en de fonologische tussentaalkenmerken. Een mogelijke verklaring voor de lage vertegenwoordiging van de tussentalige syntactische kenmerken in het corpus zou gevonden kunnen worden bij de aard van de reclamespots. Zoals al besproken in het 39
hoofdstuk methodologie, hebben radiospots een korte duur waardoor er vaak gekozen wordt voor korte woorden en korte constructies. Bijgevolg worden overbodige woorden zoveel mogelijk geschrapt. Bovendien worden in spotjes relatief eenvoudige situaties opgevoerd waarbij er geen nood is aan complexe syntactische constructies. Net als de morfologische kenmerken, worden de syntactische kenmerken altijd als tussentalig besschouwd. Ook deze kenmerken contrasteren sterk met de standaardtaal. In wat volgt, worden de verschillende syntactische kenmerken die in het corpus voorkomen, gepresenteerd. 2.3.1. Subjectverdubbeling De subjectverdubbeling, waarbij het onderwerp tweemaal wordt uitgedrukt in de zin, komt zowel voor bij de tweede persoon als bij de eerste persoon enkelvoud (Taeldeman 2008: 3435). Zo vonden we in de spot van Brussels airlines: “zeg lieveke, zou ekik nie beter rijden?” en “waar edde gij uitgehangen?”. De voorbeelden tonen ook aan dat de herhaling van het onderwerp zowel in de volle als in de clitische vorm kan voorkomen. Subjectverdubbeling kwam in het radiocorpus 16 keer voor. 2.3.2. Het expletief of redundant dat Het expletief of redundante dat hebben we slechts 5 keer teruggevonden in het corpus. Hierbij worden voornaamwoorden en voegwoorden nog eens versterkt door dat, dat vaak overbodig is in de zin, bijvoorbeeld: “’t is om te vragen of da we uw auto mogen wassen”. 2.3.3. Afwijkende voegwoordconstructies In tussentaal wordt vaak gelijk gebruikt om een vergelijking uit te drukken. In standaardtaal wordt een vergelijking ingeleid door het voegwoord zoals. In ons corpus vonden we slechts één keer een afwijkende voegwoordconstructie: Peugeot: En met deze s maak ik er premies van. En dat telt dubbel! Da’s gelijk bij Peugeot é. Vijftien procent Peugeot milieupremie plus vijftig procent federale milieupremie bij aankoop van een Peugeot met een lage CO2-uitstoot.
40
2.3.4. Lidwoord + persoonsnamen In tussentaal worden persoonsnamen vaak nog voorafgegaan door het bepaald lidwoord de of het tussentalig den wanneer de naam begint met een vocaal. Dit kenmerk kwam slechts 2 keer voor in ons corpus: Gelijke Kansen: Jaja, ‘k weet et nog goed, ier si. Met den Emiel. Reynaers: ‘k eb toch de Marc! In standaardtaal kunnen persoonsnamen niet gebruikt worden met een lidwoord. Ruud Hendrickx (2001), taaladviseur bij de VRT, heeft dit kenmerk in zijn top-vijftien van tussentaalkenmerken opgenomen. Voor hem is dit kenmerk één van de herkenbaarste tussentaalkenmerken. 2.3.5. De combinatie voorzetsel en voornaamwoord In tussentaal wordt de combinatie voorzetsel en voornaamwoord vaak gebruikt in plaats van de standaardtalige voornaamwoordelijke bijwoorden. In ons corpus vonden we enkele keren de combinatie voor + wa in plaats van waarvoor: BinckBank: Oh, Patrick jongen, voor wa zitte gij in mijnen auto? 2.3.6. Dubbele negatie Het laatste syntactisch tussentalig kenmerk dat we terugvonden in het corpus is de dubbele negatie. Dit kenmerk kwam slechts één keer voor in het corpus: “aja, ge moet geen kabelabonnement nie meer betalen”.
2.4. Lexicale kenmerken 2.4.1. Lexicale afwijkingen: onomasiologische alternatieven In het corpus radiospots vonden we niet enkel fonologische, morfologische en syntactische tussentaalkenmerken, maar ook enkele lexicale kenmerken die tussentaal definiëren. standaardtalige woorden hebben vaak een tussentalig alternatief. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de tussentalige woorden in ons corpus en hun betekenisverwante termen. Er wordt ook aangeduid in welke spotjes deze lexicale afwijkingen gevonden werden. Zo kan er gemakkelijk in de transcripties gezocht worden naar de specifieke context van de lexicale afwijkingen.
41
Radiospot
Tussentalig woord
Citroën 2 Sunjets 2 ING 6, DM&S 2, Krefel 2 Mensura 2 Torfs en Proximus De Slaapraad Hebbes Hebbes Fintro 2 en Base 1 Belgacom 2 Valofrit en Win for life 2 Audionova Fintro 2 Petrus
Camionette Congé Schoon Koffe Botten Patatten Kuisen Kuisvrouw Content Facteur Ne keer Verstaan Precies Nonkel
Betekenisverwant alternatief Bestelwagen Verlof Mooi Koffie Laarzen Aardappelen Schoonmaken Schoonmaakster Tevreden Postbode Eens Begrijpen Blijkbaar oom
Figuur 6: lexicale afwijkingen
De bovenstaande tabel toont meteen aan dat de lexicale afwijkingen niet altijd als een kenmerk van tussentaal kan worden beschouwd. Vaak verschijnen deze woorden ook in de informele standaardtaal. Zo kan bijvoorbeeld volgens Van Dale het woord nonkel ook in de informele standaardtaal in België gebruikt worden. Het gebruik van precies als bijwoord in plaats van blijkbaar, krijgt van de Van Dale het label “België, niet algemeen” en wordt als tussentalig beschouwd. 2.4.2. Zo’n in plaats van zulk In de standaardtaal wordt het aanwijzend voornaamwoord zo’n enkel gebruikt bij substantieven in het enkelvoud die een onbepaald lidwoord kunnen hebben (De Caluwe 2001). In andere gevallen moet er in het AN zulke gebruikt worden. In tussentaal wordt echter geen rekening gehouden met deze regel en wordt zo’n in verschillende andere contexten gebruikt. Zo vonden we in ons corpus: “En u denkt: waar vindt zij toch zo’n mooie kleren?”. Het voorbeeld toont aan dat zo’n in tussentaal ook gebruikt wordt bij een substantief in het meervoud. Ook dit kenmerk is niet frequent in ons corpus. We vonden het slechts één keer. De Ridder (2007) wijst er in zijn onderzoek op dat het gebruik van zo’n in plaats van zulk gewoon een taalfout kan zijn. Sprekers maken soms fouten omdat ze niet op de hoogte zijn van een bepaalde taalregel. Taalfouten komen Volgens De Ridder (2007: 47) zowel in de (informele) standaardtaal als in tussentaal voor. Het bovenstaande voorbeeld is dus veeleer een voorbeeld van een taalfout dan echte tussentaal.
42
2.4.3. Tussenwerpsels In het corpus vonden we ook vaak tussenwerpsels of interjecties terug zoals ewel, si, voilà, allé, ewel, é en of zo. De tussenwerpsels worden vooral gebruikt in de dialogen en dienen om de spotjes realistischer te maken. Net als in spreektaal kunnen interjecties een bepaalde emotie uitdrukken zoals verontwaardiging, maar ze kunnen ook gebruikt worden om andere nuances in het gesprek aan te brengen of als een vraag naar bevestiging. De tussenwerpsels in reclamespots worden vooral gebruikt om de spontane spreektaal zo geloofwaardig mogelijk op te voeren.
43
3. Tussentaalgebruik in het volledige corpus Na een eerste verkenning van de tussentaalkenmerken die voorkomen in het corpus, volgt een bespreking van de tussentaalindexen. Hierbij wordt niet alleen berekend hoe vaak een tussentaalkenmerk voorkomt, maar ook hoe vaak het standaardtalig alternatief gebruikt werd. Eerst en vooral wordt in 3.1 het volledige corpus geanalyseerd. Hierbij zal worden onderzocht hoe tussentalig het volledige corpus is en welke tussentaalkenmerken het meest gebruikt worden. Daarna wordt in 3.2 onderzocht of het tussentaalgebruik verschilt naargelang de aard van de spot (monoloog of dialoog). In 3.3 wordt nagegaan of ook de categorie waartoe de radiospot behoort (transport, lifestyle, institutionele sector, …) een invloed kan hebben op het taalgebruik.
3.1. Algemeen Bij de bespreking van de tussentaalkenmerken werd al duidelijk dat er in het corpus van de radiospots vaak tussentaal wordt gebruikt. Ook de tussentaalindex van 38,95% bevestigt dat tussentaal legio is in het corpus. Dit percentage bevat de tussentaalindex van de vijf tussentaalkenmerken die besproken werden in 4.2.2 in het hoofdstuk methodologie. De onderstaande figuur toont de verdeling van de verschillende tussentaalindexen. 100% 80% 60%
44,99
50,00
45,02
40%
39,84
23,03
20% 0%
t-deletie
h-procope
verbuiging
ke-diminutief
ge/gij
Figuur 7: tussentaalindex in het volledige corpus Figuur 7 toont de tussentaligheidspercentages van de vijf typische tussentaalkenmerken. De
tussentaligheidspercentages liggen het hoogst bij de fonologische kenmerken, namelijk bij tdeletie (44,99%) en procope van de h (45,02%). Deze hoge percentages waren te verwachten aangezien we bij de eerste verkenning van de fonologische tussentaalkenmerken (paragraaf 2.1) al konden vaststellen dat t-deletie en h-procope in meer dan 70 spotjes voorkomen. Ook de diminutieven halen een hoog tussentaligheidspercentage van 50%. De laagste score vinden we bij de verbuiging van de lidwoorden, aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden 44
(23,03%). Zoals we gezien hebben bij de morfologische tussentaalkenmerken in 2.2, komt de verbuiging van de bezittelijke en aanwijzende voornaamwoorden in minder spotjes voor dan de verbuiging van de lidwoorden. Bij de berekening van de tussentaalindex werden de lidwoorden, aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden samengenomen. Doordat de aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden minder vaak verbogen worden in het corpus, wordt de tussentaalindex van de volledige groep, met de verbuiging van de lidwoorden inbegrepen, naar beneden getrokken. Voor het ge/gij-systeem vonden we dan weer een hogere tussentaalindex van 39,84%. In 39,84% van de gevallen waar de tweede persoon enkelvoud gebruikt werd (je/jij/ge/gij/u/uw), is er in het corpus gekozen voor de tussentalige vormen. Ook deze hoge tussentaalindex voor de tweede persoon enkelvoud strookt met de eerdere bevinding uit paragraaf 2.2.1.1, namelijk dat ge/gij in 49 spotjes voorkomen.
3.2. Taalgebruik in monologen en dialogen Figuur 10 toont meteen aan dat de dialogische spots opvallend meer tussentaal gebruiken dan de monologische reclamespots. Bij elk van de vijf onderzochte tussentaalkenmerken hebben de dialogen een veel hoger tussentaalpercentage. Bijgevolg is het totale tussentaalpercentage ook hoger bij dialogen dan bij monologen. De dialogen halen een tussentaalpercentage van 54,59% en de monologen hebben een tussentaalpercentage dat bijna drie keer lager ligt: 15,89%. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
73,33 59,56
61,94
61,81
monologen dialogen
33,51 17,02
22,43
20,83 14,53
10,49
t-deletie
h-procope
verbuiging
ke-diminutief
ge/gij
Figuur 8: tussentaalindex monologen en dialogen
Het hoge tussentaalpercentage in de dialogische reclamespots is vooral te verklaren door het werkelijkheidsgehalte van de radiospot. Zoals al aangehaald in het eerste hoofdstuk, is de boodschap die in een commercial verkondigd wordt pas effectief als er identificatie 45
plaatsvindt. Een consument moet zich immers kunnen herkennen in de reclamespot. Hoe realistischer de spot, hoe meer impact de boodschap zal hebben op de consument. Het realiteitsgehalte wordt gecreëerd door het brengen van anekdotes en emoties uit het dagelijkse leven van de consument (Driesen 1995: 72). Ook de herkenbare jingles en stemmen dragen bij tot een realistischere spot. Bovendien zijn dialogen, zoals al aangehaald bij de methodologie, vaak kleine theateropvoeringen waarbinnen er gesprekjes worden gevoerd tussen de verschillende personages. Deze gesprekjes dragen bij tot de geloofwaardigheid en herkenbaarheid van de reclamespot. Door de creatie van gesprekjes in radiospots komt ook meer plaats voor spontaan en informeel taalgebruik. Voor de doorsnee Vlaming is dit spontaan taalgebruik, tussentaal. In de reclamespots zal dan ook geprobeerd worden om in spontane informele situaties tussentaal te gebruiken om het werkelijkheidsgehalte en de identificatie met de personages en de reclamespot te verhogen. De monologen hebben en lager tussentaligheidsgehalte dan de dialogen. De belangrijkste reden hiervoor is het ontbreken van de gespreksfactor die bij de dialogen wel aanwezig is. In monologen is slechts één stem aan het woord, of enkele stemmen die naast elkaar spreken en niet met elkaar in dialoog gaan. Vaak worden teksten in een monoloog simpelweg voorgelezen. Hierdoor is er in monologen minder plaats voor informeel en spontaan taalgebruik waardoor er meer standaardtaal gesproken wordt. Bovendien richten de stemmen in de monologen zich tot onbekende luisteraars waardoor de kans groter is dat er standaardtaal gesproken zal worden. Toch hebben we ook in monologen tussentaal gevonden. Hiervoor moet de verklaring gezocht worden bij de personages die opgevoerd worden in de monologen. Zo zullen typetjes die meespelen in de spot, vaak spontaner en informeler spreken dan de voice-overs die een tekst voordragen. In het spotje van Hebbes bijvoorbeeld voert een machotype het woord. Deze macho spreekt informeler en tussentaliger dan de voice-over die even later in het spotje volgt. De gekozen spotvorm lijkt dus wel degelijk een invloed te hebben op de gesproken taalvariëteit in de radiospots. In de dialogen, waar verschillende personages een gesprek voeren, wordt er opvallend veel tussentaal gesproken. De dialogische reclamespots hebben immers een tussentaligheidsgehalte van 54,59%. De monologen, waarin de gespreksfactor ontbreekt, hebben een tussentaalgehalte dat bijna drie keer lager ligt dan dat van de dialogen, namelijk 15,89%.
46
3.3. Taalgebruik per categorie Zoals in de vorige paragraaf (2.2) al werd aangetoond, kan de aard van de radiospot (monoloog of dialoog) een invloed hebben op het taalgebruik. Zo bleek dat dialogen een hoger tussentaalpercentage hebben dan monologen. In wat volgt, willen we nagaan of ook de categorie waartoe een radiospot behoort, invloed kan hebben op het taalgebruik in de radiospot. Hierbij zal ook bij elke categorie rekening gehouden worden met de aard van de radiospots, namelijk monoloog of dialoog. 3.3.1. Tussentaalindex alle categorieën De onderstaande figuur toont het tussentaligheidspercentage van elke categorie. Het valt meteen op dat niet alle categorieën even tussentalig zijn. Zo zijn de categorieën financiën en distributie het tussentaligst met een tussentaalindex van respectievelijk 45,57% en 49,75%. De categorieën institutionele sector en media hebben een veel lager tussentaalpercentage: 27,27% en 29,80%. Daartussenin bevinden zich de categorieën transport (36,59%), lifestyle (36,59%), telecom (42,44%) en woning (42,99%). In wat volgt proberen we een verklaring te geven voor deze verschillende resultaten. 100% 80% 60% 40%
45,97 36,59
49,75
36,84 27,27
29,80
Instituties
Media
42,44
42,99
Telecom
Woning
20% 0% Transport
Lifestyle
Financiën
Distributie
Figuur 9: tussentaalindex categorieën
3.3.2. Categorieën met het hoogste tussentaalpercentage Zoals hierboven al werd aangetoond, hebben de categorieën financiën en distributie het hoogste tussentaligheidspercentage (45,97% en 49,75%) in vergelijking met de andere zes categorieën. De onderstaande grafiek toont de verdeling van de tussentaalindexen van de 5vijf typische tussentaalkenmerken in de categorieën distributie en financiën.
47
100% 90%
77,78
80% 66,67
70% 60%
57,53 57,47 50,00
51,61
50%
43,90
40%
45,71
Financiën Distributie
27,78 28,21
30% 20% 10% 0% t-deletie
h-procope
verbuiging
ke-diminutief
ge/gij
Figuur 10: tussentaalindexen distributie en financiën
Beide categorieën hebben ongeveer
een gelijk percentage bij de
verschillende
tussentaalkenmerken. Enkel bij de procope van de h en de diminuering met -ke hebben de categorieën
uiteenlopende
percentages.
De
categorie
distributie
heeft
bij
deze
tussentaalkenmerken een hoger percentage dan de categorie financiën. Bij de categorie distributie is een hoog tussentaligheidsgehalte wel te verwachten. De radiospots in deze categorie promoten immers producten die bijna dagelijks gebruikt worden door de consumenten. Deze producten worden in de reclamespots ingepast in het dagelijkse leven van de consument en hiervoor zullen ze hun boodschap ook overbrengen in de dagelijkse spreektaal van de consument. Wanneer we de spotjes in de categorie distributie beter bestuderen, merken we dat er vooral in de dialogische spotjes tussentaal gebruikt wordt. Dit bevestigt nog eens de vaststelling die we gemaakt hebben in 3.2, namelijk dat dialogen tussentaliger zijn dan monologen. Bovendien lijkt ook de doelgroep waarvoor de spotjes bedoeld zijn een rol te spelen voor het taalgebruik. Zo wordt er in de radiospots die reclame maken voor kledingwinkels opvallend veel tussentaal gebruikt. Van de acht spotjes voor kledingwinkels, zijn er slechts twee waarin formele standaardtaal gesproken wordt. In de andere zes spotjes, die vooral gericht zijn op een vrouwelijk publiek, wordt vooral tussentaal gesproken. Voor de categorie financiën hadden we een lager tussentaligheidsgehalte verwacht. De producten waarvoor deze categorie reclame maakt, zijn immers van een compleet andere aard dan de producten uit de categorie distributie. Er wordt in de categorie financiën vooral promotie gevoerd voor verschillende verzekeringen, intresten op een spaarboekje, leningen en 48
verschillende financiële instellingen. In deze radiospots draait het dus niet om producten die dagelijks gebruikt worden door de consument. Wanneer we de spotjes in de categorie financiën beter bestuderen, valt het ons op dat het taalgebruik verschilt naargelang de doelgroep. Zo merken we bijvoorbeeld dat spotjes die gericht zijn op jongeren in dialoogvorm zijn opgesteld en meer tussentaal gebruiken. Een voorbeeld hiervan vinden we in het spotje ING 1: A1: Dag meneer, ’t is om te vragen of da we uw auto mogen wassen en de opbrengst gaat volledig naar broederlijk spelen. A2: Naar watte? A1: Broederlijk spelen: da’s ne VZW die mijn broer en ik hebben opgericht om geld in te zamelen voor een nieuw computerspelleke. In de categorie financiën vonden we vier spotjes die gericht zijn op jongeren. In die spotjes wordt er telkens tussentaal gebruikt. In de reclamespots worden vaak jongeren aan het woord gelaten en wordt de typische omgangstaal van jongeren gesproken. Die omgangstaal bestaat bij de meeste Vlaamse jongeren grotendeels uit tussentaal. Zoals eerder aangehaald in het inleidend hoofdstuk over tussentaal, is tussentaal voor de meeste jongeren ook hun moedertaal (De Caluwe 2000:54). Door tussentaal te gebruiken in radiospots voor jongeren, zal deze doelgroep zich meer aangesproken voelen door de spot en zijn ze vatbaarder voor de boodschap die de spot overbrengt. De jongeren worden immers in hun eigen taal aangesproken. Een andere verklaring voor het hoge tussentaalgehalte, kan worden gevonden bij de financiële instellingen zelf. In het corpus zijn vooral reclamespots voor kleinere financiële instellingen als BinckBank, Fintro, Keytrade en Mensura opgenomen. Deze instellingen onderscheiden zich van de grotere instellingen als Bank van de post, BNP, Delta Loyd en Dexia door hun taalgebruik. De kleinere instellingen lijken meer tussentaal te gebruiken dan de grote instellingen. Zo stelden we vast dat er in de spotjes van onder andere Delta Loyd en Dexia formele
standaardtaal
wordt
gesproken.
Als
extra
verklaring
voor
het
hogere
tussentaalgebruik zou ook hier de doelgroep een rol kunnen spelen. De kleinere financiële instellingen gaan namelijk de concurrentie aan met grotere instellingen en proberen de kleine spaarders met extra voordelen te lokken. Ze richten zich op lagere klassen die het financieel minder breed hebben en voor een klein financieel voordeel de overstap naar hun instelling zouden overwegen. In het spotje van Keytrade bijvoorbeeld, geeft de financiële instelling de consument vij cent per verrichting. Met dit minieme bedrag zal Keytrade geen grote spaarders
49
aantrekken, maar wel consumenten uit lagere klassen. Om die doelgroep te overtuigen is het belangrijk om hen aan te spreken in een taal waarmee ze vertrouwd zijn, namelijk tussentaal. Een andere, controversiëlere verklaring zou ook gevonden kunnen worden bij de imagebuilding zoals al besproken werd in hoofdstuk 1. Financiële instellingen hebben vaak af te rekenen met een zakelijk en afstandelijk imago. Dit imago heeft de afgelopen jaren nog een extra deuk gekregen door de financiële crisis. Heel wat Vlamingen hebben hun vertrouwen verloren in de financiële sector en zien banken als geldwolven. Na de bankencrisis probeert de financiële sector het vertrouwen van de consument terug te winnen. Om dit vertrouwen terug te winnen, zou gesteld kunnen worden dat in radiospots uit de financiële sector de vertrouwde taal van de consument gebruikt, namelijk tussentaal. Het terugwinnen van het consumentenvertrouwen en het opkrikken van het imago, zouden het hoge tussentaalgehalte in de categorie financiën eventueel kunnen verklaren. Een andere verklaring zou ook nog gevonden kunnen worden in de complexe materie van de financiële sector. Vaak zijn consumenten niet goed op de hoogte van rentevoeten, beleggingen, leningen en verzekeringen en komt er veel vakterminologie bij kijken. Om van dit zakelijk imago af te raken, worden in de radiospots van de financiële sector eenvoudige situaties opgevoerd waarin een vertrouwde omgangstaal wordt gebruikt. De formele standaardtaal zou in deze categorie de afstandelijkheid tussen consument en bedrijf nog vergroten, want standaardtaal wordt immers nog door heel wat Vlamingen geassocieerd met zakelijkheid en afstandelijkheid (De Caluwe 2000:55). Bovendien werden in deze categorie ook meer dialogen gevonden dan monologen. De adverteerders proberen om hun geloofwaardigheid opnieuw te vergroten door ook dagelijkse situaties op te voeren in de spotjes. Zoals al aangehaald, hebben dialogen een hoger tussentaalgehalte dan monologen. 3.3.3. Categorieën met het laagste tussentaligheidspercentage In tegenstelling tot de categorieën financiën en distributie, hebben de categorieën media en de institutionele sector een lager tussentaligheidsgehalte, respectievelijk 29,80% en 27,27%. In allebei de categorieën is de tussentaalindex voor de fonologische kenmerken relatief laag in vergelijking met de indexen van financiën en distributie. Ook de verbuiging van de lidwoorden, bezittelijke en aanwijzende voornaamwoorden komt niet zo vaak voor bij media en instituties. Het -ke diminutief haalt
in allebei de categorieën het
hoogste
tussentaalpercentage. Het ge/gij-systeem heeft in de categorie media een hoger tussentaligheidspercentage dan in de categorie instituties. 50
100% 90% 80% 70%
57,14 50,00
60% 50% 40% 30%
35,48 27,14
24,14
47,37 37,50
29,03
Instituties Media
17,78 19,44
20% 10% 0% t-deletie
h-procope
verbuiging
ke-diminutief
ge/gij
Figuur 11: tussentaalindexen media en institutionele sector
Net als bij distributie en financiën, kan ook de categoriesoort en de producten waarvoor reclame wordt gemaakt, het tussentaligheidspercentage van de categorieën media en de institutionele sector verklaren. In de radiospots van de categorie media wordt er vooral reclame gemaakt voor verschillende magazines, kranten, websites en televisieprogramma’s. Zoals al aangehaald, hebben de media nog steeds een voorbeeldfunctie, ook wat taal betreft. De geschreven pers wordt namelijk als symbool gezien voor de standaardtalige norm. Deze voorbeeldfunctie wordt ook weerspiegeld in het lage tussentaligheidspercentage in de radiospots. Opvallend is dat er in de maand september meer monologische radiospots verschenen zijn in de categorie media dan dialogische spots. Zoals gezien in 3.2 van dit hoofdstuk hebben monologen een lager tussentaligheidsgehalte dan dialogen. De hogere vertegenwoordiging van monologen in de categorie media zou een eerste verklaring kunnen zijn voor de lagere tussentaalindex. Ook het product waarvoor reclame gemaakt wordt, lijkt de tussentaligheid te beïnvloeden. Zo merken we dat spotjes die reclame maken voor ‘intellectuele’ tijdschriften en kranten monologen zijn en dat er vooral formele standaardtaal gebruikt wordt. Zo wordt in de radiospots voor kranten als De Standaard, De Tijd en De Morgen enkel formele standaardtaal gesproken. In een radiospot voor een populairdere krant als Het Nieuwsblad zien we al snel meerdere tussentaalkenmerken opduiken. Ook de ‘populaire’ tijdschriften, en vooral dan de vrouwenbladen als Libelle en Vitaya, gebruiken meer tussentaal en worden vaker in dialogische vorm opgesteld. Net als bij de categorieën met de hoogste tussentaalindexen, financiën en distributie, lijkt ook in de categorie media de doelgroep een rol te spelen. Spotjes die zich richten op een intellectueel publiek gebruiken standaardtaal, terwijl spotjes die zich richten op de doorsnee Vlaming en op vrouwen, meer
51
tussentaal gebruiken. Net als de ‘populairdere’ tijdschriften merken we dat ook de radiospots voor websites vaker in tussentaal worden opgesteld. Net als de categorie media heeft ook de categorie instituties een soort voorbeeldfunctie. In deze categorie wordt niet enkel reclame gemaakt, maar ook informatie gegeven aan de luisteraar. Zo proberen de verschillende Belgische overheden hun inwoners te informeren via reclamespotjes. Ze geven, vaak op ludieke wijze, informatie over recycleren, mobiliteit en speciale initiatieven zoals de week van de gelijke kansen. Naast de radiospots die uitgaan van de overheid, behoren ook de radiospots van niet-commerciële organisaties als Bloso en Berlitz tot deze categorie. Het lage tussentaalgehalte kan worden verklaard vanuit de informatiefunctie. In deze categorie willen instituties en niet-commerciële organisaties de consument vooral informeren. De beste manier om ervoor te zorgen dat iedereen de boodschap begrijpt, is om informatie te verspreiden in de standaardtaal. Toch spelen ook de radiospots uit de categorie instituties in op de leefwereld van de consumenten en zullen ze in dialogen tussentaal gebruiken om de gesprekken realistischer te maken. In tegenstelling tot de categorieën media, financiën en distributie kunnen we het taalgebruik niet verklaren vanuit de doelgroepen. De reclamespots van de institutionele sector richten zich immers tot grote delen van de bevolking. In deze categorie hebben we geen spotjes gevonden die zich specifiek richten op jongeren, vrouwen, intellectuelen of lagere klassen. 3.3.4. Overige categorieën De categorieën transport, telecom, lifestyle en woning hebben tussentaalindexen die zich tussen de indexen van de hoogste categorieën (financiën en distributie) en de laagste categorieën (media en de institutionele sector) bevinden. De categorieën transport en lifestyle hebben een tussentaalindex van respectievelijk 36,59% en 36,84%. Telecom en woning hebben daarentegen hogere tussentaalindexen (42,44% en 49,75%). In wat volgt worden de overige overige categorieën onder de loep genomen. Hiervoor zullen telecom en woning samengenomen worden en ook de categorieën transport en lifestyle zullen samen besproken worden.
52
3.3.4.1.
Transport en lifestyle
100% 80% 60%
66,67 57,63 47,76
53,13 37,14
33,33
40%
16,88 20,00
20%
28,57
22,58
Transport Lifestyle
0% t-deletie
h-procope
verbuiging
ke-diminutief
ge/gij
Figuur 12: tussentaalindexen transport en lifestyle Figuur 12 toont de verdeling van de vijf typische tussentaalkenmerken in de categorieën
transport en lifestyle. In beide categorieën is de tussentaalindex van de verbuiging van de lidwoorden, aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden relatief gelijk. De andere tussentaalindexen liggen verder uit elkaar. Zo zijn de tussentaalindexen van t-deletie, hprocope en het -ke diminutief heel wat hoger bij transport dan bij lifestyle. De categorie lifestyle heeft dan weer een hogere tussentaalindex bij ge/gij. In de categorie transport kunnen we het tussentaalgehalte verklaren door de verdeling monologen en dialogen. Aangezien er in deze categorie iets meer dialogen zijn opgenomen, zal de tussentaalindex hoger liggen. Net als bij de categorie instituties, kunnen we ook bij transport het taalgebruik niet echt verklaren aan de hand van de doelgroep van de radiospot. Bij financiën stelden we vast dat het taalgebruik verschilt naargelang de doelgroep van de radiospot. Zo werd er meer tussentaal gebruikt in een spotje met als doelgroep de lagere sociale klasse. We verwachtten ook dat er bij transport een verschil zou zijn in taalgebruik naargelang de doelgroep van het spotje. Zo dachten we dat er in de reclamespot van Lexus, die gericht is op een rijkere sociale klasse, een andere taal gebruikt zou worden dan in de spotjes voor de minder rijke sociale klasse. Toch moeten we vaststellen dat in beide spotjes, met verschillende doelgroepen, tussentaal gebruikt wordt. Een mogelijke verklaring voor het tussentaalgebruik in alle doelgroepen zou kunnen gevonden worden bij de aard van tussentaal zelf. Zoals al aangehaald in hoofdstuk 1, kent tussentaal immers een grote variatiebreedte (De Caluwe 2006:19). Het is dus de taal van wie standaardtaal probeert te spreken zonder het echt te beheersen. Maar het is ook de taal van wie standaardtaal beheerst, maar tussentaal spreekt in informelere situaties (De Caluwe 2006: 19). Dit zou onder andere het tussentaalgebruik in de reclamespots voor ‘luxewagens’ zoals Lexus kunnen verklaren. In het informele gesprek 53
tussen de ‘rijkere dame’ en een kennis, wordt opvallend veel tussentaal gebruikt. Bij de reclamespots voor gewone wagens, kan de taal verklaard worden vanuit dezelfde variatiebreedte. De doorsnee Vlaming spreekt immers thuis tussentaal en het is ook deze taal die in de spotjes voor de gewone wagens gesproken wordt. De taal die gebruikt wordt in de categorie transport weerspiegelt dus het reële taalgebruik van de Vlamingen. In de categorie lifestyle wordt vooral reclame gemaakt voor reizen, verzorgingsproducten en de combinatie werk en gezin. Net als bij de categorie transport lijkt ook bij lifestyle het taalgebruik vooral af te hangen van de gekozen spotvorm: monoloog of dialoog. In de monologen wordt opvallend meer standaardtaal gebruikt dan in dialogische spots. Ook in deze categorie kunnen we niet echt een onderscheid maken tussen de verschillende doelgroepen, want de meeste spotjes uit de sector proberen een ruim publiek te bereiken. Zo richten de radiospots over reizen zich tot zowel mannen als vrouwen van verschillende leeftijden. Binnen de categorie lifestyle kunnen we het taalgebruik wel koppelen aan de producten waarvoor de radiospots reclame maken. Zo stellen we vast dat in commercials die verzorgingsproducten promoten altijd tussentaal gesproken wordt. In de subcategorie reizen, waarvoor acht spotjes gevonden zijn, merken we dat er evenveel tussentaal als standaardtaal gebruikt wordt. In de helft van de spotjes wordt formele standaardtaal gesproken en in de andere helft wordt vooral tussentaal gesproken. In de subcategorie combinatie werk en leven merken we dat er vooral formele standaardtaal wordt gesproken. 3.3.4.2.
