Systemische Familie-opstellingen (volgens Hellinger) en gezondheidszorg

S.J. Roozen [email protected]

>

Systemische Familie-opstellingen (volgens Hellinger) en gezondheidszorg Ziekte van een mens reflecteert ook het ‘energetisch afgietsel’ van het verleden van de familieziel. ‘Familie-opstelling’ geeft daarin inzicht

S.J. Roozen Inleiding

ervan plaatsvindt. Vaak is de herinnering aan het al

In dit artikel is het uitgangspunt dat ziekte en ge-

lang bestaande trauma zelf ‘vergeten’, verdrongen.

zondheid altijd en onlosmakelijk uitdrukking zijn

In het geval van oude familie-trauma’s, ook uit vori-

van de samenhang tussen psyche en stofwisseling.

ge generaties, heeft men er zelf totaal geen besef

Er is een continue interactie tussen beide.

van wat er zich heeft afgespeeld vroeger. Deze ver-

Ontsporing in deze samenhang komt tot uitdruk-

ankerde patronen uiten zich in ons gedrag. Door het

king in alle lagen van ons zijn. Ontsporing in ons

gedrag te beschouwen, zijn die oude reactiepatro-

contact met de omgeving kan daardoor ook leiden

nen vaak te zien en op te lossen. Eén van de me-

tot ziekten in ons lichaam.

thoden die hiertoe wordt gebruikt, is de methode

Psychisch emotionele trauma’s kunnen worden ver-

die recent meer bekend is geworden door B.

ankerd in het lichaam en zo leiden tot stress of

Hellinger (2002) onder de naam ‘Familie-opstel-

duurzame blokkaden, en uiteindelijk ontsporing

lingen’. Het volgende beschrijft het principe van de

veroorzaken in de stofwisseling. Dit blijkt ook het

familie-opstelling, en aan de hand van 2 casus hoe

geval te zijn wanneer deze traumatische beleving

deze methode kan worden gebruikt en welke resul-

werd doorgemaakt door familieleden, zelfs uit voor-

taten ze kan bieden.

361

gaande generaties. Door de verstoorde samenhang tussen beleving en omgeving en de daardoor ontre-

Familie-opstellingen

gelde interne processamenhang (stofwisseling en

In elke groep van personen bestaat een samen-

psyche) kan de energie, de voorwaarde voor leven,

hang; die is te zien in de vorm en samenhang van

niet langer stromen. Ziekte is dan vaak het gevolg.

de groep. Als één van de leden in de groep kan kie-

Hierbij speelt een stapelingseffect een rol. De

zen waar andere deelnemers van de groep komen

schokreactie op de eerste traumatische ervaring

te staan, wordt rondom die persoon zichtbaar wat

wordt in het lichaam ervaren en kan op één of

in die persoon leeft. De plaatsing in de groep wordt

meerdere plaatsen in het lichaam een indruk

daardoor een afspiegeling van de plaats die deze

maken. De angstreactie kan bijvoorbeeld leiden tot

persoon aan anderen geeft. In de methode van de

een verkramping, die in het lichaam wordt veran-

Systemische Familie-opstellingen nemen de deelne-

kerd. Bij ieder volgend trauma herinnert het li-

mers in de groep de plaats in (letterlijk en figuurlijk)

chaam zich dat reactiepatroon, reageert vanuit die

van de familieleden van één van de deelnemers.

eerdere ervaring, waardoor verdere verdieping

Een familie-opstelling wordt daarmee een naboot-

TIG jaargang 19 | nr. 6 | 2003

>

S.J. Roozen

Systemische Familie-opstellingen en gezondheidszorg

sing van een werkelijke familiesamenstelling. Ook

peutische behandeling was geprobeerd maar met

spanningen in de familiebeleving worden zo zicht-

weinig effect.

