STUREN OP KWALITEIT meer grip op ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied
STUREN OP KWALITEIT meer grip op ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied
Inhoudsopgave
1. Introductie......................................................................................................3 1.1 Magere ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied ...3 1.2 Gemeenten worstelen met uitvoering provinciaal beleidskader ...............3 1.3 Ondersteuning voor gemeentes...............................................................4 1.4 Werkwijze ................................................................................................5 2. Een verkenning van behoeften......................................................................6 2.1 Verkenning onder gemeenten..................................................................6 2.2 Verkenning onder particulieren ................................................................7 3. Mogelijkheden om te sturen op kwaliteit........................................................9 3.1 Indeling van adviesproducten en –diensten in 3 categorieën ..................9 3.2 Uitwerking adviesproducten en -diensten per categorie ........................11 3.2.1 Stimulering..........................................................................................12 3.2.2 Procesbegeleiding ..............................................................................18 3.2.3 Beleidsinstrumenten ...........................................................................20 3.3 Reactie op de producten en -diensten ...................................................24 4. Verspreiding en inbedding van de resultaten ..............................................26 4.1 Wat kunnen gemeenten doen?..............................................................26 4.2 Wat gebeurt er nog meer op het gebied van ruimtelijke kwaliteit?.........26 4.3 Communicatie over de resultaten ..........................................................27
2
1. Introductie
1.1 Magere ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied Er ontstaan regelmatig nieuwe woningen in het buitengebied. Dit komt onder andere door de trek van burgers naar het platteland, door het vervangen van boerderijen die niet meer voldoen aan de moderne eisen en door de mogelijkheden die de Rood voor rood regeling biedt. Deze nieuwbouwopgave in het buitengebied biedt kansen voor een kwaliteitsimpuls, waarmee e uitdrukking wordt gegeven aan de 21 eeuwse wens om landelijk te wonen. Wanneer deze woningen op een goede manier zijn verankerd in het landschap en tegelijkertijd een eigentijdse uitstraling hebben, voegen ze op een waardevolle manier een tijdslaag toe aan het landschap. Daar zjin prachtige voorbeelden van. Tegelijkertijd zien we dat nieuwbouw in het buitengebied lang niet altijd bijdraagt aan een kwaliteitsimpuls van de omgeving. Wij zien in het buitengebied, mede vanuit onze rol als welstandsadviseur en ervenconsulent, dat er veel gekozen wordt voor een standaard type woning uit een catalogus. Deze woningen zijn in het kleinschalige Twentse cultuurlandschap niet anders dan in de veengebieden van de Kop van Overijssel. Het type woning is daarbij onderhevig aan de mode (op dit moment zijn notariswoningen, boerderettes en Toscaanse villa’s in zwang) en is niet geïnspireerd op de karakteristieken van de plek en het landschap waar de woning zich bevindt. De woningen staan op plaatsen waar ze afbreuk doen aan het landschap of de relatie met het huidige erfensemble ontbreekt. De architectuur van de woningen heeft geen duidelijke relatie met de plek. Nieuwe beplanting is niet aanwezig of doet afbreuk aan de streekeigenheid. Vaak zijn de woningen erg rijk gedetailleerd. Een nieuwe woning zonder eenduidige hoofdvorm en met rijke detaillering kan zich moeilijk als bijgebouw voegen op een bestaand erf. Op alle niveau’s, op het niveau van de situering in het landschap, de aansluiting bij het erfensemble, de architectuur en de erfinrichting, laat de ruimtelijke kwaliteit vaak te wensen over. Er is onvoldoende afstemming tussen de nieuwe woning en de omgeving en tussen de nieuwe woning en de bestaande bebouwing. Ook van gemeenten ontvangen wij signalen dat er meer kwaliteit wenselijk is van nieuwe woningen in het buitengebied.
Notariswoning
Boerderette
1.2 Gemeenten worstelen met uitvoering provinciaal beleidskader Het is de ambitie van de Provincie Overijssel om te sturen op ruimtelijke kwaliteit. De provincie Overijssel biedt in de omgevingsvisie op hoofdlijnen houvast voor de gemeente wanneer het gaat om sturen op ruimtelijke kwaliteit. Volgens de omgevingsvisie moeten nieuwe ontwikkelingen verbonden worden met de gebiedskenmerken door de bestaande kwaliteiten te versterken en nieuwe kwaliteiten toe te voegen. Hierdoor worden de verschillen tussen de landschapstypes en de regio’s/streken benadrukt. De catalogus gebiedskenmerken, waarin per regio de kenmerken van het landschap zijn benoemd, biedt de gemeente houvast bij het bepalen van de huidige kwaliteiten. Daarnaast is in de omgevingsvisie de regeling ‘kwaliteitsimpuls groene omgeving’ opgenomen. Deze is opgesteld om onnodig ruimtebeslag op de groene omgeving tegen te gaan. Wanneer zorgvuldig ruimtegebruik niet mogelijk is en er toch beslag moet worden gelegd op de
3
groene omgeving is deze regeling van toepassing. De gemeente moet in dat geval aangeven welke sociaaleconomische en maatschappelijke belangen hier aan ten grondslag liggen. Bovendien moet worden aangetoond welke investeringen worden gedaan om het verlies aan ecologische en/of landschappelijke waarden te compenseren. Dit is om het gebied te beschermen. De gemeentes worstelen echter met het realiseren van nieuwe woningen met ruimtelijke kwaliteit. Het beleid van de provincie wordt nog niet of met moeite waargemaakt ten aanzien van de kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied. Het huidige beleidsinstrumentarium van de gemeentes biedt vaak nog onvoldoende sturingsmogelijkheden. De welstandsnota (waarin al dan niet de gebiedskenmerken op gemeentelijk niveau zijn uitgewerkt) biedt de gemeente sturing voor de architectuur van de nieuwe woningen en de plek op het erf. Deze sturing vindt echter laat in het proces plaats en bovendien kunnen welstandsnota’s niet sturen op de locatiekeuze in het landschap. Voor een optimaal resultaat is vroegtijdige sturing op ruimtelijke kwaliteit wenselijk.
1.3 Ondersteuning voor gemeentes Vanuit de wens om de kwaliteit van nieuwbouwwoningen in het landelijk gebied te vergroten heeft Het Oversticht de provincie Overijssel gevraagd een studie rondom dit thema te financieren. Doel van de studie is het in beeld brengen van mogelijke adviesproducten en –diensten die ondersteuning kunnen bieden aan gemeentes, particulieren en adviseurs bij het begeleiden en waarborgen van ruimtelijke kwaliteit bij nieuwe woningen in het buitengebied.
