TA A L B I J L A G E
3
De woordenlijst
2
DE STANDAARD WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
403 woorden waar In de bijlage van gisteren concentreerden we ons op grammaticale regels. Vandaag gaat het om woordkeuze. Welke woorden en uitdrukkingen behoren tot de standaardtaal? U krijgt van ons een alfabetische lijst. Elk van die woorden zou bij u een belletje moeten doen rinkelen. U weet dan dat er ‘iets is’ met dat woord. Met de vorm, aan gevoelig/allergisch zijn voor iets verkopen voor/tegen een hoge prijs aanduiden iemand aanwijzen/aanstellen voor een functie (wel: iets aanduiden op een kaart, iets aanduiden met een woord) aanklagen de houding van iemand aan de kaak stellen (wel: iemand aanklagen bij het gerecht) abstractie maken iets buiten beschouwing laten afkomen je moet eens langskomen de man kwam woedend op ons aan daarmee moet je niet bij me aankomen kom maar op! aflassen afgelasten de Voetbalbond gelastte de wedstrijden af afstand ze werden op een afstand gehouden ter plaatse afstappen het parket kwam ter plaatse de politie heeft ter plaatse een onderzoek ingesteld de onderzoekrechter begaf zich naar de woonplaats van de verdachte akkoord zijn met ik ga akkoord met je voorwaarden ik ben het eens met haar daar kan ik me akkoord mee verklaren (wel: is iedereen akkoord?)
DE STANDAARD
3
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
iets mee is de combinatie met een voorzetsel of werkwoord, of met de betekenis. Per woord krijgt u telkens een beter alternatief aangereikt, al dan niet in een voorbeeldzin, of vindt u het woord in een context geplaatst waarin het wel kan worden gebruikt. U kunt ook terecht op de website www.taaladvies.net voor gratis taalhulp. met algemeenheid van stemmen eenparig eensgezind met eenparigheid van stemmen met algemene stemmen antibiotica antibiotica zijn krachtige geneesmiddelen (niet: antibiotica is een krachtig geneesmiddel) allusie maken op zinspelen op arbeidsonbekwaam / werkonbekwaam ze is arbeidsongeschikt verklaard ze kan veertien dagen niet werken (onbekwaam zijn: niet over de nodige talenten beschikken)
beheerraad raad van bestuur (voor bedrijven en vzw’s) het dagelijks bestuur is in handen van bestuurders hij behoort tot een van... hij behoort tot de belangrijkste schilders hij is een van de belangrijkste schilders bekomen inlichtingen verwerven een premie verkrijgen geld ontvangen een vergunning krijgen (wel: dat is me niet goed bekomen; ik moet eerst even bekomen) belastingbrief aanslagbiljet aangifteformulier
asterix een sterretje heet soms asterisk
benadeligen, bevoordeligen benadelen, bevoordelen
(auto)controle, automobielinspectie (auto)keuring
beneden alles zijn reactie was beneden alle peil
autotaks autobelasting bankbriefje bankbiljet bedeling de uitreiking van voedselpakketten de distributie van goederen de bezorging van kranten (wel: de rechtsbedeling) bedrijfslasten bedrijfskosten begoed een gegoede familie een bemiddelde familie behartenswaardig een behartigenswaardige raad
bereide schotel een kant-en-klare schotel een kant-en-klare maaltijd beroep mogen we een beroep doen op uw ervaring? u kunt beschikken u kunt gaan beseffen ik besefte dat ik verloren gelopen was ik realiseerde me dat ik verloren gelopen was (niet: ik besefte me) een beslissing treffen hij neemt een beslissing (wel: hij treft maatregelen, hij neemt maatregelen)
best iets doen je kunt daar het best de auto laten staan en de bus nemen (wel: daar kun je best lekker eten: het is goed mogelijk daar lekker te eten) bestaan de behandeling bestaat in een aangepast dieet (wel: het gedicht bestaat uit zes strofen) bestemmeling geadresseerde (soms: begunstigde) besttijd record beste tijd betoelagen de gemeente subsidieert de jeugdverenigingen de gemeente komt ze financieel tegemoet (wel: een studietoelage) betrachting het is mijn wens/verlangen ons bedrijf te doen groeien wat betreft wat de regeringsplannen betreft, zegt hij weinig goeds (niet: wat betreft de regeringsplannen – alleen als een lange uitdrukking volgt. Bijvoorbeeld: ‘wat betreft de uitbaggering van de Schelde tussen Antwerpen en de Nederlandse grens’) (ook niet: voor wat de regeringsplannen betreft) over de regeringsplannen zegt hij weinig goeds betwisten de wedstrijd wordt gespeeld op neutraal terrein (wel: ik betwist jouw ervaringen niet) bevoordeligen, benadeligen benadelen, bevoordelen
zich bevragen bij inlichtingen inwinnen/vragen bij (wel: 200 Vlamingen werden bevraagd) bewijslast de bewijslast ligt bij het Openbaar Ministerie het bewijs was indrukwekkend geen bezwaar hebben dat... er geen bezwaar tegen hebben dat... er geen bezwaar in zien iets te doen bijdragen het monument draagt bij tot de uitstraling van onze gemeente (= goed zijn voor iets) we dragen bij aan de financiering van het monument (= steunen) bijkomende vakantiedag een extra vakantiedag een aanvullende vakantiedag bijlage ik stuur u de tekst als bijlage hierbij stuur ik u de tekst bijtreden de fractie ging akkoord met de mening van de premier de fractie sloot zich bij de premier aan de fractie viel de premier bij de fractie beaamde de mening van de premier de fractie steunde de premier het bijzonderste het belangrijkste het voornaamste het/de hoofd- (hoofddoel, hoofdreden) bilan de balans is negatief voor de voorzitter
DE STANDAARD
4 twee dagen) binnenkoer je kunt de kantoren zien vanaf de in vier dagen tijd (niet: op) om de drie dagen (niet: alle drie binnenplaats dagen) een blauwtje oplopen danken / wijten een blauwtje lopen de winst danken we aan onze verkoopafdeling (= positief ) bouwpromotor het verlies is te wijten aan de daprojectontwikkelaar ling van de dollar (= negatief ) bouwtoelating data bouwvergunning de data worden bewaard (niet: de data wordt bewaard) brieventas zijn portefeuille werd gestolen (brieventas: de draagtas van een delegué de vakbondsafgevaardigde postbode) de vakbondsman buitenhuis denkpiste ze werkt buitenshuis (wel: een buitenhuis in Frank- dat is een interessant spoor dat is een interessant denkspoor rijk) dat is een interessante denkoefening bureel kom maar naar het kantoor depannage herstelling camion, camionette reparatie vrachtwagen, bestelwagen pechverhelping takelhulp classeur sleephulp opbergmap, ordner