Telecom en woning
Figuur 13 toont de verschillende tussentaalindexen van de categorieën telecom en woning. Bij
allebei de categorieën heeft de tussentaalindex verbuiging het laagste percentage en de tussentaalindex h-procope het hoogste percentage. Bij telecom hebben t-deletie en het -ke diminutief hogere tussentaalpercentages dan in de categorie woning, maar de index van ge/gij ligt dan weer lager bij telecom dan bij woning.
54
100% 80% 62,07 60%
44,93
40%
51,72 37,88
50,00 33,33
27,03
20%
20,00
50,00 28,57
Telecom Woning
0% t-deletie
h-procope
verbuiging
ke-diminutief
ge/gij
Figuur 13: tussentaalindexen telecom en woning
De categorieën telecom en woning hebben een hogere tussentaalindex dan de categorieën transport en lifestyle, die in vergelijking met de andere categorieën een relatief lage tussentaalindex hebben. De hogere tussentaalindex voor telecom is te verklaren vanuit de categorie zelf. In de sector telecom wordt immers reclame gemaakt voor verschillende telecombedrijven die zorgen voor
communicatie. De categorie telecom promoot
communicatie en maakt daar ook gebruik van in haar reclamespots. De radiospots van deze categorie bestaan vaak uit telefoongesprekken. Zo bevat het corpus onder andere gesprekken van twee vrienden of vriendinnen die elkaar bellen en gesprekken tussen een klant en de technische dienst van een telecombedrijf. Net als in de spreektaal, wordt ook in de spotjes gebruik gemaakt van tussentaal. Het is immers de taal die de klanten van de telecombedrijven zelf gebruiken wanneer ze met vrienden aan de telefoon hangen of wanneer ze de technische dienst bellen. Net als bij de andere categorieën, kunnen we ook hier vaststellen dat dialogische spots meer tussentaal bevatten dan de monologische. Toch wordt in deze categorie behoorlijk wat tussentaal gesproken in de monolgische radiospots. Er zijn slechts twee monologen waarin formele standaardtaal wordt gesproken. In de andere spotjes wordt er informeler gesproken. In een aantal monologen, richt de stem zich rechtstreeks tot de luisteraars en probeert hij een gesprek met hen aan te gaan. Om zich rechtstreeks tot de luisteraart te richten, gebruikt de stem soms de taal van de doorsnee Vlaamse consument, namelijk tussentaal. In de categorie woning wordt net als in de categorieën telecom, financiën en distributie meer tussentaal gevonden dan in de andere vier categorieën. Ook in deze categorie kan de aard van de radiospot de hogere tussentaalindex verklaren. In de categorie woning werden immers meer dialogen gevonden en opgenomen dan monologen. In die dialogen wordt er ook meer tussentaal gebruikt dan in de monologen. Hierdoor krijgen we hogere percentages voor het 55
tussentaligheidsgehalte van de categorie woning. Een andere verklaring zou ook gevonden kunnen worden bij de categorie zelf. In deze categorie wordt immers reclame gemaakt voor meubelen, energie, ramen en deuren. In de spotjes worden er gesprekken gevoerd die zich ook in het echte leven zouden kunnen afspelen. Enkele spotjes uit de categorie woning proberen de Vlaamse huiselijke sfeer na te bootsen. Dit doen ze onder andere door herkenbare scènes na te spelen en een herkenbare taal te gebruiken. Dit zien we onder andere in het spotje van Immoweb: A1: Schatje, g’ebt nen nieuwen e-mail. En nog ene! A2: Ja, ik kom, wacht! A1: Zeg! Wie stuurt u al die mails? A2: Immoweb. Ik eb mij ingeschreven op Immoweb en ze laten mij weten dat er een woning is bijgekomen die bij ons past. A1: Geweldig! We zullen die eens bekijken si. VO: Verkoop, verhuur of vakantieverhuur. Om de twee minuten komt er een nieuw zoekertje bij op Immoweb. Immoweb heeft alles in huis. Het bovenstaande spotje beeldt een gesprek uit van een koppel dat thuis zit. Het is een scène die heel herkenbaar is voor een groot deel van de consumenten. In deze scène wordt de thuistaal van de meest consumenten opgevoerd, namelijk tussentaal. De herkenbaarheid en identificatie met de scène die opgevoerd wordt in het spotje, nemen toe doordat het reële taalgebruik van de Vlaamse consumenten weerspiegeld wordt.
3.3.5. Samenvatting taalgebruik in de verschillende categorieën Net als de spotvorm (dialoog of monoloog), lijkt ook de categorie een invloed te hebben op het taalgebruik. Zo stelden we vast dat de categorieën financiën en distributie een veel hoger tussentaalgehalte hebben dan de andere zes categorieën. De institutionele categorie en media hadden dan weer een opvallend laag tussentaligheidsgehalte wat we verklaard hebben vanuit hun voorbeeldfunctie. In sommige categorieën kunnen we verschillende doelgroepen onderscheiden en stellen we vast dat de doelgroep een invloed kan hebben op het taalgebruik. Zo waren de spotjes in de categorie financiën, die gericht waren op jongeren, opvallend tussentalig. In de categorie media vonden we meer tussentaal in de commercials van populaire kranten en tijdschriften dan in de spotjes voor ‘intellectuelere’ bladen.
56
4. Taalgebruik personages In het vorige deel behandelden we het taalgebruik in de verschillende categorieën en gingen we na of de categoriesoort en spotvorm een invloed hebben op het taalgebruik in de reclamespots. In wat volgt wordt het taalgebruik van de verschillende stemmen verder onder de loep genomen. Allereerst wordt in deel 4.1 het taalgebruik van de voice-overs geanalyseerd. In 4.2 wordt het taalgebruik van de actanten geanalyseerd. Hierbij zal worden nagegaan of de relationele situatie, de sekse van de actanten of het profiel een invloed hebben op het taalgebruik.
4.1. Taalgebruik bij de voice-overs In wat volgt wordt het taalgebruik van de voice-overs geanalyseerd. Hierbij willen we nagaan welke taalvariëteit het meest gebruikt wordt. Vooraleer de resultaten gepresenteerd worden, wordt kort nog even ingegaan op de gebruikte methode (4.1.1). Vervolgens wordt in deel 4.1.2 de resultaten voor het volledige corpus beschreven. Daarna gaan we dieper in op het standaardtaal (4.1.3) en tussentaalgebruik bij de voice-overs (4.1.4). 4.1.1. Werkwijze Doordat we bij de materiaalverzameling vertrokken zijn van de reclamespots die verschenen zijn op één maand tijd, treden soms dezelfde voice-overs op. Zo hebben we in ons corpus vier spotjes van Alfa Romeo waarin de situatie en de actanten steeds verschillend zijn, maar de voice-over telkens dezelfde is. Bovendien gebruikt de voice-over dezelfde tekst. Logischerwijs hebben we deze voice-overs slechts één keer opgenomen in de tellingen. Aangezien de voice-overs kort aan het woord zijn en vaak te weinig taalmateriaal leveren, is het onmogelijk om net als bij de monologen, dialogen en categorieën tussentaalindexen te berekenen op basis van vijf tussentaalkenmerken. Om toch uitspraken te kunnen doen over het taalgebruik van de voice-overs, kenden we net als in de scriptie van Saman (2002) enkele labels toe. Ofwel krijgt de voice-over het label standaardtaal, ofwel informele standaardtaal ofwel tussentaal. Na de berekening van het aantal voice-overs en het toekennen van de labels, wordt een tussentaalpercentage berekend. Zoals hierboven aangehaald, is dit percentage niet gelijk aan de tussentaalindex, maar wordt een andere methode toegepast. Bij deze methode wordt het totaal aantal woorden, dat een voice-over uitspreekt, geteld (bv. 85). Daarna tellen we het aantal tussentaalkenmerken (bv.2). We berekenen het percentage door het aantal 57
tussentaalkenmerken te delen door het aantal woorden (2/85= 2,35%). Door deze methode toe te passen krijgen we een beter beeld van het tussentaalgebruik bij de voice-overs. 4.1.2. Algemene beschrijving In het corpus komen er 152 voice-overs voor. Hiervan krijgen 125 voice-overs het label standaardtaal, 17 het label informele standaardtaal en 10 het label tussentaal. Procentueel gezien gebruiken dus 82,24% voice-overs standaardtaal, 11,18% spreekt dan informele standaardtaal en slechts 6,58% van de voice-overs gebruikt tussentaal. In wat volgt proberen we een verklaring te vinden voor het hoge standaardtaalgebruik en het lage tussentaalgebruik. 4.1.3. Standaardtaalgebruik bij de voice-overs Uit de resultaten blijkt dat het standaardtaalgebruik bij de voice-overs bijzonder hoog ligt. Maar liefst 82,24% van alle voice-overs gebruikt standaardtaal. In wat volgt proberen we mogelijke verklaringen te vinden voor dit hoge standaardtaalpercentage. Een eerste verklarende factor zou de aard van de radiospot kunnen zijn. Zoals we vastgesteld hebben bij de analyse van het taalgebruik in monologen en dialogen, hebben monologen een lagere tussentaalindex dan dialogen. Monologische spots hadden een tussentaalindex van 15,89% en dialogische een index van 54,59%. Vanuit dit inzicht kan het hoge standaardtaalpercentage van de voice-overs verklaard worden. De meeste voice-overs (90 VO’s of 60%) komen immers voor in monologische spots. Zoals gezien, ontbreekt de gespreksfactor in monologen. Meestal komt er slechts één stem aan bod of meerdere stemmen die niet met elkaar in dialoog gaan. Bovendien wordt in monologen de tekst vaak voorgelezen waardoor er minder plaats is voor spontaan en informeel taalgebruik. Bijgevolg zal er meer standaardtaal gebruikt worden. Een tweede verklaring voor het hoge percentage dat de voice-overs behalen voor standaardtaal kan worden gevonden in de rol van deze stem. Zoals al aangehaald in het hoofdstuk methodologie, bij de beschrijving van de reclamespots, heeft de voice-over een informatieve functie. De voice-over komt meestal aan het woord aan het einde van een radiospot en herhaalt de belangrijkste informatie zoals promoties, merknaam, websites of contactgegevens. Voor adverteerders is het belangrijk dat potentiële kopers die informatie goed begrijpen en onthouden. De luisteraars, en potentiële kopers, moeten immers weten hoe ze het aangeprezen product kunnen kopen. Om de boodschap goed te laten doordringen en een grote groep mensen te bereiken, is het belangrijk om de boodschap te verspreiden in een 58
taal die iedereen begrijpt. Zoals gezien in hoofdstuk 1, bereiken de VRT-radionetten ongeveer heel Vlaanderen dus moeten adverteerders de taalvariëteit gebruiken die in heel Vlaanderen begrepen wordt, namelijk standaardtaal. Bij de uiteenzetting van het taalcontinuüm in Vlaanderen stelden we immers vast dat standaardtaal de taalvariëteit is die gebruikt wordt in de formele, bovenregionale communicatie. Dialect, regiolect en tussentaal daarentegen zijn vaak streekgebonden en worden veeleer in informele situaties gebruikt. De voice-overs gebruiken dan ook standaardtaal omdat ze door iedereen in Vlaanderen begrepen wordt. Zo worden de essentiële informatiegegevens immers duidelijk verspreid. Een derde verklarende factor voor het standaardtaalgebruik bij de voice-over hangt nauw samen met de vorige. Zoals hierboven beschreven, herhaalt of geeft de voice-over essentiële informatie zoals contactgegevens en promoties aan onbekende luisteraars. Deze boodschap is zakelijk, informatief, formeel en moet op een neutrale manier verspreid worden. Zoals al aangehaald, wordt standaardtaal door de gemiddelde Vlaming als zakelijk en formeel ervaren (De Caluwe 2000: 55). De standaardtaal is dus de meest ‘neutrale’ manier om de reclameboodschap en informatie te verspreiden. Het standaardtaalgebruik van de voice-overs zou ook kunnen dienen om een onderscheid te maken tussen de spot en de belangrijke informatie. Zo merken we in ons corpus dat als er actanten optreden die tussentaal spreken, de voice-over de belangrijke informatie geeft in standaardtaal. Dit is onder andere te merken in het spotje van Mensura2: A1: Vlucht 312 vraagt toestemming om te landen. Vlucht 312 vraagt… A2: Ja, ja. Me Janine van de koffe. Zeg, iedereen is ier weggevoerd me krampen. Waarschijnlijk van den Américain. Ma volgens mij kunde landen op de tweede baan van links te beginnen. Wacht, gij komt van den anderen kant, dan is da… één, twee… VO: Je boekt pas resultaat als iedereen er staat. Mensura kan uw bedrijf hierbij helpen. Met advies en oplossingen op et vlak van preventie, veiligheid en gezondheid. Lees er alles over op Mensura.be. Mensura. De bovenstaande spot toont duidelijk het contrast tussen het standaardtaalgebruik van de voice-over en het tussentaalgebruik van de actant. Dit voorbeeld bevestigt meteen de stelling dat voice-overs meestal standaardtaal gebruiken om belangrijke informatie weer te geven. Door de veranderende taalvariëteit van tussentaal bij de actant naar standaardtaal bij de voiceover, neemt de formaliteit toe. Standaardtaal wordt immers gebruikt om zakelijke en formele informatie weer te geven. Door de voice-over standaardtaal te laten spreken, wordt aan de luisteraar duidelijk gemaakt dat er belangrijke informatie gegeven wordt. Dit staat in contrast tot het ‘speelsere’ tussentaalgebruik dat gesproken wordt door de koffiedame. In het deel van 59
de koffiedame wordt immers een grappige situatie geënsceneerd waarin de koffiedame moet uitleggen aan de piloot waar hij moet landen. De standaardtaal van de voice-over die daarop volgt, zorgt voor contrast en toont meteen het belang van zijn boodschap aan de luisteraar. 4.1.4. Tussentaalgebruik bij de voice-overs Ondanks de informatieve functie van de voice-over, waarvoor standaardtaal gebruikt wordt, hebben we in ons corpus enkele stemmen gevonden die tussentaal spreken. In het totaal spraken tien voice-overs of 6,58% tussentaal. Dit is slechts een zeer klein aantal en benadrukt nogmaals het belang van de verspreiding van de reclameboodschap en informatie in de standaardtaal. Uit de verdere analyse van de tien voice-overs blijkt dat het tussentaalgebruik relatief beperkt blijft. De onderstaande tabel toont de spotjes waarin een voice-over optreedt die tussentaal spreekt en zijn/haar tussentaalpercentage. Meteen wordt ook een overzicht gegeven van de gebruikte tussentaalkenmerken per voice-over: radiospot Neckermann
TussentaalFonologisch percentage 3,85% Regressieve assimilatie: tijdenz je
KBC
5,00%
MC Donalds
6,67%
Mediamarkt
2,94%
Brussel mobiliteit Win for life 1
5,26%
Nieuwsblad
3,13%
Belgacom 6
8,53%
Belgacom 7 Luminus
1,69% 2,97%
Informazout
1,59%
Morfologisch Verbuiging lidwoord: e week
Regressieve assimilatie en hprocope (dad etzelfde) Reductie daar: derop t-deletie: nie progressieve assimilatie: met te Regressieve assimilatie: ergenz anders t-deletie: nie Apocope shwa: j’een keer (ook lexicaal: een keer ipv eens)
4,88%
Ge/gij-systeem: Ge moogt Ke-diminutief: fleske, plekske Progressieve assimilatie: nie toen t-deletie: nie, goe h-procope: eb Verbuiging lw: ene Regressieve assimilatie: dad ik, waz es h-procope: eb t-deletie: nie Figuur 14: tussentaalgebruik bij voice-overs
60
De bovenstaande tabel toont aan dat de voice-overs een relatief lage tussentaalscore hebben. De meeste voice-overs hebben een score die lager ligt dan 5%. Enkel de voice-overs van MC Donalds, Brussel mobiliteit en Belgacom 7 halen een hogere tussentaalscore. Opvallend is dat de meeste voice-overs fonologische tussentaalkenmerken gebruiken zoals t-deletie, assimilatie en h-procope. De morfologische kenmerken daarentegen zijn minder vertegenwoordigd. Zoals aangetoond in de analyse van de tussentaalkenmerken in het volledige corpus zijn de morfologische kenmerken typisch tussentalig (2.2.4). Deze kenmerken worden waarschijnlijk minder gebruikt door de voice-overs omdat ze sterk in contrast staan met de standaardtaal. Deze informele kenmerken vallen immers sterk op en lijken niet overeen te stemmen met de formele functie van de voice-overs. Wanneer de voice-overs tussentaal gebruiken, wordt er vooral gekozen voor fonologische kenmerken. Zoals gezien worden deze kenmerken niet altijd als tussentaal beschouwd (2.1). De reden voor het tussentaalgebruik bij voice-overs is wat onduidelijk. Na een verdere analyse van de tien spotjes stellen we vast dat informalisering een rol zou kunnen spelen bij het tussentaalgebruik. Zoals gezien, hebben voice-overs een formele en informatieve functie. In acht van de tien spotjes merken we dat voice-overs een informelere situatie creëren en hiervoor een informelere taalvariëteit gebruiken, namelijk tussentaal. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer de voice-overs een verhaal vertellen aan de luisteraars zoals in de radiospot van Het Nieuwsblad: VO: Voor al die supporters die tot aan hun knieën in de modder staan, die hun fleske water aan een passerende coureur geven terwijl ze zelf hun uitgedroogde keel kapot krijsen, die op zoek naar et beste plekske op ’t parcours meer dan één koeienvlaai trotseren. Voor al die fans is er de veldritgids: 36 glossy pagina’s vol interviews, met alle ronkende namen, het uitgestippelde parcours, de ploegen, de prijzenpot. De veldritgids: nu zaterdag, gratis bij Het Nieuwsblad. Het Nieuwsblad gaat ervoor. In de bovenstaande spot is de situatie informeler dan bij de voice-over in de Mensuraspot. De voice-over vertelt immers een verhaal en gebruikt visuele beelden. Door middel van de beelden en het tussentaalgebruik vergroot het realiteitsgehalte van de spot en zou er identificatie kunnen plaatsvinden tussen de luisteraar en de afgebeelde situatie in de spot (zie ook hoofdstuk 1, paragraaf 2.2.2). In de spot van het Nieuwsblad, maar ook van KBC proberen de voice-overs op het gemoed van de luisteraars te spelen. Bij de spot van KBC wil men luisteraars bewust maken van brandgevaar en worden de luisteraars wat bang gemaakt. Ook in dit geval zien we de tussentaalkenmerken toenemen. 61
De informalisering kan echter niet in alle spotjes als verklarende factor gebruikt worden. In de radiospots van Neckermann en Brussel mobiliteit lijkt het tussentaalgebruik veeleer op toeval te berusten. 4.1.5. Samenvatting taalgebruik voice-overs De meeste voice-overs (82,24%) gebruiken formele standaardtaal omwille van hun formele functie. Ze geven immers een neutrale en informatieve reclameboodschap die door alle Vlamingen
begrepen
moet
worden.
Toch
gebruikt
een
kleine
groep
(6,58%)
tussentaalkenmerken en vooral fonologische tussentaalkenmerken. Het tussentaalgebruik kan vooral verklaard worden vanuit informalisering. Voice-overs gebruiken soms tussentaal in informelere situaties wanneer ze een verhaal vertellen of op het gemoed van de luisteraars werken.
4.2. Taalgebruik bij de actanten Na de bestudering van het taalgebruik van de voice-overs, analyseren we in wat volgt het taalgebruik van de actanten. Hierbij willen we nagaan of dat taalgebruik overeen komt met de reële spreektaal in Vlaanderen. Allereerst vergelijken we het taalgebruik van de actanten met dat van de voice-overs (4.2.1). Daarna wordt onderzocht of de relationele situatie, de sekse of het profiel het taalgebruik van de actanten beïnvloedt. 4.2.1. Taalgebruik actanten versus voice-overs Op dezelfde manier als bij de voice-overs, worden bij de actanten het aantal stemmen berekend. Elke stem kreeg net als bij de voice-overs het label standaardtaal, informele standaardtaal of tussentaal. Ook in deze groep kwamen soms dezelfde actanten voor. Logischerwijs werd deze stem slechts één keer meegeteld. Enkele andere actanten aan wie het moeilijk was een taallabel toe te kennen (bijvoorbeeld een Spanjaard), vielen buiten de tellingen. De groep actanten bevat 207 stemmen en is daarmee groter dan de groep van voice-overs die uit 152 stemmen bestaat. In de groep actanten gebruiken 37 stemmen of 17,87% van de actanten formele standaardtaal en 19 stemmen of 9,18% de informele variant van de standaardtaal. De grootste groep actanten, 151 stemmen of 72,94% gebruikt echter tussentaal. De onderstaande figuur vat de resultaten van de voice-overs en de actanten samen: 62
100% 90%
17,87
80%
9,18
70%
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
82,24
standaardtaal inf. standaardtaal 72,54
tussentaal
11,18 6,58 voice-overs
actanten
Figuur 15: samenvatting taalgebruik voice-overs en actanten
Figuur 17 toont meteen de grootste verschillen aan tussen het taalgebruik van de voice-overs en de actanten. In tegenstelling tot de voice-overs, spreken actanten veeleer tussentaal. De actanten scoren een tussentaalpercentage dat minstens tien keer hoger ligt dan het percentage van de voice-overs. De actanten hebben een lagere score voor standaardtaal dan de voiceovers. Wanneer er dus personages gebruikt worden in radiospots, wordt er meer geëxperimenteerd met taal. In wat volgt zullen we onderzoeken of het taalgebruik van de actanten verklaard kan worden vanuit de relatie en de situatie tussen de gesprekspartners, de sekse van de actanten of de rol die ze spelen in de radiospot. 4.2.2. Relationele situatie In de radiospots hebben we twee hoofdsituaties onderscheiden. Enerzijds de relatie met een onbekende waarin de actant een gesprek voert met iemand die hij niet kent. Anderzijds de relatie met een bekende. In dit geval vindt er een gesprek plaats tussen gesprekspartners die elkaar kennen. In wat volgt gaan we na of deze verschillende relaties het taalgebruik van de actanten beïnvloedt. Voor elke actant gingen we na welke relatie hij/zij onderhield met de gesprekspartner (zie bijlage 3). De actanten worden dus verdeeld in twee groepen. Een groep die praat met een onbekende gesprekspartner en een groep die een gesprek aangaat met een bekende gesprekspartner. De onderstaande tabel toont het taalgebruik van de actanten naargelang de relatie die ze hebben tot hun gesprekspartner (onbekend of bekend):
63
100% 80%
15,08 5,56
22,22 14,85
60% 40%
standaardtaal inf. standaardtaal
79,37 62,96
tussentaal
20% 0% bekend
onbekend
Figuur 16: taalgebruik actanten relationele situatie
In figuur 18 vallen onmiddellijk de hoge percentages voor tussentaal op. In de eerste groep (bekend), gebruikt 79,37% van de actanten tussentaal. In de tweede groep (onbekend) spreken 62,95% van de actanten tussentaal. De hoge percentages voor tussentaal zijn op zich niet zo verwonderlijk. In 4.2.1 stelden we immers al vast dat 72,54% van alle actanten tussentaal spreekt. Toch is er een opvallend verschil af te lezen van de figuur. In de groep actanten die zich tot een onbekende gesprekspartner richt, wordt ongeveer 16% minder tussentaal gebruikt dan bij actanten die met een bekende gesprekspartner spreken. Een ander verschil tussen beide groepen is het gebruik van de formele en informele standaardtaal. Van alle actanten die met een bekende gesprekspartner spreken, gebruikt slechts 15,08 % de formele standaardtaal en slechts 5,56% informele standaardtaal. In de groep die zicht richt tot onbekende gesprekspartners liggen de percentages hoger: 14,85% van de actanten gebruikt in deze groep informele standaardtaal en 22,22% gebruikt formele standaardtaal. De resultaten die weergegeven worden in figuur 18, tonen aan dat de relatie die de actanten onderhouden met hun gesprekspartner het taalgebruik kan bepalen. Bij de actanten die hun gesprekspartner kennen, wordt meer tussentaal gesproken dan de actanten die hun gesprekspartner niet kennen. In wat volgt gaan we dieper in op de verschillende relaties tussen de verschillende gesprekspartners.
4.2.2.1.
Actant spreekt met een bekende gesprekspartner
In de groep actanten die zich richt tot een bekende gesprekspartner, kunnen we vier verschillende relaties onderscheiden: kennissen/vrienden, familie, koppels en zakelijke relaties. In de groep kennissen en vrienden worden ook buren en supporters ondergebracht. Tot de groep zakelijke relaties behoren bijvoorbeeld een dokter en zijn patiënt of een 64
leerkracht en zijn leerling. In deze laatste groep kennen de actanten elkaar, maar onderhouden ze een zakelijke relatie: de patiënt is op consultatie bij de dokter en de leerkracht geeft les aan een leerling. De groep actanten die zich tot een bekende gesprekspartner richt, bestaat uit 126 stemmen waarvan er 100 (=79,37%) tussentaal spreken, 7 of 5,56% informele standaardtaal gebruiken en 19 of 15,08% formele standaardtaal spreken (zie ook 4.2.2). De onderstaande figuur geeft een beter zicht op het taalgebruik van de actanten naargelang de relatie die ze hebben met hun bekende gesprekspartner: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
21,43
26,67
17,86 3,57
73,33
78,57
21,43 100 57,14
standaardtaal inf. standaardtaal tussentaal
Figuur 17: taalgebruik actanten bekende gesprekspartner
Bij de relationele situatie vrienden en kennissen spreken alle actanten tussentaal. Dit is meteen het hoogste percentage in het ganse corpus. Wanneer een actant met een kennis of goede vriend praat, wordt dus altijd tussentaalgesproken. Dit hoge percentage kan worden verklaard vanuit de informele gesprekssituatie. Bij een gesprek met vrienden of kennissen is de situatie informeel en zal worden gekozen voor een informele taalvariëteit, namelijk tussentaal. Dit weerspiegelt de reële Vlaamse taalrealiteit. Zoals gezien in hoofdstuk 1, zal de gemiddelde Vlaming immers tussentaal spreken in informele en vertrouwde situaties. Ook de spotvorm biedt een verklaring voor het hoge tussentaalpercentage. Een gesprek tussen vrienden of kennissen vindt plaats in dialogen en zoals gezien in 3.2 is er in dialogen plaats voor spontaan taalgebruik (tussentaal) doordat er interactie tussen de gesprekspartners plaatsvindt. Bij de groep koppels, die bestaat uit al dan niet getrouwde mannen en vrouwen, spreken de meeste actanten (22/28 of 78,57%) tussentaal. Net als bij de groep vrienden/kennissen 65
weerspiegelt het taalgebruik van de actanten, het taalgebruik van de gemiddelde Vlaming. De meeste gesprekken tussen koppels spelen zich thuis af. Zoals gezien spreken de meeste Vlamingen thuis tussentaal. Actanten die zich richten tot een familielid (moeder, vader, zoon, opa, kleinzoon, broer of dochter), spreken meestal tussentaal. Van de 30 actanten die een gesprek aangaan met een familielid, gebruiken er 22 of 73,33% tussentaal. Net als bij de groep vrienden/kennissen en koppels spreken actanten in een vertrouwde situatie tussentaal. Dit wordt meteen duidelijk in de radiospot van Daikin: A1: Welkom in mijn nieuw optrekje. Kom, ‘k zal u es rondleiden. A2: Oh! Wa ne grote kader! A1: Opa! Da’s nen tv. A2 : En zo’n grote vestiaire ! A1 : Dat is een dressing. A2: Ah! En wad is da? A1: Dat is een warmtepomp, die zorgt voor de verwarming en… A2: In mijnen tijd bestonden er Daikin warmtepompen. A1: En w’ ebben gekozen voor Daikin! A2: Daikin! Gij zijt duidelijk mijne kleinzoon… In dit fragment leidt een kleinzoon zijn opa rond in zijn nieuw huis. Allebei de actanten gebruiken heel wat tussentaalkenmerken. In een huiselijke en familiale sfeer gebruiken de meeste actanten, net als de gemiddelde Vlaming, tussentaal. Toch vinden we in deze familiale relatie het hoogste standaardtaalpercentage. 26,27% van de actanten gebruikt standaardtaal om een familielid aan te spreken, wat neerkomt op 8 van de 30 actanten. Die acht actanten zijn allemaal kinderen. Het taalgebruik van kinderen wordt in 4.2.3 verder behandeld. Een laatste relatie die we onderscheiden bij de actanten die zich richten tot een bekende gesprekspartner is de zakelijke relatie. Figuur 19 toont aan dat het aantal actanten dat tussentaal spreekt opvallend lager is dan bij de familierelaties, koppels en vriendenrelaties. In de groep zakelijke relaties gebruikt ‘slechts’ 57,14% tussentaal. In de overige 42,86% spreken de actanten informele of formele standaardtaal. Het tussentaalgebruik lijkt in deze situatie nogal verwonderlijk. Zoals aangehaald, wordt in een zakelijke, formele situatie veeleer standaardtaal verwacht. Toch valt het tussentaalgebruik vanuit de bekende relatie van de actanten te verklaren. Hoewel de actanten geen vriendschappelijke of familiale band onderhouden, zijn ze toch geen vreemden voor elkaar. Een dokter kent bijvoorbeeld zijn patiënt, een leerkracht kent zijn leerling en twee politici hebben al eens samen rond de tafel gezeten. Zoals duidelijk werd uit de analyse in 4.2.2 zullen gesprekspartners die elkaar 66
kennen vlugger hun eigen thuistaal, namelijk tussentaal spreken. Het taalgebruik van de gesprekspartners binnen de bekende zakelijke relatie hangt ook nog af van de formaliteit of informaliteit van de gesprekssituatie. Wanneer de actanten zich in een formele gesprekssituatie bevinden, zal veeleer standaardtaal gesproken worden. Omgekeerd zal er meer tussentaal gebruikt worden wanneer de gesprekssituatie informeel is. Getuige hiervan zijn de radiospots Brussel mobiliteit en Makro 4: A1: Een korte onderbreking voor een verkeersupdate. Patrick, hoe is de situatie in Brussel? A2: Wel Ilse, ’t is best wel bijzonder rustig op de Brusselse wegen met uitzondering van een voetganger die met een losse veter in de Wetstraat werd gesignaleerd en een fietser die met een halflege achterband zigzagt op de kleine ring ter hoogte van Madou. In de bovenstaande spot zijn twee radiopresentatoren aan het woord die een bekende zakelijke relatie onderhouden. De situatie in deze spot is vrij formeel. De radiopresentatoren zijn een live-verslag aan het brengen dat in een nieuwsblok zou kunnen worden uitgzonden. Een nieuwsbericht of journaal is vrij formeel en standaardtaal is hier dan ook niet verwonderlijk. Bovendien is een nieuwsbericht publiek en zou het over heel Vlaanderen uitgezonden kunnen worden. In tegenstelling tot de spot Brussel mobiliteit, is de situatie in de radiospot Makro 4 heel wat informeler: A1: Oh, dokter, dokter! A2: Wad is er? A1: ja, ik zit me e serieus probleem. Kijk: elke keer als ik iets zeg, bijvoorbeeld, luistert é. Confituur: A3: één euro negenenzeventig, A1: tandpasta A3: één euro vijfennegentig. A1: Jamoja, oord et? Kalkoenfilet: A3: vijf euro vijfennegentig de kilo. A1: Allé, da’s toch nie te doen? A2: Ja, dad is duidelijk een geval van kwalititis. Meneer is zeker in aanraking geweest met Makro? A1: Jaja, vorige week, ja. A2: Ja, dan vrees ik da ge met de gebakken peren zit. A3: Eén euro negenentwintig de kilo. A2: Lap, ‘k eb et ook al zitten! De patiënt in de bovenstaande spot is op consultatie bij de dokter. De dokter en de patiënt kennen elkaar en het gesprek vindt plaats achter gesloten deuren. In tegenstelling tot de spot Brussel mobiliteit is het doktersgesprek niet publiek en is het niet de bedoeling dat het over heel Vlaanderen verspreid wordt. Zowel de dokter als de patiënt spreken in deze spot tussentaal. 67
4.2.2.2.