baar, inclusief de ‘verstrikking’ die in een familie in

De ouders worden uitgenodigd, zonder hun kind,

de loop der jaren kan ontstaan. Zulke situaties wor-

deel te nemen aan een tweedaagse workshop

den daardoor aanspreekbaar en oplosbaar. Deze

Systemische Familie-opstellingen om de balans te

verstrikking kan tijdens de ‘opstelling’ worden

herstellen. Het volgende beschrijft de ervaring tij-

opengebroken en kan op dat moment zelf wijzen in

dens die sessie.

de richting van een oplossing. Vaak gaat deze weg door de ervaren ‘pijn’ heen. Nieuwe perspectieven kunnen leiden tot nieuwe inzichten en bieden een kans op een begin van heling. Deze aanpak kan, naast andere methoden, inzicht geven in de samenhang van ziekte en psychische trauma’s. De samenhang in patronen is door diverse mensen bestudeerd; bekend is het werk van R. Sheldrake (2002) over Morfogenetische Velden. Hierin wordt Figuur casus 1 — stap 1

informatie overgedragen, ook binnen groepen van mensen. Vanuit deze visie verbinden morfogenetische velden de representanten in de groep met het

362

hoger bewustzijn van het familie-systeem van de

Stap 1:

groepsdeelnemer die via de familie-opstelling, de

In de opstelling worden drie representanten geko-

eigen beleving van de situatie thuis, vormgeeft. Aan

zen voor de vader, de moeder en het kind. De moe-

het einde van dit artikel kom ik hierop terug.

der kiest voor een opstelling van de representanten

Het blijkt dat in deze oefeningen de andere deelne-

op zo’n manier dat het kind tussen de ‘Vader’ en de

mers gevoelens kunnen ervaren die een bepalende

‘Moeder’ wordt geplaatst. Het ‘Kind’ wordt dicht bij

rol speelden in het samenspel van dat uitgebeelde

‘Moeder’ neergezet en kijkt haar recht in het gelaat.

gezin. Ook voor dit effect is het model van de mor-

‘Vader’ staat in haar opstelling op flinke afstand en

fogenetische velden (in Duitsland ook wel ‘das wis-

kijkt naar de rug van zijn ‘Zoon’. Het ‘Kind’ beneemt

sende Feld’ genoemd) behulpzaam. Vanuit die visie

het zicht van de ‘Moeder’ op de ‘Vader’. Deze op-

is dat de verbinding waardoor de representanten de

stelling had effect op de beleving van de represen-

herinnering van vastgelegde patronen in het fami-

tanten, die de rol van vader, moeder en kind ver-

lie-systeem ervaren. De volgende twee voorbeelden

tolkten. De ‘Moeder’ voelt zich langzaam boos wor-

zijn bedoeld om deze voorstelling van zaken te ver-

den, en balt haar vuisten. In de ‘Zoon’ komt grote

duidelijken.

onrust op zodra hij tussen ‘Vader’ en ‘Moeder’ geplaatst wordt, Ook voelt hij een hevige bewegings-

Casus 1

drang in hem opkomen zodat hij nauwelijks meer

—Jongen, 8 jaar oud, diagnose: ADHD

kan stilstaan maar hij komt niet van zijn plaats. Hij

Dit betrof een zeer moeilijk leerbare jongen, vaak

voelt hevige woede in zich opkomen en ‘wil er niets

onhandelbaar, vaak onbereikbaar, met extreme

mee te maken hebben’. De ‘Vader’ voelt zich rustig

woede-uitbarstingen en niet coöperatief. Hij was op

en beziet de situatie op afstand. De vraag rijst: van

ritaline ingesteld, maar dat bood weinig soelaas.

wie en van waar komt de boosheid? In deze situatie

Het weglaten van suiker en kleurstoffen gaf slechts

wijst alles wijst op ‘Moeder’.