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
(wel: de dienstdoende officier: een bezitter van effecten, een die op een gegeven ogenblik aan aandeelhouder het werk was) droogkuis stomerij dispatching het pak werd chemisch gereinigd verkeerscentrale
drukking de eigenaars voerden pressie uit op de verkoper het besluit werd genomen onder druk van de publieke opinie een pressiemiddel dollekoeienziekte een pressiegroep, belangengekkekoeienziekte groep, lobby (algemeen Belgisch-Nederlands: doodgeverfde de gedoodverfde winnaar haalde drukkingsgroep) het niet het dubbel het tekort liep op tot het dubbele doorgaan de vergadering vindt plaats in de dit document moet in tweevoud opgemaakt worden (niet: in dubvooravond het feest heeft plaats in het cul- bel) tuurcentrum (wel: gaat die vergadering door?) dubbelen hij moet zijn jaar overzitten ze is blijven zitten zich laten doorgaan hij gaf zich uit voor een buitendubbel gebruik landse graaf ik verkoop mijn tv omdat hij overtollig/overcompleet is doorheen door heel Frankrijk heen fietsen overlappingen moeten nog wordergelijk den weggewerkt coma door de stad lopen ik had een dergelijke ervaring door de jaren heen in coma liggen (geen lidwoord) (wel: er helemaal doorheen zit- duur kosten desgevallend dat is duur ten) compensatiekas u kunt dit eventueel bestellen dat kost veel fonds voor kinderbijslag u kunt dit zo nodig terugsturen doorwinterd hij is een doorgewinterde bedrie- het editoriaal competitiviteit het (politiek/redactioneel) comger (betekent: uitgeslapen) we moeten de concurrentie- deugd hebben hij beleefde deugd aan zijn vermentaar kracht vergroten drager van we moeten ons concurrentiever- jaardagsfeestje het feestje deed hem deugd een op drie mogen vergroten een bezitter van eretekens een houder, bezitter van diplo- een op de drie Nederlanders we moeten de concurrentieposidienstdoend komt graag in Vlaanderen tie verbeteren ma’s de waarnemend burgemeester concordaat het gerechtelijk akkoord werd aangevraagd (concordaat = overeenkomst tussen het Vaticaan en een regering) constatatie vaststelling constatering contacteren wil je contact opnemen met de verkoper? coöperant ontwikkelingswerker dagdagelijks dagelijks dagen / weken / maanden / jaar voor twee dagen (twee dagen geleden) over twee dagen (overmorgen) binnen twee dagen (morgen of overmorgen; niet: binnen de
doden eisen de aardbeving eiste vier mensenlevens er vielen vier doden in de stad
DE STANDAARD
5
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
eens dat toen hij eenmaal genezen was zodra hij genezen was eens en voor altijd voor eens en altijd
een fout maken zich vergissen verkeerd zitten de bal misslaan frigo, frigobox koelkast, koelbox
eensgezinswoning eengezinswoning
in functie van we geven hulp naargelang van de vraag een einde stellen hij maakte een einde aan de dis- we beslissen op basis van de informatie die we krijgen cussie alternatieven: afhankelijk van / eindmeet / eindstreep / meet uit het oogpunt van / met het oog je vertrekt aan de meet, je komt op / wegens / volgens / in verhouaan over de eindstreep (niet: ding tot / aan de hand van / bij / tijdens eindmeet) fysiek / fysisch ik kan het fysiek niet aan (= lichamelijk) een fysisch verschijnsel (= wat de eraan houden ik stel er prijs op jullie allemaal te natuur betreft) bedanken gans (de wereld / het oeuvre) ik wil jullie allemaal bedanken hij houdt vast aan zijn overtui- de hele wereld het volledige oeuvre ging hij stond erop het lint zelf door te gebeurlijk knippen (wel: ik hou me aan mijn woord) eventuele ongevallen mogelijke ongevallen eraan zijn voor de moeite gebied alle moeite is vergeefs geweest op het gebied van onderwijs en het was allemaal voor niets cultuur het was verloren moeite enggeestig bekrompen
extralegaal een buitenwettelijke term bovenwettelijke voordelen secundaire arbeidsvoorwaarden een aanvullende pensioenregeling bijkomende voordelen
gedelegeerde / gedeputeerde / afgevaardigde de gedelegeerd bestuurder (niet: afgevaardigd beheerder) de gedeputeerden van VlaamsBrabant de afgevaardigde van de klas de vakbondsafgevaardigde het Huis van Afgevaardigden
faling de onderneming heeft het faillisgedood worden sement aangevraagd het faillissement is uitgesproken hij kwam om bij een verkeersongeval de zaak is failliet gegaan hij vond de dood bij een verkeersongeval familiaal hij verloor het leven bij een vereen gezinshelpster de gezinsstructuren keersongeval een gezinsverzekering (wel: de gijzelaar werd gedood (wel: een familiale sfeer) voor de camera) feiten ontkennen de man ontkende de beschuldigingen de man sprak de beschuldigingen tegen de man hield vol dat hij onschuldig was (wel: je kunt de feiten niet ontkennen)
gegeerd een begeerde positie die reisbestemming is erg gewild dat strand is erg in trek
financiële bewerking financiële verrichting
gekend een bekende acteur de bezwaren/voordelen/oorzaken/gevolgen zijn bekend (wel: wij hebben hem goed gekend; de leerstof moet volgende week gekend zijn)
in fout zijn schuldig zijn schuld hebben
gekwetsten er vielen vier gewonden vier mensen raakten gewond