Een nieuwe woning met een eenvoudige hoofdvorm
Een nieuwe woning met een rieten dak dat verwijst naar de boerderijen in de omgeving
4
De nieuwe schuurwoning is ondergeschikt aan de bestaande boerderij
1.4 Werkwijze Het Oversticht heeft geïnventariseerd welke behoeften gemeenten hebben om, meer dan nu het geval is, te sturen op de ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied. Is het huidige beleidsinstrumentarium daarvoor toereikend of is er behoefte aan andere vormen van sturing? In twee bijeenkomsten en een aanvullende mailronde met een aantal Overijsselse gemeenten blijkt dat gemeenten meer grip willen krijgen op de kwaliteit van woningen in het buitengebied. De volgende gemeenten zijn hierbij betrokken: Tubbergen, Kampen, Ommen, Zwolle, Hof van Twente, Wierden, Enschede, Twenterand en Raalte. Het zijn stedelijke gemeentes, plattelandsgemeentes, ze liggen verspreid in Overijssel en een aantal maken deel uit van het Nationaal Landschap. Er is vooral behoefte aan het inspireren en bewustmaken van burgers, het versterken van samenwerking en communicatie binnen de gemeente over ruimtelijke kwaliteit en het aanvullen van bestaande beleidsinstrumenten. Samen met een aantal gemeenten heeft Het Oversticht deze ideeën nader uitgewerkt. Daarbij is ook rekening gehouden met de behoeften van particulieren, die voornemens zijn een nieuwe woning in het buitengebied te realiseren. Onder hen is verkend op welke wijze zij inspiratie opdoen en waar zij behoefte aan hebben. De ideeën zijn gebundeld tot een programma ‘ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied’. Dit programma is bedoeld als handreiking voor de Overijsselse gemeenten. Zij kunnen op basis hiervan zelf bepalen welke onderdelen uit het programma bruikbaar zijn in hun gemeente om meer grip op kwaliteit te krijgen.
5
2. Een verkenning van behoeften Verkend is op welke wijze gemeenten en particulieren ondersteund kunnen worden bij het realiseren van ‘in het landschap passende’ nieuwbouw in het buitengebied. Beide doelgroepen zijn gevraagd aan te geven welke adviesproducten en –diensten hiervoor toereikend kunnen zijn.
2.1 Verkenning onder gemeenten In een bijeenkomst met contactpersonen ruimtelijke ordening van de gemeenten Hof van Twente, Wierden, Twenterand, Raalte en Zwolle is de wijze van sturing op kwaliteit bij nieuwe woningen in het buitengebied besproken. De gemeenten herkennen de problematiek. Zij signaleren dat de meeste nieuwbouw in het buitengebied nauwelijks verankerd is in het landschap. De nieuwe woningen laten geen relatie zien met de kenmerken van de streek. Dat de ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied nog niet op het gewenste niveau is, komt volgens de gemeenten onder andere doordat: het instrumentarium onvoldoende compleet en scherp is: o Welstandsnota’s toetsen plannen in een vrij laat stadium, op een moment dat weinig meer aan het basisidee kan worden veranderd. Het gaat dan hoogstens om bijschaven en aanscherpen van een ontwerp. Zodra bij een aanvraag het bestemmingsplan gewijzigd moet worden, kan wel op kwaliteit gestuurd worden. De Rood voor Rood regeling biedt al meer mogelijkheden tot het sturen op ruimtelijke kwaliteit in een eerdere fase, maar nog niet voldoende. o Welstandsnota’s hebben vaak geen specifieke criteria per landschapstype of gebied. o Welstandsnota’s kunnen niet sturen op een rijke detaillering van de woning. de interne organisatie onvoldoende afgestemd is op het gezamenlijk sturen van ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen burgers onvoldoende gestimuleerd worden tijdens het ontwerpproces en onvoldoende bewust gemaakt worden van de kwaliteiten van de omgeving. De gemeenten geven verschillende mogelijkheden om het sturen op kwaliteit te verbeteren: 1) Inspirerende voorbeelden aanbieden aan particulieren in het begin van het proces: Op het moment dat de cliënt zich aan het oriënteren is zouden inspirerende voorbeelden aangereikt moeten worden. Ambtenaren merken dat veel bewoners zich veelal baseren op voorbeelden uit hun directe omgeving. Aandachtspunt hierbij is dat in een folder of op een website realistische en aansprekende alternatieve architectuur (qua budget en vormgeving) gepresenteerd wordt. Al te ‘extreme’ voorbeelden kunnen afschrikken en daardoor averechts werken, terwijl je de burger wil ‘verleiden tot kwaliteit’. 2) Aanscherpen of uitbreiden van de welstandsnota: In de gemeente Twenterand heeft men per gebied de waardevolle landschapskenmerken vastgelegd in een beeldkwaliteitsplan, dat aanvullend op de welstandsnota werkt. 3) Ruimtelijke kwaliteit beter in het bestemmingsplan opnemen: Bij de gemeente Zwolle is men bezig met een Nota Kwaliteit van het buitengebied dat als opmaat dient voor regelgeving in het bestemmingsplan. 4) Particulieren subsidie bieden: zoals bij het project Streekeigen Huis & Erf waar de burger een bijdrage kan krijgen bij verbetering van het eigen erf. Zo kom je de particulier tegemoet in plaats van alleen van hen bereidheid tot actie te vragen. 5) Draagvlak voor ruimtelijke kwaliteit binnen de hele afdeling RO vergroten: het belang van de thematiek moet ook in eigen gelederen breder gedragen worden. In Zwolle is er een integraal bouwplannenoverleg waar aandacht aan het thema kwaliteit wordt besteed. Wat betreft de punten 2) en 3) is er een spanningsveld tussen gebruikers en gemeentes. Hoeveel kan en wil een gemeente door middel van regelgeving vastleggen?. Teveel vrijheidsbeperking door middel van het aanscherpen van de regels wordt niet door iedereen wenselijk geacht. Er
6
dient naar een goede verhouding gezocht te worden tussen het aanscherpen en aanvullen van het beleidsinstrumentarium en het stimuleren en bewustmaken van particulieren. Sturen op ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied vraagt volgens de gemeenten zowel extern als intern om maatregelen.