kortstondige verbetering. Gedrags- en spelthera-


S.J. Roozen


>

Stap 4: ‘Vader’ wordt naast zijn ‘Zoon’ geplaatst en kijkt naar ‘Moeders vader’. Zodra ‘Moeder’ met haar ‘Vader’ geconfronteerd wordt barst zij in snikken uit. (Dit zijn dus nog steeds de reacties van de personen die de rol van de ouders en het kind in deze casus vertolken.) Figuur casus 1 — stap 2

Bij navraag blijkt de vader van moeder overleden te zijn toen moeder 3 jaar oud was. In een ritueel kan de moeder afscheid nemen van haar vader. Haar

Stap 2:

opgekropte woede kan ze daardoor zien als ver-

Het ‘Kind’ wordt naast ‘Moeder’ geplaatst en kan

drongen verdriet.

‘Vader’ zien. De ‘Zoon’ voelt zich terstond rustiger.

Zinnen als “ik heb je zo gemist” en “je was zo on-

De ‘Moeder’ ziet ‘Vader’ staan en voelt daarentegen

bereikbaar” werkten als een bevrijding. Zo kon ze

haar woede groeien. De ‘Vader’ ziet de woede van

haar vader een plaats in haar hart geven. Ze zegt:

zijn ‘Vrouw’ en zegt dat het lijkt alsof zij dwars door

“Ik voel de stilte in mij groeien.”

hem heen kijkt, naar iets wat achter hem staat.

De representant van de zoon voelde zich opgelucht en open.

Resultaat Na enkele maanden kwamen moeder en zoon terug op het spreekuur. Het kind bleek meer benaderbaar, was ook op school rustiger en meer bereid tot leren. In overleg met de voorschrijver werd de ritaline afgebouwd en vervangen door homeopathisch natrium muriatricum LM 18. Een half jaar later bleek Figuur casus 1 — stap 3

de verbetering goed door te zetten. Voor het kind betekende het weer beschikbaar zijn van beide ouders de mogelijkheid om het evenwicht in beleving

Stap 3:

van de vader en moeder (of, in andere termen: rech-

Achter ‘Vader’ wordt een representant opgesteld

ter en linker hersenhelft) te herstellen, door in gelij-

voor de ‘Vader van de Moeder’: ‘Moeder’ reageert

ke mate de kracht van vader en moeder aan te kun-

stampvoetend van woede.

nen spreken.

363

Deze casus vertolkt een meer algemeen principe: als ‘binnen’ de energie kan stromen, wordt het ‘buiten’ stil. Met andere woorden: als ‘binnen’ een persoon de energie geblokkeerd is, probeert die ‘buiten’ door chaos weer evenwicht te scheppen.

Casus 2 —Vrouw, 38 jaar, sinds 8 jaar ME De cliënte in deze casus zei letterlijk dat ze nog slechts 20 % van haar energie over had. Dit gevoel Figuur casus 1 — stap 4


>

S.J. Roozen


was ontstaan na het doormaken van de ziekte van

het een gangbaar begrip geworden dat wanneer ie-

Pfeiffer. Kort tevoren, vermoedelijk tijdens de incu-

mand gefixeerd op de grond blijft kijken, dit een

batiefase, had ze een vaccinatie tegen gele koorts

aanwijzing is dat men de dood of een of meerdere

gekregen. In de ingezette behandeling werd begon-

personen aanschouwt.)

nen door haar ter ontgifting gerichte homeopathi-

De representant van de vader voelt zich buitenge-

sche te geven met de nosode van Pfeiffer en de no-

sloten. De representant van moeder voelt een ijzige

sode van gele koorts; dit gaf tijdelijk verbetering,

koude tussen haar en haar ‘Dochter’.

wat suggereerde dat andere zaken meespeelden in haar casus. Een opvolgend hypoglykaemie-dieet gaf voortgaande verbetering, echter nog zeer beperkt. Tijdens het therapeutisch consult was gebleken dat ze alleen leeft, doordat ze geen relaties vasthoudt. Ze vertelde dat haar ouders waren gescheiden toe zij 8 jaar oud was. Met haar stiefvader had ze een intense band gehad; hij was onverwacht overleden, drie maanden voor bij haar de M. Pfeiffer uitbrak. Deze sociale anamnese was aanleiding tot het volgen van een familie-opstelling In haar familie-opstelling worden representanten gekozen voor de patiënte (‘Dochter’), voor haar Figuur casus 2 — stap 2

moeder en haar vader.