ik herhaal voor de tweede geleid bezoek ze kregen een rondleiding door keer ik zeg voor de tweede keer het parlementsgebouw ik herhaal gelijk (wie, wanneer, welke) iemand herinneren dat wie dan ook Joachim herinnert me eraan dat wanneer dan ook we een afspraak hebben welke dan ook eender wie herleiden eender wanneer de regering wil de werkloosheid eender welke tot de helft terugbrengen/reduceren/verminderen gelijkstaan / gelijkstellen ze wil de werkloosheid met de dat staat gelijk met moord je mag hem niet gelijkstellen met helft verminderen een moordenaar (niet: gelijkstel- het zicht is beperkt tot 50 meter (wel: breuken herleiden) len aan) hernemen de lessen worden hervat op 1 september de uitzending wordt herhaald gerechterlijk het stuk wordt opnieuw opgegerechtelijk akkoord gerechtelijk onderzoek voerd gerechtelijk vonnis we moeten het hele werk over(wel: rechterlijke macht, rechter- doen lijke uitspraak = van rechters) (wel: ‘Onzin!’ hernam hij = hij begint weer te spreken) gerust laten met rust laten hernieuwbaar uw abonnement is verlengbaar gesloten omslag in een gesloten envelop zich herpakken de moed hervatten gesyndiceerd de moed weer opnemen aangesloten bij de vakbond zich herstellen beter worden gevechtsport vechtsport het is aan iemand (wel: gevechtssterkte, gevechts- morgen ben ik aan de beurt uitrusting) hetzij voor gevolg hebben de minimumleeftijd, namelijk tot/als gevolg hebben zestien jaar (niet: hetzij zestien leiden tot jaar) (wel: hetzij dit, hetzij dat) laten geworden ik laat het u toesturen historiek ik bezorg het u de geschiedenis van het gebouw ik laat het toekomen de historische achtergrond van de actie goed om de wordingsgeschiedenis van de dat is goed om te weten vallei het verloop van de onderhandegoedgeplaatst lingen een goed geïnformeerde bron de juiste persoon om zich daar- hogervermeld over uit te spreken de bovengenoemde namen de bovenvermelde namen grootwarenhuis de namen hierboven warenhuis supermarkt hoofdbekommernis de voornaamste zorg het halen van de grootste zorg Leuven heeft gewonnen van Mechelen hoofding het briefhoofd nauw aan het hart dat ligt me na aan het hart hospitaal ziekenhuis heirkracht (een hospitaal is een militair het was overmacht ziekenhuis) geplogenheid gewoonte
DE STANDAARD
6 hospitalisatie, hospitaliseren een ziekenhuisopname hij wordt in het ziekenhuis opgenomen (wel in België: hospitalisatieverzekering) eraan houden ik stel er prijs op u te danken ik sta erop dat alles wordt betaald ik wil mijn standpunt graag verduidelijken (wel: ze houdt zich niet aan de afspraken) huisbewaarder conciërge ijsroom roomijs immobiliën vastgoed onroerend goed immobiliënmakelaar, immobiliënkantoor makelaar in vastgoed vastgoedkantoor woningbureau inbeschuldigingstelling iemand in staat van beschuldiging stellen (wel in België: de Kamer van Inbeschuldigingstelling) ingang / toegang / inkom voor de ingang van het station lag een dode man de toegang is gratis (entree) (niet: inkom) ingangsexamen, toegangsproef zij is niet geslaagd voor het toelatingsexamen ingesteldheid een negatieve instelling een negatieve houding een negatieve mentaliteit in het Brusselse in Brussel en omgeving in de omgeving van Brussel inkom betalen je hoeft geen toegangsgeld te betalen je hoeft geen entree te betalen inplanting de vestigingsplaats van een fabriek niet: de concertzaal wordt ingeplant in het stadscentrum maar: de concertzaal wordt gebouwd/neergezet in het standscentrum (wel: zijn haar is laag ingeplant)
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
inspannen een proces aanspannen
kerkvader de paus heeft Brazilië bezocht (kerkvader: benaming van theoinspanningen doen logen in de vroegchristelijke de overheid levert inspanningen kerk, zoals Chrysostomos, Hiëroom de allochtonen te integreren nymus en Gregorius de Grote) hij spant er zich voor in/doet moeite om Nederlands te leren kindergeld kinderbijslag instaan wij zorgen voor het vervoer kinderkribbe zij houden zich bezig met de crèche kassa kinderdagverblijf (wel: wij staan niet in voor de kinderopvang gevolgen) klasseren interimkantoor het gerecht seponeerde de zaak ze kreeg werk via het uitzendbu- de zaak werd in de doofpot gereau stopt de zaak werd als afgedaan beinterprofessioneel akkoord schouwd centraal akkoord de minister beschermt dit gebouw als monument in alle intimiteit (wel: hij klasseerde de documende begrafenis had plaats in beslo- ten in het archief ) ten kring dat klopt als een bus in vraag stellen dat klopt ze stelden zijn beleid ter discussie dat sluit als een bus wie trekt mijn verhaal in twijfel? (sommige mensen vinden de contaminatie aanvaardbaar) inwijkeling, inwijken immigrant koffie maken nieuwkomer koffie zetten immigreren kost (met het) inzicht de kosten van het project lopen te met de bedoeling om te doden hoog op met het voornemen om te doden de loonkosten moeten dalen we moeten de meerkosten nog irriteren berekenen iets irriteert me (wel: aan de kost komen, iets ik erger me eraan doen voor de kost, kost en inwo(niet: ik irriteer me eraan) ning/inwoon) ze studeert op kosten van haar een kaap overschrijden ouders (geen lidwoord) een kaap ronden het koste wat het wil een grens overschrijden/passe- het koste wat het kost ren (niet algemeen: kost wat kost) een mijlpaal bereiken dat kost duur kaderen in dat is duur dat past in de vernieuwing dat kost veel het strookt met zijn opvattingen kou hebben over rechtvaardigheid dat past bij/valt samen met de het koud hebben het koud krijgen feestelijkheden dat is in overeenstemming met de kuisen wet hij brengt dat in verband met de het huis schoonmaken de ruiten zemen emancipatiestrijd het thema wordt in een ruimere de vloer poetsen de zolder opruimen context geplaatst (wel: je taal kuisen; een gekuiste versie van het boek) de kalender bepalen het tijdschema bepalen kuisvrouw het tijdpad bepalen schoonmaakster de agenda bepalen poetsvrouw werkvrouw zijn kandidatuur stellen ze stelt zich kandidaat (wel: ze trekt haar kandidatuur weer in)