2.2 Verkenning onder particulieren Voor de verkenning van behoeften onder particulieren hebben we gebruik gemaakt van de ervaringen van: - Welstandsadviseurs en de ervenconsulent. Zij hebben in hun dagelijkse werkzaamheden te maken met particulieren die advies vragen over hun bouwplan. Dagelijks zijn zij rechtstreeks in gesprek met particulieren, soms op het erf van de particulier. - Een drietal particulieren. Er zijn drie particulieren geïnterviewd die onlangs te maken hebben gehad met nieuw- of verbouw van hun woning in het buitengebied. - Gemeente ambtenaren. Via de verkenning van de behoeftes van gemeentes zijn de behoeftes van de particulieren indirect meegenomen. Alle groepen hebben we gevraagd: - waar halen particulieren hun inspiratie vandaan? - wie helpt hen daarbij en op welk moment in het proces? - waar loopt men tegenaan/ wat heeft men gemist? - Wat zou de gemeente (nog meer) kunnen betekenen? Waar halen particulieren hun inspiratie vandaan? • Uit catalogi met voorbeeldwoningen van aannemers • Door in de directe omgeving van de bouwkavel te gaan kijken naar (nieuwbouw)woningen. • In bladen als Landleven, Residence en door te googlelen Wie helpt hen daarbij en op welk moment? • Particulieren nemen meestal een aannemer in de arm, veelal uit de regio. Vaak worden zij pas ingeschakeld als het idee al is uitgewerkt door de particulier zelf. De aannemer hoeft het dan alleen nog maar het idee uit te tekenen. De aannemer kent vaak de regelgeving en helpt de particulieren bij het aanvragen van de benodigde vergunningen. • Er zijn maar weinig particulieren die een architect inschakelen. Vaak wordt dit gezien als te duur. Bovendien vraagt dit meer van de toekomstige bewoners; ze beginnen vanaf een leeg vel papier te brainstormen. Het kiezen uit bestaande afbeeldingen en deze aanpassen naar de eigen wensen, is voor veel particulieren een veel aantrekkelijker en duidelijker alternatief. Waar loopt men tegenaan/ wat heeft men gemist? • Particulieren die gebruik hebben gemaakt van inspiratieboeken (in dit geval het boek ‘transformatie en vernieuwing’) geven aan de voorbeelden weliswaar inspirerend, maar ook te extreem te vinden. Graag hadden zij naast de moderne voorbeelden meer traditionele voorbeelden gezien. • Particulieren zijn niet goed op de hoogte van de mogelijkheden binnen de gemeente om vooroverleg te voeren. Welstand wordt vaak gezien als een te nemen hobbel in een laat stadium en niet als een adviesorgaan die ook in een eerder stadium kan meedenken. • Het maximum aantal kuubs (750 m3) is vaak leidend voor de vorm van de woning. Om een zo groot mogelijke woning te kunnen realiseren, verandert het zadeldak in een schildkap, met dakkapellen. De motivatie is dan niet kwaliteit, maar ruimte.
7
Wat zou de gemeente (nog meer) kunnen betekenen? Stimuleren: • Particulieren financiële/economische voordelen geven. Bijvoorbeeld, particulier mag wel 900 m3 bouwen mits bouwen met identiteit. (particulier mag dan 150 m3 extra bouwen) Voorlichten/bewust maken (van karakteristieken landelijk gebied en procesgang): • In een vroegtijdig stadium lokale, aansprekende/realistische voorbeelden presenteren. Bij voorkeur voordat particulieren al ideeën/plannen hebben. Die voorbeelden dienen dan te gaan over de relatie tussen woningen en landschap. Mensen worden hierdoor aan het denken gezet, ver voordat ze ooit later in de toekomst misschien een nieuwe woning gaan bouwen. • Proces en stappen in het proces al vroegtijdig aan particulier duidelijk maken. Particulier op de hoogte stellen van bijvoorbeeld vooroverleg en van de voordelen ervan. (sommige particulieren dienen in 1x het plan in, zonder vooroverleg) • Op website gemeente meer info aanbieden over proces en over karakter buitengebied. Particulieren zoeken op de website van de gemeente naar ‘hoe moet ik het plan indienen’, op dat moment kun je meer informatie aanreiken • Het aanbieden van een bouwcoach/adviseur die particulieren begeleidt gedurende het hele ontwerpproces en kan sturen op ruimtelijke kwaliteit • Lokale/regionale adviseurs/aannemers voorlichten (eventueel in een folder) zodat zij deze informatie kunnen gebruiken in het overleg met opdrachtnemers: o Bewust maken van wat mag/kan (regels/beleid/vooroverleg/vloeiend proces) o Bewust maken van kwaliteiten van het landelijk gebied
8
3. Mogelijkheden om te sturen op kwaliteit Gemeenten hebben verschillende doelstellingen ten aanzien van kwaliteit van nieuwbouw in het buitengebied. Centraal staat daarbij de ambitie om ‘gebiedsgericht te ontwikkelen’ en daarmee de verscheidenheid aan landschappen te versterken. Deze ambitie sluit goed aan bij de Omgevingsvisie van de provincie Overijssel. Uitgangspunt hiervan is dat nieuwe woningen ruimtelijke kwaliteit toevoegen in het buitengebied. Door zorgvuldig en zuinig om te gaan met het ruimtegebruik in het landelijk gebied dient de bouwmogelijkheid zich te beperken tot plaatsen waar de nieuwe woning een kwaliteitsimpuls kan leveren aan het landschap. Daar waar deze kwaliteitsimpuls gerealiseerd kan worden, is het van belang de gebiedskenmerken uit de omgevingsvisie toe te passen. De nieuwe woning sluit dan aan bij de kenmerken van het landschap, de erven, het erfensemble en de architectuur. Hierdoor wordt de diversiteit van het agrarisch cultuurlandschap behouden en versterkt. Er zijn verschillende manieren denkbaar waarop gemeenten hun ambitie kunnen realiseren om meer te sturen op ruimtelijke kwaliteit in het landelijk gebied. In dit hoofdstuk worden de mogelijkheden op een rij gezet. Deze lijst komt voort uit de verkenningen naar behoeften onder gemeenten en particulieren. De lijst is weliswaar niet uitputtend, maar dient als handreiking voor gemeenten om zelf aan de slag te gaan met ruimtelijke kwaliteit. 3.1 Indeling van adviesproducten en –diensten in 3 categorieën Verschillende adviesproducten of diensten kunnen de gemeenten ondersteunen om ruimtelijke kwaliteit bij nieuwe woningen te waarborgen. De behoefte aan producten en diensten kan per gemeente verschillen, elke gemeente kan zelf beslissen welke zij wil inzetten. De verzameling van de onderstaande losse producten kan gezien worden als een gereedschapskist, waaruit de gemeente zelf die gereedschappen kan pakken waar zij behoefte aan heeft. We hebben de adviesproducten en diensten onderverdeeld in drie categorieën: 1) stimulering 2) procesbegeleiding 3) beleidsinstrumenten Het stimuleren van particulieren gebeurt veelal in een vroeg stadium. Adviesproducten en diensten in deze categorie betreffen bijvoorbeeld het aandragen van goede voorbeelden of het subsidiëren van goed opdrachtgeverschap. Het doel van stimuleren is de particulieren zoveel mogelijk zelf te laten nadenken over de kwaliteit die zij willen realiseren. In het proces zijn verschillende momenten denkbaar om de particulier te ondersteunen. Dit kan vanuit de gemeente zelf (bijvoorbeeld door het instellen van een bouwcoach), of door adviseurs van buiten aan te dragen (vergelijkbaar met de ervenconsulent). De beleidsinstrumenten (bestemmingsplan, welstandsnota) bieden mogelijkheden om ruimtelijke kwaliteit in regelgeving te verankeren. Hier gaat het bijvoorbeeld over uitbreiding van de welstandsnota of het opstellen van een nota ruimtelijke kwaliteit.