Stap 2: Voor ‘Dochter’ wordt een representant op de grond gelegd voor de overleden stiefvader. ‘Dochter’ ervaart daarop veel verdriet, zij voelt zich bij het zien van de dode verzwakken en heeft behoefte er naast

364

te gaan liggen. (Dat kan betekenen dat zij zich meer Figuur casus 2 — stap 1

één voelt met de doden dan met de levenden.) Zij gaat naast de ‘Stiefvader’ liggen, maar voelt zich niet rustiger worden. Door de zinnen “Over enige

Stap 1:

tijd kon ik bij je” en “Kijk vriendelijk toe als ik mijn

De patiënte stelt vanuit een innerlijk gebundelde

leven neem” geven haar de energie om op te staan.

houding de representanten gevoelsmatig op in de ruimte. ‘Moeder’ staat in een hoek en kan de ‘Dochter’ op de rug zien. Zij staat niet ver van ‘Moeder’. ‘Vader’ staat ver buiten het tafereel met het gezicht van ‘Moeder’ en ‘Dochter’ vandaan. ‘Dochter’ kijkt een andere richting uit, met de ogen strak gefixeerd op een punt vlak voor haar op de grond. (In de systemische familie-constellaties is Figuur casus 2 — stap 3


S.J. Roozen


Stap 3:

Stap 5:

‘Dochter’ wordt voor de ‘Moeder’ geplaatst; zij kij-

‘Dochter’ en ‘Vader’ voelen zich tot elkaar aange-

ken elkaar aan. De ‘Dochter’ voelt zich daarop zeer

trokken, maar er is angst om naar elkaar toe te

verzwakken en voelt zich erg neerslachtig. ‘Moeder’

gaan. Pas als ‘Moeder’ tegen ‘Vader’ zegt: “Jij was

voelt angst voor ‘Dochter’, ze voelt verwijten van

de eerste, de vader van onze dochter” kunnen

haar. ‘Dochter’ wordt gevraagd tegen haar moeder

‘Dochter’ en ‘Vader’ naar elkaar toe.

>

te zeggen: “Ik ben alleen maar je kind.” Het lukt ‘Dochter’ niet die zin uit te spreken. Het lukt ook ‘Moeder’ niet tegen haar ‘Dochter’ te zeggen: “Ik ben de Grote en jij bent de Kleine.”

Figuur casus 2 — stap 6


Stap 6: ‘Dochter’ tegenover ‘Vader’ zegt “Ik heb je zo gemist. Nu kan ik je zien als mijn vader.” ‘Vader’ reageert geëmotioneerd. Laat zijn tranen de vrije loop en sluit zijn ‘Dochter’ in zijn armen en zegt: “Nu ben je weer mijn kind.”

Stap 4: De ‘Dochter’ wordt naast ‘Moeder’ geplaatst, en ziet voor ’t eerst ‘Vader’ op de rug. ‘Moeder’ en ‘Dochter’ voelen zich daarop rustiger. ‘Dochter’ voelt zich nieuwsgierig en aangetrokken tot ‘Vader’, waarop

365

deze zich instinctief omdraait.