Actant spreekt met een onbekende gesprekspartner
Net als bij de actanten die zich richten tot bekende gesprekpartners, kunnen we ook bij de actanten die een gesprek aangaan met een onbekende gesprekspartners verschillende relaties of situaties onderscheiden. Zo kan een actant zich richten tot de onbekende luisteraar, een onbekende man/vrouw of tot een onbekende partner met wie hij een zakelijke relatie onderhoudt. De onderstaande figuur toont het taalgebruik van de actanten naargelang de onbekende relatie: 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
6,06 42,86
21,21
20,00 15,00 standaardtaal
7,14
72,73
inf. Standaardtaal 65,00
50,00
onbekende luisteraar
onbekende man/vrouw
tussentaal
zakelijk
Figuur 18: taalgebruik actanten met onbekende gesprekspartner
Figuur 20 maakt meteen duidelijk dat actanten die zich richten tot onbekende luisteraars minder tussentaal gebruiken dan actanten die zich richten tot een onbekende man/vrouw of tot een gesprekspartner waarmee ze een onbekende zakelijke relatie onderhouden. Bij de actanten die zich tot de onbekende luisteraar richten, spreekt 42,86 % formele standaardtaal, 7,14 % informele standaardtaal en ‘slechts’ 50% tussentaal. De relatief hoge score voor standaardtaal is niet zo verwonderlijk. Deze groep actanten richt zich immers tot luisteraars die zich meestal buiten de spot bevinden en over heel Vlaanderen verspreid zijn. Net als bij de voice-overs, geven die actanten vaak belangrijke informatie aan de luisteraars. Omwille van de algemene verstaanbaarheid van de informatie zullen actanten die zich richten tot de onbekende luisteraar, net als voice-overs, vaak standaardtaal gebruiken. Het standaardtaalgebruik kan ook worden verklaard vanuit de aard van de spot. De meeste actanten die zich richten tot de onbekende luisteraar, treden op in monologen. Zoals gezien in 3.2 van dit hoofdstuk, gebruiken stemmen in monologen meer standaardtaal omdat ze vaker een tekst voorlezen. Dit is bijvoorbeeld het geval in de radiospot van Delta Lloyd: 68
A1: Goeiendag. Ik ben Miet Smet. Morgen is het de internationale dag van de ouderen en daarom wil ik de aandacht vestigen op het feit dat vrouwen gemiddeld minder pensioen krijgen dan mannen. En ik zoek dus twee actieve vrouwen die twee maanden lang willen leven met het gemiddeld pensioen van een vrouw en dat is zo’n negenhonderd euro. In deze spot geeft Miet Smet informatie aan de onbekende luisteraars over de internationale dag van de ouderen. Om de luisteraars te informeren, gebruikt de actant standaardtaal. Uitzonderlijk treden er ook in dialogen actanten op die zich tot de onbekende luisteraar richten. Dit is het geval in de radiospot Brussel mobiliteit die hierboven behandeld werd. De actant richt zich dan tegelijk op een bekende actant in de spot en de onbekende luisteraar buiten de spot. In de groep actaten die zich tot onbekende luisteraars richten, zijn er 50% die hiervoor tussentaal gebruiken. Het tussentaalgebruik kan gemakkelijk vanuit de situatie verklaard worden. Als de situatie formeel is, zoals in de spot van Delta lloyd, zal de actant veeleer standaardtaal gebruiken. Als de situatie echter informeel is, zal de actant veeleer tussentaal gebruiken. Een voorbeeld hiervan is de radiospot Belgacom 5: A1: Goeiemorgen allemaal. Oei, er zijn er een paar onder jullie nog nie goe wakker. Slechte nacht gehad? Gepieker? Nie toen! Praat erover! Misschien zelfs straks al. Zou ideaal zijn, want ik eb goed nieuws. Met Belgacom belt u na 17 uur helemaal gratis van uw vaste lijn naar alle gsm’s. Kan u urenlang uw hart luchten. In deze spot is de situatie behoorlijk informeel. De actant probeert zich immers in te leven in de gemoedstoestand van zijn luisteraar en spreekt hem wat betuttelend aan. Wanneer hij echter belangrijke informatie geeft en de situatie dus formeel wordt, schakelt hij over op standaardtaal7. In informele situaties wordt, net als bij de actanten die zich richten tot een bekende gesprekspartner, ook tot onbekenden tussentaal gesproken. Dit stemt overeen met de reële taaltoestand in Vlaanderen waarbij sprekers in informelere gesprekken met onbekenden de omgangstaal, tussentaal zullen gebruiken. Het tussentaalgebruik bij actanten kan ook verklaard worden vanuit de aard van het personage zelf. Zo zullen bepaalde ‘typetjes’,die zich richten tot de onbekende luisteraar, tussentaal gebruiken. Dit is het geval bij het ‘machotype’ in de spot Hebbes. Door middel van tussentaal, kunnen typetjes zich onderscheiden en kan duidelijk gemaakt worden aan de luisteraar om welk soort personage het gaat.
7
In deze spot is er sprake van code-switching. Meer uitleg over code-switching volgt in deel 4 van dit hoofdstuk.
69
In de groep actanten die zich richt tot een onbekende man of vrouw, spreekt 72,73% tussentaal, 21,21% informele standaardtaal en 6,06% standaardtaal. Tot deze groep behoren actanten die ‘toevallig’ een gesprek beginnen met een onbekende. Ze ontmoeten elkaar bij toeval in het verkeer of bij een geldinzameling. Een voorbeeld hiervan is de radiospot ING 3: A1: Voor wad is ‘t? A2: Dag mevrouw. Wij zijn van reizen zonder centen en wij verkopen pannenkoeken. ’T is om te vragen of ge wilt steunen voor ons ... A1: Reizen zonder centen? A3: Ja, da’s e fonds da mijn vriendin en ik ebben opgericht om geld in te zamelen voor ons weekendje Londen. De twee jongeren en de vrouw in deze spot ontmoeten elkaar bij toeval. De jongeren zijn geld aan het inzamelen en komen bij een onbekende vrouw terecht. Alle actanten in deze spot spreken tussentaal. Het tussentaalgebruik in deze spot, en bij uitbreiding alle radiospots waarin een actant zich richt tot een onbekende man of vrouw, kan verklaard worden vanuit de Vlaamse taalrealiteit. Tussentaal wordt in Vlaanderen immers ook gebruikt in informele gesprekken met onbekenden. Standaardtaal is in deze situatie minder op zijn plaats, omdat ze door de gemiddelde Vlaming geassocieerd met zakelijkheid en afstandelijkheid (De Caluwe 2000: 55). Bijgevolg zijn de standaardtaal en vooral de informele standaardtaal minder vertegenwoordigd in het taalgebruik van de actanten die zich richten tot een onbekende man of vrouw. Als laatste, hebben we de groep actanten die zich richt tot een onbekende zakelijke relatie. In deze groep zijn verschillende zakelijke relaties ondergebracht zoals een bankbediende, verkoper of telefonist die een gesprek voert met klanten. Tot deze groep werden ook radiopresentatoren en hun luisteraars opgenomen. Figuur 20 toonde aan dat 65% van die actanten tussentaal spreekt, 15% informele standaardtaal en 20% formele standaardtaal. Het hoge tussentaalpercentage is wat verwonderlijk. Dit percentage ligt immers hoger dan bij de bekende zakelijke relaties (57,14%). Waarschijnlijk is het hoge percentage toe te schrijven aan de informaliteit van de situatie. Een voorbeeld uit ons corpus is de radiospot Ici Paris XL: A1: Hallo, ik neem deze gezichtscrème samen me enkele aankoopbonnen en e reisje naar Marakech alsjeblieft. A2: Sorry mevrouw. ’T is ier Ici Paris XL nie é. In deze spot wordt een alledaags tafereel voorgesteld waarbij een klant iets wil kopen in een winkel. Net als bij het gesprek met een onbekende man/vrouw wordt de omgangstaal, 70
tussentaal gebruikt in dagelijkse en informele contacten. In de meer formele situaties zoals een telefoongesprek tussen een klant en een persoon die bij een telecombedrijf werkt, is het taalgebruik wat formeler. Bewijs hiervan vinden we in de spot Belgacom 5: A1: Proximus goedemorgen met Chris. A2: Goedemorgen. Als ondernemer ben ik altijd op de baan en daardoor bel ik altijd me te gsm. Bestaat er een aangepast tarief voor mij? A1: Zeker, ik ga u enkele vragen stellen over uw belgedrag en dan een tariefplan op maat voorstellen. De twee actanten in dit spotje, hebben geen rechtstreeks contact met elkaar zoals in de spot van Ici Paris XL. Dit maakt de situatie waarin de twee actanten zich bevinden formeler. Meteen neemt ook het standaardtaalgebruik toe. 4.2.3. Taalgebruik actanten volgens sekse 4.2.3.1.
Algemene beschrijving
In dit deel van het onderzoek naar het taalgebruik van de actanten, gaan we na of de sekse van de actant het taalgebruik beïnvloedt. Hiervoor onderscheiden we drie groepen: vrouwelijke actanten, mannelijke stemmen en kinderen. De onderstaande figuur geeft een overzicht van het taalgebruik van de actanten volgens sekse: 100% 90%
15,49
14,52
80%
5,63
12,10
70%
66,67
60%
standaardtaal
50% 40%
78,87
30%
inf. standaardtaal 73,39
20%
tussentaal 33,33
10% 0% vrouwen
mannen
kinderen
Figuur 19: taalgebruik actanten volgens sekse
De groep vrouwelijke actanten bestaat uit 71 stemmen waarvan er 4 of 5,63% informele standaardtaal spreekt, 11 vrouwen of 15,49% gebruikt standaardtaal en 56 vrouwelijke actanten of 78,87% spreekt tussentaal. Bij de groep mannen, die uit 124 stemmen bestaat, wordt meer standaardtaal gebruikt. In deze groep gebruiken 18 mannen (of 14,52%) formele 71
standaardtaal en 15 (of 12,10 %) spreken informele standaardtaal. Bijgevolg ligt het tussentaalgebruik bij de mannen iets lager dan bij de vrouwen. Bij de mannelijke actanten gebruiken namelijk 91 stemmen of 73,39% tussentaal. De groep kinderen onderscheidt zich van de mannelijke en vrouwelijke actanten door een hoge standaardtaalscore. Van de 12 kinderen gebruiken er 8 of 66,67% standaardtaal en slechts 4 of 33,33% tussentaal. 4.2.3.2.
Verklaring
4.2.3.2.1. Taalgebruik mannelijke en vrouwelijke actanten In sociolinguïstiek onderzoek wordt vaak verwezen naar de taalgevoeligheid van vrouwen. Vrouwen zouden immers sneller prestigevormen overnemen dan mannen. Plevoets (2009) stelt in zijn onderzoek vast dat tussentaal meer en meer aan terrein wint bij de sociaal hogere klassen waardoor tussentaal als prestigevorm gezien kan worden. Ze wordt immers gesproken door de maatschappelijke, en dan vooral economische (dokters, bedrijfsleiders, …) elite. Vanuit deze stelling zouden vrouwen dus meer tussentaal gebruiken dan mannen. In Plevoets onderzoek, waarin sprekers uit het Corpus Gesproken Nederlands geanalyseerd werden, is deze stelling bevestigd. Ook in ons beperkter radiocorpus moeten we vaststellen dat vrouwen iets meer tussentaal gebruiken dan mannen. Naast de verklaring vanuit de taalrealiteit in Vlaanderen, moet ook nog rekening gehouden worden met de situatie waarin de vrouwen optreden. Zo merken we dat de vrouwen in ons corpus vaak een sociaal lager beroep uitoefenen dan de mannen. Vrouwen spelen vaak de rol van koffiedame, secretaresse, schoonmaakster of verkoopster. Bovendien treden de vrouwelijke actanten vaker op in spots die zich afspelen in een familiale, huiselijke of vriendschappelijke sfeer. Zoals gezien in 4.2.2.1 spreken actanten die zich richten tot familie, vrienden of kennissen in informele situaties tussentaal. 4.2.3.2.2. Taalgebruik kinderen De kinderen in het radiocorpus spreken meer standaardtaal dan de volwassen mannelijke en vrouwelijke actanten. Dit zou opnieuw kunnen worden verklaard vanuit de Vlaamse taalrealiteit. Volgens Devos (2000:10-12) en De Caluwe (2000: 54) willen ouders hun kinderen opvoeden in de standaardtaal om hen op die manier meer kansen te geven op de arbeidsmarkt. Het hoge standaardtaalgebruik bij de kinderen zou gezien kunnen worden als een weerspiegeling van dit idee. Naast de Vlaamse taalrealiteit kan ook de situatie waarin de kinderen zich bevinden een rol spelen. In een formele gesprekssituatie, spreekt het kind standaardtaal. Dit is het geval in de 72
spot Groene Energie waarin Harry informatie geeft aan de onbekende luisteraar. In een informele gesprekssituatie zoals een gesprek tussen twee broers, zullen kinderen veeleer voor tussentaal kiezen. Zoals gezien, willen ouders hun kinderen in de standaardtaal opvoeden, maar beheersen ze die standaardtaal vaak onvoldoende waardoor kinderen tussentaal als moedertaal hebben. Naast de informele gesprekssituatie in de radiospots kan ook de Vlaamse taalrealiteit het tussentaalgebruik verklaren. 4.2.4. Taalgebruik actanten volgens rol In de meeste radiospots krijgen actanten een duidelijk rol toebedeeld zoals schoonmaakster, bankbediende, politicus enz. In wat volgt analyseren we kort het taalgebruik van de personages die een duidelijk profiel innemen zoals dokter, macho, koffiedame, enz. De onderstaande figuur geeft een onderscheid van de verschillende profielen en hun taalgebruik: Standaardtaal
Inf. Standaardtaal
tussentaal
2 radiopresentatoren 3weermannen Patiënt Piloot verkoper uitgever
Radiopresentator Ondernemer elektricien specialist baas secretaresse
4 politici Gewichtheffer 4 klanten Verkoper Telefonist 2 bankbedienden Ondernemer 3 dokters Koffiedame sergeant 2 soldaten Patiënt Leerling en leerkracht terug-naar-schoolman trainer uitgeruste Rudy schoonmaakster miljonair radiopresentator 2 macho’s Vertaalster Dwerg en sneeuwwitje Adam en Eva Auteur priester
Figuur 20: profiel actanten
73
De bovenstaande tabel toont meteen aan dat de meeste actanten, die een duidelijk rollabel kregen, vooral tussentaal spreken. De tabel van de standaardtaal is het minst gevuld. In de tabellen standaardtaal en informele standaardtaal zitten actanten van wie we standaardtaal verwachten zoals radiopresentatoren, weermannen en een uitgever. Zij behoren immers tot de culturele
elite
van
de
maatschappij
en
worden
vaak
als
behoeders
van
het
Standaardnederlands gezien (Plevoets 2009: 7). Bovendien mogen we ook de situatie niet uit het oog verliezen. De radiopresentator en de weermannen geven immers informatie aan onbekende luisteraars en zoals gezien wordt in dit geval vaak standaardtaal gebruikt. Ook van de piloot, baas en specialist (de hogeropgeleiden) verwachten we standaardtaal. Voor de vier gecursiveerde profielen is het veeleer verrassend dat ze (informele) standaardtaal spreken, want zij behoren immers tot een lagere klasse of middenklasse. Volgens Plevoets (2009) beheersen die klassen de standaardtaal vaak onvoldoende waardoor ze vooral tussentaal spreken. Het taalgebruik van de patiënt, verkoper, elektricien en secretaresse zou dus veeleer naar tussentaal moeten neigen. Het standaardtaalgebruik van deze vier actanten, moet alweer verklaard worden vanuit de situatie. Alle vier treden ze op in een formele situatie waarbij ze ofwel praten met een bekende zakelijke relatie (patiënt en secretraresse), ofwel informatie geven aan de onbekende luisteraar (elektricien en specialiste). Uit de bovenstaande tabel wordt meteen duidelijk dat een grote groep actanten tussentaal gebruikt. Enerzijds zijn er verschillende actanten van wie we tussentaal verwachten zoals de schoonmaakster, verkoper, koffiedame enz. Zoals hierboven aangehaald behoren zij immers tot de lagere of middenklasse die de standaardtaal minder goed beheersen. Anderzijds zijn er ook een aantal profielen van wie we standaardtaal zouden verwachten zoals dokters, politici, bankbedienden, sergeant en de vertaalster. Deze hogeropgeleiden beheersen de standaardtaal wel, maar gebruiken ze niet in de reclamespots. Dit komt duidelijk overeen met de reële spreektaal en taaltoestand in Vlaanderen. Onder andere De Caluwe (2000) en Cajot (2000) wijzen er immers op dat hoger opgeleiden zoals politici vaak tussentaal gebruiken. Ook Plevoets (2009) stelt vast dat de elite (zowel cultureel als economisch) steeds meer tussentaal gebruikt. Vanuit dit inzicht, is het dus niet verwonderlijk dat we in de radiospots dokters, politici en andere hoger opgeleiden tussentaal horen spreken. Ook hier mag weer de relationele situatie niet uit het oog verloren worden. Zoals gezien in 4.2.2 kan de relatie tot de gesprekspartner en de formaliteit of informaliteit van het gesprek, het taalgebruik beïnlvoeden. Zo kan onder meer de vertegenwoordiging van de radiopresentator in de drie
74
kolommen verklaard worden. In een formele gesprekssituatie, spreekt de radiopresentator standaardtaal. In een informelere gesprekssituatie gebruikt hij standaardtaal.
In de kolom tussentaal zijn ook verschillende typetjes vertegenwoordigd zoals uitgeruste Rudy, een macho, terug-naar-schoolman, Adam en Eva, Sneeuwwitje en een dwerg. Deze typetjes worden talig geprofileerd door hen tussentaal te laten spreken. Ook in dit geval speelt de situatie een grote rol. Alle typetjes worden immers in een informele situatie voorgesteld waardoor de kans op tussentaal groter is. De bovenstaande tabel weerspiegelt de reële taaltoestand in Vlaanderen. De tabel toont immers de grote variatiebreedte van tussentaal. In alle lagen van de bevolking wordt tussentaal gesproken. In de tabel zijn dan ook personages uit verschillende bevolkingslagen vertegenwoordigd.
4.2.5. Samenvatting taalgebruik actanten Het taalgebruik van de actanten weerspiegelt de Vlaamse taalrealiteit op verschillende manieren. Allereerst stelden we vast dat actanten, net als de meeste Vlamingen, tussentaliger spreken tegen bekende gesprekspartners dan tegen onbekende gesprekspartners. In een huiselijke, vertrouwde, familiale en vriendschappelijke sfeer gebruiken actanten veel tussentaal. Wanneer een actant een formele en informatieve functie heeft, zal hij meer standaardtaal gebruiken. In tweede instantie stelden we vast dat vrouwelijke actanten iets meer tussentaal gebruiken dan mannelijke actanten en kinderen. Het onderzoek van Plevoets (2009) toonde aan dat Vlaamse vrouwen effectief meer tussentaal gebruiken dan Vlaamse mannen. Als laatste deden we onderzoek naar het taalgebruik en het profiel van de actanten. Daarbij stelden we vast dat ook in het taalgebruik van de actanten de grote variatiebreedte van tussentaal weerspiegeld wordt. Sprekers uit verschillende lagen van de bevolking spreken immers tussentaal.
75
5. Code-switching in radiospots In het vorige deel hebben we gezien dat het taalgebruik van voice-overs en actanten kan afhangen van de relationele situatie, hun sekse en hun profiel. In het laatste onderdeel van dit onderzoek willen we nagaan of actanten en voice-overs in dezelfde spot veranderen van taalvariëtiet. We willen met andere woorden nagaan of er in radiospots, net als in de reële spreektaal, code-switching optreedt. In vorig onderzoek naar het taalgebruik van Vlaamse leerkrachten (Yde 2011), stelden we vast dat leerkrachten vaak overschakelden van standaardtaal naar tussentaal wanneer ze zich kwaad maakten of een verhaal vertelden. In wat volgt willen we onderzoeken of er ook in ons radiocorpus code-switching plaatsvindt. Net als in het onderzoek naar het taalgebruik van Vlaamse leerkrachten, willen we ook hier nagaan of de code-switching in de radiospots een bepaalde functie heeft. Vooraleer we de codeswitching op spotniveau zullen analyseren (5.2), lichten we eerst de term code-switching verder toe (5.1).
5.1. Wat is code-switching? Zoals de term al doet vermoeden, is code-switching de wisseling van de ene naar de andere code. Wardhaugh (2006: 102) definieert de term code als volgt: een systeem dat gebruikt wordt voor communicatie tussen verschillende partijen. Deze code kan zowel een taal (Nederlands, Frans of Engels) als een taalvariëteit zijn (standaardtaal, dialect, tussentaal of regiolect). De meeste sprekers beheersen verschillende codes of taalvariëteiten. In een gesprek zullen sprekers een keuze maken uit de verschillende codes die ze beheersen. Naargelang de gesprekspartner en de gesprekssituatie kunnen sprekers van code veranderen. Dit staat bekend als code-switching. Wardhaugh definieert code-switching als volgt: People, then, are usually required to select a particular code whenever they choose to speak, and they may also decide to switch from one code to another or to mix codes even within sometimes very short utterances and thereby create a new code in a process known as code-switching (Wardhaugh 2006: 101). Sprekers zullen dus altijd een bepaalde taal of taalvariëteit kiezen wanneer ze een gesprek beginnen. Tijdens het gesprek kunnen sprekers overschakelen van de ene naar de andere taal of taalvariëteit. Bovendien kunnen elementen uit taalvariëteit A gebruikt worden in taalvariëteit B. Dit alles noemen we code-switching of codewisseling. Zoals al even aangehaald, kan code-switching intertalig of intratalig zijn. Bij intertalige code-switching 76
wisselt de spreker tussen verschillende talen, bijvoorbeeld Nederlands en Engels. Bij intratalige code-switching wisselt de spreker tussen verschillende taalvariëteiten, bijvoorbeeld standaardtaal en tussentaal. Wanneer we in het corpus van de radiospots op zoek zullen gaan naar code-switching, zal vooral aandacht besteed worden aan intratalige code-switching. Hierbij zullen we nagaan wanneer er precies geswitcht wordt tussen standaardtaal en tussentaal en of die code-switching een bepaalde functie heeft. Code-switching kan ook op andere niveaus plaatsvinden. Zo meldt Wardhaugh dat codewisseling kan optreden tussen verschillende ‘sprekersbeurten’. Hiermee bedoelt hij dat een spreker A van code kan wisselen nadat spreker B aan het woord was. Spreker A verandert de taal of taalvariëteit naar een code die aangepast is aan de gesprekspartner of de gesprekssituatie. Code-switching is ook mogelijk binnen eenzelfde ‘sprekersbeurt’. Deze codewisseling kan volgens Wardhaugh (2006:101) zowel inter-sententially als intrasententially zijn. In het eerste geval zal spreker A twee verschillende codes gebruiken tussen verschillende zinnen. Hij zal in zin A bijvoorbeeld standaardtaal spreken en in zin B tussentaal. Bij intra-sententially code-switching wisselt de spreker van taal of taalvariëteit binnen eenzelfde zin. In het onderzoek naar het taalgebruik en code-switching in radiospots zullen vooral de laatste twee vormen van code-switching van belang zijn. Door de korte duur van de reclamespotjes zal er vaker code-switching optreden in eenzelfde sprekersbeurt. De verschillende personages komen in radiospots immers te kort aan het woord om van code te veranderen nadat een ander personage aan het woord was. In het onderzoek naar code-switching wordt vaak onderscheid gemaakt tussen situationele code-switching en metaforische code-switching. Bij situationele codewisseling verandert de taal of taalvariëteit naargelang de situatie waarin de gesprekspartner zich bevindt (Wardhaugh 2006: 104). Een leerkrachten zal bijvoorbeeld anders spreken tegen zijn leerlingen in de klas dan tegen een bevriende collega in de leraarskamer. Metaforische codewisseling heeft te maken met het gevoel dat de spreker heeft bij de situatie waarin hij/zij zich bevindt. De spreker herdefinieert een bepaalde situatie van bijvoorbeeld formeel naar informeel, van officieel naar persoonlijk en van serieus naar humoristisch (Wardhaugh 2006: 104). Om het wat concreter voor te stellen, keren we terug naar het voorbeeld van het taalgebruik van Vlaamse leerkrachten. Wanneer een leerkracht met de directeur over schoolzaken praat, zal hij formeel proberen te spreken. Wanneer hij over privézaken spreekt met de directeur zal de leerkracht geneigd zijn om informeler te spreken. De leerkracht zal de situatie immers herdefiniëren van officieel naar persoonlijk of van formeel naar informeel. 77
In de praktijk is het vaak moeilijk om het onderscheid tussen situationele en metaforische codewisseling te maken (Wardhaugh 2006: 104). Vooral de metaforische codewisseling is soms moeilijk te omschrijven. Voor dit onderzoek zal de metaforische codewisseling niet verder uitgediept worden en concentreren we ons vooral op de situationele codewisseling.
In wat volgt zullen we vooral de intratalige code-switching onderzoeken. Hierbij gaan we op zoek naar een mogelijke verklaring voor de codewisseling en onderzoeken we tussen welke taalvariëteiten geswitcht wordt (5.1). Daarna gaan we ook kort even in op de intertalige codeswitching (5.2). Hoewel de hoofdfocus van dit onderzoek vooral op de Vlaamse taalvariëteiten ligt, willen we toch kort even nagaan welke andere talen een gemiddelde Vlaming op een maand tijd te horen krijgt.
5.1. Intratalige code-switching In wat volgt, zullen we de intratalige code-switching verder analyseren. Hierbij wordt onderzocht waarom een voice-over of actant switcht tussen standaardtaal en tussentaal. In deel 5.1.1 zal de situationele code-switching besproken. Verderop komen ook de emotionele code-switching aan bod en het verband tussen code-switching, humor en slogans. 5.1.1. Situationele code-switching Zoals gezien in de analyse van het taalgebruik van de personages (5.2), kan het taalgebruik beïnvloed worden door de situatie. In informele situaties wordt meer tussentaal gesproken dan in formele situaties. In wat volgt gaan we na of actanten of voice-overs ook op spotniveau wisselen van code naargelang de situatie verandert. De formaliteit of informaliteit van de situatie kan enerzijds beïnvloed worden door het gespreksonderwerp en anderzijds door de gesprekspartner. Zo stelde Saey (2010) in haar onderzoek naar het taalgebruik bij Vlaamse radiopresentatoren vast dat een formele taalvariëteit gebruikt wordt wanneer het gespreksonderwerp een zakelijke of informatieve aard heeft. De radiopresentatoren gebruiken een informelere variëteit (vaak tussentaal) wanneer het gespreksonderwerp persoonlijker is (Saey 2010: 54-73). Net als in het corpus van Saey, dat het taalgebruik van enkele Vlaamse radiopresentatoren bevat, vonden we ook in ons reclamecorpus verschillende voorbeelden van situationele codeswitching bijvoorbeeld in het spotje van D’Ieteren:
78
A1: Amai, da’s echt nen toffen auto van papa é. A2: ja, da’s waar, maar ij ga wel ne nieuwe kopen é. A1: Ne nieuwe? Waarom? A2: Heb je die nieuwe auto’s al gezien? Moderne design, technologische innovaties, ecologische premies en een grotere veiligheid… In het spotje zijn een oudere (A2) en jongere (A1) broer aan het woord. De oudere broer neemt tweemaal het woord en wisselt daarbij van code. In de eerste zin gebruikt hij een aantal tussentalige kenmerken, maar in de tweede zin schakelt hij over naar formele standaardtaal. De reden voor de switch is tweeledig. Enerzijds verandert het gespreksonderwerp van persoonlijk naar zakelijk en informatief. De oudere broer praat eerst over de aankoop van een nieuwe wagen, later geeft hij zakelijke informatie over nieuwere wagens. Anderzijds verandert ook de gesprekspartner. Hoewel hij oorspronkelijk een informeel gesprek met zijn jongere broer voert, richt de oudere broer zich in de tweede zin ook tot de onbekende luisteraar. In deze spot heeft de toehoorder een invloed op het taalgebruik van de actanten. De oudere broer spreekt immers tussentaal tegen een bekende en vertrouwde gesprekspartner, maar spreekt standaardtaal wanneer hij zich richt tot een onbekende luisteraar. Ook in de radiospot van Lexus merken we dat de gesprekspartner en het gespreksonderwerp nauw samenhangen bij situationele code-switching: A1: E Lexus, iz da wel iets voor mij, A2: Gij in uw positie? A1: Goh, ik twijfel toch nog. A2: Moh, waarom? A1: Al die IS 200 D é. A2: Nja, da’s nen echte Lexus. Discreet, luxueus. A1: Ja ma, m’n probleem is da ze daar nu gratis navigatie en leren interieur bij geven. A2: Gratis? A1: Ja, ma da’s meer dan 6000 euro korting! A2: En wa ist probleem dan? A1: Seg, straks denken ze nog dad ik em alleen daarvoor gekocht heb. VO: Lexus, luister vooral naar uzelf. A1: En er is ook nog de 15 procent eco-premie op de ST 200 H. Voorwaarden op Lexus.be. In het bovenstaande fragment zijn een welgestelde vrouw (A1) en een man (A2) aan het woord. Uit het gesprek wordt meteen duidelijk dat de gesprekspartners elkaar kennen. Het gesprek heeft een informeel karakter en de sprekers gebruiken allebei tussentaal. Ook het gespreksonderwerp is informeel. De vrouw vraagt zich af of een Lexus wel bij haar past. Het volledige gesprek tussen de man en de vrouw wordt in tussentaal gevoerd. Op het einde van 79
het gesprek vindt echter een code-switch plaats. Nadat de voice-over het gesprek beëindigt met een slogan, komt de vrouw een laatste keer aan het woord en schakelt ze plots over naar formele standaardtaal. Ook hier is er een dubbele verklaring voor de plotse switch. Enerzijds verandert de gespreksonderwerp van informeel naar formeel. De vrouw geeft zakelijke en gespecialiseerde informatie over de Lexus ST 200 H. Anderzijds verandert ook de gesprekspartner. De man is verdwenen uit het gesprek en maakt plaats voor de onbekende luisteraars.
Ook in andere categorieën en monologen vinden we spotjes die situationele code-switching bevatten zoals de radiospot Stichting Marketing in de categorie lifestyle: A1: Ik ben Kamagurka. Stichting Marketing heeft mij gevraagd om te komen spreken op hun congres. Nu, als ter iets is waar ik de ballen vanaf weet, dan is het wel marketing zeker? En daarom zei ik meteen: ja jongens, ik doe het! Ja, ‘k eb guts zeker? ‘k weet et nie é. In dit fragment is Kamagurka aan het woord. Tussen de verschillende zinnen (intersententially code-switching) wisselt hij tussen informele standaardtaal en tussentaal. In de eerste zin is de situatie vrij formeel. Hij geeft informatie over zichzelf en over Stichting Marketing aan de onbekende luisteraar. In de tweede zin switcht hij naar tussentaal doordat de situatie informeler wordt. De formele, objectieve boodschap maakt plaats voor een evaluatieve boodschap. Kamagurka geeft toe dat hij niets kent van marketing. In de derde zin switcht hij weer naar (informele) standaardtaal om in de vierde zin weer over te schakelen naar tussentaal wanneer de boodschap informeler en evaluatiever wordt. 5.1.2. Emotionele code-switching Naast de veranderde situatie kunnen ook emoties een rol spelen bij code-switching. In tegenstelling tot de situationele code-switching, komt emotionele code-switching minder vaak voor in ons corpus. Toch hebben we enkele situaties waarin de plotselinge omschakeling van de ene naar de andere code verklaard kan worden vanuit veranderende emoties. De linguïst Malik onderzocht deze vorm van code-switching in meertalige gemeenschappen en stelde vast dat meertalige sprekers sneller van taal wisselen als ze lui, kwaad of moe zijn (Malik 1994:16). In eerder verschenen onderzoek meldde de sociolinguïst Bell al dat sprekers in dat geval vlugger zullen overschakelen naar hun meest vertrouwde taalvariëteit. Hij bestempelde dit fenomeen als het vernacular principle:
80
The style which is most regular in its structure and in its relation to the history of the language is the vernacular, that relaxed, spoken style in which the least conscious attention is being paid to speech (Bell in Wardhaugh 2006: 19). Bell stelt dus dat sprekers de taal/taalvariëteit zullen spreken waar ze het meest mee vertrouwd zijn wanneer ze weinig aandacht besteden aan hun taalgebruik. Vlamingen zullen dus in spontane omstandigheden kiezen voor tussentaal. Wanneer sprekers kwaad, gechoqueerd of teleurgesteld zijn, zullen ze geen aandacht meer besteden aan hun taal en is er plaats voor spontane taal, tussentaal. Ook in de radiospots vinden we emotionele codewisseling terug in bijvoorbeeld het spotje van BinckBank: A1: Dag Hans. A2: Oh, Patrick jongen, voor wa zitte gij in mijnen auto? A1: Ja, Hans, ik moest u gewoon vragen of ge toch nie terug bij ons komt beleggen. A2: Ma Patrick, terug naar uw grootbank. Nee, ik beleg liever zelf bij BinckBank. Daar heb ik tenminste controle over mijn beleggingen. Zeker met de woelige beurs. Kom, en nu uit mijnen auto, kom vooruit. A1: Maar allé! A2: Niks te allé! En laat mijne portefeuille liggen. VO: Neem net als Hans en tienduizenden anderen de controle over uw beleggingen. Ontdek hoe op BinckBank.be. Beter beleggen begint bij BinckBank. In het spotje wordt vooral tussentaal gesproken. Actant 2, Hans, gebruikt vooral tussentaal wanneer hij geëmotioneerd is. Zo gebruikt hij tussentaal wanneer Patrick hem laat schrikken. Hij schakelt over naar standaardtaal wanneer hij uitlegt waarom hij niet meer bij Patricks bank wil beleggen. Als Hans zich tenslotte kwaad maakt omdat Patrick in zijn auto zit en zijn portefeuille wil stelen, schakelt hij weer over op tussentaal. Ook in het spotje van Brussels Airlines kunnen we spreken van emotionele code-switching:
A1: Waar edde gij uitgehangen? A2: Ewel,, ik… A1: Nee, zegt tat gene waar is é! G’ebt toch nie weer… A2: Ma zoeteke! A1: Ma zoeteken, eerst Milaan dan Madrid, Oslo… A2: euh, Porto. A1: ja, nee, waar is’t nu? kom! A2: Venetië! A1: Venetië?! Goh! En ook in promotie zeker? A2: Ja. VO: Reis tussen januari en maart naar 12 Europese bestemmingen aan min 33 procent. Boek nu op Brusselsairlines.com of in je reisagentschap.