9
In het onderstaande schema zijn de processtappen benoemd die een particulier moet doorlopen om een nieuwe woning te realiseren. Het stimuleren van particulieren vindt plaats in het begin van het proces, bij de stappen ‘idee’, ‘informatie’ en ‘plan’. Het aanvullen en aanscherpen van beleidsinstrumenten betreffen de middelste stappen, ‘bestemmingsplan’, ‘vooroverleg’ en ‘welstand’. De procesbegeleiding omvat de stappen van ‘idee’ tot ‘bestemmingsplan’.
Processtappen De twee onderstaande schema’s laten zien wat de huidige sturing van de gemeente is en wat de gewenste sturing is door middel van de hoeveelheid invloed per stap. In de huidige situatie hebben gemeentes invloed op de kwaliteit via het gemeentelijk beleid en de handhaving. Ook is er enige invloed via de adviseur ‘de ervenconsulent’. Bij een aantal gemeentes wordt aan een initiatief van een particulier alleen goedkeuring verleend wanneer het advies van de ervenconsulent wordt opgevolgd.
Huidige sturing van de gemeente In de gewenste situatie vergroot de gemeente haar invloed op ruimtelijke kwaliteit door aan de voorkant meer te stimuleren, door procesbegeleiding te bieden aan particulieren en door bepaalde beleidsinstrumenten aan te scherpen.
Gewenste sturing van de gemeente
10
3.2 Uitwerking adviesproducten en -diensten per categorie Hieronder volgt een overzicht van alle adviesproducten en –diensten. Dit overzicht is het resultaat van de verkenning (bijeenkomsten en gesprekken) van de behoeften van gemeentes en particulieren. Het overzicht is bedoeld als inspiratie en kan aangevuld worden naar eigen inzicht. Gemeenten kunnen zelf bepalen welke onderdelen bruikbaar zijn in hun gemeente. product Stimuleren A. Inspiratieboek/brochure/website
doel
trekker
uitvoerder
B. inspiratietour
vergroten van het creatieve blikveld vergroten van het creatieve blikveld
gemeente en/of provincie gemeente en/of provincie
gemeente/provincie en externen gemeente/provincie en externen
C. subsidieregeling
stimuleren van goed particulier opdrachtgeverschap
gemeente gemeente/provincie en/of provincie en externen
D. prijsvraag onder architecten
E. kwaliteitsprijs Procesbegeleiding
F. intern draagvlak creëren G. inhoudelijke contactpersoon Beleidsinstrumenten H. uitbreiding van de welstandsnota I. nota/gids ruimtelijke kwaliteit buitengebied J. erfinrichtingsplan bij bouwaanvraag
voortbouwen op kenmerken van de streek gemeente belonen van aansprekende voorbeelden en stimuleren tot creativiteit gemeente het thema op de agenda zetten, verbeteren afstemming tussen beleidsvelden
gemeente
gemeente en externen
gemeente en externen
externen
inhoudelijk vroegtijdig kunnen sturen op kwaliteit gemeente
gemeente of externen
toetsingskader aanscherpen gemeente toetsen van initiatieven op hun effecten op de ruimtelijke kwaliteit gemeente erf en woning in samenhang ontwerpen en toetsen gemeente
gemeente en externen gemeente en externen gemeente en externen
Per adviesproduct en –dienst geven wij hierna een korte samenvatting (beschrijving, doel, product, enz). Wij doen tevens een suggestie voor de mogelijke trekker en uitvoerder. Hierover zijn geen uitspraken gedaan door de genoemde partijen.
11
3.2.1 Stimulering In de categorie stimulering onderscheiden we de volgende adviesproducten en diensten: A. inspiratieboek/ brochure/ website B. inspiratietour C. subsidieregeling goed opdrachtgeverschap D. prijsvraag onder architecten voor alternatieve cataloguswoningen E. uitreiken jaarlijkse kwaliteitsprijs
A. INSPIRATIEBOEK / BROCHURE / WEBSITE
(Bron: ‘Het lijkt op een boerderij’, gemeente Gemert-Bakel) Omschrijving
Het presenteren van aansprekende en realistische voorbeelden die ter inspiratie kunnen dienen bij het ontwerp voor een nieuwe woning in het buitengebied. Belangrijk is dat het product laagdrempelig is en aansluit bij de belevingswereld van burgers.
Doel
Vergroten van het creatieve blikveld
Voor wie?
Burgers, adviseurs (ervenconsulenten en welstand)
Product
Inspiratieboek: uitgebreid repertoire van voorbeelden verschillend in maat, schaal en stijl (belangrijk is het presenteren van een breed spectrum!), op provinciaal schaalniveau. Eventueel aan te vullen met interviews/artikelen. Brochure: presentatie van ‘goede’ voorbeelden op gemeentelijk schaalniveau. Een brochure is gemakkelijker op de balie te leggen of uit te delen tijdens het vooroverleg van de welstand. (eventueel stappenplan opnemen; welke stappen moet particulier doorlopen om ruimtelijke kwaliteit te kunnen creeren, bv inschakelen adviseur/architect, gebruik maken van vooroverleg, enz)
Website: digitale presentatie van voorbeelden uit de regio (provincie of gemeente). Makkelijk toegankelijk door een link toe te voegen op de site van
12
de gemeente en eenvoudig uit te breiden met nieuwe voorbeelden. Wie is trekker?