Stap 7: ‘Moeder’ staat naast ‘Vader’ en ‘Dochter’ tegenover hen beiden. Beiden spreken uit: “Wat tussen je vader en moeder is, hoort bij je vader en moeder. Jij bent onze dochter, van wie wij houden.” Figuur casus 2 — stap 5


>

S.J. Roozen


Vergelijking van de casus Deze twee voorbeelden tonen hoe de bezieling of ziel van een familie, of de ziel van een grotere organisatie, wordt overgedragen op representanten in een familie-opstelling. Deze personen hebben nagenoeg geen informatie hebben over de patiënFiguur casus 2 — stap 8

ten/cliënten. Ze weten nog minder over hun familie. Toch beleven zij gevoelens die herkenbaar zijn voor degenen die in dit familie-systeem leefde. Tevens

Stap 8:

wordt zichtbaar hoe de energetische informatie uit

‘Dochter’ wordt met de rug tegen ‘Vader’ en ‘Moe-

een opstelling de weg kan vinden naar de ziel van

der’ geplaatst en voelt zich kind. Zij voelt de kracht

een patiënt, zodanig dat een helende werking op

vanuit haar rug in zich terugkeren en kan zo de ge-

gang wordt gebracht. Het is duidelijk dat er een

miste vrouwelijke, maar vooral de gemiste manne-

vorm van informatie-overdracht meespeelt, die an-

lijke kracht in zich opnemen.

ders is dan die welke wij gewoonlijk kennen. Het is vooral te danken aan het wetenschappelijk werk van de Engelse onderzoeker Rupert Sheldrake dat meer en meer inzicht verkregen wordt in het bestaan van en de werking van morfogenetische velden. Tijdens familie-opstellingen zijn mogelijk deze energetische velden werkzaam. In de patiënt/cliënt ligt het ‘energetisch’ afgietsel besloten van wat zich in het familie-systeem heeft afgespeeld, en zich in het verleden in de familieziel heeft opgebouwd. Dit energieveld werkt in gelijke mate in op alle familieleden en heeft onmiskenbaar een bedoeling of een


bestemming. Om die reden wordt het ook wel geduid als het ‘wetende veld’.

366

De aanwezigheid van slechts één persoon uit de faStap 9:

milie is al toereikend om het hele familie-systeem,

‘Dochter’ staat naast ‘Vader’ en ‘Moeder’. Tegenover

compleet met al haar gevoelsbeleving, weer op te

haar wordt een representant voor de toekomst ge-

roepen in een familie-opstelling. Zijn of haar plaats

plaatst. ‘Dochter’ voelt zich krachtig en aangetrok-

binnen het grotere geheel van een familie is vol-

ken tot de toekomst.

doende om het soms vervlochten vlechtwerk van die familie zichtbaar te maken.

Resultaat

Voorwaarde voor het ‘zichtbaar’ worden is dat pati-

In een vervolgconsult na een half jaar meldt patiën-

ënt/cliënt authentiek is in de eigen gevoelsbeleving

te zich veel sterker te voelen. Haar energie is naar

(dit noemt men een ‘verzamelde toestand’ of een

eigen zeggen weer 70-80%. Zij heeft weer een baan

‘gebundelde houding’) en daardoor, en via lichame-

gevonden voor 50% en bouwt dat langzaam uit.

lijk contact, aan de representanten de mogelijkheid

Ook hier is een algemeen principe te herkennen:

biedt zich te verbinden met de personen uit de fa-

het nieuwe blad komt als het oude gevallen is.

milie die zij vertegenwoordigen. Ook deze represen-


S.J. Roozen


tanten hebben een gebundelde houding, een vorm

van stilte/leegte van binnen. In de praktijk blijkt dat de representanten na korte tijd de gevoelens en ge-

Hellinger, B. (2002) De wijsheid is voortdurend onderweg, Noorderlicht, Groningen

Hellinger, B. (2002) Stilte in het midden, voordrachten en verhalen, Het Noorderlicht,

dachten kunnen beleven die typerend zijn voor de-

Groningen

genen die zij representeren. Het is de taak van de begeleider van dit groepspro-

Mahr, A. (2002) Inclusiviteit is de sleutel,

ces om de representanten te bevragen of te leiden,

Iedereen hoort erbij. Opstellingen rond ziekte en

op een wijze waardoor de gronddynamieken van fa-

gezondheid. In: Hellinger, B., Weber, G., et al,

milie-verstrikkingen snel en duidelijk zichtbaar wor-

Leven, zoals het is, Het Noorderlicht, Groningen

den, zonder dat de ‘verzamelde houding’ van de

[Dit boek is een weerslag van de eerste conferentie systemisch werk in Nederland]

deelnemers wordt losgelaten. De familieziel verbindt vele generaties met elkaar.