81
In de bovenstaande radiospot maakt een vrouw (A1) zich kwaad op haar man (A2). In de eerste drie zinnen is de vrouw echt razend en gebruikt ze veel tussentaal. Verderop in het spotje raakt ze wat gekalmeerd, vertraagt ze haar spreektempo en verdwijnen ook de tussentaalkenmerken. Deze twee spotjes tonen aan dat het tussentaalgebruik toeneemt wanneer de personages geëmotioneerd zijn. Toch is er in deze spotjes niet enkel sprake van emotionele codeswitching, maar ook van situationele code-switching. In allebei de spotjes merken we immers dat zowel de situatie als de gesprekspartner even verschuiven. Hans, uit de radiospot BinckBank, richt zich plots indirect tot de luisteraar en geeft informatie over BinckBank. Ook de vrouw zal zich kort even richten tot de luisteraar en merkt op dat de reizen van haar man in promotie zijn. Allebei de actanten switchen in deze situatie van tussentaal naar (informele) standaardtaal. 5.1.3. Code-switching en humor In zijn onderzoek naar taalgebruik in het fictieprogramma In de gloria, stelde De Ridder (2007) vast dat code-switching vaak optreedt om contrast te creëren of om grappige opmerkingen te maken. Zo switchten typetjes uit In de gloria van standaardtaal naar tussentaal om een grapje te maken. De Ridder besluit hieruit dat tussentaal en ook dialect vaak gebruikt worden om humor en contrast te creëren (De Ridder 2007: 88-89). In het reclamecorpus zijn enkele radiospots te vinden waarin humor de code-switching kan verklaren zoals in de spots Saturn: VO: Op zondag schrijft hij spiekbriefjes voor slimme studentinnen. A1: ik ben al slim genoeg. A2: Ondankbare trien! VO: Maar in de week is hij terug-naar-schoolman bij Saturn. A1: Wad ebt ge voor ons, terug-naar-schoolman? A2: Een 13 inch Macbook pro van Apple. Nu met een geheugen van geen 4, geen 6, maar 8 gigabijten en een keiharde schijf van geen 3, geen 4, maar 500 gigabijten. Nu voor de prijs van 1249euro’s. VO: Saturn, gierig is plezierig! A2: In Antwerpen en Wilrijk of op Saturn.be. A1: Zal ik e spiekbriefke op uw billen schrijven? A2: Vetzak! In deze spot gaan een meisje (A1) en de terug-naar-schoolman (A2) met elkaar in dialoog. Het meisje spreekt tussentaal en de terug-naar-schoolman standaardtaal. In de voorlaatste zin schakelt de man plots over naar tussentaal wanneer hij een grappige opmerking maakt. De
82
terug-naar-schoolman verandert niet enkel van taalvariëteit, maar hij past ook zijn spreektoon aan van vrij neutraal naar sarcastisch.
De radiospot van Belgacom7 bevestigt de stelling dat humor een verklarende factor kan zijn voor code-switching: VO1: ’T is weekend mensen. Probeer er eens extra van te genieten. In het weekend mag u uzelf eens laten verwennen. Bestel een pizza ofzo, een pizzeria bellen kan nu zelfs gratis, want weet u het nog? Met Belgacom belt u gratis in het weekend. Van uw vaste lijn naar alle gsm’s. Enneuh, voor mij ene me vier kazen alsjeblieft. In deze monoloog richt de voice-over zich tot de onbekende luisteraar en gebruikt hij informele standaardtaal. In de laatste zin switcht hij naar tussentaal wanneer hij grapje maakt. Hij vraagt aan de luisteraar om voor hem ook een pizza te bestellen. Net als in de spot van Saturn zorgt de overgang tussen (informele) standaardtaal en tussentaal voor een opvallend contrast en wordt er een grappig effect gecreëerd. Door de plotse switch naar tussentaal wordt er aan de luisteraar duidelijk gemaakt dat het om een grapje gaat. Een bijkomende verklaring voor de code-switching zou opnieuw gevonden kunnen worden bij de veranderende situatie van formeel naar informeel. In beide spotjes, informeert de stem immers de luisteraar in de (informele) standaardtaal om later over te schakelen naar tussentaal wanneer de situatie informeler wordt. Toch spelen volgens ons de factoren humor en contrast hier een grotere rol bij de code-switching dan de veranderende situatie. 5.1.4. Code-switching en slogans Naast emotionele en situationele code-switching vonden we in ons reclamecorpus enkele gevallen van code-switching waarbij de slogan een rol speelt. Zoals al aangehaald in het eerste hoofdstuk, proberen adverteerders hun reclameboodschap samen te vatten in een slagzin. Vaak verschijnen deze slogans aan het einde van een reclame in de hoop dat de consument ze langer onthoudt. Om de slogans wat meer pit te geven, wordt er geëxperimenteerd met taal. Zo worden slagzinnen soms in een andere taal opgesteld zoals in het spotje Stepstone: “love your job” (zie intertalige code-switching). In het radiocorpus vonden we enkele spotjes waarbij de actant of voice-over van taalvariëteit verandert wanneer hij de slogan uitspreekt. Zo vonden we bij het spotje mediamarkt: VO: We onderbreken dit reclameblok voor een belangrijk bericht. Schoten wordt goedkoper. De reden daarvoor is de grote opening van een nieuwe winkel van 83
Mediamarkt op de Bredabaan. Boordevol topmerken, alles op voorraad en de allerlaagste prijzen. U hoort et goed! Schoten wordt goedkoper dankzij Mediamarkt. Ergenz anders kopen? Mediamarkt: ik ben toch nie gek? Grote opening op woensdag 28 september vanaf negen uur. Bredabaan 1305 uitrit kleine bareel. De voice-over in de spot spreekt informele standaardtaal in het begin van het spotje. Hij schakelt over naar tussentaal wanneer hij de slogan van Mediamarkt uitspreekt. Na de slogan, spreekt hij opnieuw standaardtaal om een formele en informatieve boodschap weer te geven. Ook in de spot van Win for life merken we dat slogans en citaten invloed hebben op de gekozen taalvariëteit: A1: Schattie, kom ne keer zien. A2: Wad is er? A1: De yoghurt é, dad is maar goed tot vandaag. Zou kik die nu nog opeten? VO: Win for life presenteert: Die yoghurt é, da’s maar goed tot vandaag. Zou kik die nu nog opeten? A2: euh, kom. We vliegen rap naar New York. A1: Pardon? A2: Et is daar zes uur vroeger é schat. Dan is uwe yoghurt zes uur langer goed é. A1: Oké! Vlug! Allé, kom. VO: Aja, met 2000 euro elke maand ben je gerust voor de rest van je leven. Win for life: ge moogt gerust zijn. In de bovenstaande spot switcht de voice-over voortdurend van taalvariëteit. Zo spreekt hij in de eerste zin standaardtaal, maar schakelt hij over naar tussentaal wanneer hij A1, een vrouw, citeert. Ook de laatste zin start hij in standaardtaal, maar net als in het spotje van Mediamarkt, switcht hij naar tussentaal wanneer hij de slogan uitspreekt. Code-switching, en vooral dan de switch van standaardtaal naar tussentaal, wordt in de reclamespots gebruikt om contrast te creëren en zo de reclameboodschap extra in de verf te zetten.
5.2. Intertalige code-switching Hoewel de hoofdfocus van dit onderzoek vooral bij tussentaal en standaardtaal ligt, willen we toch kort even ingaan op de intratalige codeswitching. We stelden immers vast dat in Vlaamse radiospots ook vaak vreemde talen gebruikt worden. In wat volgt, onderzoeken we naar welke andere talen er overgeschakeld wordt en gaan we na of er een functionele verklaring kan worden gegeven aan de intertalige code-switching.
84
5.2.1. Code-switching tussen Nederlands en Engels Net als in het onderzoek van Van Gijsel, vinden we ook in ons reclamecorpus enkele spotjes waarin Engelse passages voorkomen. Zo vonden we in de radiospot Base het volgende: VO: KMO, bedrijfsleider of zelfstandige, ontdek hoe u reageert op uw eerste factuur van Base Business. Surf naar wateenverschil.be. Base Business: we challenge, you win. De voice-over in deze spot schakelt tussen twee zinnen (inter-sententially code-switching) over van het AN naar het Engels. In de Nederlandstalige passage geeft de voice-over meer uitleg over het product en maakt hij duidelijk dat de spot vooral gericht is aan bedrijfsleiders en zelfstandigen. De switch naar het Engels komt er vooral doordat de voice-over een bedrijfsslogan samenvat. Een andere verklaring voor de keuze voor Engels zou kunnen te maken hebben met het internationale karakter van het Engels. Ingrid Piller stelde immers in haar artikel advertising as a site of language contact vast dat Engels symbool staat voor moderniteit, vooruitgang, globalisatie en kosmopolitisme (Piller 2003: 175). Ook Holmes merkt in haar onderzoek naar het gebruik van Engels in Europese reclame dat het Engels gepaard gaat met globalisatie en professionaliteit (Holmes 2000: 71). In onze spot zou de switch van AN naar Engels verklaard kunnen worden vanuit de internationale en moderne identiteit van het Engels. Door de slogan in het Engels uit te spreken, wint de slogan aan kracht en wordt het product (Base Business) gepositioneerd op de professionele en internationale markt. De slogan lijkt te suggereren dat de zelfstandigen en bedrijfsleiders die Base Business aanschaffen een sterke vooruitgang zullen kennen en een professioneler imago zullen krijgen. Ook in het spotje van het reisbureau Connections vonden we code-switching tussen Nederlands en Engels: VO: Willen alle vroegboekers met de bestemming Bangkok, New York en Johannesburg wakker worden en zich naar de boek- en pay balie van connections begeven? De vroegboekactie van connections boek en pay is terug. Vertrek supervoordelig naar één van onze 500 bestemmingen. Boek nu je vlucht in onze travelshops of op connections.be en geniet van extra kortingen. Connections, connect with the real world. In dit spotje is er zowel sprake van intra-sententially als inter-sententially code-switching. In het eerste geval merken we dat de voice-over binnen dezelfde zin overschakelt tussen Nederlands en Engels. Zo kiest de voice-over binnen dezelfde zin voor boek, maar kiest ze voor het Engelstalige pay in plaats van betaal. Bij de laatste twee zinnen van het spotje, is er 85
sprake van inter-sentenially code-switching en switcht de voice-over tussen twee zinnen van taal. In de voorlaatste zin gebruikt ze Nederlands en enkele Engelse termen. In de laatste zin schakelt de voice-over volledig over op het Engels. Net als in het spotje van Base, is in de radiospot Connections gekozen om de slogan volledig in het Engels uit te spreken. Ook in dit spotje moet de code-switching gezien worden vanuit het internationale, trendy, kosmopolitische en moderne karakter van het Engels. Door Engels te gebruiken, situeert de adverteerder zijn product immers beter op de markt.
Verderop in het corpus vonden we nog een ander geval van intertalige code-switching, namelijk in het spotje van MC Donalds: VO: MC Donalds stelt voor: Kamiel, zeventien en zijn leven is nie chill. A2: Weet ge wa nie chill is? Luister. A3: Kamiel, wa zijde gij aan ’t doen? A2: Ik ben aan ’t hangen. A3: Aan ’t wa? A2: Zie, mijn ma die begrijpt mij gewoon nooit. Goh, nie chill é man. VO: Jow Kamiel! Met te eurodeals van MC Donalds heb je al een dubbele hamburger voor maar twee euro. A2: Ah, da’s wel chill. In deze radiospot is vooral sprake van intra-sententially code-switching. Binnen één zin wisselen zowel de actant (Kamiel) als de voice-over van code. In deze spot wordt er vooral gespeeld met het Engelse woord chill en het werkwoord hangen. Het werkwoord hangen is afkomstig van het Engelse werkwoord to hang, maar is aangepast aan de Nederlandse infinitiefvorm en heeft de uitgang -en gekregen. Net als in het vorige spotje zouden de Engelse woorden verklaard kunnen worden vanuit het imago van het Engels. De keten Mc Donalds is immers een multinational en heeft bijna overal ter wereld vestigingen. In deze spot kan ook de doelgroep een belangrijke rol spelen. De spot is immers gericht aan jongeren of aan studenten die een laag budget hebben. Jongeren worden in hun omgeving immers vaak geconfronteerd met het Engels. Ze leren Engels op school en ze kijken vaak naar Engelse of Amerikaanse televisieseries of films. Jongeren zullen dan ook in hun taal Engelse elementen gebruiken. De switch tussen AN en Engels geeft de spot dus niet enkel een modern en internationaal karakter, maar ook een jong en hip karakter.
86
5.2.2. Code-switching tussen Nederlands en Frans In ons reclamecorpus vonden we niet enkel code-switching tussen Nederlands en Engels, maar ook tussen Nederlands en Frans. We vonden in verschillende spotjes Franse elementen terug bijvoorbeel in het spotje Makro 3: A1: Ja, ’t wordt tijd om ons agenda… A2: Twee euro negenennegentig. A1: erbij te nemen en te kijken hoe we de communautaire taart… A2: Vijf euro negenenzestig. A1: gaan verdelen. A3: Ah, écoute, ça, ça m’énerve! Zo kan ik toch niet onderhandelen ? A1: Ja, luister meneer de voorzitter, da ben ekik nie, dad is de Makro! A3: Ja, ma dad is mij gelijk. Ik trek em eruit é. A1: Je trekt er wat uit? A3: Ah, bon, de stekker! De zinnen die vet gemarkeerd zijn, duiden de intertalige code-switching aan tussen Frans en Nederlands. In dit geval is er sprake van inter-sententially code-switching. De actant switcht van een volledig Franstalige zin naar een volledig Nederlandstalige zin met een Frans accent. De code-switching tussen Frans en Nederlands zou kunnen verklaard worden vanuit wat Piller (2003) in haar onderzoek mock language noemt : Multilingualism in advertising entails mock language in most cases. Even if the form of a brand name, slogan, or fragment elsewhere in the ad is “correct” French (or whatever the language may be), the function is purely stereotypical (Piller 2003: 173). Piller stelt dus in het bovenstaande citaat dat meertaligheid in reclame, en volgens ons ook bij de switch van de ene taal naar de andere, vaak een stereotypische functie heeft. Taal kan volgens haar een sociale identiteit reconstrueren die ras, nationaal of klasgebonden is (Piller 2003: 173). Vanuit dit idee kan ook de code-switching in het spotje van Makro3 verklaard worden. De commercial speelt in op de actualiteit. De actanten die opgevoerd worden in het spotje zijn de Waalse eerste minister Elio Di Rupo en de Vlaamse politicus Bart De Wever. De eerste minister is Franstalig en in zijn eerste zin gebruikt hij ook zijn moedertaal om zijn frustratie te uiten. Hij ergert zich immers aan een storende stem die het gesprek constant onderbreekt. In de tweede zin schakelt hij over naar het Nederlands, de taal waarin het gesprek begonnen is. Nadat hij zijn frustratie geuit heeft, zal hij zijn taal weer aanpassen aan zijn gesprekspartner, de Nederlandstalige Bart De Wever. Het Nederlands en het Frans van Di Rupo worden in het spotje als een soort mock language neergezet. Het Frans in het spotje heeft een stereotypische functie zoals in het citaat van Piller werd vermeld. Door het Frans wordt de actant getypeerd en krijgt hij een sociale identiteit. De luisteraar kan meteen uit de 87
situatie en uit de taal afleiden dat het om een Waalse politicus gaat. Niet enkel het Frans, maar ook het Nederlands wordt in dit spotje als mock language neergezet. Elio Di Rupo is immers bij de Vlaamse bevolking gekend voor zijn gebrekkige kennis van het Nederlands. In het spotje spreekt hij geen vloeiend AN, maar Nederlands met een zwaar Franstalig accent. Door zijn Frans en de switch naar het gebrekkige Nederlands wordt Elio Di Rupo getypeerd als Waal en wordt er eigenlijk wat met hem gelachen. 5.2.3. Code-switching tussen Nederlands en Spaans Als laatste vreemde taal in ons corpus vonden we het Spaans. De code-switching tussen Nederlands en Spaans hebben we slechts één keer gevonden in ons corpus, namelijk in de radiospot voor het vrouwenmagazine Flair. De lage frequentie van het Spaans, is niet onlogisch. In tegenstellig tot het Frans en het Engels, zijn Vlamingen minder vertrouwd met het Spaans. Frans is de tweede landstaal in Vlaanderen en wordt samen met het Engels aangeleerd in het secundair onderwijs. Het onderstaande fragment komt uit het spotje van Flair: A1: Oh, ik ben echt blij da wij e zonnebankske gedaan ebben voor da we naar Barcelona kwamen. A2: Ja, we zijn precies echte locals é. A3: Ola, senorita’s que tar? A1: Oh, wa nu? A2: Wacht, laat mij maar! Ola, senor, paella, chorizo, mangeo. Allé jong, die loopt weg! A1: Ja, ij dacht waarschijnlijk da g’em ging opeten. VO: Een maand vol flairtoppers met deze week citytrips voor een flairprijsje. Ontdek de leukste adresjes van de redactie in Barcelona, Rome en vele anderen. In het spotje zijn twee vriendinnen aan het woord die samen op vakantie zijn in Barcelona. In het fragmentje switcht de ene vriendin tussen Nederlands en Spaans. Dit is opnieuw een voorbeeld van intersententially code-switching. In de eerste zin spreekt ze Nederlands en in de tweede switcht ze naar Spaans. In de laatste zin schakelt ze weer over naar het Nederlands. De reden voor de switch van Nederlands naar Spaans moet gezocht worden in de veranderende situatie waarin de vrouw zich bevindt. De vrouw en haar vriendin zijn met elkaar aan het spreken en worden plots in het Spaans aangesproken door een man. De vriendin richt zich in de eerste zin in het Nederlands tot haar vriendin. In de tweede zin richt ze zich echter tot de Spaanse man en wil ze hem aanspreken in zijn moedertaal. In de laatste zin, spreekt ze opnieuw haar vriendin aan en switcht ze naar het Nederlands. De vrouw past haar taalgebruik aan, aan de gesprekspartner en situatie. 88
Ook in dit fragment zouden we kunnen spreken van mock language. De vrouw beheerst immers het Spaans niet en gebruikt enkel Spaanse producttermen. Door haar gebrekkige kennis van het Spaans, maakt de vrouw meteen duidelijk dat ze niet tot de lokale bevolking behoort en dat ze dus toerist is. Door het soort Spaans dat ze spreekt, wordt meteen haar sociale identiteit gereconstrueerd. In dit spotje wordt niet enkel geswitcht tussen Nederlands en Spaans, maar wordt er ook intrasententially geswitcht tussen Engels en Nederlands. Zo kiest de vrouw ook nog voor het Engelse locals in plaats van Nederlandse alternatieven zoals inwoners of lokale bevolking. Ook de voice-over op het einde van het spotje switcht van Nederlands naar Engels. Ze kiest voor citytrips in plaats van het Nederlandstalige stedentrips. Net als bij de spotjes van Connections, Mc Donalds en Base kan deze code-switching van Nederlands naar Engels verklaard worden vanuit de moderne, trendy en internationale identiteit van het Engels. Het is immers ‘trendy’ en ‘hip’ om op citytrip te gaan. De term citytrip heeft meteen ook een grotere internationaal bereik dan de Nederlandstalige tegenhanger stedentrip.
5.3. Samenvatting code-switching In het radiocorpus wordt, net als in de reële spreektaal in Vlaanderen, geswitcht tussen standaardtaal en tussentaal. Net als bij Vlaamse sprekers, switchen ook voice-overs en actanten van taalvariëteit wanneer de situatie verandert of wanneer ze emotioneel zijn. Ook de factoren humor en slogans beïnvloeden het taalgebruik van de actanten. Naast de switch tussen Nederlandse taalvariëteiten hoort de gemiddelde Vlaming ook code-switching tussen het Nederlands en andere talen als Engels, Spaans en Frans. Door middel van deze talen krijgen actanten of voice-overs een bepaald profiel.
89
CONCLUSIES
In deze scriptie hebben we onderzoek gevoerd naar het taalgebruik in Vlaamse radiospots. Hierbij werd nagegaan welke taal de gemiddelde Vlaming op één maand tijd te horen kreeg in radiospots die verschenen op vier radiozenders van de VRT, namelijk Radio 2, Radio 2, MNM en Studio Brussel. Daarbij wilden we nagaan of het taalgebruik in radiospots de Vlaamse taalrealiteit weerspiegelt.Vooraleer het radiocorpus onderzocht werd, analyseerden we in hoofdstuk 1 het Vlaamse taallandschap. Daarbij stelden we vast dat in Vlaanderen naast standaardtaal
vooral
tussentaal
gesproken
wordt.
Bijgevolg
werden
vooral
het
tussentaalgebruik en het standaardtaalgebruik in radiospots geanalyseerd. Hieronder worden de belangrijkste resultaten van het onderzoek nog even samengevat.
Allereerst stelden we vast dat dialect een uitzonderingspositie heeft. Op één maand tijd vonden we slechts één spotje in een West-Vlaams dialect. De vertegenwoordiging van het dialect in het corpus weerspiegelt dus de Vlaamse taalrealiteit. Dialect is immers sterk op de terugweg en kan niet gebruikt worden in bovenregionale communicatie.
Nadat we de uitzonderingspositie van het dialect besproken hebben, onderzochten we het tussentaalgebruik in het radiocorpus. In een eerste verkenning gingen we op zoek naar tussentaalkenmerken in het corpus. Zowel fonologische, morfologische, syntactische als lexicale tussentaalkenmerken worden in radiospots gebruikt. De fonologische en morfologische kenmerken kwamen het frequenste voor. In een tweede verkenning analyseerden we via de berekening van tussentaalindexen of de spotvorm en categorie het taalgebruik beïnvloedden. Daarbij stelden we vast dat er in dialogische spots meer tussentaal gebruikt wordt dan in monologische spots. Een verklaring hiervoor werd gezocht in de gespreksfactor en het werkelijkheidsgehalte. In dialogen proberen immers om realistische situaties te creëren waarin luisteraars zich kunnen herkennen. Hiervoor wordt een herkenbare, realistische en spontane taal van Vlamingen gebruikt, namelijk tussentaal. In monologen ontbreekt deze gesprekssituatie en is er minder plaats voor spontaan taalgebruik en wordt meer standaardtaal gebruikt. De analyse van de categorieën wees uit dat radiospots uit de categorieën media en instituties minder tussentaal gebruiken dan financiën en distributie. Ook deze resultaten weerspiegelen 90
de Vlaamse taalrealiteit. Media en instituties hebben allebei een voorbeeldfunctie. De categorie media, waarin reclame gemaakt wordt voor dag-en weekbladen, wordt immers als voorbeeld gezien voor het standaardtaalgebruik. Ook in de institutionele categorie, waarin overheidsinstanties reclame maken, wordt standaardtaal verwacht. In de categorieën distributie, die dagelijkse producten promoot, wordt de thuistaal van de gemiddelde Vlaming gebruikt, namelijk tussentaal.
Na onderzoek van de categorieën en de spotvorm van radiospots, spitsten we onze analyse verder toe op het taalgebruik van de voice-overs en de actanten. Daaruit werd duidelijk dat voice-overs meer standaardtaal gebruiken dan actanten. Zo gebruikte 82,24% van de voiceovers standaardtaal tegenover slechts 17,87% bij de actanten. Omwille van hun informatieve en neutrale functie zullen voice-overs vooral standaardtaal gebruiken. Actanten gebruiken vooral tussentaal om een realistische situatie te creëren. Net als in de Vlaamse taalrealiteit, wordt standaardtaal gebruikt in formele situaties en tussentaal in spontane, informele situaties.
Verderop in het onderzoek, analyseerden we het taalgebruik van de actanten in verschillende relaties en situaties. Daaruit werd duidelijk dat actanten meer tussentaal gebruiken in informele gesprekssituaties waarin ze spreken met een bekende dan in formele gesprekssituaties waarin ze spreken met een onbekende. Toch merkten we dat actanten ook tegen onbekende gesprekspartners tussentaal durven te spreken.
Vervolgens bestudeerden we het taalgebruik van de actanten vanuit sekseverschil. Vrouwelijke actanten spreken meer tussentaal dan mannelijke actanten omdat ze vaker optreden in een huiselijke sfeer. Een andere verklaring vonden we opnieuw in de Vlaamse taalrealiteit. Vrouwen zijn immers vatbaarder voor prestigegevoeliger taalvariëteiten. Doordat hoger opgeleiden vaak tussentaal spreken, krijgt deze taalvariëteit ook prestige.
Daarna werd ook de relatie tussen het profiel en het taalgebruik onderzocht waarbij we vaststelden dat het tussentaalgebruik van de actanten, net als het tussentaalgebruik in de Vlaamse taalrealiteit, een grote variatiebreedte kent. Zowel hogeropgeleiden (bijvoorbeeld politicus en vertaalster) als lageropgeleiden (koffiedame en schoonmaakster) gebruiken tussentaal.
91
Als laatste stelden we vast dat er in radiospots, net als in de reële spreektaal, sprake is van code-switching. Hierbij wisselden actanten en voice-overs binnen één spot tussen standaardtaal en tussentaal. Mogelijke verklaringen voor de code-switch waren veranderende situatie, emoties, humor en het uitspreken van een reclameslogan. De personages switchten niet enkel tussen taalvariëteiten, maar ook tussen verschillende talen. Zo stelden we vast dat de gemiddelde Vlaming op één maand tijd ook Engels, Frans en Spaans te horen krijgt.
We kunnen dus besluiten dat het taalgebruik in Vlaamse radiospots de Vlaamse taalrealiteit weerspiegelt. Zo werd aangetoond dat in formele, informatieve situaties vooral standaardtaal gebruikt wordt. Voice-overs en actanten die informatie aan de onbekende luisteraars zullen voornamelijk standaardtaal gebruiken. Net als in de realiteit, werd in de categorieën media en instituties vooral standaardtaal gebruikt. In informele, vriendschappelijke en familiale situaties zal veeleer tussentaal gebruikt worden. Daarnaast werd ook aangetoond dat tussentaal in radiospots, net als in de reële spreektaal, een grote variatiebreedte kent en dat actanten en voice-overs net als rëele sprekers aan code-switching doen.
92
BIBLIOGRAFIE AUMAN, S. (2009). En op de zevende dag was er tussentaal. Een onderzoek naar het gebruik van de Nederlandse standaardtaal, Vlaamse tussentaal en codewisseling in De Zevende Dag. Universiteit Gent: onuitgegeven masterscriptie. CAJOT, J. (2000). De omgangstaal van Vlaanderen. Over taal 39 (1), 3-6. CENTRUM VOOR INFORMATIE OVER DE MEDIA (2011). ‘Golf 21’.
(februari 2012). COOK, G. (1996). The discourse of advertising. London: Routledge. COOL, I. (2011). Analyse van de Belgische (reclame) media. Gent: Academia Press. DEBRABANDERE, F. (2005). Het echec van de ABN-acties in Vlaanderen. Nederlands van nu 53, 27-31. DE CALUWE, J. (2000). Belgisch Nederlands versus Nederlands Nederlands. In: J. Taeldeman, M. Devos & J. De Caluwe (red.), Taallandschap in Vlaanderen, Gent: Academia Press. DE CALUWE, J. (2002). Tien stellingen over functie en status van tussentaal in Vlaanderen. In: taalvariatie en taalbeleid: bijdragen aan het taalbeleid in Nederland en Vlaanderen, Antwerpen: Garant, 57-67. DE CALUWE, J. (2006). Tussentaal als natuurlijke omgangstaal in Vlaanderen; In: J. De Caluwe & M. Devos (red.), Structuren in talige variatie in Vlaanderen, Gent: Academia Press, 19-34. DE CALUWE, J. (2009). Tussentaal wordt omgangstaal in Vlaanderen. Nederlandse Taalkunde 14, 8-25. DE RIDDER, F. (2007). Vlaamse tussentaal op televisie: een analyse van het fictieve reportageprogramma In de gloria. Universiteit Gent: onuitgegeven masterscriptie. DEVOS, M. (2000-2001). Taalsituatie en taalontwikkeling in Vlaanderen. In: J. Taeldeman, M. Devos & J. De Caluwe (red.), Taallandschap in Vlaanderen. Gent: Academia Press, 1-12. DRIESEN, R. & SKAAL (1995). Kleurenradio. Over geuren en kleuren in de radioreclame. Var, Gent: Erasmus. FAUCONNIER, G. & A VAN DER MEIDEN, A. (1993). Reclame: een andere kijk op een merkwaardig maatschappelijk fenomeen. Bussum: Coutinho.
93
GEERAERTS, D. (1999). Hoe gans de taal is het volk? Over Taal 38, 30-34. GEERAERTS, D. (2001). Een zondagspak? Het Nederlands in Vlaanderen: Gedrag, beleid, attitudes. Ons Erfdeel 44, 337-344. GOOSSENS, J. (2000). De toekomst van het Nederlands in Vlaanderen. Ons erfdeel 43, 213. HENDRICKX, R. (1998). Het taalcharter,<www.vrt.be>, (november 2011). HENDRICKX, R. (2001). ‘laat ons ne keer te goei naar onszelf luisteren’, <www.vrt.be/taal, http://www.vrt.be/taal/laat-ons-ne-keer-te-goei-naar-onszelf-luisteren>, (april 2012) HOLMES, H.K. (2000). Bier, parfum, kaas: language fetish in European advertising. European journal of cultural studies 3, 68-82. JANSSENS, G. & A. MARYNISSEN (2008). Het Nederlands vroeger en nu. Leuven: Acco. JASPERS, J. (2001). Het Vlaamse stigma. Over tussentaal en normativiteit. Taal en tongval 53 (2), 27-31. MAES, P. (2009). Kan de radio wat harder aub?. Sint-Stevens-Woluwe: Var. MALIK, L. (1994). Sociolinguistics: a study of codeswitching. New Delhi: Anmol. PILLER, I. (2003). Advertising as a site of language contact. Annual review of applied linguistics 23, 170-183. PLEVOETS, K. (2009). ‘Verkavelingsvlaams als de voertaal van de verburgerlijking van Vlaanderen’. Website Belgische Kring voor Linguïstiek. Volume 4. (13/07/2011) RYS, K. & J. TAELDEMAN (2007). Fonologische ingrediënten van Vlaamse tussentaal. In: Sandra, D., R. Rymenans, P. Cuvelier, P.Van Petegem (red.): Tussen taal, spelling en onderwijs. Essays bij het emeritaat van Frans Daems. Gent, Academia Press, 1-9. SAMAN, V.(2002). Studie van het taalgebruik in reclamespots op de radio in Vlaanderen van 1991 tot 2001. Tussentaal in opmars. Universiteit Gent: onuitgegeven licentiaatsverhandeling. SAEY, C. (2010). Taalgebruik op de radio. Tussentaal en codeswitching bij presentatoren. Universiteit Gent: onuitgegeven masterscriptie. TAELDEMAN, J. (1991). Dialect in Vlaanderen. In: H. Crompvoets en Adams A. (red.), Kroezels op de Bozzem. Het dialectenboek, Waalre: Stichting Nederlandse Dialecten, 34-52. TAELDEMAN, J. (1992). Welk Nederlands voor Vlamingen?. Nederlands van nu 40 (2), 33-51.