kwijtspelen kwijtraken tegen de lamp vliegen tegen de lamp lopen lanceerprijs introductieprijs landsverdediging de federale overheidsdienst Defensie (vroeger: ministerie van Landsverdediging) de minister van Defensie langs iemand om we hebben dat via de pers vernomen hij kreeg die benoeming door bemiddeling van een politicus leeggoed de lege flessen moet je terugbrengen ik betaal het statiegeld uit leiding onder leiding van (geen lidwoord) tegen het licht van deze plannen in het licht van deze plannen tegen de achtergrond van deze plannen (wel: iets tegen het licht houden = het onderzoeken) het lijkt alsof hij meegaat het lijkt erop dat hij meegaat het is alsof hij meegaat liniaal / lineair een liniaal om een rechte lijn te trekken een lineaire verhoging loonkost de loonkosten (ook: de productiekosten, de dokterskosten...) lopende meter strekkende meter dat maakt niets! dat geeft niets! drie maand geleden drie maanden geleden (wel: drie uur geleden, drie kwartier geleden, drie jaar geleden, drie en een halve maand geleden) materniteit, moederhuis kraaminrichting matrak wapenstok mazoet, mazout stookolie
DE STANDAARD
7
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
(wel: toestemming geven, verlenen, krijgen = zonder lidwoord) mogelijks mogelijk is hij verhinderd misschien is hij verhinderd met mondjesmaat de vakbonden kregen mondjesmaat uitleg
maar
mond-aan-mondreclame er is veel mond-tot-mondreclame geweest er is veel mondreclame geweest mond-aan-mondbeademing we hebben mond-op-mondbeademing toegepast we hebben mondbeademing toegepast mutualiteit ziekenfonds naar/van voor, naar/van achter de leraar riep zijn eigen zoon naar voren het slachtoffer werd van achter/ van achteren overvallen nadarafsluiting het dranghek - meervoud: de dranghekken (niet: dranghekkens)
medewerking midden de mensen met medewerking van (geen lid- te midden van de mensen woord) (wel: midden jaren zestig) media de media hebben daarover bericht de pers heeft daarover bericht (niet: de media heeft daarover bericht) meerkost de meerkosten de extra kosten
in die middens in dat milieu in die kringen in die omgeving niet het minst / niet in het minst we waren tevreden, niet het minst omdat het zo goedkoop was (= vooral) we waren niet in het minst tevreden (= helemaal niet)
mits betaling mits je betaalt tegen betaling als je betaalt (mits wordt gevolgd door een bijzin = met een vervoegd werkwoord of een deelwoord) moederhuis, materniteit kraaminrichting moest ik het geweten hebben als ik het geweten had als ik het wist
nauw aan het hart mijn tuin ligt me na aan het hart haar muziek ligt me het naast aan het hart navorming nascholing bijscholing nazicht controle neen aan...! Weg met de faciliteiten! Stop de massamoord!
klacht / een wetsvoorstel / de boeken neerleggen hoeveel moet ik u? de omwonenden dienen een volgens zijn mening klacht in hoeveel ben ik u schuldig? volgens hem de fractie dient een wetsvoorstel naar zijn mening misdaden tegen de mensheid hoeveel krijg je van mij? in misdaden tegen de menselijkhet mogelijk maken / in staat de distributeur heeft het faillisheid met zich brengen stellen / toelaten / toestem- sement aangevraagd een huwelijk brengt een hoop (wel: stukken ter griffie neerlegmen rompslomp (met zich) mee miserie ze laten geen vreemde studenten gen) in ellende leven toe metsen, metser als het weer het toelaat, gaan we nesten metselen, metselaar mistevreden in de nesten zitten zeilen ontevreden (‘toelaten’ betekent: niet belet- zich in de nesten werken micro misnoegd ten dat iets gebeurt. Dat is niet iemand uit de nesten helpen microfoon hetzelfde als ‘instemmen’) mistoestand ze stemden in met haar huwelijk niet in aantal zijn bij middel van wantoestand (niet: de toelating geven om iets onvoltallig zijn met een hijskraan misstand te doen) het quorum niet bereiken door middel van een hijskraan met behulp van een hijskraan
DE STANDAARD
8 niet... noch hij heeft hem geslagen noch geschopt hij heeft hem noch geslagen, noch geschopt (niet: hij heeft hem niet geslagen, noch geschopt)
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
ondenkbeeldig het is niet ondenkbaar dat ze nog komt het is niet denkbeeldig dat ze nog komt (beter:) ze kan nog altijd komen
onderlijnen dat onderstreept het belang van nieuwkuis ik heb de gordijnen naar de sto- een correcte spelling de leraar onderstreept de fouten merij gebracht ongrondwettelijk noemen / heten ze heet Hanne, maar we noemen ongrondwettig haar Pluisje onmeedogenloos (niet: ze noemt Hanne) onmeedogend meedogenloos noteer dat... vergeet niet dat... ontdubbelen let wel... de klas wordt gesplitst er wordt een tweede rijstrook (het) objectief zijn doel was de top te bereiken aangelegd er wordt een extra trein ingelegd (een objectief is een lens) obus granaat (= projectiel van een kanon)
de oorzaak was te wijten aan dat ongeval was te wijten aan de regen de oorzaak van dat ongeval was de regen
een occasie een koopje een tweedehandse auto/keuken- zich opdringen de sluiting wordt onvermijdelijk kast (wel: tegenstrijdige gevoelens dringen zich op) omhaling ze houden een collecte voor de opeisen missies alle arbeidskrachten werden opgevorderd (een brand) omschrijven (wel: de verantwoordelijkheid een overstroming indammen opeisen) de brand bedwingen de brand onder controle krijgen openen de procureur gelastte een onderomstaander zoek omstander de politie stelde een onderzoek in (wel: buitenstaander) we hebben een dossier aangelegd omwille van we blijven thuis wegens het open lucht ze werken in de openlucht slechte weer we blijven thuis omdat het regent vanwege de crisis moeten we per- zich doen/laten opmerken de aandacht trekken soneel ontslaan door de crisis moeten we perso- van zich doen spreken willen opvallen neel ontslaan (‘omwille van’ is Belgisch-Neder- zich in de belangstelling werken lands in de betekenis ‘ten gevolge (wel: ik doe opmerken dat het al van’; in algemeen Nederlands laat is) drukt het iets uit wat je nastreeft: omwille van de lieve vrede laat ik oppensioenstelling / opruststelling mijn buurman begaan) pensionering iemand gaat met pensioen omzeggens iemand is gepensioneerd zo goed als alle aanwezigen ze heeft alle proeven bijna/als zo optimaal mogelijk het ware perfect opgelost optimaal onafgezien van (nog beter:) zo goed mogelijk afgezien van ongeacht zijn opzeg krijgen los van opgezegd worden zijn opzegging krijgen