Gemeente en/of provincie (afhankelijk van de reikwijdte van het product), al dan niet met hulp van externen
Te nemen stappen
Voorbereiding → bepaling inhoud/structuur van de publicatie Inventarisering → aansprekende voorbeelden verzamelen en selecteren (veldwerk), beeldmateriaal vergaren (foto’s, evt. kaarten) - Uitvoering → teksten schrijven en redigeren - vormgeving & drukken → opmaak, conceptversie, feedback op concept, definitieve versie in vastgestelde oplage drukken - verspreiding & PR In het geval van een website vervalt het afdrukken. Een extra stap is het beheer/onderhoud van de website.
Kostenraming
Gebaseerd op het Inspiratieboek hergebruik industrieel erfgoed, Inspiratieboek Traditie en Vernieuwing en het Stallenboek (Het Oversticht in opdracht van
-
Provincie Overijssel) dat bestaat uit een uitgebreide beschrijving en reportage: circa €50.000,-
13
B. INSPIRATIETOUR Omschrijving
Gebruikmakend van het feit dat burgers zich veelal oriënteren op hun directe omgeving is het idee om nieuwe woningen in de gemeente (evt. regio) te bezichtigen die ter inspiratie kunnen dienen bij het ontwerp voor een nieuwe woning in het buitengebied en waar particulieren in eerste instantie misschien niet aan gedacht hadden.
Doel
Vergroten van het creatieve blikveld
Voor wie?
Burgers
Product
Geplastificeerde handzame routekaart met nummers van de te bezichtigen nieuwbouw woningen. Op de achterkant beschrijving van de ‘goede’ voorbeelden (waarom ruimtelijke kwaliteit) bv per landschapstype en korte uitleg doel van de route. Eventueel is deze route te downloaden op internet via de website van de gemeente.
Wie is trekker?
Gemeente en/of provincie (afhankelijk van de reikwijdte van het product), al dan niet met hulp van externen
Te nemen stappen
-
Kostenraming
Voorbereiding → bepaling format van de routekaart Inventarisering → aansprekende voorbeelden verzamelen en selecteren (veldwerk), beeldmateriaal vergaren (foto’s, kaart) Uitvoering → tekstjes schrijven en redigeren vormgeving & drukken → opmaak, conceptversie, feedback op concept, definitieve versie in vastgestelde oplage drukken verspreiding (of downloadbaar op website gemeente) & PR
€ 10.000,- a € 15.000,-
14
C. SUBSIDIEREGELING Omschrijving
De burger een tegemoetkoming bieden voor het inschakelen van een architect of adviseurs bij het ontwerp van een nieuwe woning in het buitengebied.
Doel
Stimuleren van goed particulier opdrachtgeverschap
Voor wie?
Burgers
Product
Subsidieregeling die geldt als aanjager van ruimtelijke kwaliteit. Geen structurele bijdrage, maar bv traject van maximaal 2 jaar.
Wie is trekker?
Gemeente en/of provincie, evt. in samenspraak met externen
Te nemen stappen
Kostenraming
-
Vaststellen subsidies (voor wat) Voorlichting → subsidieregeling onder de aandacht brengen Selecteren van adviseurs en/of architecten (de voorkeur geniet om per opgave een passend advies uit te brengen)
Ter vergelijking, een ervenconsulentadvies (landschapsarchitect) kost gemiddeld € 500,- a € 800,-. (dit is een advies op hoofdlijnen, zonder uitwerking)
15
D. PRIJSVRAAG ONDER ARCHITECTEN (toevoegen voorbeeld in Twente) Omschrijving
Architecten uitdagen om een prototype streekeigen huis te ontwerpen die laagdrempelig is voor burgers (bv door middel van aandragen van bouwstenen/streekeigen principes die op een eigentijdse manier toepasbaar zijn), zodat particulieren verleidt worden om iets anders dan een uniform ontwerp uit een standaard catalogus te kiezen die geen rekening houdt met gebiedskenmerken.
Doel
Voortbouwen op kenmerken van de streek
Voor wie?
Architecten, burgers
Product
Prijsvraag. afhankelijk van de input/resultaten kan overwogen worden om een brochure samen te stellen waar de aangedragen verschillende streekeigen woningen in worden opgenomen met de winnaar op de voorpagina (bijv.)
Wie is trekker?
Gemeente, eventueel met hulp van externen
Te nemen stappen
Fase 1 - Voorbereiding → randvoorwaarden prijsvraag vaststellen, jury samenstellen, architectenbureaus benaderen - Prijsvraag uitzetten - Inzendingen inventariseren → door onafhankelijk jury - PR Fase 2 Extra stappen bij het realiseren van een alternatieve catalogus (zie stappen inspiratieboek / brochure): -
Kostenraming
samenstellen brochure → bundeling van de aangedragen ideeën, beeldmateriaal verzamelen, teksten schrijven vormgeven & drukken
Fase 1: € 5.000 a € 10.000,Fase 2: €5.000,- a €10.000,-
16
E. KWALITEITSPRIJS Omschrijving
Een jaarlijkse architectuurprijs instellen voor de beste nieuwe woning(en) in het buitengebied ter inspiratie voor burgers
Doel
Belonen van mooie, aansprekende voorbeelden en stimuleren tot creativiteit
Voor wie?
Burgers
Product
Kwaliteitsprijs organiseren met tijdens de uitreiking aandacht voor het thema ruimtelijke kwaliteit (evt. gekoppeld aan lezing of activiteit/excursie. Voor vergroting van bekendheid kan aangesloten worden bij andere initiatieven bijv. de Dag van architectuur)
Wie is trekker?
Gemeente, eventueel met hulp van externen
Te nemen stappen
-
Kostenraming
voorbereiding → selectiecriteria vaststellen, prijs bepalen, jury samenstellen inventarisatie → veldbezoek met vakjury: selectie nominaties uit alle inzendingen organisatie → stemming regelen (bv door burgers), PR, uitreiking voorbereiden prijsuitreiking → koppelen aan andere activiteiten (eventueel)
€ 5.000,- a € 10.000,-
17
3.2.2 Procesbegeleiding In deze categorie onderscheiden we: F. intern draagvlak creëren G. inhoudelijk contactpersoon F. INTERN DRAAGVLAK CREEREN Omschrijving Intern draagvlak binnen de gehele gemeente (van bouwloket tot wethouder) voor (nieuwe woning met) ruimtelijke kwaliteit in het buitengebied. Dit kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld door een intern debat of een bustour langs goede en slechte voorbeelden (bijvoorbeeld per gebiedstype) van nieuwe woningen. Doel
Thema ‘ruimtelijke kwaliteit nieuwe woning’ op de agenda gemeente zetten. Verbeteren afstemming tussen beleidsvelden.
Voor wie?