familiebanden, Altamira Becht

het familie-systeem behoort, dus ook diegenen die

Rothschild, B. (2002) Der Körper erinnert sich. Die psychophysiologie des traumas und der trau-

len. Mensen die zijn overleden, of in het familie-

ma behandlung, Synthesis

systeem worden ontkend, moeten daardoor worden opgenomen in de uitgebeelde configuratie.

Hellinger, B. (i.s.w. Gunthard Weber en Hunter Beaumont) (2001) De verborgen dynamiek van

Daardoor ontstaat uitwisseling met een ieder die tot schijnbaar uitgesloten zijn of zich uitgesloten voe-

>

Beamont, H., Sheldrake R. (2000) Morphische Resonanz und Familienstellen, Zeitschrift Praxis

Literatuur

der Systemaustellungen, 2

Hellinger, B. (2002) De Maat van het Hart, Het Noorderlicht, Groningen

367


>

S.J. Roozen


Samenvatting Systemische Familie-opstellingen (volgens Hellinger) en gezondheidszorg Aan de hand van twee voorbeelden uit de praktijk

Familie-opstellingen volgens Hellinger kan die ver-

wordt getracht aan te tonen hoe de energetische

binding zichtbaar worden gemaakt. Zo kan inzicht

werking van morfogenetische velden informatie van

worden verkregen in het ontstaan van de ziekte als-

de voorgeschiedenis van een familie doorgeeft aan

mede in de behandelmogelijkheid van de sympto-

‘latere’ familieleden. Met behulp van Systemische

men.

Summary (Hellinger’s) Family Constellations and health care The energetic influence of morphogenetic fields

visible. This approach offers insights in possible

shows the relationship between the family history

causes of disease and possible solution for under-

and illness in later generations of that family. Bert

lying problems. Two case studies are presented to

Hellinger promoted a counselling practice, the

clarify the concept.

Family Constellations, which make this relationship

Key words Family Constellations

family soul

morphogenetic fields

proxy representation

therapy

Auteur

368

Na negentien jaar werkzaam te zijn geweest als

patiënten een voortdurende inspiratiebron en mede

huisarts, heeft Sake Roozen zich nu toegelegd op de

dankzij hen ben ik op het spoor gekomen van het

homeopathische geneeskunde, manuele genees-

systemisch werk volgens Bert Hellinger. Mijn echtge-

kunde en elektroacupunctuur. De laatste jaren heeft

note Marije Roozen-Tonnaer, met wie ik de opleiding

hij zich ook gespecialiseerd in de zogenaamde

bij het Hellinger-Instituut in Nederland heb gevolgd

Systemische Familie-opstellingen die in samenwer-

en met wie ik het werk samen doe, is als steeds de

king met Marije Roozen-Tonnaer als workshop gege-

stuwende en kritische motor.

ven worden. Zij baseren zich op de methode van Bert Hellinger. Voor velen roept een eerste contact met deze methode veel vragen op; hopelijk heeft het boven-

S.J. Roozen, arts

staande een en ander losgemaakt. Door vragen

adres

gaan deuren open voor een nog onverwachte toe-

St. Bavostraat 70

komst. In mijn consultatieve praktijk ervaar ik tel-

4831 CK Breda

kens weer de rijkdom van voeding die de verschil-

t +31 (0)76 561 27 07

lende alternatieve en reguliere geneeswijzen mij

f +31 (0)76 565 28 09

bieden. De collega’s in het veld zijn samen met de

e [email protected]


Systemische Familie-opstellingen (volgens Hellinger) en gezondheidszorg

Recommend Documents