opzet de opzet van onze actie (= de bedoeling) het opzet is mislukt (= het voornemen, bijna altijd negatief ) ordewoord de stakingsleiders gaven richtlijnen aan hun eigen ordedienst de voorzitter vatte het programma in drie slogans samen
personaliteit de prominenten stonden op de eerste rij piket stakerspost pilootproject, pilootgemeente, pilootschool proefproject modelgemeente experimenteerschool
orgelpunt het hoogtepunt van de dag
ter plaatse afstappen het parket heeft plaatsopneming verricht ouderdom / leeftijd ik heb respect voor zijn ouder- (wel: afstappen van een plan dom, maar niet voor zijn ideeën ook: bij iemand afstappen op jouw leeftijd ging ik nog naar (= hem thuis bezoeken, bij hem intrekken) school plotsklaps over de baan de chef kon met iedereen over- plots eensklaps weg plotseling (sommige mensen vinden de overmaken / overhevelen het geld wordt overgemaakt/ contaminatie aanvaardbaar) overgeheveld naar Luxemburg het geld wordt overgemaakt aan plooien / vouwen een rok plooien de weduwe documenten worden doorge- zijn mond tot een pijnlijke trek plooien stuurd zich ergens naar plooien (niet: documenten overmaken) lakens vouwen een blad papier vouwen ik ben overtuigd dat... ik ben ervan overtuigd dat... polshoogte poolshoogte nemen overuren doen overuren maken praktijk iets in praktijk brengen (zonder paar / onpaar lidwoord) even / oneven iets aan de praktijk toetsen panikeren het prinsenpaar / vorstenhij raakt in paniek paar de prins en de prinses hij staat paraat het prinselijk paar hij staat klaar de koning en de koningin hij is paraat het vorstelijk paar paragraaf / alinea paragraaf = onderdeel van een privé / privaat / particulier dat is privé hoofdstuk; artikel van een wet alinea = geheel van zinnen in een privébezit een private weg prozatekst de particuliere sector de private sector paranoia hij is paranoïde (wel: hij lijdt aan paranoia) een proces inspannen een proces aanspannen tegen iepark mand het kind zat in het looprek, in de (wel: paarden inspannen) babybox proefstuk een parlementair (algemeen Belgisch-Nederlands) een parlementslid niet aan zijn proefstuk (toe) zijn een parlementariër al enige ervaring hebben al heel wat gepresteerd hebben penaliseren straffen punt aan de lijn bestraffen punt uit (figuurlijk) beboeten nieuwe alinea (letterlijk) nieuwe regel
DE STANDAARD
9
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
rechterlijk = wat betrekking heeft op de rechter de rechterlijke macht een rechterlijke beslissing gerechtelijk = wat betrekking heeft op het gerecht een gerechtelijke dwaling gerechtelijke geneeskunde
het onderzoek wees uit dat er fraude was gepleegd het resultaat van het onderzoek was dat er fraude was gepleegd
in staat stellen / toelaten / toestemmen / het mogelijk maken ze laten geen vreemde studenten toe als het weer het toelaat, gaan we rolstoelpatiënt het gemeentehuis is toegankelijk zeilen (‘toelaten’ betekent: niet beletvoor rolstoelgebruikers quasi ten dat iets gebeurt. Dat is niet quasi = schijnbaar, zogenaamd hetzelfde als ‘instemmen’) rondpunt rechtsomkeer quasi serieus ze stemden in met haar huwelijk we moesten rechtsomkeert ma- rotonde quasi-intellectueel (niet: de toelating geven om iets verkeersplein (niet: het was quasi opgelost, als ken te doen) bedoeld wordt: het was bijna op(wel: toestemming geven, verleruitenwasser reconversie gelost) nen, krijgen (zonder lidwoord!) glazenwasser herstructurering raadpleging stakingspiket rundsvlees refereren / verwijzen het spreekuur van de dokter de stakersposten bezetten de de spreker refereerde aan de cri- rundvlees spreekuur volgens afspraak kruispunten (wel: varkensvlees) sis die we hadden overwonnen de rechtbank verwees naar het randbemerking stappen zetten iets naar voor schuiven huishoudelijk reglement kanttekening hij deed stappen om het overleg iets naar voren schuiven vlot te krijgen zich in regel stellen recent / recentelijk hij ondernam stappen om me te een recente verklaring (‘recent’ is alle nodige formaliteiten vervul- iemand op secreet plaatsen iemand in volledige beperking ontslaan len een bijvoeglijke bepaling) dat heeft ze recentelijk nog ver- de belastingbetalers die met de stellen zich stellen klaard (‘recentelijk’ is een bij- fiscus in het reine willen komen iemand buiten toegang stellen ze moeten de toestand regulari- iemand in (eenzame) afzonde- de vraag rijst of deze besmetting woord; gewoner: onlangs) te vermijden was ring houden seren iemand beletten contact te heb- het is de vraag of deze besmetrechtelijk / rechterlijk / ting te vermijden was ben met de buitenwereld regenscherm gerechtelijk de vraag doet zich voor of deze rechtelijk = wat betrekking heeft paraplu besmetting te vermijden was sisser op het recht de vraag of deze besmetting te het resultaat van het onder- het is met een sisser afgelopen iets rechtelijk bezitten vermijden was dringt zich op zoek wees uit dat… een strafrechtelijke zaak slaan / slagen stellen slaan – sloeg – geslagen ergens een einde aan maken slaan met een stok hoe maakt je vrouw het? de bal misslaan ze hebben de bal misgeslagen zich steunen iemand ontslaan waarop steunt deze bewering? hij werd ontslagen (zonder ‘zich’) hij beroept zich op de woorden slagen – slaagde – geslaagd van de getuige slagen voor een examen je bent erin geslaagd stoffelijke schade materiële schade smaken naar nog dat smaakt naar meer studentin zij is studente geneeskunde snelheid (meervoud: studentes) hij reed met hoge snelheid hij reed met 100 kilometer per succes kennen uur zijn platen hebben/oogsten veel hij reed 100 kilometer per uur (niet: hij reed aan 100 kilometer succes hij boekte veel succes per uur) op punt stellen de machines worden ingesteld/ afgeregeld de plannen worden uitgewerkt we leggen de laatste hand aan de dossiers