Gemeenten (ambtenaren van verschillende afdelingen, college van B&W, raadsleden)
Product
Bustour langs goede en slechte voorbeelden Interne discussiebijeenkomst
Wie is trekker? Stappen
Kostenraming
Gemeente 1. 2. 3. 4.
uitzetten route en selectie van goede en slechte voorbeelden opstellen handouts met routekaart en toelichting voorbeelden organiseren bustour (bv 1 voor bestuurders, 1 voor ambtenaren) organiseren discussiemiddag (voor zowel bestuurders als ambtenaren?) €10.000 a €15.000 (afhankelijk van keuze)
18
G. INHOUDELIJK CONTACTPERSOON Omschrijving Particulieren begeleiden vanaf de intake/bouwloket tot en met de welstandstoets, d.m.v. het inzetten van een inhoudelijk contactpersoon. Deze persoon wordt ingezet als adviseur voor de initiatiefnemer en is het eerste aanspreekpunt voor de initiatiefnemer. De contactpersoon zorgt voor integrale afstemming binnen de gemeente en sluit de adviezen kort met een landschapsdeskundige en/of erfgoeddeskundige wanneer nodig. Doel
Vroegtijdig invloed uit kunnen oefenen op de ruimtelijke kwaliteit van de woning. Een inhoudelijk contactpersoon kan tijdens de ideefase veel meer invloed uitoefenen dan de welstandsarchitect bij de welstandstoets. Het bouwplan kan in één keer worden goedgekeurd door de welstandscommissie.
Voor wie? Product/Dienst
Gemeenten Inhoudelijke contactpersoon (bijvoorbeeld een architect).
Wie is trekker?
Gemeente
Stappen
1. uitzoeken of er vaste momenten mogelijk zijn in het proces (hoeveel momenten, wanneer in het proces) 2. eventueel opstellen van een module per aanvraag wanneer er vaste momenten mogelijk zijn (de module bestaat bijvoorbeeld uit 3 overleggen met particulier, supervisor en eventueel adviseur van particulier) Per module (aanvraag) tussen de 2000 en 2500 euro (inclusief ervenconsulentadvies). Wanneer geen module wenselijk/mogelijk is dan op basis van bestede uren.
Kostenraming
19
3.2.3 Beleidsinstrumenten In deze H. I. J.
categorie onderscheiden we: welstandsnota gids/ nota ruimtelijke kwaliteit verplicht beplantingsplan bij bouwaanvraag
H. UITBREIDING VAN DE WELSTANDSNOTA Omschrijving
De huidige welstandsnota’s uitbreiden met criteria voor nieuwe woningen in het buitengebied. (Sommige gemeenten hebben al zo’n uitbreiding bijvoorbeeld ten aanzien van stallenbouw). In deze aanvulling kan een gemeente per deelgebied bindende criteria opnemen over situering, massa en hoofdvorm, kleur- en materiaalgebruik, gevels en detaillering. Daarnaast kunnen aanbevelingen worden opgenomen ten aanzien van de inrichting van het erf.
Doel
Toetsingskader kwaliteit nieuwe woningen buitengebied aangescherpt
Voor wie?
Gemeente (en de ‘buurman’)
Product
Aanvulling welstandsnota
Wie is trekker?
Gemeente, al dan niet met hulp van externen
Stappen
Kostenindicatie
1. eventueel indeling van het buitengebied in deelgebieden (de meeste gemeenten maken dit onderscheid al in hun welstandsnota) 2. analyse van de bebouwing in het buitengebied per deelgebied (wat voor type bebouwing is kenmerkend per deelgebied, wat maakt de bebouwing kenmerkend: kleur, vorm, materiaalgebruik, etc?) 3. opstellen aanvullende criteria voor bebouwing per deelgebied Tussen de €10.000 – 12.000
20
I. NOTA/GIDS RUIMTELIJKE KWALITEIT BUITENGEBIED
(bron: ‘Buitenkans, gids voor het buitengebied’, gemeente Enschede. www.enschede.nl/gemeente/projecten/00001/0003) Omschrijving
Vastleggen van de landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden van het buitengebied in een gids of nota (in beeld en tekst). Deze gids dient als instrument om sturing te geven aan nieuwe ontwikkelingen (zoals nieuwe woningen). Op basis van de gids wordt nagegaan of nieuwe ontwikkelingen ook tot een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit leiden. Dit kan in een gesprek tussen gemeente en plannenmaker met de gids op tafel. In feite is de gids een uitwerking van de Omgevingsvisie op gemeentelijk niveau. De Gids/Nota RK kan fungeren als onderlegger voor het bestemmingsplan (in bestemmingsplan vindt de juridische verankering plaats).
Doel
Toetsen van ruimtelijke initiatieven op hun effecten op de ruimtelijke kwaliteit. (Bestemmingsplan biedt te weinig ruimte om antwoord te geven op actuele ontwikkelingen. De gids beoogt meer ruimte en kwalitatieve argumenten).
Voor wie?
Gemeenten gebruiken de gids om initiatieven te toetsen en te beoordelen. Plannenmakers gebruiken de gids om te beoordelen: heeft het plan kans van slagen/ wat moet er gebeuren om het plan kansrijk te maken?
Product
Document met heldere beschrijving van kwaliteiten van het buitengebied, de ontwikkelingsrichtingen en de wijze waarop de gemeente op deze ontwikkelingen wil inspelen.
Wie is trekker?
Gemeente
Voorbeelden
Gemeente Zwolle is momenteel bezig met het opstellen van een nota RK. Gemeente Enschede heeft in 2008 de Gids Buitenkans uitgebracht.
Stappen
1. onderscheiden van buitengebied in verschillende deelgebieden
21
2. per deelgebied aangeven wat de kenmerken zijn, welke ontwikkelingen er spelen, welke ambities de gemeente heeft, welke ontwikkelruimte er is 3. aangeven toetsingscriteria/ eisen voor ruimtelijke kwaliteit 4. opzetten procedure om initiatieven te toetsen/ gesprek aan te gaan met plannenmakers 5. planologische verankering van nota/ gids in bestemmingsplan 6. draagvlak en communicatie (gedurende het proces) Kostenraming
Globale schatting: tussen de €25.000 – 50.000
22
J. ERFINRICHTINGSPLAN BIJ BOUWAANVRAAG
(bron: ‘Beplantingshandreiking’, gemeente Tubbergen) Omschrijving In het bestemmingsplan opnemen dat er bij de bouw van een nieuwe woning een landschapsplan opgesteld dient te worden. Dit landschapsplan wordt dan tegelijkertijd met het bouwplan getoetst.