94
TAELDEMAN, J. (2008). Zich stabiliserende grammaticale kenmerken in Vlaamse tussentaal. Taal en Tongval 60, 26-50. VAN GIJSEL, S., D. SPEELMAN & D. GEERAERTS (2008). Style shifting in commercials. Journal of Pragmatics 40, 205-226. VANDEKERCKHOVE, R. (2004). Waar zijn je, jij en jou(w) gebleven? Pronominale aanspreekvormen in het gesproken Nederlands van Vlamingen. In: J. De Caluwe, G. De Schutter & M. Devos (red.): Taeldeman, man van de taal, schatbewaarder van de taal, Gent: Academia Press, 981-993. VAN KEYMEULEN, J. (2010). Syllabus variatielinguïstiek: sociale en regionale variatie in het Nederlands. Universiteit Gent. VAN ISTENDAEL, G. (1993). Het Belgisch labyrint. Geheel herziene uitgave (eerste druk: 1989). Amsterdam: De Arbeiderspers. WARDHAUGH R. (2006). An introduction to sociolinguistics. Cornwall: Blackwell Publishing. YDE, E. (2011). Tussentaal of standaardtaal op school? Over de kloof tussen talenbeleid en taalpraktijk in het Vlaamse onderwijs. Universiteit Gent: onuitgegeven bachelorproef.
95
BIJLAGEN
Bijlage 1: Overzicht radiospots per categorie
1) Transport Alfa Romeo 1 Alfa Romeo 2 Alfa Romeo 3 Alfa Romeo 4 Citroën 1 Citroën 2 D’Ieteren 1
D’Ieteren 2 D’Ieteren 3 Fiat Lancia Lexus 1 Lexus 2 Mazda
Nearly New Car Peugeot Renault Seat Skoda Toyota Volvo
Neckermann Smedts Start to run Stepstone 1 Stepstone 2 Stichting Marketing Streekpersoneel
Sunjets Syntra Thomas Cook Toerisme Limburg Toerisme Oost-Vlaanderen Vroegmarkt Brussel
Fintro 2 ING 1 ING 2 ING 3 ING 4 ING 5 ING 6 KBC Verzekeringen
Keytrade 1 Keytrade 2 Lynx Mensura 1 Mensura 2 Touring Verzekeringen
La Redoute Lidl Maes Makro 1 Makro 2 Makro 3 Makro 4 Makro 5 MC Donalds
Mediamarkt Ninia shopping center Petrus Primo Saturn SKM Torfs Vanden Borre Warande shopping
2) Lifestyle Audionova 1 Audionova 2 Baby Days Brussels airlines Connections Ici Paris XL Jetair
3) Financiën Bank van de post Binck Bank BNP Delta Loyd Dexia Ethias Federale Verzekeringen Fintro 1
4) Distributie Beemsterkaas 1 Beemsterkaas 2 Carrefour Colruyt Delhaize Dreamland Fashion Point Gamma Inno Woluwe
5) Instituties Bebat 1 Bebat 2 Bebat 3 Berlitz Bloso Brussel mobiliteit Dag van de klant
De Slaapraad Dynamo Euromillions Fost Plus Gelijke Kansen Groene energie Klachtendienst
Kom op tegen kanker Rookmelder Valofrit VLAM Win for life 1 Win for life 2
Gazet van Antwerpen 1 Gazet van Antwerpen 2 Hebbes 1 Hebbes 2 Het Nieuwsblad Humo Jobat
Knack Krant van West-Vlaanderen Libelle Plus magazine Story Trends Vitaya
Belgacom 6 Belgacom 7 Belgacom 8 Mobistar 1 Mobistar 2 Pay&Go 1 Pay&Go 2
Proximus Telenet 1 Telenet 2 Telenet 3 Telenet 4
ERA Franssen keukens Immoweb 1 Immoweb 2 Krefel 1 Informazout Krefel 2
Lampiris Luminus Marchetta Antwerpen Nuon Reynaers Revan Flooring Shell
6) Media Belgacom 1 De Morgen De Standaard De Tijd D’M&S 1 D’M&S 2 Flair
7) Telecom Base 1 Base 2 Base 3 Belgacom 2 Belgacom 3 Belgacom 4 Belgacom 5
8) Woning Auping Beka Belisol Bostore Daikin Elia 1 Elia 2
Bijlage 2: Transcripties radiospots
1) Transport Alfa Romeo 1: A1:Ewel Elio, ik denk dad ik dees keer ja ga zeggen. A2: Ja maar Bart zegt gij nu ja ja, ja maar of ja… A1: Ja, da’s te laat hé. Nu zeg ik nee. Nee, ja, nee. A2: Bon. VO: Een kans als deze laat je beter niet voorbijgaan. Net als de federale premie van vijftien procent op de Alfa Romeo Mito. Je hebt nog enkele weken om een Alfa Romeo Mito op maat te bestellen en tot 2000 euro te besparen op de aankoop van een Mito diesel eco. Afspraak bij je Alfa Romeo dealer. Alfa Romeo 2: A1: Zeg, ik eb ier twee gratis tickets voor de Rode Duivels. Hebben? A2: Ja, is ’t op den Heizel? A1: Ja zeker? A2: En wanneer iz die match? A1: Ja, volgende week. A2: Ja ma, en tegen wie spelen ze? A1: Tegen… Laat maar zitten Stan!’t Jesus! A2: Ja, zeg! VO: Een kans als deze laat je beter niet voorbijgaan. Net als de federale premie van vijftien procent op de Alfa Romeo Mito. Je hebt nog enkele weken om een Alfa Romeo Mito op maat te bestellen en tot 2000 euro te besparen op de aankoop van een Mito diesel eco. Afspraak bij je Alfa Romeo dealer. Alfa Romeo 3: A1: Volgende kandidaat voor 125000 euro. Meneer Guldeman. A2: Ja,ne naamgenoot! A1: Tweede beltoon voor meneer Guldeman uit Tienen. A2: Uit dezelfde streek! A1: Meneer Jos Guldeman. A2: Ja ma, da ben ekik! A1: Jammer voor meneer! VO: Een kans als deze laat je beter niet voorbijgaan. Net als de federale premie van vijftien procent op de Alfa Romeo Mito. Je hebt nog enkele weken om een Alfa Romeo Mito op maat te bestellen en tot 2000 euro te besparen op de aankoop van een Mito diesel eco. Afspraak bij je Alfa Romeo dealer. Alfa Romeo 4: A1: Peter, zijt ge nog vrij dit weekend? A2: Da’s moeilijk. Mijn schoonzus is ziek en... A1: Da’s spijtig. Als beloning wou ik u samen met uw vrouw uitnodigen in mijn privéjet om daar naar mijn villa in het zuiden van Frankrijk te vliegen. A2: Ah, ma misschien… A1: Neenee, ik vraag André wel. VO: Een kans als deze laat je beter niet voorbijgaan. Net als de federale premie van vijftien procent op de Alfa Romeo Mito. Je hebt nog enkele weken om een Alfa Romeo Mito op maat
te bestellen en tot 2000 euro te besparen op de aankoop van een Mito diesel eco. Afspraak bij je Alfa Romeo dealer. Citroën 1: VO1: Mini. VO2: Z’n prijs. VO1 : Maxi. VO2 : Z’n rijplezier. VO1 : In september is er al een Citroën C3 tegen een miniprijs van 8500 euro, alle premies inbegrepen. VO2: Ontdek alle troeven van de Citroën C3. Reserveer uw testrit op Citroën.be. Citroën 2: A1: De camionet(te) tie u gevraagd heeft, is voorlopig niet beschikbaar. Gelieve heel, heel, heel lang te wachten. VO: Professionals hebben geen tijd om te wachten. Daarom biedt Citroën hen het breedste gamma bedrijfsvoertuigen aan, die onmiddellijk beschikbaar zijn. Ja, ja, onmiddellijk. Ontdek tot dertig september onze uitzonderlijke voorwaarden op Citroën.be. D’ Ieteren1: A1: Amai, da’s echt nen toffen auto van papa é. A2: ja, da’s waar, maar ij ga wel ne nieuwe kopen é. A1: Ne nieuwe? Waarom? A2: Heb je die nieuwe auto’s al gezien? Moderne design, technologische innovaties, ecologische premies en een grotere veiligheid… VO: Het zijn de weken van de overnames in het hele my way netwerk. Van 19 september tot en met 17 oktober profiteert u van een ongelooflijk aanbod voor uw huidige wagen en een uniek voorstel bij aankoop van een nieuwe bij uw my way concessiehouder. Volkswagen, Skoda, Audi, Seat of VW bestelwagen? Kijk nu op myway.be. D’Ieteren 2: VO: Er is een golf gemaakt voor kinderen. A1: Papa, is ’t nog ver? VO: En er is er één om kinderen in te maken. A2: Waar? Hier? Nu? VO: Er zijn golfmodellen in het Noorden… A2: Een Golf. VO: En in het Zuiden. A2: Une Golve. VO: Er is een Golf voor mannen… A3: Hey, madammeke gaat dad ier nog vooruit zeg! VO: En één voor vrouwen. A2: Ja, ’t is al goe. ‘K ben al weg jong! VO: Be part of the Golfstory. Ontdek al onze aanbiedingen op de Golf tijdens de Golfstorydays tot 1 oktober bij Volkswagen en maak kans op een nieuwe Golf Cabrio op Golfstory.be.
D’Ieteren 3: VO: Er is een Golf waar we van houden. En één waar we wat minder van houden. Er is een Golf om muziek in te beluisteren en één om muziek mee te maken. Er is een Golf die je niet zomaar uitleent. A1: Allé,pa! A2: Nooit van mijn leven, manneke! Vergeet et! VO: En één die je beter automatisch uitleent. A3: Zeg lieveke, zou ekik nie beter rijden? VO: Be part of the Golfstory. Ontdek al onze aanbiedingen op de Golf tijdens de Golfstorydays tot één oktober bij Volkswagen en maak kans op een nieuwe Golf Cabrio op Golfstory.be. Fiat: VO1: De nieuwe Fiat Ducato is nog krachtiger. A1: Vertaling: u bent op tijd op de werf. VO1: De nieuwe Fiat Ducato verbruikt minder. A2: Vertaling: u bespaart meer! VO1: En deze maand krijgt u vier jaar garantie op de nieuwe Ducato. A2: Vertaling: u kan zelfs uw vrouw laten rijden. VO2: De nieuwe Fiat Ducato Euro 5, maakt uw werk makkelijker. Meer info op Fiatprofessional.be. Wij laten de cijfers spreken. Lancia: A1: Een deur voor mijn schatteke, een deur voor onze Max, een deur voor Saraatje, een deur voor mijn aankopen en een deur voor mij. VO: Dankzij de vijf deuren van de nieuwe Lancia Epsilon, wordt rijden in de stad nog makkelijker. Geniet ook van de overheidspremie van vijftien procent en schenk uzelf de nieuwe Lancia Epsilon met gratis VIP-style dek voor 12 750 euro tijdens onze luxedagen tot 1 oktober. Aanbiedingen onder voorwaarden. A1: Afspraak bij uw Lancia verdeler. Autobedrijf Jacobs industriepark Noord 2 in SintNiklaas. Lexus 1: A1: E Lexus, iz da wel iets voor mij, A2: Gij in uw positie? A1: Goh, ik twijfel toch nog. A2: Moh, waarom? A1: Al die IS 200 D é. A2: Nja, da’s nen echte Lexus. Discreet, luxueus. A1: Ja ma, m’n probleem is da ze daar nu gratis navigatie en leren interieur bij geven. A2: Gratis? A1: Ja, ma da’s meer dan 6000 euro korting! A2: En wa ist probleem dan? A1: Seg, straks denken ze nog dad ik em alleen daarvoor gekocht heb. VO: Lexus, luister vooral naar uzelf. A1: En er is ook nog de 15 procent eco-premie op de ST 200 H. Voorwaarden op Lexus.be.
Lexus 2: A1: Die Lexus CT 200 H… A2: hm. A1: z’ ebben die in maart gelanceerd. A2: jaja, da was toch de allereerste full hybride compacte luxewagen é. A1: Ja, en nu een alf jaar later iz da nog altijd de enige. A2: Serieus? A1: En ze geven 15 procent ecopremie. A2: Aja, omda tien als hybride zo weinig uitstoot. A1: ja, ma stel da ge moe kiezen. Een auto met ecopremie of één zonder? A2: ja, ik denk da’k dien eersten pak. VO1: Lexus, luister vooral naar uzelf. VO2: En op de IS 200D krijgt u nu gratis leder en navigatie. Voorwaarden op Lexus.be. Mazda: Bij Mazda bouwen we voort op de rijke Japanse ambachten. We inspireren ons op de traditionele Sujideur voor een schuifdeur die het instappen gemakkelijker maakt en op het authentieke Samoeraizwaard voor een scherpe instapprijs. Geniet van de opendeurvoorwaarden op de nieuwe Mazda 5 en het hele gamma van 10 tot 17 september. Mazda. Nearly New Car: VO: Om het najaar optimaal in te zetten, is et nu et moment om kennis te maken met Nearly New Car. Directie -en jonge tweedehands wagens van Mercedes Benz en Smart gecontroleerd op honderd vijfentwintig punten en rechtstreeks van de officiële invoerder Mercedes Benz. Geniet bovendien nu van een gelimiteerde lijst van wagens tegen stuntprijzen. In september verdient u een Nearly New Car. Kies nu uw Nearly New Car Mercedes Benz of Smart op NNC.be. Peugeot: A1: Ik leg et woord ecologie. A2: Eel goe, dan maak ik er ier premie van. A1: En met deze s maak ik er premies van. En da telt dubbel! Da’s gelijk bij Peugeot é. Vijftien procent Peugeot milieupremie plus vijftien procent federale milieupremie bij aankoop van e Peugeot med e lage CO2-uitstoot. A2: Bon, dan leg ik ier twee premies. Elf letters. A1: Ma da zijn twee woorden. A2: Ja. Het zijn ook twee premies é. VO: Minder CO2, meer premie. Ontdek de eco-condities tijdens het opendeurweekend van 24 en 25 september in het hele Peugeot net. Aanbod onder voorwaarden. Renault: A1: Bij Renault zijn we in topconditie en daarom zal ik ondertussen e paar gewichten heffen. Allé. Tijdens de Renault respectdays bieden we u 0 procent financiering op 14 modellen. Profiteer ervan tot 12 september in het hele Renaultnet. Zeg Fons! Angt er ma twee kilo bij! VO1: Lening op afbetaling met 0 procent JKP over een maximale periode van 36 maanden en een minimumvoorschot van 30 procent. VO2: kies voor Renault kwaliteit.
A1: En bij Renault Antwerpen zijn we al in topconditie vanaf 7 uur ’s morgens. Tunnelplaats 5, hartje Antwerpen. Seat: A1: Dad is em. A2: Ziet em gaan! Wad een elegantie. A1: Oh, man en die souplesse waarmee dat da beweegt! A2: Nie te geloven é. Straffe actie! A1: Da zal wel zijn! En 7500 euro korting! A2: Korting? Op Lukaku? A1: Ma nee, nie op Lukaku! Ik eb et over de Seat Leon die ik mij ga aanschaffen. VO: Sportieve condities bij Seat. Nu met een korting tot 7500 euro op de Seat Leon. Meer info op Seat.be. Geniet ook nog van de wettelijke korting van vijftien procent. Skoda: VO1: Iedereen in de rij! Ewel, Skoda Fabia: 7490 euro dankzij de ecobonus, bravo! Het is niet omdat er kortingen zijn tot eenendertig procent en vier jaar garantie of gratis metaalkleur dat de rest kabaal moet maken! VO2: Back to school condities bij Skoda tot tien oktober. Meer info bij de deelnemende verkooppunten. Toyota: VO: De meeste mensen denken dat compacte wagens: A1: Minder uitrusting ebben. A2: Minder ruim zijn natuurlijk. A3: Minder veilig zijn, toch? A4: Minder nieuwe technologie aan boord ebben. VO: Maar vandaag zet de nieuwe Toyota Yaris de standaard in zijn categorie met meer uitrusting, meer ruimte, meer veiligheid en meer multimedia. Kortom, meer van alles om u nog meer gemoedsrust, comfort en plezier te bieden. Nieuwe Toyota Yaris, daar zit iets in. Nu zelfs nog meer. De ingebouwde GPS is gratis tijdens de opendeurdagen van 23 tot 25 september. Profiteer ervan. Info en voorwaarden op Toyota.be. Volvo: VO: Wij gaven de sleutel van de Volvo V50 drive E aan… A1: Chris Dusauchoit. VO: tv-presentator en groene jongen en dit waren zijn indrukken over het lage verbruik: A1: Je kunt eigenlijk ook nog groen rijden zonder in een mini-autootje te kruipen. Vo: het functionele design: A1: alles wat je echt nodig hebt, zit vlak bij het stuur. VO: het rijgedrag. A1: Er zit voldoende … spierkracht achter de motor. VO: de ruimte: A1: Voor mij en mijn twee hondjes iz dad een bijzonder interessante wagen. VO: Wij zijn benieuwd naar uw indrukken van de Volvo V50 drive E. A1: het is een wagen waar je je meteen thuis in voelt. VO: Afspraak bij uw Volvoverdeler van 5 tot 11 september. U geniet er voor de laatste keer van 15 procent overheidspremie. Volvo designed around you.
2) Lifestyle: Audionova 1: A1: Ja, ik wil wel een oorapparaat proberen, maar … als dat tan nie helpt. VO: Als hoorspecialist bij Audionova, zoek ik samen met u het perfecte hoortoestel. Dat toestel mag u één maand vrijblijvend uitproberen. Dus, als u niet helemaal tevreden bent, dan mag u et gewoon weer teruggeven. Dad iz Audionova. A1: Aja! VO: Audionova, u vindt de winkel in uw buurt op Audionova.be. Audionova 2: A1: Ik moed echt eel vaak wablief zeggen. Omda ‘k gewoon nie versta wa tat de mensen zeggen. VO: Als hoorspecialist bij Audionova sta ik graag voor u klaar met een professionele hoortest die amper vijftien minuten duurt. Benieuwd hoe het met uw gehoor gesteld is? Nu donderdag en vrijdag organiseer ik de gratis hoortestdagen. Spring gerust even binnen. A1: Da zal ik doen. VO: Audionova, u vindt de winkel in uw buurt op Audionova.be. Baby days: VO: Goed nieuws voor baby’s en toekomstige moeders. Zaterdag één en zondag twee oktober is er de grote babybeurs in het Flanders expo in Gent. Hier krijg je stalen, productiebonnen, de babygids, de babypack en een gratis foto van uw baby. Mis de babybeurs niet! Eén en twee oktober van 10 tot 18 uur in het Flanders expo. Meer info op babydays.be. Brussels airlines: A1: Waar edde gij uitgehangen? A2: Ewel,, ik… A1: Nee, zegt tat gene waar is é! G’ebt toch nie weer… A2: Ma zoeteke! A1: Ma zoeteken, eerst Milaan dan Madrid, Oslo… A2: euh, Porto. A1: ja, nee, waar is’t nu, kom! A2: Venetië! A1: Venetië?! Goh! En ook in promotie zeker? A2: Ja. VO: Reis tussen januari en maart naar 12 Europese bestemmingen aan min 33 procent. Boek nu op Brusselsairlines.com of in je reisagentschap. Connections: Willen alle vroegboekers met de bestemming Bangkok, New York en Johannesburg wakker worden en zich naar de boek- en pay balie van connections begeven? De vroegboekactie van connections boek en pay is terug. Vertrek supervoordelig naar één van onze 500 bestemmingen. Boek nu je vlucht in onze travelshops of op connections.be en geniet van extra kortingen. Connections, connect with the real world.
Ici Paris XL: A1: Hallo,ik neem deze gezichtscrème samen me enkele aankoopbonnen en e reisje naar Marakech alsjeblieft. A2: Sorry mevrouw. ’T is ier Ici Paris XL nie é. VO: It’s beatytime enkel bij Ici Paris XL. Tot 23 oktober geweldige kortingen, aankoopbonnen en fabuleuze geschenken. Ici Paris XL: ik ben mooi mezelf. Jetair: A1: Goedendag, wij zijn Marie… A2: En Louis. A1: Vandaag checken we het exotische Thailand. De Thaise stranden. A2: Toppie! A1: De Thaise olifanten. A2: Wow! Toppie ! A1 : En de Thaise keuken. A2 : Spicy. VO : Ontdek de exotische stranden van Phuket. Nu met rechtstreekse vlucht vanuit Brussel bij je Jetaircenter, je Jetair reisagent of op jetair.be. Neckermann: VO: Als je je vakantie elders goedkoper zou vinden, dan betaalt Neckermann het verschil terug. Logisch, want je wil toch niks aan je hoofd hebben tijdenz je vakantie? A1: Mwa, toch wel oor. Mijnen zonnebril. VO: Boek voor 19 september je wintervakantie bij Neckermann en je kan al e week naar de zon voor 499 euro. Vakantieplan? Laagste prijzen bij Neckermann. Smedts: A1: Ma nee gij. A2: Ma jawel! A1: Da kan nie! A2: Ik zweer et u. A1: Ha, en oe weet ge da, want ik zie ‘t echt nie bij hem. A2: Ah, dad iz een teken dat et goed gedaan is é. A1: Goh, amai seg. Die van mij ga jaloers zijn! A2: Aja. Vo: Voor een onzichtbare oplossing tegen kaalheid moet je bij haarwerken Smedts in Boom zijn. Meer info? Kijk op www.haarwerkensmedts.be of bel 03/888 0094 voor een afspraak. 03/888 0094. Start to run: VO1: Wil je je conditie opbouwen, maar weet je niet hoe? Koop dan nu de vernieuwde editie van het boek start to run. VO2: Met de nieuwe uitgestippelde schema’s, leuke oefeningen en gezonde recepten bouw je in 10 weken een mooie conditie op. VO1: Evy Gruyaert begeleidt je stap voor stap. Start to run. Nu overal te koop. Ook via één.be en mnm.be.
Stepstone 1: VO: Aan al wie nu van het werk naar huis aan het rijden is, welk gezicht krijgt je partner straks te zien? Goed gehumeurd? Of slecht gehumeurd? Misschien ligt het niet aan jou, maar aan je job. In plaats van straks humeurig in de zetel te zitten, kan je beter achter je computer zitten en surfen naar Stepstone.be. Tussen meer dan 11000 jobs en vacatures over heel België, vind je op Stepstone.be zeker de job die veel beter bij je past. Stepstone: love your job. Stepstone 2: A1: Als ik ’s avonds goe gezind thuiskom van mijn werk… A2: is dad ook fijn voor mij. A3: ja, en ook voor mij! A4: En ook voor mij! VO: En wie geniet van jouw goed humeur na het werk? Vind nu de job die perfect bij je past op Stepstone.be, jouw jobsite. Stepstone: love your job. Stichting Marketing: A1: Ik ben Kamagurka. Stichting Marketing heeft mij gevraagd om te komen spreken op hun congres. Nu, als ter iets is waar ik de ballen vanaf weet, dan is het wel marketing zeker? En daarom zei ik meteen: ja jongens, ik doe het! Ja, ‘k eb guts zeker? ‘k weet et nie é. VO: No guts, no glory iz dit jaar het thema van het Stichting Marketing congres in het Icc Gent. Met sprekers als Jef Colruyt, Garry Vainardchuck, Dan Arielli en Jamie Anderson. Houd twee en drie december vrij. Inschrijven kan op SMC2011.be. Alz u durft! Streekpersoneel: VO: Is je eerste kindje op komst? De switch van een leven met z’n tweetjes naar een heus gezinnetje is een ingrijpende verandering. Vooral als je allebei uit werken gaat, wordt het combineren van privé en beroep een kwestie van organiseren. Een uitdaging waarbij de overheid je een handje toesteekt met het ouderschapsverlof. Werk je voltijds en ben je pas mama of papa geworden, dan kan je een half jaar lang halftijds werken. Zo bepaal je zelf wanneer je thuis bent voor je kindje. Boeiende carrièremogelijkheden dicht bij huis en een gelukkiger gezinsleven, daar dromen we toch allemaal van? Ontdek de mogelijkheden in jouw streek op onze site: streekpersoneel.be voor talent in eigen streek. Sunjets: A1: Allé, uwe collega doet et, uw buurvrouw doet et, uwen dokteur doet et. En gij, gij ga nog altijd nie op congé met Sunjets.be! Maar allé! Syntra: VO: Vroeger stond Lies niet graag op. A1: Lies, ’t is school! ge zijt te laat! Vo: Maar, nu wel. A2: Ma, pa, ik ben weg è. VO: Lies volgt nu leertijd. Ze leert al werkend een vak. Plezant voor Lies en voor haar ouders. A2: Hey mama, ik ben terug. A1: Dag Liesje. VO: 90 procent van de leerjongeren vindt werk binnen het jaar. En Lies kan bovendien ook nog een onderwijskwalificatie behalen. De leertijd, jij wil toch ook het beste voor jouw kind? Meer info? Leertijd.be
Thomas Cook: VO: Dit was de zomer van 2011: A1: En dat zeer slechte weer arriveert morgen… A2: Hagel en wat onweer… A3: Serieuze storm… A1: een natte dag te worden… A3: Kans op hagel ook, blikseminslagen… A2: Een stormdepressie… VO: Heb je deze zomer teveel slecht weer gehad? Vertrek dan deze winter met Thomas Cook naar de zon. Boek je zonvakantie voor negentien september bij je Thomas Cook Travelshop, je reisagent of op Thomascook.be en ontvang een gratis reiskoffer. Toerisme Limburg: A1: Wij zijn op wandelvakantie geweest, in Limburg. Da was geweldig! A2: Da zegde gij. A1: Prachtige landschappen en wandelroutes. A2: Het was daar veel te warm. A1: En dad eten… A2: Da was ook te warm. A1: Lekker! A2: Excuseer, ma da was veel te veel é. A1: Omda ge twee keer ad bijbesteld ja. A2: Ha, moette da nu weer zeggen! VO: Limburg: zo gastvrij en dichtbij dat sommigen het liever voor zichzelf houden. A1: Ja, mijne man dus é. A2: Allé! VO: Laat je longen op adem komen. Ontdek de nazomerpromoties op toerismelimburg.be. Toerisme Oost-Vlaanderen: VO1: zin om er eens uit te vliegen dit najaar? Kom dan een frisse neus halen in OostVlaanderen. Ravotten in de bossen, slapen langs de waterkant en je honger stillen met streekgebonden keukengeweld en wie weet welke avonturen je kinderen allemaal beleven. VO2: Ontdek al een najaarsarrangement in Oost-Vlaanderen vanaf 99 euro voor twee. Surf vandaag nog naar tov.be en kom je verwarmen tijdens de koude dagen. Vroegmarkt Brussel: VO: Ontdek de grootste markt van België voor de professionelen uit de voedingssector. De vroegmarkt van Brussel. Dat zijn meer dan 150 groothandelaars en kwekers. Fruit en groenten, vlees en vleeswaren, wild en gevogelte, vis, zuivelproducten, maar ook bloemen en planten. Alle verse producten van de markt in grote hoeveelheden op de Werkhuizenkaai 22 23 in Brussel. Voor meer informatie, bezoek ook de website van de vroegmarkt op mabru.be.
3) Financiën Bank van de post: VO1: Voor anderen of voor mij? Vandaag of morgen? Verstand of gevoel? In het leven moet je altijd kiezen. VO2: Behalve bij bank van de post. Daar kunt u alles krijgen. Beleggingen voor uw kinderen, voor uw pensioen, voor uw projecten op korte of lange termijn, plus al het advies dat u nodig hebt. Bij bank van de post zijn we goed geplaatst om uw geld te plaatsen. Bank van de post: eenvoudig, zeker en voor iedereen. Info op bpo.be en in het postkantoor. Bpost is agent in bank-en beleggingsdiensten voor bank van de post. BinckBank: A1: Dag Hans. A2: Oh, Patrick jongen, voor wa zitte gij in mijnen auto? A1: Ja, Hans, ik moest u gewoon vragen of ge toch nie terug bij ons komt beleggen. A2: Ma Patrick, terug naar uw grootbank. Nee, ik beleg liever zelf bij BinckBank. Daar heb ik tenminste controle over mijn beleggingen. Zeker met de woelige beurs. Kom, en nu uit mijnen auto, kom vooruit. A1: Maar allé! A2: Niks te allé! En laat mijne portefeuille liggen. VO: Neem net als Hans en tienduizenden anderen de controle over uw beleggingen. Ontdek hoe op BinckBank.be. Beter beleggen begint bij BinckBank. BNP: A1: Ik zou echt mijn eigen snowboard willen kopen. A2: ik wil graag zo’n rose klein opvallend autootje. A3: Euh, vrienden trakteren. A4: Waarschijnlijk gaat ta integraal naar euh parkeerboetes. A5: Weette wa? Ik ga sparen. VO: En jij? Wat zou jij doen met je eerste loon? Vertel het ons op bnpparibasfortis.be/eerste loon en maak kans dat wij jouw plan waarmaken. Bnpparibasfortis, de bank en verzekering voor een wereld in verandering. Info en wedstrijdreglement op bnpparisbasfortis.be/eerste loon. Delta Loyd: A1: Goeiendag. Ik ben Miet Smet. Morgen is het de internationale dag van de ouderen en daarom wil ik de aandacht vestigen op het feit dat vrouwen gemiddeld minder pensioen krijgen dan mannen. En ik zoek dus twee actieve vrouwen die twee maanden lang willen leven met het gemiddeld pensioen van een vrouw en dat is zo’n negenhonderd euro. VO: Wilt u meedoen? Schrijf u dan in op vrouwenmetpensioen.be en win dankzij Delta Loyd een gemiddeld jaarpensioen van elfduizend euro? Delta Loyd: voor een goed leven. Dexia: VO: Voor alle singles. Voor alle alleen te nemen beslissingen. Voor alle alleen te betalen facturen, leningen, vakanties en onverwachte kosten. Voor het in je eentje bereiken van wat anderen met twee realiseren. Chapeau! Dankzij Dexias New Family Plan kunnen singles bij Thomas Cook een eenpersoonskamer boeken zonder toeslag naar tal van bestemmingen. Ontdek alle voordelen en voorwaarden op Dexia.be/newfamilyplan. Zo gaan we samen vooruit. Samen naar de essentie: Dexia.
Ethias: A1: Ethias verzekeringen, goedemorgen. A2: Ja, ik zit ier met een elektrische storing. Eel mijne diepvries is ontdooid. A1: Rustig maar meneer, dat is allemaal inbegrepen in uw woningverzekering. A2: Ja ma az da water voor een kortsluiting zorgt en mijn keuken schiet in brand. Alles onder ’t roet! A1: ja, ma da’s ook gedekt, maar dat is toch nie gebeurd hoop ik. A2: Neenee. VO: Doen wat moet is u de meest complete woningverzekering aanbieden. Bovendien krijgen de eerste 5000 hun woningverzekering twee maanden gratis. Meer info op 0800/ 25 777 of op ethias.be. Aanbod onder voorwaarden. Ethias, doet wat moet. Federale verzekering: VO1: Weet u nog? Uw eerste werkdag? Wij ook. We waren erbij. Terwijl u nu elke dag zorgt voor uw bedrijf. Staan wij klaar voor u. En wanneer u aan uw pensioen denkt, dan hebben wij al een plan uitgewerkt. Federale verzekering deelt uw professionele ambities en biedt bedrijven al honderd jaar kennis en expertise. Meer info: federale.be. VO2: Federale verzekering deelt zijn winst met u. Fintro 1: A1: Dus voor uw woonkrediet hadden we gezegd e vaste rentevoet. A2: inderdaad. A3: Ja. A1: Op twintig jaar. A2: Ja. A3: Hmm. A1: Voilà, hier iz e gedetailleerd offerte. A3: Ja… A2: Perfect. A1: Zeg, maar euh, wat te kattenbrokken betreft, voor tijdens uw verlof, moe kik één of twee tassen geven? A2: Euh. A3: Ja, één tas brokskes ’s morgens en eentje ’s avonds. A2: Ja. A1: Oké, dan schrijf kik dad op. VO: De bankagent en verzekeringsmakelaar in uw buurt: Fintro, gaat ver, blijft dichtbij. Onder voorbehoud van aanvaarding van uw aanvraag. Fintro 2: A1: goh, amai, seg. Den buurman slaapt goe. A2: Aja, w’ebben em een eel interessant pensioenspaarplan aanbevolen é. Beetje zekerheid voor in de toekomst é. A1: ij is er precies wel content mee. A2: jah, hij heeft alleszins minder stress hé. A1: Ik oor et. Veel minder stress blijkbaar. VO: De bankagent en verzekeringsmakelaar in uw buurt: Fintro, gaat ver, blijft dichtbij.