synthetiseren solden samenvatten de koopjesdagen de koopjesperiode te / ten / ter de seizoenopruiming iets tegen weggeefprijzen verko- (deze uitdrukkingen zijn doorgaans verouderd!) pen te allen prijze iets ramsjen te allen tijde te berde brengen de spons vegen hij haalde de spons over het ver- te eigen bate te elfder ure leden te eniger tijd sportbestuurder, sportdirec- te gelde maken te gelegener tijd teur ploegleider
DE STANDAARD
10 te goeder trouw te grabbel gooien te gronde richten te kwader trouw te land en ter zee te lande te midden van te mijner beschikking te onzen laste te rade gaan te uwer beschikking te velde te woord staan te zijner verdediging tegelijkertijd ten aanhoren van ten aanschouwen van ten aanzien van ten achter ten antwoord ten bedrage van ten belope van ten dans vragen ten dele ten dienste van ten dode opgeschreven ten doel hebben ten einde ten eten vragen ten gehore brengen ten goede komen ten grave dragen ten gronde ten grondslag liggen ten gunste van ten huize van ten huwelijk vragen ten laste leggen ten nadele van ten noorden van ten offer brengen ten onrechte ten opzichte van ten overvloede ten prooi vallen ten spoedigste ten strijde trekken ten tijde van ten voeten uit ten volle ten voorbeeld ten voordele van ter andere zijde ter attentie van ter been ter beoordeling ter beschikking ter bezichtiging ter dood veroordelen
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
ter ere ter gelegenheid van ter grootte van ter hand nemen ter hoogte van ter inzage ter linkerzijde ter ore komen ter overweging ter sprake ter tafel komen ter verontschuldiging ter waarde van ter wereld komen ter wille van ter zake komen terdoodveroordeling terneergeslagen terzelfder tijd technieker technicus mecanicien monteur hersteller teken doen iemand een teken geven iemand een seintje geven iemand een wenk geven teleurgang teloorgang tempo in dat tempo halen we de bestemming vandaag niet meer bij dit tempo (niet: tegen dat tempo) ter plaatse afstappen het parket heeft plaatsopneming verricht (wel: afstappen van een plan ook: bij iemand afstappen = hem thuis bezoeken, bij hem intrekken) terug / weer we moeten terug naar het beginpunt (in omgekeerde richting) we gaan weer op reis (opnieuw) ze heeft het nog eens gezegd (niet terug - wel: iets terugzeggen = antwoorden) terugplooien hij trok zich terug om een betere verdediging te zoeken
uitstalraam hij is erg in zichzelf gekeerd je moet de rand omvouwen/om- winkelraam etalage slaan toekomen hij kwam te laat aan op zijn bestemming (wel: hij komt niet toe met zijn inkomen) toendertijd toentertijd
uittreden de regering treedt af (wel: een uitgetreden priester) universitair het bedrijf neemt vier academici in dienst (wel: een universitaire instelling)
toestemming je krijgt toestemming om te ver- uurregeling, uurrooster het/de lesrooster is veranderd trekken (geen lidwoord) wie kent de dienstregeling van de tot / tot en met stadsbussen? van 8 tot 12 uur het/de dienstrooster voor onze (onduidelijk:) van maandag tot afdeling moet aangevuld worden vrijdag (om misverstanden te vermij- uurwerk / horloge den:) van maandag tot en met het uurwerk van de torenklok vrijdag was stilgevallen ik draag geen horloge meer tot hier toe tot nu toe van zodra tot dusver zodra de beslissing bekend is, tot op heden wordt ze uitgevoerd trafiek variante het (lucht)verkeer dat is een variant op de vaderde wapenhandel, de drugshandel moord het drugstoerisme gevat worden door treffelijk de inspecteur krijgt het onderze heeft een fatsoenlijk/behoor- zoek in handen lijk inkomen de minister krijgt het dossier ter behandeling voorgelegd troepen de rechter moet alleen rekening de regering stuurt vijfhonderd houden met de feiten manschappen de bemiddelaar wordt betrokken vijfhonderd soldaten bij de verkoop (wel: de troepen terugtrekken) de commissie is gevraagd om advies uit te brengen tussenkomen de secretaris wilde niet tussen- verantwoording / verantbeide komen woordelijkheid het ziekenfonds draagt niet bij in hij moest verantwoording aflegde kosten gen over zijn woorden de overheid subsidieert dit niet hij is verantwoordelijk voor zijn (wel in rechtstaal: tussenkomen woorden in een geding) zijn verantwoordelijkheid nemen uitgeput ik neem de verantwoordelijkheid het boek is uitverkocht op mij (wel: ik was uitgeput)
Het groene boekje Het enige echte naslagwerk met de officiële spellingregels
-5 euro korting
19,95 euro i.p.v. 24,95 euro aanbod geldig tot 3 november 2010
Bestel nu op www.standaardshop.be
DE STANDAARD
11
WOENSDAG 27 OKTOBER 2010
wederrechterlijk wederrechtelijk
verderdoen / verdergaan / verderzetten ze gaan door met de afbraak ze zetten hun actie voort (wel: de verfransing is geleidelijk verder gegaan; zet je fiets een beetje verder)
wedersamenstelling reconstructie (van een ongeval, een misdrijf ) weer hervatten de lessen worden hervat (niet: de lessen worden weer hervat)
het verdiep de derde verdieping de derde etage de vergeethoek het raakt in het vergeetboek verkeerswisselaar verkeersknooppunt verminderingskaart kortingskaart vernoemen ik vermeld hier onze voorzitter ik noem hier onze voorzitter (wel: een kind vernoemen naar een bekend politicus)