Doel
Eventueel kunnen initiatiefnemers op weg worden geholpen met een serie voorbeelden van erfinrichtingsplannen. In deze voorbeelden kan per landschapstype aangegeven worden hoe het omliggende erf ingericht kan worden. Erf en woning in samenhang ontwerpen en toetsen
Voor wie?
Gemeenten en burgers
Product
Aanpassing bestemmingsplan Eventueel toelichtende brochure
Wie is trekker?
Gemeente, al dan niet met hulp van externen
Voorbeelden
In het bestemmingsplan van de gemeente Tubbergen is de verplichting opgenomen om bij een bouwaanvraag voor tenminste 500 m3 tevens een beplantingsplan in te dienen. Het beplantingsplan omvat het gedeelte van het erf waar de uitbreiding is gepland. Wanneer de uitbreiding meer dan 2000 m³ bedraagt, omvat het beplantingsplan het gehele erf. Het beplantingsplan wordt beoordeeld door de Ervenconsulent van Het Oversticht. Die adviseert de gemeente of de bouwvergunning verleend kan worden.
Stappen
Fase 1 1. opstellen criteria voor verplichtstellen van erfinrichtingsplan (in welke gebieden, vanaf welk bouwvolume) 2. juridische verankering in bestemmingsplan Fase 2 3. toelichtende brochure met uitleg over maatregel en voorbeeld beplantingsplannen 4. verspreiding brochure en PR
Kostenraming
De kosten voor het opstellen van criteria en het samenstellen en verspreiden van een brochure zijn geraamd op €10.000 – 12.000.
23
3.3 Reactie op de producten en -diensten Hieronder de belangrijkste reacties van alle benaderde gemeenten over bovenstaande producten en –diensten. Stimuleren/bewustmaken van particulieren • Er zijn weinig goede voorbeelden in één gemeente. Het bieden van inspirerende voorbeelden en de inspiratietour per gemeente is daardoor niet mogelijk. Kan het inspiratieboek en de inspiratietour op een hoger schaalniveau worden uitgevoerd? • Een dik boek (inspiratieboek a la stallenboek) is voor particulieren minder toegankelijk dan een brochure. Een brochure is handzamer. • Een inspiratieboek of brochure dient volgens de gemeente Zwolle richtlijnen te bevatten hoe men tot de gewenste ruimtelijke kwaliteit komt. Niet alleen inhoudelijke voorbeelden toepassen maar ook het proces beschrijven. • De inspirerende voorbeelden kunnen niet alleen in een brochure gepresenteerd worden, maar ook worden toegevoegd aan de huidige welstandsnota waardoor ze toegankelijk worden en meer gebruikt gaan worden door gemeenteambtenaren, particulieren en adviseurs. Aanscherpen/aanvullen beleidsinstrumenten • Hoe kun je juridisch waarborgen dat er bij een bouwaanvraag een erfinrichtingsplan moet worden ingediend? Bovendien wordt het ambtelijk apparaat belast omdat zowat bij elke bouwaanvraag een beplantingsplan moet worden getoetst. • Uitbreiden welstandsnota: de meeste gemeente werken al wel met gebiedskenmerken per landschapstype, echter soms zijn de criteria per landschaptype nog hetzelfde • Gids ruimtelijke kwaliteit: in de Gids Buitenkansen van de gemeente Enschede staan niet alleen gebiedskenmerken maar ook hoe je bepaalt wat er extra nodig is qua landschappelijke inpassing om balans te creëren. Het sluit dus aan bij de kwaliteitsimpuls groene omgeving. • Het belangrijkste instrument is het pas geactualiseerde welstandsplan. Dit biedt een helder kader waaraan ontwerpen moeten voldoen. De gemeente Ommen steekt in op goed en vroegtijdig communiceren met de ontwerper en opdrachtgever door intensivering van het vooroverleg, mede i.v.m. de kortere beslistermijn in het kader van de WABO. In het vooroverleg kunnen de lijnen goed worden uitgezet. Van het vooroverleg ontvangt de burger een verslag. Hier heeft de gemeente goede ervaringen mee. Steeds vaker zien ze dat (goede) ontwerpers worden ingeschakeld. • Strengere wet- en regelgeving is in het kader van ‘de-regulering’ een verkeerd signaal volgens de gemeente Ommen. • Een erfinrichtingsplan is in de gemeente Tubbergen al verplicht bij bouwaanvragen. Mogelijk dat een nota/gids voor de ruimtelijke kwaliteit een praktische handreiking biedt. Overigens zal een dergelijke gids dan wel meer concrete handvatten moeten bieden dan een Landschapsontwikkelingsplan. • De gemeente Zwolle is bezig met het bestemmingsplan Langeholte. De gemeente is op zoek naar een integrale visie op ruimtelijke kwaliteit; hoe kunnen we de ruimtelijke kwaliteit borgen?, hoe brengen we een samenhang in de voor ons geschikte deelproducten uit de gereedschapskist? De gemeente is bezig een onderbouwing op te stellen voor het ontheffingsstelsel, hieraan dienen de initiatieven die niet binnen het bestemmingsplan vallen te worden getoetst. In het kader van een pilot wordt er een interactieve sessie met bewoners gepland om hun vragen af te stemmen op het gemeentelijke beleid. Hierdoor wordt het beleid afgestemd op de behoefte van de particulier.
24
Procesbegeleiding • De gemeente Enschede heeft een dienstencentrum voor het Buitengebied opgericht. Dit is een ruimte binnen het gemeentehuis waar initiatiefnemers aan informatie kunnen komen. De gemeenteambtenaren die via deze ruimte contact hebben met de particulier stemmen door middel van structurele overleggen op elkaar af. • Het gaat bij het draagvlak creëren binnen de gemeente vooral om de uitvoerders/vergunningverleners. (Houdt bij het creëren van draagvlak binnen de gemeente rekening met de vorming van een nieuwe raad na verkiezingen). • Laat de bustour (intern draagvlak creëren) aansluiten bij een andere activiteit of bij iets wat al speelt (bv n.a.v. invoering nieuw bestemmingsplan). Tuig het niet te groot op. • Procesbegeleiding/supervisor: wat te zwaar opgetuigd, is misschien met interne adviseur te doen • Subsidieregeling: er zou een structureel bedrag (vanuit kwaliteitsimpuls groene omgeving) voor woningen in het buitengebied gereserveerd moeten worden. • Vanuit de gedachtegang van dienstverlening van de gemeente Kampen dient het accent te moeten komen liggen bij procesbegeleiding. Burgers dienen te worden gefaciliteerd in het ontwikkelproces. Gelet op de omgevingsvisie en de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap IJsseldelta biedt het sturen in een zo vroeg mogelijk stadium van een initiatief/idee/schets de meeste kans op de ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied. Dus ‘voorkantsturing’ en het liefst op locatie (keukentafelgesprek). Om burger/initiatiefnemer mee te krijgen in het denk- en ontwikkelproces kan een subsidieregeling daarbij een stimulans zijn. • Procesbegeleiding is voor de gemeente Tubbergen niet interessant. De gemeente wil steeds meer aan de burger over laten. Het intensief begeleiden van initiatieven wordt tot een minimum beperkt. Dit is onder meer het gevolg van de noodzakelijk bezuinigingen.