ING 1: A1: Dag meneer, ’t is om te vragen of da we uw auto mogen wassen en de opbrengst gaat volledig naar broederlijk spelen. A2: Naar watte? A1: Broederlijk spelen: da’s ne VZW die mijn broer en ik hebben opgericht om geld in te zamelen voor een nieuw computerspelleke. A2: Ja, ja, ja. VO: Hoe je vrijetijdsbudget vergroten? Doe een slimme zet met ING. Tussen zestien en vijfentwintig jaar oud? Open een gratis ING zichtrekening en maak tot vijftien oktober elke dag kans op een vrijetijdsbudget van vijfhonderd euro. Info en voorwaarden van rekening en tombola op ING.be/jongeren. ING 2: A1: drie koningen, drie koningen… A2: Ho, mannen, wad iz de bedoeling? A1: Ah, drie koningen é, meneer. A2: Ge zijt er vroeg bij é. ’T is september. A3: Ja moja, deze koningen zouden wel graag uitgaan. A2: Jaja, goe geprobeerd. VO: Hoe je vrijetijdsbudget vergroten? Doe een slimme zet met ING. Tussen zestien en vijfentwintig jaar oud? Open een gratis ING zichtrekening en maak tot vijftien oktober elke dag kans op een vrijetijdsbudget van vijfhonderd euro. Info en voorwaarden van rekening en tombola op ING.be/jongeren. ING 3: A1: Voor wad is ‘t? A2: Dag mevrouw. Wij zijn van reizen zonder centen en wij verkopen pannenkoeken. ’T is om te vragen of ge wilt steunen voor ons ... A1: Reizen zonder centen? A3: Ja, da’s e fonds da mijn vriendin en ik ebben opgericht om geld in te zamelen voor ons weekendje Londen. A1: Zeg! VO: Hoe je vrijetijdsbudget vergroten? Doe een slimme zet met ING. Tussen zestien en vijfentwintig jaar oud? Open een gratis ING zichtrekening en maak tot vijftien oktober elke dag kans op een vrijetijdsbudget van vijfhonderd euro. Info en voorwaarden van rekening en tombola op ING.be/jongeren. ING 4: A1: Zeg, als ik zo’n online zichtrekening bij ING open, wa kost mij dat tan? A2: Ewel, voor de ING Lionaccount, inclusief twee bankkaarten, spaarrekening, maestro en proton, betaald’ elemaal niets. En der zijn geen beheerskosten. A1: Dus, alles voor niets? A2: Niets voor alles. A1: Amai. Bedankt voor alles. A2: ’T is nikske. VO: Wilt u ook een ING Lionaccount gratis en voor niets? Vraag hem dan nu aan op ING.be. Info en voorwaarden op ING.be.
ING 5: A1: Zeg euh, die ING Lionaccount, die online zichtrekening, is die nu echt gratis en voor niets? A2: ’T is wel gratis, maar ’t is nie voor niets. Ge krijgt twee gratis bankkaarten en een gratis spaarrekening, gratis maestro en proton en ge betaalt geen beheerskosten. A1: Dus alles is gratis? Da’s nie niks. A2: Da’s inderdaad nie niks. Maar ’t is wel gratis. VO: Wilt u ook een ING Lionaccount gratis en voor niks? Vraag hem dan nu aan op ING.be. Info en voorwaarden op ING.be. ING 6: VO: Als u een zaak start, zouden we u bloemen kunnen schenken. A1: Jah, dad adde nie moeten doen zu. VO: Of een kaartje sturen met felicitaties. A1: Bedankt voor het schone kaartje. VO: Of een mousepad met uw foto erop. A1: Daar droom ik al heel lang van zu. VO: Maar bij ING verkiezen we u een cadeau te doen waar u als starter echt iets aan heeft. Voordelen tot duizend vijfhonderd euro. A1: Ah, da’s pas ne cadeau! VO: Ontdek hoe u tot duizend vijfhonderd euro aan startervoordelen kunt genieten op ING.be. Info en voorwaarden op ING.be. KBC verzekeringen: VO: Wist u dat tweeëndertig procent van alle bedrijfsbranden ontstaat door achterhaalde elektrische installaties? Bij u geen probleem? Tel dan eerst de verlengsnoeren en kijk hoeveel toestellen derop aangesloten zijn. U krijgt het al warm, hé. Wel, met verzekeringen is dad etzelfde. Die zijn sneller achterhaald dan u denkt. Laat daarom uw verzekeringsportefeuille checken door een KBC verzekeringsagent. Die maakt meteen een risicoanalyse van uw zaak. En euh, schrik niet alz die een paar stekkers uittrekt. KBC wij spreken uw taal. Keytrade 1: A1: Weet gij bij welke bank ge moet betalen voor elke verrichting? A2: Betalen? Tuurijk! Der zijn der zoveel! G’ebt… G’ebt… en G’ebt… A1: Ja! En welke bank betaalt zijn klanten voor hun verrichtingen? A2: Oh! Da’s nog gemakkelijker! G’ebt Keytrade bank en Keytrade bank en Keytrade bank. VO: Kies ook voor Keytrade bank. De bank die u vijf cent per verrichting betaalt. Meer info op Keytradebank.be. Door Trends Moneytalk verkozen tot beste bank. Keytrade bank, tijd voor evolutie. Keytrade 2: A1: Nu is ’t genoeg! Geld overschrijven, storten, afhalen. Alles wa da’k zelf doe me m’n geld da kost mij geld zeg! ‘K ben da beu! A2: Rustig, daarom heb ik een rekening geopend bij Keytrade bank. Die betalen mij vijf cent per verrichting die ‘k zelf uitvoer. Ik noem dad een eerlijke prijs. En da’s ook waarschijnlijk één van de redenen waarom Keytrade bank door Trends Moneytalk tot beste bank verkozen is. Ga maar es naar Keytradebank.be. Daar vinde meer info en zeg dan zelf maar: Ik ben da beu! A1: Rustig Willy! VO: Keytrade bank, tijd voor evolutie.
Lynx: VO: Lynx, een beleggingsplatform waarop je wereldwijd kan beleggen. Lynx biedt u online onbeperkte handelsmogelijkheden tegen zeer scherpe tarieven en wie belegt met Lynx weet niet alleen perfect wat hij doet, hij leert ook steeds bij, want wie nu een rekening opent bij Lynx krijgt gratis vier leerrijke beleggingsboeken en tien webopleidingen. Meer weten? Ga naar ikwordbeursspecialist.be. Mensura 1: A1: Meneer De Geest, ik ben dokter Dierickx. We gaan uw appendix verwijderen. Dad is een routineoperatie. Afin, normaal gezien. Maar ik sta der alleen voor vandaag. De anesthesist is siek. A2: Ow. A1: Ma da’s geen probleem é. Ik eb nog verdovingen gedaan als student. Ik denk in 1985 en da’s toen goed afgelopen. A2: Ah, oké. VO: Je boekt pas resultaat als iedereen er staat. Mensura kan uw bedrijf hierbij helpen. Met advies en oplossingen op et vlak van preventie, veiligheid en gezondheid. Lees er alles over op Mensura.be. A1: Ik zal er maar aan beginnen zeker? Waar staat die gasfles? VO: Mensura. Mensura 2: A1: Vlucht 312 vraagt toestemming om te landen. Vlucht 312 vraagt… A2: Ja, ja. Me Janine van de koffe. Zeg, iedereen is ier weggevoerd me krampen. Waarschijnlijk van den Américain. Ma volgens mij kunde landen op de tweede baan van links te beginnen. Wacht, gij komt van den anderen kant, dan is da… één, twee… VO: Je boekt pas resultaat als iedereen er staat. Mensura kan uw bedrijf hierbij helpen. Met advies en oplossingen op et vlak van preventie, veiligheid en gezondheid. Lees er alles over op Mensura.be. Mensura. Touring verzekeringen: A1: Koen, ik gaan ’t nie meer eralen é. ’t Wordt tijd da ge u gedraagt as ne grote jongen en zelf u zaken regelt. Komaan. Stapt in. We gaan een autoverzekering nemen. A2: ja ma. A1: ja ma, ja ma, schaamd u eigen nie. Op uw vijfenveertigste seg! Vo: Laat er geen drama van maken. Bij Touring verzekeringen regelen wij gratis alle administratie voor uw onderschrijving. Meer info in onze agentschappen of op touringverzekeringen.be Touring verzekeringen: voor u gaan we tot het uiterste. Net als voor uw wagen. Psst! Momenteel krijgt u twee maanden burgerlijke aansprakelijkheid gratis. Aanbod onder voorwaarden.
4) Distributie, voeding en drank Beemsterkaas 1: VO: De einde is ver in de beemsterpolder. De statige boerderijen en de wuivende bomen zijn de enige onderbrekingen in deze vlakte van zee naar zee. De strakke kanalen bevloeien de immer groene weide. Het zilte gras maakt de melk lekker. Echt lekker! De elementen zijn de zegen en tegelijk het kruis voor veehouder en kaasmeester. Hier wordt de lekkerste kaas gemaakt. Beemster. Beemsterkaas 2: VO: In de verte spelen kinderen in de weide. Springen dartel van sloot naar sloot. Gezond glimmende kaken van inspanning. Blakend van gezondheid. Geluk is vaak erg dichtbij. Thuis wachten boterhammen belegd met de allerbeste kaas. De kaas van de Polder, de kaas die zijn naam draagt: de Beemster. Hier regeert de zorg van mama voor de vaders en moeders van morgen. Een eeuwig durend verhaal van liefde. Carrefour: VO: Carrefour zit niet stil. Tot vijfentwintig oktober zijn er voor zevenhonderd duizend euro cadeaus te winnen met het spel: kras en win. A1: Sorry da’k onderbreek. Dus elke week kan ik nen auto en een reis voor twee naar Thailand en vijfduizend andere prijzen winnen dan? VO: Ja! A1 : Ma Carrefour! ‘K ben der helemaal sprakeloos van. VO: Ja, ja. VO: Per aankoopschijf van vijfentwintig euro en bij aankoop van deelnemende producten, ontvang je krasbiljetten. Dus tot vijfentwintig oktober heb je bij Carrefour altijd gewonnen. Carrefour, blij met je keuze. Info en reglement op Carrefour.eu. Colruyt: VO: Bij Colruyt kunnen we u de laagste prijzen garanderen omdat wij overal onnodige kosten vermijden. Zo geven we geen geld uit aan achtergrondmuziek in onze winkels. Dat is weer een kost minder en het verschil ziet u op uw kasticket. Colruyt, alles voor de laagste prijzen. En nu bij Colruyt Château Jacques Blanc voor 7,99 euro. De goedkoopste Sainte Million grand cru van België. Delhaize: VO1: Deze week in mijn Delhaize. VO2: Kom onze appelen en peren van de nieuwe oogst plukken. Recht van de boomgaard en geselecteerd voor hun culinaire kwaliteiten, kosten de boskoop appelen slechts 85 eurocent de kilo. Vul je korf nog tot 14 september bij Delhaize. VO1: Delhaize, zoveel meer voor je geld. Dreamland: A1: Echt of wa?! A2: Ja, echt waar! A1: Ja ma! In ’t echt? A2: Ja, ja, in ’t echt! A1: Echt? A2: Ja! Echt, echt!
VO: Ontmoet tussen 21 september en 1 oktober je helden in levende lijve bij Dreamland. Melvin, Charlotte en Véronique van Ketnet, Merel, Marc De Bel, Kaatje en Victor en vele anderen. A2: Hé, in’t echt é! VO: Ontdek wie, waar en wanneer op Dreamland.be. Fashion Point: VO: U komt op de Meir een fantastische vrouw tegen. En u denkt: waar vindt zij toch zo’n mooie kleren? Wat doet u? U gaat winkel in, winkel uit, op zoek naar die leuke kleding? Of googlet alle modemerken? Of u gaat gewoon naar Fashion Point in Maasmechelen. Het adres voor echte modekenners. De grootste dames -en herencollecties van meer dan tweehonderd topmerken in zes winkels en met persoonlijk advies. Fashion Point Maasmechelen: enkel voor modekenners. Kijk op Fashionpoint.be. Nu zondag open. Gamma: A1: Mannekes! A2: Vader?! A1: Wa waz da teze zomer zeg? A2: Zo koud! A1: Tegen volgende zomer eb ekik een goede warme sjaal nodig. A2: En ikke thermisch ondergoed! A3: ’T is nie waar! Weette wa ge zaterdag krijgt bij Gamma? A2: Thermisch ondergoed? A3: Ne sjaal! A2: Ook goe! A1: Veel beter! VO: Hoe maakt u et? A3: Met Gamma. A2: Gamma! VO: Zaterdag iz et dag van de klant. Met een gratis sjaal voor elke klant. A2: Kijk ook in de folder voor uw kortingsbon van eenentwintig procent. VO: Nog geldig tot en met maandag. Voorwaarden in de folder of op Gamma.be Inno Woluwe: VO: Zolang de mode verandert, verandert ook Galeria Inno. Zo steekt ook uw Galeria Inno Woluwe vandaag in een nieuw kleedje. Een prachtige vergrootte ruimte. Een hoop nieuwe merken en boetieks. Voor ieders smaak , naar ieders zin. Kom vanaf 23 september dit evenement vieren en geniet er van de talrijke verrassingen en animaties. De nieuwe Galeria Inno Woluwe: meer dan ooit, ruimte voor merken. La Redoute: A1: Oké, wa gaan kik doen vandaag? Ah, deze middag gaan eten met Valérie. A2: Seventies jurkje met Kasjmir print. A1: Ohnee, daarna meeting met te baas. A2: Karamelfloeren mantelpakje. A1: Zeg, misschien moe kik maar eens opslag vragen. A2: Kort rokje, Lavalièreblouse of strak rood jurkje. A1: Ja, daar gaat em nie naast kunnen kijken. VO: En wat doe jij aan van La Redoute vandaag? Ontdek onze nieuwe herfstcollectie en bestel makkelijk en snel online. Laredoute.be: alles is mode!
Lidl: VO: Vanaf morgen, Franse week bij Lidl. De lekkerste Franse specialiteiten van typisch Franse Bavinkaas en Bayonneham tot knapperige croque monsieur en tartiflette. Bon apétit! Franse week, vanaf morgen bij Lidl. Lidl: de hoogste kwaliteit voor de laagste prijs. Maes: VO: Is er in jouw gemeente of stad niets te doen op 15 oktober? Spaar kroonkurkje en blikklipjes van Maes en win het laatste Maes Be Music Box Containerconcert van ofwel A Brand, Hooverphonic of Gabriel Rios. Kijk op Maes.be. Maes: volg je dorst. Bier drink je met verstand. Makro 1: VO1: De chronopromo van Makro: Ma! Kro! VO2: Vandaag is geen dag als een andere. Vandaag is et de chronopromo bij Makro. In de chronopromo van vandaag is dertig procent korting op alle Led-, spaar- en hallogeenlampen. Maar opgelet: deze chronopromo is er alleen vandaag en op is op! Meer info op chronopromo.be. Ma! Kro! Makro 2: A1: Voorwaarts! Mars! A2: Veertien euro zestien voor vierentwintig stuks. A1: Stilte! De eerste die ik ier nog eens oor lachen, die komt bij mij op het matje! A2: Drie euro negenennegentig. A1: Stilte! A3: Sergeant, dad is de Makro! A1: Niets de Makro! Gij vriend, gij krijgt extra corvee, gij gaat de WC’s… A2: negenenveertig euro. A1: proper maken. Me nen tandenborstel! A2: Twee euro negenenzestig. VO: Op kwaliteit kleven wij… A2: de beste prijs. Makro 3: A1: Ja, bon, we zitten ier dus eindelijk me negenen aan tafel. A2: Negenenvijftig euro. A1: Ja, ’t wordt tijd om ons agenda… A2: Twee euro negenennegentig. A1: erbij te nemen en te kijken hoe we de communautaire taart… A2: Vijf euro negenenzestig. A1: gaan verdelen. A3: Ah, écoute, ça, ça m’énerve! Zo kan ik toch niet onderhandelen ? A1: Ja, luister meneer de voorzitter, da ben ekik nie, dad is de Makro! A3: Ja, ma dad is mij gelijk. Ik trek em eruit é. A1: Je trekt er wat uit? A3: Ah, bon, de stekker! A2 : Vier euro negenennegentig. A3: Qua? A1: Ah, ook al na de Makro geweest zeker? VO: Op kwaliteit kleven wij… A2: de beste prijs.
Makro 4: A1: Oh, dokter, dokter! A2: Wad is er? A1: ja, ik zit me e serieus probleem. Kijk: elke keer als ik iets zeg, bijvoorbeeld, luistert é. Confituur: A3: één euro negenenzeventig, A1: tandpasta A3: één euro vijfennegentig. A1: Jamoja, oord et? Kalkoenfilet: A3: vijf euro vijfennegentig de kilo. A1: Allé, da’s toch nie te doen? A2: Ja, dad is duidelijk een geval van kwalititis. Meneer is zeker in aanraking geweest met Makro? A1: Jaja, vorige week, ja. A2: Ja, dan vrees ik da ge met de gebakken peren zit. A3: Eén euro negenentwintig de kilo. A2: Lap, ‘k eb et ook al zitten! VO: Op kwaliteit kleven wij… A3: de beste prijs. Makro 5: A1: Dennis? A2: Ja? A1: Ziede gij mij eigenlijk wel graag? A2: Ma allé. A1: Ma gij geeft mij echt het gevoel da kik niets waard ben. A2: Ma lieveke toch! Allé, niets waard, niets waard. Schatteke, gij zijt de bloem… A3: vijf euro. A2: van mijn leven. A1: Vijf euro maar? A2: Nee, ik bedoel mijnen oogappel! A3: één euro negentien de kilo. A1: Dad is dus nog minder é! A2: Ma nee, schatteke, da ben ekik nie! Dad is de Makro met die… A1: Ja, steek et maar op de Makro. Weette wa? Pakt uw valies! A3: Negenendertig euro. VO: Op kwaliteit kleven wij… A3: de beste prijs. MC Donalds: VO: MC Donalds stelt voor: Kamiel, zeventien en zijn leven is nie chill. A1: Weet ge wa nie chill is? Luister. A2: Kamiel, wa zijde gij aan ’t doen? A1: Ik ben aan ’t hangen. A2: Aan ’t wa? A1: Zie, mijn ma die begrijpt mij gewoon nooit. Goh, nie chill é man. VO: Jow Kamiel! Met te eurodeals van MC Donalds heb je al een dubbele hamburger voor maar twee euro. A1: Ah, da’s wel chill.
Mediamarkt: VO: We onderbreken dit reclameblok voor een belangrijk bericht. Schoten wordt goedkoper. De reden daarvoor is de grote opening van een nieuwe winkel van Mediamarkt op de Bredabaan. Boordevol topmerken, alles op voorraad en de allerlaagste prijzen. U hoort et goed! Schoten wordt goedkoper dankzij Mediamarkt. Ergenz anders kopen? Mediamarkt: ik ben toch nie gek? Grote opening op woensdag 28 september vanaf negen uur. Bredabaan 1305 uitrit kleine bareel. Ninia shopping center: Dag van de klant op zaterdag 24 september bij het Ninia shopping center. Loop uw eigen modeshow en win een professionele fotoshoot. Presentatie Sandrine. Modeshows op zaterdag één oktober om één, drie en vijf uur in samenwerking met fashion against rape. In aanwezigheid van Sandrine en Tatiana Silva. Het Ninia shopping center: handig shoppen in hartje Ninove. Meer info op niniashoppingcenter.be. Petrus: VO: Petrus, da’s bier voor mannen die van blond houden. Voor vrouwen die op bruin vallen. Voor neven en nonkels voor tantes en nichten. Voor kleine zelfstandigen en grote lichten. Voor iedereen met smaak, voor iedereen met karakter. Voor iedereen, maar niet voor engeltjes. Petrus, da’s bier in blond, bruin en gouden trippel. Petrus: niet voor engeltjes. Primo: A1: Sofie, wa gaan we doen volgend weekend? A2: Wa tenkte? Shoppen bij Primo natuurlijk, want daar krijgen we 50 procent korting op elk tweede artikel. A1: Wablief? Elk tweede stuk aan den elft van de prijs? A2: ja, en ook op de nieuw collectie é! A1: Oh, dan kunnen we zes stuks kopen en dan ebben w’ er drie aan den elft van de prijs. A2: Ja, we nemen nog wa vriendinnen mee. A1: We redden toch echt de economie é. A2: Ja. VO: Nu bij Primo. 50 procent korting op elk tweede artikel. Voor sport outdoor en lifestyle… Primo. Saturn: VO: Op zondag schrijft hij spiekbriefjes voor slimme studentinnen. A1: ik ben al slim genoeg. A2: Ondankbare trien! VO: Maar in de week is hij terug-naar-schoolman bij Saturn. A1: Wad ebt ge voor ons, terug-naar-schoolman? A2: Een 13 inch Macbook pro van Apple. Nu met een geheugen van geen 4, geen 6, maar 8 gigabijten en een keiharde schijf van geen 3, geen 4, maar 500 gigabijten. Nu voor de prijs van 1249euro’s. VO: Saturn, gierig is plezierig! A2: In Antwerpen en Wilrijk of op Saturn.be. A1: Zal ik e spiekbriefke op uw billen schrijven? A2: Vetzak!
SKM: A1: Mijne man dien eeft weer niets om aan te doen é. A2: Die van mij ook nie en ik krijg em gewoon nie mee. A1: Zeg, als we nu eens slim zijn, dan gaan we naar SKM. A2: SKM in Aartselaar? Hebben ze daar voor ons ook zo? A1: Ja zeker en we lokken onze mannen mee. A2: Oh, met zo’n vers tongetje uit Zeebrugge. A1: Ja, en dan blijven we daar lekker eten terwijl da ze de retouchekes doen. A2: Ondertussen kunnen wij ook nog eens rondkijken. A1: Voilà. VO: Gezellig winkelen bij SKM: service, kwaliteit, mode. SKM: A12, Boomsesteenweg, Aartselaar. Torfs: A1: Amai, seg. Da’s wel stoer seg die nieuw botten van u. A2: Vinde ja? A1: Ja, die passen heel goe bij uw knieën. A2: amai, da’s, da’s lief. VO: Bij schoenen Torfs zijn het weer fashiondays. Van 1 tot 10 september. 10 procent korting op de hele herfst-en wintercollectie. Torfs, schoenen met naam. En, met 10 procent korting. Ook op die stoere laarzen. Vanden Borre: VO: Bij Vanden Borre krijg je al goede raad nog voor je in de winkel bent op vandenborre.be, want daar kan je alle toestellen zien en vergelijken. Gedetailleerde foto’s bekijken en nagaan welke toestellen in voorraad zijn. Zo kan je rustig het toestel kiezen dat je echt nodig hebt en dan pas kopen. Kom je graag eerst nog eens kijken in de winkel? Onze specialisten staan voor u klaar voor nog meer goede raad. Vanden Borre… Dankzij uw akte van vertrouwen. Warande shopping: A1 : Ah, Beveren, bekend van dokken, prachtige landschappen. A2: En de Warande! A1: Euh? A2 : Ja, zoeteke, Warande-Beveren maakt van Beveren het grootste en hipste winkeldorp van Vlaanderen en wij gaan daar naartoe. Ja, nee, z’ebben daar parking genoeg. A1: Maar… A2: Neeneeneen, niets te maren. Ik eb de kaart al in mijn handtas. A1: De wegenkaart? A2: Uw bankkaart natuurlijk. Hihihi. Kijkt gij maar ne keer naar mijn prachtige landschappen alz ik uit het pashokje kom. VO: Een personal shopper of gratis stijladvies: het kan! Van 17 tot 24 september, tijdens de week van de klant. De Warande: kortbij shoppen in een modieuze omgeving.
5) institutionele sector Bebat 1: VO: Een gemiddeld bedrijf heeft drie medewerkers met een … A1: Oh, m’ne lumbago! VO : één koffieautomaat die : A2 : Ja, kapot ! VO: En 110 lege batterijen. Die pruttelen tenminste niet tegen als je ze naar het inzamelpunt in je bedrijf brengt,want Bebat geeft ze een nieuw leven. Breng je gebruikte batterijen en zaklampen vandaag nog binnen. Bebat: recycleren, beter voor de natuur. Bebat 2: VO: Een gemiddeld berghok telt één muis A1: èè! Een muis! VO: Vier spinnen. A1: èè! E Spin! VO: En vijftien lege batterijen. Die zaaien tenminste geen paniek. Als je ze binnenbrengt in een supermarkt of containerpark, want Bebat geeft ze een nieuw leven. Breng je gebruikte batterijen en zaklampen vandaag nog binnen. Bebat: recycleren, beter voor de natuur. Bebat 3 VO: Een gemiddelde school heeft tien hardnekkige… A1: Ma mevrouw, de bus was te laat. VO: Anderhalve leerkracht die… A2: Gij! Buiten! VO: En negentien lege batterijen. Die pruttelen tenminste niet tegen. Als je ze naar het inzamelpunt in je school brengt, want Bebat geeft ze een nieuw leven. Breng je gebruikte batterijen vandaag nog binnen. Bebat: recycleren, beter voor de natuur. Berlitz: A1: Een feit. A2: Et bedrijf waar ik werk, draait goed A1: Het gevolg: A2: wij gaan een magazijn openen in Luik. A1: Het voordeel: A2: Ik word chef logistiek. A1: Het probleem: A2: Er staat haar op mijn Frans. A1: En? A2: ’t staat er al lang. A1: Dus? A2: Ik begin zelf te studeren. A1: Bijvoorbeeld. A2: Magazijn iz in ‘t Frans is le dépot. A1: Alleen… A2: Ik blijf le magasin zeggen. A1: En? A2: Da pleit nie voor mijne winkel. A1: Schaaf op één week je Frans bij met Sprint van Berlitz. Meer info op Berlitz.be Berlitz speak fluent business.
Bloso: A1: komaan é mannen. Wij kunnen da record vrienden maken breken. Da’s een kwestie van vertrouwen, want zijn wij woosies? Nee wij zijn geen woosies! Wij gaan ervoor! Allé, komaan! Maak die vrienden! Voilà zie! Lies eeft er al ene! VO: De sportclub is zoveel meer dan sport. Je traint je er ook in het vrienden maken. A1: Vrienden maken! VO: Ontdek het tijdens de week van de sportclub van 10 tot 18 september. Een initiatief van de Vlaamse minister van Sport en Bloso. Samen met de Vlaamse sportclubs en de gemeentelijke sportdiensten. Kijk op weekvandesportclub.be Brussel mobiliteit: A1: Een korte onderbreking voor een verkeersupdate. Patrick, hoe is de situatie in Brussel? A2: Wel Ilse, ’t is best wel bijzonder rustig op de Brusselse wegen met uitzondering van een voetganger die met een losse veter in de Wetstraat werd gesignaleerd en een fietser die met een halflege achterband zigzagt op de kleine ring ter hoogte van Madou. VO: Van 16 tot 22 september is et in Brussel de week van vervoering met op 18 september de autoloze zondag. Pak je fiets, skateboard, rollerblades of gewoon je schoenen en verplaats j’ een keer op een andere manier. Dag van de klant: VO: Natuurlijk herkent u dit geluid. Het zijn de ondernemers uit je buurt. Wat zou je buurt zijn zonder ondernemers? En wat zouden ondernemers zijn zonder klanten? Samen zorgen we dag in dag uit voor leven in je buurt. Ontdek het op 24 september tijdens de dag van de klant. Een initiatief van Unizo samen met KBC, Elektrabel, Het Nieuwsblad, Eén, Radio 2 en de Weekkrant/de Streekkrant. De Slaapraad: A1: Goeiemorgen allemaal. Ik ben uitgeruste Rudy en de patatten, die worden weer duurder. Ja, ma geen probleem. Dan eten we toch gewoon meer frietjes! Hé, met mayonaise en ketchup. Zalig! VO: Wil je elke dag even enthousiast zijn als uitgeruste Rudy? Surf dan naar uitgerusterudy.be. Een goede raad van de Slaapraad. Dynamo: VO1: Babyboomers en pampergeneratie samen als vrijwilligers in je sportclub. Lukt dat? De zoveelste wafelenbak om je clubkas te sponseren of zijn er betere ideeën? Hoe organiseer je een succesvol evenement met je sportclub? De antwoorden op deze vragen en veel meer krijg je op de dag van de sportclubbestuurder op 24 september in Antwerpen, 8 oktober in Gent en 22 oktober in Leuven. Meer info op www.dynamoproject.be VO2: Dynamoproject.be, managementondersteuning voor sportclubs. Euromillions: VO: Met euromillions kan je schandalig rijk worden op vrijdag: A1: euh, ik eb e Picasso gekocht voor in mijn salon. VO: Maar ook op dinsdag. A1: ‘k eb ook e Van Gogh gekocht dan iz die Picasso nie zo alleen. VO: Nu vrijdag is er een jackpot van 15 miljoen euro te winnen. Euromillions: word schandalig rijk!
Fost Plus: A1: Een zekere Pieter-Jan schrijft mij dat hij het onduidelijk vindt wat er precies in de blauwe PMD zak moet. Dus ik ga dad eel duidelijk zeggen dan… De P staat voor plastic flessen en flacons. De M voor metalen verpakkingen en de D voor drankkartons. Daar is niets onduidelijks aan, hé Pieter- Jan. Uw naam! Die is onduidelijk vind ik. Is het nu Pieter of Jan? A2: Ah, alle twee, want ik ben Pieter -Jan. A1: Ewel, da vin ik nu eens onduidelijk si! VO: Perfect sorteren, we zijn er bijna. Een boodschap van Fost Plus. A1: Kijk maar es op betersorteren.be, Pieter-Jan! Gelijke kansen: A1: Ja, verliefd, ge kent tad é. Jaja, mei vijfenvijftig. Jaja, ‘k weet et nog goed ier si. Met den Emiel. Verliefd, verloofd en dan en dan? Getrouwd? Ja, ja, in juli 2007. Puur rozengeur! VO: Hoe rooskleurig is het bij u? Bent u een oudere homoman of lesbische vrouw, bel ons gratis tijdens de roze belweek, tussen twee en negen op 0800/ 99 533. De roze belweek nog tot 30 september. Een initiatief van de minister van Gelijke Kansen Groene energie Antwerpen: A1: Ik ben Harry en ik woon in Kalmthout. Bij ons thuis hebben we goedkope groene energie. Maar dat zie je niet aan onze stopcontacten hoor. Mijn mama en papa hebben meegedaan met een supertoffe actie van de provincie Antwerpen. Hoe meer mensen er meedoen, hoe minder mijn mama en papa moeten betalen als ik het licht weer eens vergeet uit te doen in mijn kamer. VO: meer info op: samengaanwegroener.be of in je gemeentehuis. Klachtendienst: A1: Ok, ik noteer. A2: Ewel, ik ben et niet eens met de beslissing van et ministerie van et Brussels hoofdstedelijk gewest. A1:Voila, da’s een goed begin. A2: Ik ga echt nie akkoord. A1: Dad is al beter. A2: Oe iz dit mogelijk. A1: Zeer goed! A2: dit is compleet onaanvaardbaar! A1: Perfect! En nu nog een afsluiterke. A2: Ik ben kwaad! A1: Goh, goed zo! VO: Problemen met et ministerie van het Brussels hoofdstedelijk gewest? De klachtendienst staat open voor al uw vragen en wijst u de weg. Kijk voor meer info op klachtenbru.be. Et ministerie van et Brussels hoofdstedelijk gewest: samen bouwen aan een beter leven. Kom op tegen kanker: A1: Allo, ik ben Koen Fillet en ik schrik ervan dat mensen met kanker der vaak ook financieel onderdoor gaan. Wie hoge ziektekosten heeft en een laag inkomen, is twee keer de dupe. Niet alleen is er die vreselijke ziekte, je gaat ook nog es in et rood. Kanker maakt dus arm en dat kan niet. Doe zoals ik en ga naar kankermaaktarm.be en help de Vlaamse liga tegen kanker door er wat aan te doen.