voluntariaat vrijwilligerswerk (in de welzijnssector) volzet de zaal is uitverkocht het kampeerterrein is volledig bezet de parkeergarage is vol
verrechtvaardigen dat rechtvaardigt jouw vertrek voorafgaandelijk in voorafgaande gesprekken nog niet (wel: je moet voorafgaandelijk informatie inwinnen – ‘voorafverslechten gaandelijk’ is een bijwoord) zijn toestand is verslechterd hij is erg verzwakt voorbehouden u zit op een gereserveerde plaats iemand iets laten verstaan mij werd te verstaan gegeven dat (wel: wijzigingen voorbehouden; ik behoud me het recht voor om ik ongewenst was te weigeren) zich verwachten aan je mag veel tegenstand verwach- voorbijgestreefd dat is een achterhaalde/verouten derde opvatting ik verwachtte het ergste verwittigen ik waarschuw je! (niet: ik verwittig je! (wel: iemand verwittigen dat het tijd is)
voorbijsteken je mag die wagen niet inhalen we zijn hem voorbijgereden
voeten iets met (de) voeten treden
voortdoen je moet vooral doorwerken je moet zo doorgaan
voorkomen dat iets niet gebeurt ze moesten voorkomen dat het vijfdagenweek nog eens gebeurde de vijfdaagse werkweek (niet: voorkomen dat het niet nog eens gebeurde) viseren hij bekritiseerde de top van de de overheid wil voorkomen dat er nog ongevallen gebeuren partij hij nam de top van de partij op de de overheid zorgt ervoor dat er geen ongevallen meer gebeuren korrel ik voel me hierdoor niet aange- (niet: voorkomen dat er geen ongevallen meer gebeuren) sproken ik voel me niet aangevallen vooropzeg hij kreeg zijn opzegging vlammen hij ontving een ontslagaanzegin vlammen opgaan ging in de vlammen omkomen iets aan de vlammen prijsgeven hij werd opgezegd
voltapijt kamerbreed tapijt
voorzien het bezoek was gepland, geregeld om vier uur
weerhouden zijn voorstel werd niet in overweging genomen zijn kandidatuur kwam niet in aanmerking zijn vraag werd afgewezen hij was door andere bezigheden we voorzien in warme dranken (wel: we voorzien grote proble- verhinderd twee opmerkingen werden gemen = voorspellen) handhaafd zijn voorzorgsmaatregelen de commissie is ingegaan op uw verzoek nemen zijn voorzorgen nemen (voorzorgs)maatregelen nemen wegenwerken wegwerkzaamheden (zonder ‘zijn’) onderhoudswerkzaamheden onderhoudswerk vorstenpaar wegherstellingen de koning en de koningin herstellingswerk het vorstelijke paar (wel: baggerwerken, havenwerhet koningspaar ken - als het om grote werkzaamheden gaat) in vraag stellen ze stelden zijn beleid ter discuswegomleiding sie wie trekt mijn verhaal in twijfel? omleiding (van het verkeer) wegomlegging zich de vraag stellen de inspecteur vroeg zich af hoe werkaanbieding openstaande betrekking dat kwam de oppositie zet vraagtekens bij vacature de regeringsverklaring wetgevende verkiezingen parlementsverkiezingen waarmee, waarvan de auto waarmee we reden de wijzigende omstandigde mensen met wie we op reis heden waren de zich wijzigende omstandigheden waarschuwen / verwittigen de veranderende omstandigiemand ergens van verwittigen heden de brandweer waarschuwen zodra de fax aangekomen is, zal het winteruur ik je waarschuwen ik waarschuw je voor de gevolgen de wintertijd ik waarschuw je tegen deelname wisselagent effectenmakelaar een wandeling doen een wandeling maken zakencijfer omzet wat betreft wat de regeringsplannen betreft, zelfzeker zegt hij weinig goeds (niet: wat betreft de regerings- zelfverzekerd plannen – alleen als een lange uitdrukking volgt. Bijvoorbeeld: het zomeruur ‘wat betreft de uitbaggering van de zomertijd de Schelde tussen Antwerpen en zorgen de Nederlandse grens’) (ook niet: voor wat de regerings- medische zorg de zorgsector plannen betreft) over de regeringsplannen zegt palliatieve zorg intensive care (niet: hij weinig goeds intensieve zorgen)
AFLEVERING 3: OEFENINGEN Welke zin is correct? 1. a. De inkom is gratis. b. De toegang is gratis. 2. a. Ik heb het al gegeten, maar ik weet niet hoe het heet. b. Ik heb het al gegeten, maar ik weet niet hoe het noemt. 3. a. Het was een meedogenloze kampbewaker. b. Het was een onmeedogenloze kampbewaker. 4. a. Jullie moeten eens afkomen. b. Jullie moeten eens langskomen. 5. a. Dat is een van onze dagdagelijkse taken. b. Dat is een van onze dagelijkse taken. 6. a. Mijn auto kost mij te duur. b. Mijn auto is mij te duur. 7. a. De hogervermelde personen worden uitgenodigd voor de lunch. b. De bovenvermelde personen worden uitgenodigd voor de lunch. 8. a. We moeten het verjaardagsfeest aflassen. b. We moeten het verjaardagsfeest afgelasten. 9. a. De loonkosten moeten dalen. b. De loonkost moet dalen. 10. a. Volgens mijn mening gaat het regenen. b. Volgens mij gaat het regenen. 11. a. Ze zullen veel personeel moeten ontslaan. b. Ze zullen veel personeel moeten ontslagen. 12. a. We hadden ons aan veel erger verwacht. b. We hadden veel erger verwacht. 13. a. Hier kun je meer uitleg bekomen. b. Hier kun je meer uitleg krijgen. 14. a. We hebben een eensgezinswoning gekocht. b. We hebben een eengezinswoning gekocht. 15. a. Er vielen vier gewonden. b. Er vielen vier gekwetsten. 16. a. Ik heb kou. b. Ik heb het koud. 17. a. Dat de partij in de oppositie belandt, is niet ondenkbeeldig. b. Dat de partij in de oppositie belandt, is niet denkbeeldig. 18. a. We hebben de toelating gekregen om de school te verlaten. b. We hebben toestemming gekregen om de school te verlaten. 19. a. Ze woont op het tweede verdiep. b. Ze woont op de tweede verdieping. 20. a. Er zijn vacatures voor jonge journalisten. b. Er zijn werkaanbiedingen voor jonge journalisten. 21. a. Onafgezien van de ziekenhuiskosten, is er ook nog het ereloon van de arts. b. Afgezien van de ziekenhuiskosten, is er ook nog het ereloon van de arts. 22. a. Ik was niet het minst onder de indruk van zijn irritante maniertjes. b. Ik was niet in het minst onder de indruk van zijn irritante maniertjes.
COLOFON
23. a. Hij werd gedood bij een verkeersongeval. b. Hij verloor het leven bij een verkeersongeval. 24. a. Ze zwierf de hele nacht doorheen de stad. b. Ze zwierf de hele nacht door de stad. 25. a. De omstanders kregen last van de rook. b. De omstaanders kregen last van de rook. 26. a. Van de dokter moet ik één keer per week rundvlees eten. b. Van de dokter moet ik één keer per week rundsvlees eten. 27. a. Hij is van plan een proces in te spannen tegen de architect. b. Hij is van plan een proces aan te spannen tegen de architect. 28. a. Als onze klachten werden geklasseerd zonder gevolg. b. Al onze klachten werden in de doofpot gestopt. 29. a. Mogelijk is hij nog onderweg. b. Mogelijks is hij nog onderweg. 30. a. Veel vrouwen worden door hun dronken man geslaan. b. Veel vrouwen worden door hun dronken man geslagen. 31. a. Het vertrek is voorzien om drie uur. b. Het vertrek is gepland om drie uur. 32. a. Hij is erg zelfzeker. b. Hij is erg zelfverzekerd. 33. a. Ik wil niemand benadelen. b. Ik wil niemand benadeligen. 34. a. Ik stuur u de tekst als bijlage. b. Ik stuur u de tekst in bijlage. 35. a. Je moet het eens en voor altijd oplossen. b. Je moet het voor eens en altijd oplossen. 36. a. Ze zit zich de hele tijd te irriteren aan zijn platte grappen. b. Ze zit zich de hele tijd te ergeren aan zijn platte grappen. 37. a. Ook de media heeft haar verantwoordelijkheid. b. Ook de media hebben hun verantwoordelijkheid. 38. a. Hun reactie onderstreept het belang van een correcte informatie. b. Hun reactie onderlijnt het belang van een correcte informatie. 39. a. Het buurtcomité spant een proces in tegen de sluikstorter. b. Het buurtcomité spant een proces aan tegen de sluikstorter. 40. a. Ze reed tegen een te lage snelheid op de autosnelweg. b. Ze reed met een te lage snelheid op de autosnelweg. 41. a. Dat gebeurt omzeggens alle dagen. b. Dat gebeurt zo goed als alle dagen. 42. a. Je krijgt toestemming om vanavond naar de kermis te gaan.
b. Je krijgt de toestemming om vanavond naar de kermis te gaan. 43. a. Je kunt je kandidatuur stellen. b. Je kunt je kandidaat stellen. 44. a. Gelijk wie kan hier binnen om al je geld mee te nemen. b. Eender wie kan hier binnen om al je geld mee te nemen. 45. a. Een buitenhuis werkende vrouw. b. Een buitensluis werkende vrouw. 46. a. Ik doe beroep op jullie eerlijkheid. b. Ik doe een beroep op jullie eerlijkheid. 47. a. Eens dat het plukken begint, hebben we geen tijd meer. b. Zodra het plukken begint, hebben we geen tijd meer. 48. a. De lessen worden hervat op 1 september. b. De lessen worden hernomen op 1 september. 49. a. Het lijkt alsof het dag wordt. b. Het lijkt erop dat het dag wordt. 50. a. Antwerpen ligt ten noorden van Mechelen. b. Antwerpen ligt te noorden van Mechelen. 51. a. De aanvraag werd niet weerhouden, maar hij kan een nieuwe indienen. b. De aanvraag werd afgewezen, maar hij kan een nieuwe indienen. 52. a. Hij moet zijn jaar dubbelen. b. Hij moet zijn jaar overzitten. 53. a. Onze hoofdbekommernis is de veiligheid van de bezoekers. b. Onze voornaamste zorg is de veiligheid van de bezoekers. 54. a. De winst danken we aan extra inspanningen van onze verkopers. b. De winst wijten we aan extra inspanningen van onze verkopers. 55. a. Antibiotica zijn niet ongevaarlijk. b. Antibiotica is niet ongevaarlijk. 56. a. Je krijgt hier nooit een bouwtoelating voor. b. Je krijgt hier nooit een bouwvergunning voor. 57. a. De mensen van het secretariaat staan in voor de uitnodigingen. b. De mensen van het secretariaat zorgen voor de uitnodigingen. 58. a. Twee maand geleden was ik jarig. b. Twee maanden geleden was ik jarig. 59. a. Moest ik nog eens kunnen kiezen, dan zou ik geen bromfiets meer kopen. b. Als ik nog eens kon kiezen, dan zou ik geen bromfiets meer kopen. 60. a. Bij dat alles stel ik me de vraag of er nog idealisme is in de wereld. b. Bij dat alles vraag ik me af of er nog idealisme is in de wereld. - ONLINE De oplossing van deze oefeningen vindt u op www.standaard.be/taal
Hoofdredacteurs: Karel Verhoeven en Bart Sturtewagen. - Teksten: Ludo Permentier. - Illustraties: Zaza. - Vormgeving: Jan Goossens. Eindredactie: Astrid Houthuys.