Rookmelder: A1: Piep, piep, piep. A2: Nee, te hoog. A1: Piep, piep, piep. A2: Nee, nee, te laag. A1: Piep, piep, piep. A2: Nee, te schril. VO: Elk jaar zijn er in België zo’n tienduizend branden. Heel veel schade en slachtoffers kunnen vermeden worden met een goede rookmelder. Zorg er wel voor dat u, net als Johan Verminnen, de juiste rookmelder kiest. A1: Piep, piep, piep. A2: Voilà, dad is em. VO : Een rookmelder laat je niet stikken. Voor meer informatie, surf naar: speelnietmetvuur.be Valofrit: A1: Zeg mam, ’t is Evelien ier é. A2: Oh, mijn schoondochter da toe mij plezier. A1: Zeg, ik zou graag ne keer langskomen. A2: voor een babbelke. A1: Nee, om de olie van uw friteuse te verversen. A2: Wablieft? VO: Oktober is de grote inzamelmaand. Breng je gebruikte frituurolie of vet naar het containerpark om te recycleren tot biodiesel en maak kans op één van de prachtige fietsen of andere superprijzen. Meer info op valofrit.be. VLAM: INTRO: Vlees van hier met plezier. A1: Ik vind het leuk dat de kweker van mijn stukje vlees weet dat voedselveiligheid hoog op mijn menu staat. VO: En niet alleen veiligheid ook dierenwelzijn en milieu vindt de consument heel belangrijk. Daarom doen onze kwekers extra inspanningen bovenop de wettelijke voorschriften. Het resultaat: verantwoord en lekkerder vlees. A1: Vind ik allemaal leuk. VO: En waarom kies jij met plezier voor veilig, voedzaam en verantwoord vlees van hier? Laat het weten op vleesvanhier.be. Win for life 1: A1: Schat. A2: Ja. A1: In de krant staat dat er weer ufo’s zijn gezien in België. A2: Wablieft? Ufo’s? In België? A1: Oh my god. Stel u voor dat marsmannetjes bestaan en bij onz op bezoek komen! VO: Win for life presenteert: Oh my god, stel u voor dat marsmannetjes bestaan en bij ons op bezoek komen. A2: Ja dan moeten wij vlug een nieuw keuken steken toch? A1: Waarom? A2: Schatteke, Als die zien da wij geen inductieplaten ebben! A1: ‘k mag er nie aan denken. VO: Aja, met 2000 euro elke maand ben je gerust voor de rest van je leven. Win for life: ge moogt gerust zijn.
Win for life 2: A1: Schattie, kom ne keer zien. A2: Wad is er? A1: De yoghurt é, dad is maar goed tot vandaag. Zou kik die nu nog opeten? VO: Win for life presenteert: Die yoghurt é, da’s maar goed tot vandaag. Zou kik die nu nog opeten? A2: euh, kom. We vliegen rap naar New York. A1: Pardon? A2: Et is daar zes uur vroeger é schat. Dan is uwe yoghurt zes uur langer goed é. A1: Oké! Vlug! Allé, kom. VO: Aja, met 2000 euro elke maand ben je gerust voor de rest van je leven. Win for life: ge moogt gerust zijn.
6) Media Belgacom 1: A1: Hallo, hier Bart Raes, vrijdag drieëntwintig september, live op Belgacom tv. De klassieker uit het Portugese voetbal: FC Porto tegen Benfica. Het eerste duel tussen Steven Dufour en Axel Witsel, twee ex-ploegmaten oog in oog aan de Portugese top. VO: Zet je schrap op vrijdag drieëntwintig september vanaf eenentwintig uur tien en volg FC Porto Benfica rechtstreeks en exclusief op Belgacom tv. De Morgen: VO: Gelukkig is dit een radiospot en kunt u dus geen ondertitels lezen. Anders hadden we u net de apotheose verklapt uit de Scandinavische crimireeks Varg Veum. De Morgen selecteerde voor u deze zesdelige dvd-reeks in de stijl van Wallander en The Killing. Morgen dvd twee volledig gratis bij De Morgen. Met ondertitels. Maak keuzes met Te Morgen. De Standaard : VO1: Ook deze week heeft De Standaard weekblad weer ogen geopend. Jeroen N. twittert: Operatie red de natie: verhelderend stuk journalistiek. Aanrader en eye-opener. Bedankt Jeroen. Vandaag zullen er nog meer ogen opengaan met een straf artikel over de alles verslindende oliekoorts in de Russische toendra, daarnaast omdat iedereen et toch al over Philippe Gilbert heeft, zullen wij het eens hebben over Gilbert Phillipe: dezelfde man, een heel andere kijk. In De Standaard weekblad: elke zaterdag extra bij… VO2: De Standaard, onverantwoord interessant. De Tijd: Schuldencrisis, eurocrisis, beurscrisis… Gelukkig is er nog vastgoed als veilige haven. Of niet? Vandaag brengt de Tijd gefundeerde adviezen om met succes te investeren in vastgoed en een overzicht van alle vastgoedprijzen per gemeente. De nieuwste vastgoedgids met waardevol beleggingsadvies waarop u kan bouwen. Vandaag gratis bij de Tijd. Voor belangrijke zaken, neemt u de Tijd. D’M&S 1: A1: Amai, wa komt er ier binnengehuppeld? Ey, Ey, Ey, hete konijnen! Wie wilt e lekker beest, wie wilt ier es aan mijne wortel knabbelen? VO: Anders communiceren? Pak het juist aan met DMS, het andere reclamebureau. Ga naar D’M&S.be Ook voor jobs, online, offline en actiecommunicatie: D’M&S: power up your brand. D’M&S 2: A1: Allé, hup soldaatjes. Geweertje pakken en schonekes pikken op al die stoute mannen. Pief, poef, paf, allé, schieten! En gij daar een acht geven. VO: Anders communiceren? Pak het juist aan met D’M&S, het andere reclamebureau. Ga naar D’M&S.be. Ook voor jobs, online, offline en actiecommunicatie: D’M&S: power up your brand. Flair: A1: Oh, ik ben echt blij da wij e zonnebankske gedaan ebben voor da we naar Barcelona kwamen. A2: Ja, we zijn precies echte locals é. A3: Ola, senorita’s que tar? A1: Oh, wa nu?
A2: Wacht, laat mij maar! Ola, senor, paella, chorizo, mangeo. Allé jong, die loopt weg! A1: Ja, ij dacht waarschijnlijk da g’em ging opeten. VO: Een maand vol flairtoppers met deze week citytrips voor een flairprijsje. Ontdek de leukste adresjes van de redactie in Barcelona, Rome en vele anderen. Gazet van Antwerpen 1: VO: Ik ben een grote fan van polders en u raadt nooit wat ik hier in mijn handen heb. Een speciaal ontworpen minipolder. Een uniek stukje Antwerpen dat bij mij erg veel herinneringen oproept. Zo’n minipolder is een prachtig collectorsitem om aan iemand cadeau te geven. Maar, als ik echt heel eerlijk mag zijn, wil ik deze minipolder alleen maar voor mezelf. Spaar voor de twee exclusieve minipolders van Gazet van Antwerpen. Nu zaterdag de eerste spaarkaart uw krant. Gazet van Antwerpen. Er is zoveel dat ons verbindt. Gazet van Antwerpen 2: VO: Op 21 september opent Gazet van Antwerpen de deuren van de eerste klasjes. Benieuwd wie bij jouw kapoen in de klas zit? Mis dan zeker nu woensdag de gratis bijlage ‘eerste klasje’ van Gazet van Antwerpen niet. Gazet van Antwerpen: er is zoveel dat ons verbindt. Hebbes 1: A1: hé, als ge een schoon gerenoveerd huis wilt, kijkt tan op Hebbes.be, want u eigen een ernia heffen met bouwafval en zakken cement, dad is goed. Maar een al perfect verbouwd huis kopen van iemand me nen ernia, dad is toch nog veel beter! En we zijn weg. VO: Immo, auto, varia. Je vindt het meest kwalitatieve aanbod op Hebbes.be. A1: Hebbes! Hebbes 2: A1: Ey, Als ge een uis wilt da goed onderhouden is, kijkt tan op Hebbes.be. Want een uis kopen dad is goed. Maar een uis kopen waarin dad altijd zo’n vrouw gewoond eeft die speciaal kuist omdat de kuisvrouw komt… A2: Aja, ’t moet toch e beetje proper zijn. A1: Dat is toch nog veel beter. En we zijn weg. A2: Eindelijk, dan kan ik gaan kuisen8. VO: Immo, auto, varia. Je vindt het meest kwalitatieve aanbod op Hebbes.be. Het Nieuwsblad: VO: Voor al die supporters die tot aan hun knieën in de modder staan, die hun fleske water aan een passerende coureur geven terwijl ze zelf hun uitgedroogde keel kapot krijsen, die op zoek naar et beste plekske op ’t parcours meer dan één koeienvlaai trotseren. Voor al die fans is er de veldritgids: 36 glossy pagina’s vol interviews, met alle ronkende namen, het uitgestippelde parcours, de ploegen, de prijzenpot. De veldritgids: nu zaterdag, gratis bij Het Nieuwsblad. Het Nieuwsblad gaat ervoor.
8
Kuisen en kuisvrouw worden hier als niet standaardtalig gemarkeerd. Volgens de site van de Nederlandse taalunie, taaladvies.net, kan kuisen enkel gebruikt worden in de figuurlijke betekenis van het woord. Zo kan je je taal kuisen of opschonen, maar een huis moet je schoonmaken. De correcte vorm voor kuisvrouw is schoonmaakster. Kuisen en kuisvrouw behoren tot de Belgische spreektaal en niet tot de standaardtaal (http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1056/).
Humo: VO: Die ochtend in de krantenwinkel… Humo. VO: Het dodelijke monster, de vrouwen van Ronald Janssen. Tot op het bot, ministerpresident Chris Peters vakkundig gefileerd, komen bukken. Lesley-An Poppe: het grote dubbelinterview. Het WK wielrennen:vriend en vijand over Philippe Gilbert en Bambi: de prachtige Disney klassieker digitaal gerestaureerd en ontroerender dan ooit voor maar negen euro negentig extra. Gisteren nog in de wildragout, deze week in Humo! Jobat: A1: Ah, meneer Verbrugghe, ga zitten. A2: Dank u. A1: U kwam praten over een loonsverhoging hé? A2: Ja, eigenlijk wel é, ja. A1: Want u werkt veel overuren, weekends. A2: Ja, ja da klopt. A1: Heel weinig vrije tijd. A2: Inderdaad ja. A1: Dus ook geen tijd om geld uit te geven eigenlijk. A2: Ah nee. A1: Dan heeft loonsverhoging dus eigenlijk geen zin? A2: Eigenlijk niet. A1: Eigenlijk niet é. VO: Jobat presenteert: de salerysurvey. Ga naar jobat.be en vergelijk jouw loon met dat van andere werknemers. Jobat: we doen alles om je aan een goede job te helpen. Knack: VO1: Deze week in Knack: Kan et of kan et niet. VO2: Kan et dat Griekenland binnenkort bankroet wordt verklaard? En kan et dat ook onze bankrekeningen dan niet gespaard zullen blijven? Deze week in Knack: heeft de euro nog een toekomst? VO1: Alleen als het in Knack staat.Nu met Knackweekend, KnackFocus en Knack- extra. Krant van West-Vlaanderen: VO: Nu vrijdag in de krant van West-Vlaanderen, een unieke en bovendien volledig gratis bijlage wandelen met de mooiste wandeltochten door stad en platteland. De krant van WestVlaanderen, jouw lokale krant. Vraag ernaar bij jouw krantenverkoper. Libelle: A1: Zeg et maar mevrouw. A2 : Ik zoek e magazine me vakantietips. A1: Ah? A2: Ja, ‘k moet er dringend eens tussenuit. A1: Deze week in Libelle: twintig bungalowvakanties voor maar honderd vijftig euro. A2: oh, dad is fantastisch. En staan daar ook recepten in? A1: In Libelle? Ja hoor. Deze week gerechtjes met spek. A2: Mmm, lekker! Geef mij dan ma libelle. VO: Libelle, nu in de krantenwinkel.
Plus magazine: INTRO: it’s one small step for men… VO1: De generatie die de eerste man op de maan zette, trekt nu drie keer per jaar naar de zon. Voor hen is er Plus magazine. VO2: Met deze maand: een vakantiewoning kopen in het buitenland was nog nooit zo interessant. VO2: Plus magazine: alle informatie voor een boeiende generatie. Story: A1: Welkom bij Storyflash met showbizz Bart. Groot nieuws! Bij Story kan je al lezend rijk worden. Er zit drie weken lang cash geld in elke Story. Tot 25 000 euro. Open je enveloppe en check hoeveel geld erin zit. Actie onder voorwaarden. Zie storymagazine.be. Trends: VO: KBC in een race tegen de klok. Kan de bank de overheidssteun terugbetalen? Aandeelhouders dreigen hiervoor een hoge prijs te incasseren. En in de komende vijf jaar stoppen een half miljoen vijftigplussers met werken. In Moneytalk krijgt u een snelcursus obligatie beleggen. Lees het deze week in Trends en Trends Moneytalk. Vitaya: A1: Oe ge uw wallen en u rimpels kunt weg krijgen? Ge trekt gewoon uw haar keihard naar achter in zo ne megastrakke staart. Nee serieus! VO: En voor goed advies is er het vernieuwde, nu nog praktischere maandblad Vitaya. Met deze maand advies van een experte over hoe je er tien jaar jonger uit kan zien zonder chirurgie. Vitaya, de coach van uw leven.
7) Telecom Base 1: A1: Die factuur? Ja, ik doe die open en allé, ik ben content é. Maar ik denk ook eel rap: man, ik was vroeger toch een uil! Maar,ma, allé, nu ben ik content é! Ik ben eel content! VO: KMO, bedrijfsleider of zelfstandige, ontdek hoe u reageert op uw eerste factuur van Base Business. Surf naar wateenverschil.be. Base Business: we challenge, you win. Base 2: A1: Ma allé, wad is da? Ik eb… Ey, Sofie, kom es, kom es kijken! Kom es zien wad een verschil! VO: Base Business: we challenge, you win. Base 3: A1: Mijne factuur? Ja, dan ebde toch altijd zoiets van hmm. Ma nu ad ik toch rap zoiets van: MMMM. VO: KMO, bedrijfsleider of zelfstandige, ontdek hoe u reageert op uw eerste factuur van Base Business. Surf naar wateenverschil.be. Base Business: we challenge, you win. Belgacom 2: A1: Fernand, der is ne jonge gast rond uw Lea aan ’t draaien. A2: Rond mijn Lea? A1: Ja, zo ne gast in e salopette9. A2: Aja, de Belgacom installateur. Ja, wij hebben digitale tv genomen é man. A1: Olala! A2: Och, da kost bijna niets meer dan e gewone tv. Aja, ge moet geen kabelabonnement nie meer betalen. Trouwens, der stopt ook altijd ne rooien auto voor uw deur als gij weg zijt. A1: De facteur? A2: ja, de facteur, ja. VO: Overstappen van analoge tv naar digitale tv is niet perse duurder. En we komen et gratis installeren. Belgacom3: A1: Belgacom technische dienst goedemorgen me Peter. A2: Hallo, ik ben vertaalster en ik moet mijn artikels vandaag per mail doorsturen naar de klant, ma mijn internet werkt nie. Kunt u mij helpen? A1: Zeker. Ah, ik zie dat u BIS internetklant bent. We sturen u nog vandaag een technicus. A2: Oh! VO: Zelfstandigen en KMO’s , Proximus en Belgacom zorgen ervoor dat u altijd verder kunt werken. Wat er ook gebeurt. Ligt uw internet plat, maar hebt u BIS internet dan garanderen we u terug internet binnen de acht werkuren. Ontdek al onze initiatieven om u nog beter van dienst te zijn op Belgacom.be/Bisservices. Belgacom en Proximus nemen u mee naar een betere service.
9
Salopette wordt hier als standaardtaal beschouwd omdat het kan teruggevonden worden in de Van Dale zonder enige markering dat het informeel zou zijn.
Belgacom 4: A1: Belgacom technische dienst, goedenavond me Peter. A2: Ja, goe tat er nog iemand op dit uur opneemt, meneer. Ik ben van wacht dit weekend en ik moed altijd bereikbaar zijn voor mijn patiënten en juist nu eb ik e probleem met mijn vaste lijn. A1: Ik kijk meteen waar het probleem zit meneer. VO: Zelfstandigen en KMO’s hebben geen tijd te verliezen. Daarom staat onze technische dienst vierentwintig uur op vierentwintig, zeven dagen op zeven voor u klaar. Hebt u een vraag of moet er iets hersteld worden? Bel 0800/ 22 500. Ontdek al onze initiatieven om u nog beter van dienst te zijn op Belgacom.be/bisservices. Belgacom 5: A1: Proximus goedemorgen met Chris. A2: Goedemorgen. Als ondernemer ben ik altijd op de baan en daardoor bel ik altijd me te gsm. Bestaat er een aangepast tarief voor mij? A1: Zeker, ik ga u enkele vragen stellen over uw belgedrag en dan een tariefplan op maat voorstellen. A2: Ah, oké. VO: Zelfstandigen en KMO’s, bij Belgacom en Proximus geniet u van een bijzondere behandeling. Wij beantwoorden al uw vragen op 0800/22 500. Één enkel en gratis telefoonnummer, speciaal voor u. Ontdek al onze initiatieven om u nog beter van dienst te zijn. Op Belgacom.be/bisservices. Belgacom 6: A1: Goeiemorgen allemaal. Oei, er zijn er een paar onder jullie nog nie goe wakker. Slechte nacht gehad? Gepieker? Nie toen! Praat erover! Misschien zelfs straks al. Zou ideaal zijn, want ik eb goed nieuws. Met Belgacom belt u na 17 uur helemaal gratis van uw vaste lijn naar alle gsm’s. Kan u urenlang uw hart luchten. VO 2: Vergeet et niet: vanaf nu belt u met Belgacom gratis naar vaste lijnen en alle gsm’s na 17 uur en in het weekend. Belgacom neemt je mee: activeer happy time XL gratis op 0800/ 22 drie maal negen. Belgacom 7: VO1: ’T is weekend mensen. Probeer er eens extra van te genieten. In het weekend mag u uzelf eens laten verwennen. Bestel een pizza ofzo, een pizzeria bellen kan nu zelfs gratis, want weet u het nog? Met Belgacom belt u gratis in het weekend. Van uw vaste lijn naar alle gsm’s. Enneuh, voor mij ene met vier kazen alsjeblieft. VO2: Vergeet et niet. Vanaf nu belt u met Belgacom gratis naar vaste lijnen en alle gsm’s na 17 uur en in het weekend. Belgacom neemt je mee: activeer happy time XL gratis op 0800/ 22 drie maal negen. Belgacom 8: A1: Oh, u ziet er moe uit. Een dipje zo na de lunch? Zin om stiekem een dutje te doen? Ik ken et gevoel. Alleszins, zorg dad u vanavond weer klaarwakker bent, want zoals u misschien al weet, kan u met Belgacom na 17 uur gratis bellen van uw vaste lijn naar alle gsm’s, maar voor nu nog even slaapwel. VO2: Vergeet et niet. Vanaf nu belt u met Belgacom gratis naar vaste lijnen en alle gsm’s na 17 uur en in het weekend. Belgacom neemt je mee: activeer happy time XL gratis op 0800/ 22 drie maal negen.
Mobistar 1: VO: Vanavond trouw naar de nationale zenders kijken? Of liever een scheve schaats rijden op de sportzenders? Starpack klanten kunnen kiezen uit meer dan 250 radio-en tv zenders. In het Starpack van Mobistar is alles inbegrepen. Mobistar 2: VO: Opgejaagd in de file met de Cabrio? Of rustig een film programmeren met Leonardo? Starpack klanten kunnen met hun smartphone programma’s opnemen van op afstand. Met Starpack van Mobistar is alles inbegrepen. Mobistar. Pay& Go 1: VO: Word nu Pay&Go Generation en krijg bovenop de vijf duizend gratis sms’jes, honderd euro gratis krediet. A1: Hey! A2: Hey, hallo. Zeg, ik ging u sms’en, ma ‘k gaan ‘t gewoon dicteren, want ‘k eb toch genoeg belkrediet. Oké? A1: Oké. A2: Grote I, l, o, v, e, y, o, u. A1 : Grote I, love you ? A2 : Nee, i, i. VO : Aanbod geldig op je eerste tien herlaadbeurten van vijftien euro of meer. Kijk op Proximus.be/generation. Proximus: het mobiele merk van Belgacom. Pay&Go 2: VO: Word nu Pay&Go Generation en krijg bovenop de vijf duizend gratis sms’jes, honderd euro gratis krediet. A1: Hallo. A2: Hey Christoff. Zeg, ik ging u sms’en, maar euh, ‘k ga ’t gewoon dicteren, want ik eb toch genoeg gratis belkrediet. Dus euh … A1: Ja, da’s goe, ik schrijf op. Doe maar. A2: i k z i u w z u s w e l z t n. Smiley. A1: Euh… VO : Aanbod geldig op je eerste tien herlaadbeurten van vijftien euro of meer. Kijk op Proximus.be/generation. Proximus: het mobiele merk van Belgacom. Proximus: VO: Nieuw: onbeperkt bellen met Generation XL. A1: Zeg ik eb u net ne foto van die bottekes doorgestuurd é. Ik ben ier nu in de winkel. Wa denkte gij? De rooie of de zwarte? A2: Euhm, goh. A1: Ja, ik eb me Bea gebeld en die zegt de zwarte, maar Evi zegt absoluut de rooie. Sylvie en Anna en Els ook. Maar ik eb ook gebeld naar Lisa, Elke en Isabelle en die zeggen de zwarte. Bon, ’t is fiftyfifty. Wa tenkte gij? A2: Euhm.. A1: Alléja. VO: Generation XL. Da’s dag en nacht onbeperkt sms’en, maar ook bellen. Tijdens de week van 7 ’s avonds tot 7 ’s ochtends en altijd tijdens het weekend, naar alle netwerken, voor 35 euro per maand. Ontdek het op GenerationXL.be. Proximus, het mobiele merk van Belgacom.
Telenet 1: A1: Ik ben specialist in et ziekenhuis. Ollé, olla. en ik eb ook een praktijk bij mij thuis. Ollé, olla. Mijn agenda en dossiers zitten in een wolk op et internet. Ollé, olla. En ik kan er overal aan dankzij mijn Business Fibernet. Ollé, olla. En ’t gaat vooruit. VO: Telenet voor Business raadt u Business Fibernet aan. De supersnelle internetformule, ideaal om aan cloud computing te doen. Ontdek wat cloud computing voor uw zaak kan betekenen op Telenet.be/Business. Telenet 2: A1: ‘k weet alles van schakelaars en domotica. Ollé, olla. Maar mijn offertes in een wolk, ’t was niet mijn logica. Ollé, olla. Toch heb ik heel mijn zaak in de cloud gezet. Ollé, olla. En alles is nu overal beschikbaar via mijn Business Fibernet. En ’t gaat vooruit. VO: Telenet voor Business raadt u Business Fibernet aan. De supersnelle internetformule, ideaal om aan cloud computing te doen. Ontdek wat cloud computing voor uw zaak kan betekenen op Telenet.be/Business. Telenet 3: VO: Supersnel internet van Telenet voor maar 24 euro 95 en… je bent vertrokken. A1: Sneeuwwitje. A2: Ja dwergske. A1: Ik ben ermee weg. A2: Waarom? A1: Ik eb een huizeke gevonden op ’t internet. A2: Op ’t internet? A1: Ja, ’t is nogal aan de kleine kant, ma ’t zal wel lukken. En daarbij, zeven venten voor één vrouw, dad iz et toch nie é. Daag. A2: Hejhow, hejhowhejhejhow! VO: Voor maar 24 euro 95 ben je ook vertrokken met supersnel internet. En de installatie krijg je nu gratis. Kijk snel op Telenet.be Telenet 4: VO: Supersnel internet van Telenet voor maar 24 euro 95 en… je bent vertrokken. A1: Adam? A2: Ja, Eva? A1: Ik ben weg. A2: Oe ge zij weg? A1: Ik eb iemand anders leren kennen via nen datingsite. A2: Oe? En moet ekik dan heel dien hof10 alleen onderhouden? A1: Ja, salut! A2: Maar allé .. va! VO: Voor maar 24 euro 95 ben je ook vertrokken met supersnel internet. En de installatie krijg je nu gratis. Kijk snel op Telenet.be
10
Hof wordt hier niet gemarkeerd als tussentalig omdat het woord in een Bijbelse context gebruikt wordt. Volgens Van Dale is hof niet-standaardtalig, maar is het wel standaardtalig als het gebruikt wordt in de betekenis van ‘de hof van Eden’ zoals hier het geval is.
8) Woning: Auping: VO: Na een nacht in een Aupingbed word je helemaal uitgerust wakker. En in een verstelbare Auping, kan je nog heerlijk verder relaxen, lezen of dagdromen. Tijdelijk krijg je nu uitzonderlijke voorwaarden op een verstelbare bodem. Zo ga je de lente ontspannen tegemoet. Mis deze actie niet en ga snel naar je Auping Plaza in Leuven. Diestsesteenweg 46. Auping nights, better days. Beka: A1: Schatteke, wilt ge nu eindelijk opstaan? A2: Ma ik eb zo slecht geslapen. A1: Nee, ge krijgt geen nieuw bed. A2: Maar ik wil een Beka bed. A1: Beka bed, ja, Beka, we willen allemaal een Beka bed. VO: Nu actie met gratis bedlinnen van Olivier Strelli. Beka, verlang nu nog meer naar je bed. Voor uw dichtstbijzijnde dealer. Beka.be. Belisol: A1: Uw nieuw boek telt maar drie pagina’s. A2: Ja, ik wou de conceptuele toer op gaan. Begrijpt u? Even stilstaan bij de dingen. A1: Drie pagina’s, dankwoord inbegrepen. A2: Ja, klopt, ma ik eb er duz bij stilgestaan dat er mensen zijn die niet graag lezen. VO: Omdat we soms wat inspiratie kunnen gebruiken, organiseert Belisol ramen en deuren ontdekkingsdagen van 8 tot 18 september. Ontdek er samen met onze adviseurs de uitzonderlijke lanceringcondities op ons vernieuwd gamma. Belisol: ramen en deuren in pvc, aluminium en hout. Meer info op Belisol.com. Bostore: A1: Schat? A2: Ja? A1: Komde gij mee kijken naar de zonsverduistering? A2: Da’s zeker. Hoe laat is die eclips? A1: Euh. Nu. Toch zalig é, da zonnescherm van Bostore. VO: Topkwaliteit garagepoorten, rolluiken, buitenzonwering en raamdecoratie. Bostore: Bovendreef in Linde en op Bostore.be. Daikin: A1: Ah, opa! A2: Dag jongen. A1: Welkom in mijn nieuw optrekje. Kom, ‘k zal u es rondleiden. A2: Oh! Wa ne grote kader! A1: Opa! Da’s nen tv. A2 : En zo’n grote vestiaire ! A1 : Dat is een dressing. A2: Ah! En wad is da? A1: Dat is een warmtepomp, die zorgt voor de verwarming en… A2: In mijnen tijd bestonden er Daikin warmtepompen. A1: En w’ ebben gekozen voor Daikin! A2: Daikin! Gij zijt duidelijk mijne kleinzoon… A2: Daikin, al vijftig jaar de specialist in warmtepompen. A1: Bel 0800/ 840 22. Daikin, hier, daar, overal.
Elia 1: A1: Amai, jong! Ja, zeg! A2: Ja, ja, we zijn aan ’t repeteren met onze Europese collega’s. A1: Ah! A2: Da moet wel é, want onze stroom wordt altijd maar groener en groener en dus moeten we die verder en verder gaan alen. A1: Maar er is duidelijk een vonk overgeslagen tussen jullie. A2: Zeker en zo kan iedereen altijd op ons rekenen. Klaar jongens? VO: Elia vervoert elektriciteit via het Belgische hoogspanningsnet. We halen elektriciteit uit heel Europa om u steeds meer duurzame en betrouwbare energie te kunnen aanbieden. Meer info op Elia.be. Elia, vitaal in een wereld die vooruit gaat. Zin in een duurzame carrière bij Elia? Surf naar www.Elia.jobs. Elia2: A1: Zeg, meneer, wa toed u daar? A2: wij vervoeren groene stroom van op zee! A1: Ah! Goede vangst gehad? A2: Ja, ja, in het windmolenpark krioelde het! A1: Ma iz da nie moeilijk om te vangen en om te vervoeren? A2: ja, ma we zijn daarin gespecialiseerd é. Door weer en wind! A1: Allé, succes nog é! A2 : Ja, merci é ! VO : Elia : eigenaar en beheerder van het Belgische hoogspanningsnet staat in voor het transport van elektriciteit. Onze teams van experten werken met geavanceerde technologieën aan de nieuwe groene energierevolutie. Meer info op Elia.be. Elia: vitaal in een wereld die vooruit gaat. Zin in een duurzame carrière bij Elia? Surf naar www.Elia.jobs. ERA: VO1: Je hebt er altijd je steentje bijgedragen. Je hebt er op iemand kunnen bouwen. Soms ging et van een leien dakje. Soms ging je uit je dak. Je bent er de muren opgelopen en hebt er alles uit de kast gehaald. VO2: Je huis zit vol mooie herinneringen. Een vlotte en zorgeloze verkoop door uw ERA makelaar zorgt dat die ook mooi blijven. ERA: als het tijd is voor een nieuw verhaal. Franssen keukens: A1: Voor sfeer en gezelligheid, geef ik een welverdiende acht. A2: De cuisson is perfect. Ik geef een negen. A3 : ‘T is al goed schatjes. Eet uw pannenkoek nu maar op en veeg uw mond af. VO: Met de keuken van Franssen keukens ben jij de topchef. Franssen keukens creëert de keuken die perfect bij je past. Van strak design tot stijlvol klassiek en pastoriestijl. Kom langs in één van onze showrooms in Hasselt, Lommel, Overpelt of Maasmechelen. A1: Of kijk op Franssenkeukens.be. Immoweb 1: A1: Schatje, g’ ebt nen nieuwen e-mail. En nog ene! A2: Ja, ik kom, wacht! A1: Zeg! Wie stuurt u al die mails? A2: Immoweb. Ik eb mij ingeschreven op Immoweb en ze laten mij weten dat er een woning is bijgekomen die bij ons past. A1: Geweldig! We zullen die eens bekijken si. VO: Verkoop, verhuur of vakantieverhuur. Om de twee minuten komt er een nieuw zoekertje bij op Immoweb. Immoweb heeft alles in huis.
Immoweb 2: A1: Zo meneer, vanaf nu regelen wij alles en ik zal vragen aan mijn secretaresse of… A2: Ik eb et al gedaan. Ik eb net het pand van meneer op Immoweb gezet en kijk! De eerste aanvragen lopen al binnen! A1: Goe gedaan, Sophie! VO: Immoweb, de snelste en efficiëntste manier om uw woning te verkopen of verhuren. Immoweb raadt u aan samen te werken met een vastgoedexpert voor uw verkoop of verhuur. Immoweb heeft alles in huis. Krefel 1: A1: Schatteke, ik eb onze keuken gezien. A2: Ja? A1: De max gewoon! Volledig op maat me van die grote ladekasten en exact in de kleur die we zoeken. En binnen ons budget é! A2: Ja, ma… A1: Ja, geplaatst en al! A2: Serieus? In uwen droom zeker? A1: Ma nee, bij Krefelkeukens! VO: Droom niet langer van de ideale keuken, maar kom ze ontdekken in uw Krefel showroom of op Krefelkeukens.be. Nu met twintig procent korting op de meubels en veertig procent op de elektrotoestellen. Krefelkeukens: maatwerk om van te dromen. Informazout: VO: Heb je ooit al eens op beide oren geslapen? Da’s nie makkelijk é. Met mazout kan dat wel. Mazout is immers een veilige brandstof: het is niet ontvlambaar bij kamertemperatuur, je kan in alle veiligheid een grote voorraad opslaan en het gevaar voor CO-vergiftiging is uiterst klein. Zo kan je altijd gerust zijn. Daarom zit je goed bij mazout. Kijk maar op informazout.be Krefel 2: A1: Schat, ‘k eb ze gezien é. A2: Wie? A1: Wie? Ons nieuw keuken! Met e fantastisch werkblad en van die schuiven die gij zo schoon vond! Geplaatst en al, binnen ons budget. We moeten alleen nog een kleur kiezen nu é. A2: En waar ebt ge die gezien? In uw dromen of zo? A1: Nee, nee. Bij Krefelkeukens é. VO: Droom niet langer van de ideale keuken, maar kom ze ontdekken in uw Krefel showroom of op Krefelkeukens.be. Nu met twintig procent korting op de meubels en veertig procent op de electrotoestellen. Krefelkeukens: maatwerk om van te dromen. Lampiris: A1: Erik, neemt gij hierbij Sandra tot uw wettige echtgenote? A2: Euh, ja, maar euh, als z’ even hard begint te zagen alz aar moeder, mag ze daar terug gaan wonen. A1: Ja, natuurlijk Erik. VO1: Ja, was alles maar zo eenvoudig als bij Lampiris. De enige energieleverancier waar u op uw beslissing kan terugkomen zonder opzegkosten. Lampiris, honderd procent groen en goedkoper! VO2: Kom vanaf vandaag naar Lampiris en ontvang tot 180 euro korting. Alle info op Lampiris.be
Luminus: VO: Er waz es een beruchte vragensteller. Op een dag, daagde hij de kleine mannetjes van Luminus uit. Stel dad ik een vraag eb over energie, maar geen tijd om jullie te bellen? Hoe gaan jullie mij dan antwoorden? De mannetjes dachten na en zeiden: stel uw vraag via onze website en vermeld wanneer u wil gebeld worden. Wij bellen u dan terug wanneer het u past. Deze service noemen wij contacteer mij. De vragensteller knikte en bedacht een nieuw raadsel. Wilt u een antwoord op uw vraag, waar en wanneer het u past? Surf naar Luminus.be en klik op mijn vraag. Marchetta Antwerpen: A1: Toen ik klein was, tekende ik altijd dezelfde huizen. Met dezelfde deur en dezelfde ramen. Nu ga ik echt bouwen. Nu wil ik een ontwerp dat echt bij me past. VO: Villabouw Marchetta: creatief en duurzaam vakmanschap op maat. A1: Villabouw Marchetta: een partner voor maatwerk. VO: Kijk snel op mijnvilla.be Nuon: A1: Zeg, schatje, drie maanden stroom cadeau, iz da niks voor u? A2: Jazeker! Daar kan kik eel mijn kleerkast, pakt ja, 400 keer mee wassen. A1: Owow, paz op é. 40 keer zal genoeg zijn zeker? Of wa tachte van 4300 keer mijn hemd strijken? A2: Zeg, ik ben uw moeder nie é! VO: Drie maanden gratis elektriciteit? Dat kan tellen! A2: Amai nog nie! VO: Word nu klant bij Nuon en kies voor spaarstroom Nature 3 of comfort 3 en krijg drie maanden energiekost cadeau. Info en voorwaarden op Nuon.be Reynaers: A1: Goh, luistert, ik denk da z’er zijn. A2: De Sint of wa? A1: Nee! A2: Uw prins op ’t witte paard? A1: ‘K eb toch de Marc! A2: Ja ma wie komt er dan? A1: Ewel, mijn droomramen en deuren op et witte paard! A2: Ah! A1: Oh! Hier zijn ze si! Superknap met die onzichtbare scharnieren en die kan ik dus bestellen bij Reynaers zonder meerprijs é! VO: Kom op 24 en 25 september naar de Reynaers actiedagen en val voor onze ramen en deuren met onzichtbare scharnieren. Kijk op nieuweramen.be voor de Reynaers vakman in je buurt en het gratis inspiratieboek. Revan flooring: VO: Last van koude voeten? Ga langs bij Revan flooring voor vloer, kurk, wandkurk, parket of laminaat. Slaapkamer, badkamer of leefruimte, Revan flooring heeft voor u een warme vloer liggen. Geplaatst door ons team van erkende vakmensen of plaats zelf door ons begeleid met vakkundig advies. Kom onze nieuwe toonzaal in Oostende bezoeken naast de Sluiterarena, maar ook nog steeds in Roeselaere naast de Hallen. November is actiemaand: kurk, parket of laminaat: Revan legt jouw vloer op maat. Kijk op Revanflooring.be.
Shell: VO1: Dit zijn Suzy en Gaston in hun pas verbouwde huisje. A1: Hallo. VO1: Ze hebben een gloednieuwe centrale verwarming, maar gloeien doet ie niet. De straat is niet aangesloten op het aardgasnet. A2: Nee. A1: Spijtig. VO1: En weten dat met een Shell gasinstallatie alle problemen van de baan zijn. A1: Wablief? VO2: Shell Gas: alle comfort van gas zonder aansluiting op het aardgasnet. Stap over op Shell Gas en doe tot vierhonderd euro voordeel. Alle info op gasvooriedereen.be.
Bijlage 3: Infotabel radiospot
1) Transport Taalgebruik Radiospots
Mono Dia VO Actanten
Alfa Romeo 1
1
2
Alfa Romeo 2
1
2
Alfa Romeo 3
1
2
Alfa Romeo 4
1
2
Citroën 1
2
0
Citroën 2
1
1
D’Ieteren 1
1
2
D’Ieteren 2
1
3
D’Ieteren 3
1
3
Rol actanten en relatie Elio Di Rupo en Bart De Wever: twee politici die elkaar kennen Twee vrienden
situatie Discussie tussen Bart De Wever en Elio Di Rupo.
TT
ST
Elio Bart
VO
De ene vriend heeft tickets voor de Rode Duivels en biedt die aan Stan aan. twee mannen: Luisteraar hoort zijn naam op radiopresentator en de radio en reageert luisteraar verontwaardigd omdat hij kans heeft op een geldprijs, maar geen contact heeft met de presentator Twee vrienden De vriend vraagt aan Peter om mee te gaan naar Frankrijk. Onbekende VO’s vullen elkaar aan en geven info aan de onbekende luisteraars. Vrouw bij klantendienst geeft informatie aan een onbekende klant.
Man 1 Stan
VO
luisteraar
Presentator VO
Vriend Peter
VO
Vrouw
VO
Twee jongere kinderen (broers) Kind, man en vrouw in het verkeer.
Kind 1 Kind 2 Man Vrouw
VO
Vader Moeder Zoon
VO
Praten over de nieuwe auto die hun papa wil kopen. Actanten reageren op wat onbekende VO zegt. De vrouw reageert op wat de man zegt. Oudere zoon (adolescent), vader en moeder. Actanten reageren op wat onbekende VO zegt. Vader wil zijn auto niet uitlenen aan zijn zoon en de moeder vraagt of
VO1, VO2
Kind VO
Fiat
2
1
zij moet rijden. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. Actant is een aannemer
Lancia
1
1
Vrouw die gezin heeft
Lexus 1
1
2
Lexus 2
2
2
1 1 1
0 0 2
2
1
1
2
Mazda Nearly new car Peugeot
Renault
Seat
Skoda
2
0
Toyota
1
4
Volvo
1
1
Vrouw somt het aantal deuren van de auto op. Een man en een De vrouw vraagt zich af of de welgestelde vrouw Lexus wel iets voor haar is. 2 goedverdienende De mannen bespreken de mannen nieuwe hybride wagen van Lexus. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Twee vrienden Scrabbelen en praten terwijl over de acties van Peugeot. Gewichtheffer en VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. Twee supporters Geven commentaar bij een voetbalmatch, maar de ene vriend heeft het over een auto. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. 4 mensen op de straat (2 vrouwen en 2 mannen)
Vullen de zin van VO aan over compacte wagens en geven informatie aan onbekende luisteraars. Chris Dusauchoit en VO geven informatie aan onbekende luisteraar.
VO1,VO2, aannemer vrouw
VO
Man Vrouw Man 1 Man 2
VO VO1 VO2 VO VO (inf.ST) VO
Vriend 1 Vriend 2 gewichtheffer VO1 VO2 Supporter 1 VO Supporter 2
VO1 (inf.ST) VO2 2 mannen (inf. ST) 2 vrouwen VO Chris Dusauchoit VO
2) Lifestyle Taalgebruik Radiospots
Mono Dia VO Actanten
Audionova 1
1
1
Audionova 2
1
1
1 1
0 2
Baby days Brussels airlines
Connections
1
0
Ici Paris XL
1
2
Jetair
1
2
1
1
1
2
Neckermann Smedts
Rol actanten en relatie Oudere vrouw en verkoper (=VO)
situatie
Oudere vrouw wil een hoorapparaat dragen en de VO geeft zowel informatie aan haar als aan de onbekende luisteraar Oudere vrouw en Ouder vrouw hoort niet meer verkoper (=VO) goed en VO geeft informatie aan haar, maar ook aan de onbekende luisteraars. VO geef informatie aan onbekende luisteraars. Koppel (man en vrouw) De vrouw is boos op haar man omdat hij vaak weg is en ze gelooft niet dat hij goedkoop naar Europese hoofdsteden kan vliegen. VO (= Roos van Acker) geeft informatie aan onbekende luisteraars. Klant (vrouw)en Klant is blij met de promoties verkoopster van Ici Paris XL, maar ze staat in de verkeerde winkel. 2 kindjes (Marie en Vertellen iets over Thailand. Louis) VO geeft informatie over reizen aan onbekende luisteraar en laat vakantieganger aan het woord. Twee vriendinnen Praten over de kaalheid van hun mannen.
TT Vrouw
ST VO (inf. ST)
Vrouw
VO
VO Man Vrouw
VO
VO Klant Verkoopster
VO
Louis, Marie VO Vakantieganger VO Vriendin 1 VO Vriendin 2
Start to run
2
0
Stepstone 1 Stepstone 2
1 1
0 4
Stichting marketing
1
1
Streekpersoneel Sunjets Syntra
1 0 1
0 1 2
1
3
1
2
2
1
Thomas Cook
Toerisme Limburg Toerisme OostVlaanderen Vroegmarkt Brussel
VO’s (met Evy Gruyaert) geven informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars Moeder, vader en 2 Gezinsleden vullen zin van de kinderen moeder aan.
Moeder Vader Kamagurka
0
Actant is Kamagurka en maakt reclame voor stichting marketing. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Vrouw richt zich tot onbekende luisteraar. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars en laat Liesje en haar moeder aan het woord. 3 weermannen Vullen zin VO aan en VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Koppel (man en vrouw) Vertellen over hun vakantie in Limburg. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars.
0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars.
VO
VO1 VO2 (Evy) VO Kind 1 Kind 2 VO VO (inf. ST)
VO vrouw moeder
Man Vrouw
Liesje VO 3 weermannen VO VO VO1 VO2
3) Financiën
Taalgebruik Radiospots
Mono
Dia VO Actanten
Rol actanten en relatie
situatie TT
Bank van de post Binck Bank
BNP
2 1
0 2
1
5
Delta Loyd
1
1
Dexia Ethias
1 1
0 2
Federale verzekeringen Fintro 1
2
0
1
3
Fintro 2
ING 1
1
1
2
2
VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. Twee vrienden Hans en Patrick zat verstopt in de wagen Patrick van Hans om hem te overtuigen om terug klant te worden bij zijn bank. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars en laat 5 jongeren aan het woord. Miet Smet maakt reclame voor de internationale dag van de ouderen. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Mannelijke telefonist en een Klant vraagt of hij verzekerd is mannelijke klant voor schade bij een elektrische storing. Onbekende VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. Koppel (man en vrouw) bankbediende
Koppel (man en vrouw)
Onbekende man en jongen
Een koppel komt langs bij de bankbediende om een offerte op te maken. De bankbediende is behulpzaam en wil de kat verzorgen al het koppel op reis is. De vrouw hoort de buurman snurken. Die heeft geen stress meer door een goed pensioenspaarplan. De broers bellen aan bij de man
Patrick Hans
A4 A5
Telefonist klant
ST VO1 + VO2 VO
VO A1,2, 3 (inf St) Miet Smet VO VO VO
VO 1 + VO2
Vrouw Bankbediende
(man) VO
Man vrouw
VO
Jongen
VO
ING 2
1
3
ING 3
1
3
ING 4
1
2
ING 5
1
2
ING 6
1
1
KBC Keytrade 1
1 1
0 2
1
2
1 1
0 2
Mensura 2
1
2
Touring
1
2
Keytrade 2
Lynx Mensura 1
om te vragen of ze de auto mogen wassen. Onbekende man en twee De jongens bellen aan en zingen jongens drie koningen om geld in te zamelen. Onbekende vrouw en Het koppel verkoopt koppel( jongen en meisje) pannenkoeken om hun reis te betalen. Bankbediende en een vrouw Bankbediende beantwoordt de vragen van de vrouw over een nieuwe rekening. Bankbediende en een vrouw Bankbediende beantwoordt de vragen van de vrouw over een nieuwe rekening. Startende onderneemster Startende onderneemster geeft commentaar op VO, die zich ook richt tot de onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. 2 mannen De ene vraagt aan de andere iets over banken. 2 vrienden De ene is boos omdat hij voor elke bankverrichting moet betalen. De andere raadt hem Keytrade aan. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars Dokter en patiënt Dokter gaat patiënt opereren, maar heeft geen anesthesist. Piloot en koffiedame Piloot vraagt toestemming om te landen en koffiedame zegt waar hij moet landen. Koen en moeder De moeder dwingt Koen om eindelijk een autoverzekering te nemen.
man 2 jongens man
VO
Jongen Meisje vrouw Vrouw bankbediende
VO
Vrouw bankbediende
VO
onderneemster
VO
Man 1 Man 2 Man 1 Man 2
Dokter koffiedame
Moeder Koen
VO
VO (inf. ST) VO VO
VO Patiënt VO Piloot VO VO
4) Distributie
Taalgebruik Radiospots
Mono Dia VO Actanten
Rol actanten en relatie
situatie TT
Beemsterkaas 1 Beemsterkaas 2 Carrefour Colruyt Delhaize
0 0 1 0 0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Man praat met onbekende VO (Carrefour) VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars.
1
2
Twee kinderen
1 1
0 3
1 1
0 1
1 1 2 1
0 0 0 3
1
3
Dreamland
Fashion Point Gamma
Inno Woluwe La Redoute
Lidl Maes Makro 1 Makro 2
Makro 3
1 1 1 1 2
Zijn enthousiast omdat ze hun helden kunnen ontmoeten bij Dreamland. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Vader en twee zonen Spreken over de aanbieding bij Gamma. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Vrouw weet niet wat ze moet aandoen , VO antwoordt en geeft informatie aan de onbekende luisteraar. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan de onbekende luisteraar. VO’s geven informatie aan de onbekende luisteraars. Sergeant, soldaat en Sergeant is kwaad omdat hij Makro onderbroken wordt. Hij straft de soldaat, maar het is Makro die de prijzen afroept. 2 politici (Vlaming en De vergadering wordt Waal) en Makro. onderbroken door Makro constant prijzen roept.
Man
Kind 1 Kind 2
Vader Zoon 1 Zoon 2
ST VO VO VO VO VO1 VO2 (inf.ST) VO
VO (inf.ST) VO (inf ST)
Vrouw
VO VO
Sergeant soldaat
VO VO VO1,VO2 Makro VO
Waal Vlaming
Makro VO
Makro 4
1
3
Dokter, patiënt en Makro
Makro 5
1
3
Koppel (man en vrouw) en Makro.
Mc Donalds
1
2
Moeder en zoon (Kamiel)
Patiënt klaagt dat hij constant prijzen opsomt. Vrouw vraagt of haar man haar nog graag ziet. Hij wordt onderbroken door prijzen en zij denkt dat ze niet veel waard is. Kamiel klaagt dat zijn moeder hem niet begrijpt.
Mediamarkt Ninia shopping center Petrus Primo
1 1
0 0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars.
1 1
0 2
Saturn
1
2
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars Twee vriendinnen Maken plannen om in het weekend te gaan shoppen in Primo. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars en laat een meisje en de terug-naar-school man aan het woord
SKM
1
2
Torfs
1
2
1 1
0 2
Vanden Borre Warande shopping
Dokter Patiënt Man vrouw
VO Makro VO Makro
Kamiel Moeder VO VO VO
Vriendin 1 Vriendin 2
Terug-naarschool man meisje Twee vriendinnen Smeden plannen om hun Vriendin 1 mannen mee te krijgen naar een Vriendin 2 winkel. Twee vriendinnen De ene vriendin geeft Vriendin 1 commentaar op de nieuwe Vriendin 2 schoenen van haar vriendin. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Koppel (man en vrouw) Vrouw laat haar man naar het Vrouw nieuwe shopping center rijden.
VO (inf.ST) VO
VO
VO
VO
VO Man VO
5) Institutionele sector
Taalgebruik Radiospots Bebat 1
Mono Dia VO Actanten
Rol actanten en relatie
1
2
Twee werknemers
Bebat 2
1
1
Vrouw
Bebat 3
1
2
Leerling en leerkracht
Berlitz
0
2
Man en vrouw
1
1
1
2
Bloso
Brussel mobiliteit
situatie Klagen over lumbago en koffieapparaat. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Vrouw reageert bang op wat VO zegt Reageren op wat de VO zegt.
De man en vrouw vullen elkaar aan. De man stelt vast dat hij zijn Frans beter moet leren. VO geeft informatie aan onbekende luisteraar en laat een trainer aan het woord. Twee reporters: Ilse en Ilse vraagt aan Patrick hoe de Patrick verkeerssituatie is in Brussel
Dag van de klant De Slaapraad
1
0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars.
1
1
Uitgeruste Rudy
Dynamo
2
0
Euromillions
1
1
1
2
Fost Plus
TT Man 1
ST Man 2 VO
vrouw
VO
Leerling Leerkracht Man
VO
trainer
VO
Vrouw
Ilse Patrick(inf. ST) VO VO
Richt zich tot onbekende luisteraars. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars.
Rudy
VO
VO geeft informatie aan onbekende luisteraar en laat miljonair aan het woord. Radiopresentator en Pieter-Jan weet niet wat er in Pieter-Jan de PMD zak mag en de
miljonair
VO1 VO2 VO (inf. ST)
presentator
Pieter-Jan (inf.ST)
presentator beantwoord zijn vraag. De presentator vraagt nog eens zijn naam. Vertel over zijn relatie met Emiel. Harry vertelt luisteraars over groene energie
VO
Gelijke kansen
1
1
Homoman
Groene energie
1
1
Harry (kindje)
1
2
Man noteert een klacht Andere man klaagt
0
1
De ene man noteert de klachten Man 1 VO (inf.ST) die de andere man heeft over Man 2 (klager) het ministerie van het Brussels hoofdstedelijk gewest. Koen Fillet geeft informatie aan de onbekende luisteraar. Koen Filet
1
2
Rookmelder en man
Man kiest de toon van zijn rookmelder.
1
2
Schoonmoeder en schoondochter
1
1
Vrouwelijke consument
1
2
Koppel (man en vrouw)
Schoondochter belt schoonmoeder om te laten weten dat ze haar frietolie wil verversen. VO en de vrouw geven informatie aan onbekende luisteraars. Vrouw zegt dat ze gelezen heeft dat er weer marsmannetjes in België zijn. De man vindt dat ze een nieuwe keuken moeten zetten. Vrouw vraagt of ze de slechte yoghurt nog mag eten.
Klachtendienst
Kom op tegen kanker Rookmelder
Valofrit
VLAM
Win for life 1
Win for life 2
1
2
Koppel (man en vrouw)
Man
VO Harry VO
Man (inf. ST) Rookmelder VO Schoondochter VO schoonmoeder
Vrouw VO
Man, vrouw VO Man, vrouw, VO
6) Media Taalgebruik Radiospots
Mono Dia VO Actanten
Rol actanten en relatie
situatie TT
ST Bart Raes VO
Belgacom 1
1
1
De Morgen De Standaard De Tijd D’M&S 1
1 2 1 1
0 0 0 1
D’M&S 2 Flair
1 1
1 3
Gazet van Antwerpen 1 Gazet van Antwerpen 2 Hebbes 1
1
0
Bart Raes en VO geven informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Macho De macho probeert meisjes te versieren. Homoseksuele soldaat Geeft orders aan de soldaten. Twee vriendinnen en een Twee vriendinnen zijn op reis Spanjaard in Barcelona en spreken tegen een Spanjaard. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars.
1
0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars.
VO
1
1
Macho
VO
Hebbes 2
1
2
Jobat
1
2
Bart Raes
Macho Soldaat Vriendin 1 Vriendin 2
Zegt aan onbekende luisteraars Macho waar je moet kijken om het perfecte huis te vinden. Macho en bewoonster van Zegt dat je een goed gekuist Macho een huis huis moet kopen en de vrouw Vrouw vindt dat ze vaak haar huis moet kuisen. Baas en werknemer Werknemer wil loonsverhoging, maar de baas wil het hem niet geven omdat
VO (inf ST) VO1,VO2 VO VO VO VO
VO
VO
Baas Werknemer (inf. ST)
hij toch geen tijd heeft om geld uit te geven. Het Nieuwsblad Humo Knack
1
0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars.
1 2
0 0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars.
Krant van WestVlaanderen Libelle
1
0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraar.
1
2
Krantenverkoper en vrouw
Plus magazine
2
0
Story Trends Vitaya
0 1 1
1 0 1
Vrouw zoekt een tijdschrift en de krantenverkoper raadt haar Libelle aan. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. Showbizz Bart geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Vrouw Vrouw vertelt hoe zij haar rimpels probeert te verminderen.
VO VO VO VO1 (inf.ST) VO2 (inf.ST) VO
Vrouw (klant)
Krantenverkoper VO
Vrouw
VO1 VO2 Showbizz Bart VO VO
7)Telecom Taalgebruik Radiospots
Mono Dia VO Actanten
Base 1
1
1
Base 2
1
1
Base 3
1
1
Rol actanten en relatie
situatie
Belgacom 6
1
1
Belgacom 7 Belgacom 8
2 1
0 1
De man is tevreden met zijn nieuw Base-abonnement. Man (consument) De man is tevreden met zijn nieuwe factuur. Man (consument) De man is tevreden met zijn nieuwe factuur. Twee buurmannen De ene buurman vertelt aan de andere dat hij digitale tv heeft. Vertaalster en onbekende Vertaalster belt naar de (Peter) technische dienst omdat haar internet niet werkt. Dokter en onbekende Dokter belt naar de technische (Peter) dienst omdat het internet niet werkt. Ondernemer en Ondernemer belt naar de onbekende (Chris = klantendienst van Belgacom vrouw) om een aangepast tarief te vragen. Man richt zich tot onbekende luisteraar. VO geeft informatie aan onbekende luisteraar. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. Man spreekt luisteraar aan.
Mobistar 1 Mobistar 2
1 1
0 0
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars.
Belgacom 2
1
2
Belgacom 3
1
2
Belgacom 4
1
2
Belgacom 5
1
2
Man (consument)
TT
ST
Man
VO
Man
VO
Man
VO
Buurman 1 en 2 Vertaalster
VO (inf. ST)
Dokter
VO Peter (inf.ST)
VO Peter (inf. ST)
Ondernemer (inf.ST) VO Chris Man
VO (inf. ST)
VO1
VO2 (inf. ST) Man VO VO VO
Pay&Go 1
1
2
Koppel (man en vrouw)
Pay&Go 2
1
2
Een man en een vriend
Proximus
2
1
Twee vriendinnen
De man belt naar zijn vrouw en spelt een sms. De man belt naar een vriend en spelt een sms. De ene vrouw vraagt raad over welke schoenen ze moet kopen. De andere vriendin zegt enkel euhm. Vertelt over Business Fibernet.
Telenet 1
1
1
Specialiste in het ziekenhuis
Telenet 2
1
1
Elektricien
Vertelt over Business Fibernet
1
2
Sneeuwwitje en een dwerg
De dwerg vertelt aan sneeuwwitje dat hij gaat verhuizen omdat hij een huisje heeft gevonden op het internet. Eva vertelt dat ze weg gaat, want ze heeft iemand anders leren kennen via een datingsite.
Telenet 3
Telenet 4
1
2
Adam en Eva
Man Man vriend Vrouw
Vrouw VO VO VO (inf. ST)
Specialiste (inf. ST) VO Elektricien (Inf. ST) VO Sneeuwwitje Dwerg
VO
Adam Eva
VO
8) Woning Taalgebruik Radiospots Auping Beka
Mono Dia VO Actanten
1 1
0 2
Rol actanten en relatie
VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Koppel (man en vrouw) Vrouw wil niet opstaan omdat ze een ander bed wil: een Bekabed. Auteur en uitgever Uitgever is niet tevreden met het korte werk van de auteur. Koppel (man en vrouw) De man vraagt of de vrouw mee naar de zonsverduistering wil kijken. Opa en kleinzoon Opa krijgt een rondleiding in het nieuwe huis van zijn kleinzoon. Twee mannelijke De ene vertelt aan de andere collega’s dat hij aan het repeteren is met zijn Europese collega’s. Twee mannen: een De ene man vraagt aan de transporteur van Elia en transporteur wat hij precies aan een man die hem het doen is. observeert. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars. Moeder, dochtertje en De kinderen beoordelen de zoontje kookkunsten van de moeder.
Belisol
1
2
Bostore
1
2
Daikin
0
2
Elia 1
1
2
Elia 2
1
2
2 1
0 3
Immoweb 1
1
2
Koppel (man en vrouw)
Immoweb 2
1
2
Baas en secretaresse
Era Franssen keukens
situatie
Man ziet dat de vrouw mailtjes krijgt en vraagt van wie het is. Baas heeft net alle gegevens van een klant verzameld en de
TT
ST VO
Man vrouw auteur Man
VO Uitgever VO Vrouw VO
Opa Kleinzoon
Man
moeder
man
Collega 1 +2(inf. St) VO Transporteur (inf. ST) VO VO1, VO2 Dochtertje Zoon VO Vrouw (inf.ST) VO Baas (inf. ST) Secretaresse
Krefel 1
1
2
Krefel 2
1
2
1 2
0 2
1 2
0 0
secretaresse heeft alles al op immoweb gezet. Koppel (man en vrouw) De vrouw zegt dat ze hun droomkeuken gezien heeft bij Krefel. Koppel (man en vrouw) De man zegt dat hij hun droomkeuken gezien heeft bij Krefel. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Priester en man (Erik) Priester vraagt of Erik wil trouwen met Sandra. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. VO’s geven informatie aan onbekende luisteraars.
1
2
Koppel (man en vrouw)
1
2
1 2
0 2
Informazout Lampiris
Luminus Marchetta Antwerpen Nuon
Reynaers
Revan Flooring Shell
De man vraagt of zijn vrouw niet drie maanden gratis stroom wil als cadeau. Twee vriendinnen De ene vriendin staat te wachten op haar nieuwe ramen en deuren en de andere vraagt op wie/wat ze wacht. VO geeft informatie aan onbekende luisteraars. Koppel (Suzy en Gaston) VO presenteert situatie van Suzy en Gaston aan de onbekende luisteraar. Ze leven zonder verwarming. Suzy en Gaston reageren op VO.
Man Vrouw Man Vrouw
Priester Erik
(inf. ST) VO VO
VO
VO (inf. ST) VO1, VO2 VO (inf. ST) VO1,VO2
Man Vrouw
VO
Vriendin 1 Vriendin 2
VO
VO Suzy Gaston VO1,VO2
Bijlage 4: Luistercijfers radio 2011
persbericht 16 februari 2012
CIM-radio: Studio Brussel stijgt door tot 12,5 procent VRT-radioaanbod bereikt dagelijks 2,9 miljoen luisteraars Vandaag heeft het CIM de nieuwe luistercijfers voor de Vlaamse radiomarkt bekendgemaakt. De meetperiode bij deze nieuwe ‘golf’ liep van 27 augustus tot en met 24 december 2011. Het bereik van radio is tegenover de vorige meting een halve procent gestegen: 76,9 procent van de Vlamingen luistert dagelijks. De grote meerderheid van de Vlamingen blijft net als bij de vorige meting duidelijk tevreden over het brede en gevarieerde VRT-aanbod: dagelijks kiezen 60.000 luisteraars meer dan bij de vorige meting voor een van de netten van de openbare omroep. Marktaandeel *
Golf 1/2011 (08/01/11-09/04/11)
VRT globaal Radio 1 Radio 2 Klara MNM Studio Brussel Q-music JOE fm Nostalgie
62,1 % 8,7 % 30,6 % 2,6 % 8,0 % 11,8 % 15,7 % 6,3 % 4,8 %
Golf 2/2011 (04/04/11 – 26/06/11) 60,7 % 9,0 % 29,5 % 2,0 % 9,4 % 10,7 % 15,5 % 7,4 % 5,4 %
Golf 3/2011 (27/08/11 – 24/12/11) 60,7 % 8,7 % 27,9 % 2,2 % 9,0 % 12,5 % 14,0 % 6,6 % 6,6 %
* Het percentage beluisterde kwartieren van een net ten opzichte van het totaal aantal beluisterde kwartieren radio. Studio Brussel is de grootste stijger in deze nieuwe meting. Het net wint 1,8 procentpunt en haalt zijn hoogste marktaandeel ooit. Het net bereikt ook dagelijks 60.000 luisteraars meer dan in de vorige meetperiode. Ook MNM wint in bereik. Radio 2 blijft veruit de grootste radiozender van Vlaanderen met dagelijks bijna 1,3 miljoen luisteraars, maar verliest wat marktaandeel. Radio 1 verliest 0,3 procent, Klara stijgt tot 2,2 procent. Els Van de Sijpe, manager radio bij de directie media: “We zijn erg blij met de nieuwe radioresultaten. Studio Brussel laat fantastisch mooie cijfers optekenen. Music for Life werd voor het eerst volledig in de meetperiode opgenomen, maar ook los daarvan rijdt Studio Brussel al een lange tijd een schitterend parcours. MNM consolideert boven de 9 procent en houdt dus een flink deel van de winst uit de vorige golf vast. Voor een instapradio is het bereik echter belangrijker. Het net wint er 32.000 – vooral jonge - luisteraars bij.
VRT in haar totaliteit bereikt nu dagelijks 2,9 miljoen Vlamingen. Het is fijn dat zoveel luisteraars elke dag opnieuw voor ons kiezen. Gemiddeld dagbereik in procent ** Radio 1 Radio 2 Klara MNM Studio Brussel VRT globaal Q-music JOE fm Nostalgie
Golf 1/2011 (08/01/11-09/04/11) 12,7 25,8 3,6 10,5 12,1 55,8 16,5 6,3 5,9
Golf 2/2011 (04/04/11 – 26/06/11) 12,6 24,2 2,7 10,3 11,3 53,0 16,2 6,7 6,0
Golf 3/2011 (27/08/11 – 24/12/11) 12,8 23,5 2,9 10,8 12,4 53,8 16,2 6,3 6,8
** Het totaal aantal verschillende luisteraars van een net op een gemiddelde dag ten opzichte van het totaal aantal Vlamingen.
Gemiddeld dagbereik (X 1000) *** Radio 1 Radio 2 Klara MNM Studio Brussel VRT globaal Q-music JOE fm Nostalgie
Golf 1/2011 (08/01/11-09/04/11) 679 1381 190 562 648 2983 885 335 318
Golf 2/2011 (04/04/11 – 26/06/11) 676 1293 147 550 606 2835 869 357 319
Golf 3/2011 (27/08/11 – 24/12/11) 686 1262 155 582 667 2895 872 337 366
*** Het totaal aantal verschillende luisteraars van een net op een gemiddelde dag in absolute aantallen.
Gemiddelde dagelijkse luisterduur **** Radio 1 Radio 2 Klara MNM Studio Brussel VRT globaal Q-music JOE fm Nostalgie
Golf 1/2011 (08/01/11-09/04/11) 147 253 155 163 208 237 203 213 173
Golf 2/2011 (04/04/11 – 26/06/11) 150 257 154 192 200 241 201 233 190
Golf 3/2011 (27/08/11 – 24/12/11) 145 252 163 177 214 238 183 222 204
**** Het aantal minuten dat de luisteraar van een net op een gemiddelde dag naar dat net luistert.
Bron: CIM Radio – VRT studiedienst