25
4. Verspreiding en inbedding van de resultaten
4.1 Wat kunnen gemeenten doen? De resultaten van de inventarisatie bieden wij de gemeenten van Overijssel aan. Op basis van deze inventarisatie naar behoeften plus een beschrijving van mogelijke manieren om beter te sturen op ruimtelijke kwaliteit, kunnen gemeenten zelf bepalen hoe zij gestalte geven aan ruimtelijke kwaliteit beleid bij nieuwbouw in het buitengebied. De meeste gemeentes gaven aan dat producten en -diensten ten behoeve van het stimuleren en bewustmaken van particulieren de hoogste prioriteit hebben. Deze producten zijn het meest haalbaar op korte termijn. Andere belangrijke producten die prioriteit hebben zijn het ‘creëren van draagvlak’ en de ‘uitbreiding van de welstandsnota’. Wij adviseren gemeenten om op basis van de gewenste urgentie prioriteiten te geven aan de adviesproducten en -diensten en hiermee aan de slag te gaan. De meeste adviesproducten en -diensten kunnen gemeenten zelf oppakken voor hun eigen regio. Voor een aantal van de beschreven adviesproducten is afstemming met andere gemeenten en de provincie Overijssel raadzaam. Deze adviesproducten werken beter op een bovenregionaal niveau. Het gaat hierbij om: - inspiratietour: de betrokken gemeenten hebben allen aangegeven dat er binnen hun eigen gemeente te weinig goede voorbeelden zijn om te bundelen in een rondrit. Er kan samenwerking gezocht worden met andere gemeenten, om per regio een rondrit op te zetten met voldoende voorbeelden per regio (bijvoorbeeld een Twente-tour, een Sallandtour, een Vechtdal-tour, Ijsseldelta-tour, etc.) - inspiratieboek of –website: het verzamelen en beschikbaar stellen van goede voorbeelden per landschapstype is een handeling die niet per se gekoppeld is aan één gemeente. Alle gemeenten kunnen gebruik maken van min of meer dezelfde voorbeelden (het essenlandschap is in meerdere gemeentes aanwezig). Wel kunnen gemeenten voor hun eigen gebied een uitwerking maken in een brochure of een link maken vanaf hun website. - subsidieregeling voor goed opdrachtgeverschap: gemeenten zien weinig mogelijkheden om voor hun eigen gemeente een subsidieregeling op te zetten. Zeker omdat het voor sommige gemeenten slechts om een aantal bouwopgaven gaat. Wel zien zij de voordelen van een dergelijke regeling. Het heeft de voorkeur om deze regeling centraal op te zetten, zoals ook het geval is met de ervenconsulent en de reanimatieopgaven. Het Oversticht verkent de mogelijkheden om bovenstaande drie onderwerpen op een regionaal/ provinciaal schaalniveau te ontwikkelen. Dit doet Het Oversticht in eerste instantie in overleg met de provincie en de Nationale Landschappen.
4.2 Wat gebeurt er nog meer op het gebied van ruimtelijke kwaliteit? Deze inventarisatie sluit aan op andere initiatieven die gaande zijn in Overijssel op het gebied van ruimtelijke kwaliteit (op erven) in het buitengebied. Het project ‘kennisinfrastructuur’ van de provincie maakt een overzicht van alle projecten ten aanzien van ruimtelijke kwaliteit. Hieronder enkele voorbeelden van gerelateerde projecten zodat gemeentes hier kennis van kunnen nemen en gebruik van kunnen maken: • Ervenconsulent. De ervenconsulent van Het Oversticht wordt door de gemeente ingeschakeld bij erftransformaties en geeft advies over het landschap, de bebouwing en de erfinrichting. • Re-animatie agrarisch erfgoed. Dit stimuleringsprogramma van de provincie Overijssel is er op gericht om voormalige agrarische gebouwen een nieuwe functie te geven. De
26
•
•
•
•
particulier krijgt deskundigheid aangereikt en krijgt 50% van de kosten voor het opstellen van een transformatieplan vergoed. Wiel van Overijssel. Het Wiel van Overijssel is een project waarbij aandacht wordt besteed aan de praktische uitvoering van de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro). De provincie, de 25 gemeentes en andere partijen bundelen hun krachten en gaan op zoek naar antwoorden. Ervenwebsite. De ervenwebsite biedt een overzicht van alle informatie over erven (beleid, subsidies, streekeigen kenmerken, onderhoud, enz.) en laat inspirerende voorbeelden van transformaties zien. (De ervenwebsite, www.erveninoverijssel.nl zal in juni gelanceerd worden). Werkboek kwaliteitsimpuls groene omgeving. Om onnodig ruimtebeslag op de groene omgeving tegen te gaan heeft de provincie een werkboek ontwikkeld. Het werkboek geeft de gemeente bouwstenen voor het opstellen voor een ‘kader’ voor de toepassing van de kwaliteitsimpuls groene omgeving. Gespreksagenda nieuw rood op landgoederen. In deze gespreksagenda van de provincie wordt beschreven dat een landhuis (huis van allure) ontworpen moet worden vanuit de locatie, de tijd, de functie en de opdrachtgever. Het document dient als handvat voor gemeentes om met de initiatiefnemer en zijn architect in gesprek te gaan. Ook is het voor gemeentes en voor de provincie een handvat om de kwaliteit van het ontwerp te beoordelen.
4.3 Communicatie over de resultaten Om de informatie en ideeën die het resultaat zijn van dit project onder de aandacht te brengen is het nodig om de inhoud ervan te verspreiden. Dit document wordt verspreid naar alle gemeentes in Overijssel (contactpersonen Ruimtelijke Ordening), naar de ervenconsulent, naar welstandsadviseurs en naar het Wiel van Overijssel. Naast het verspreiden is het van belang de inhoud van het document in te bedden in andere, lopende projecten en initiatieven. Enkele voorbeelden van gerelateerde initiatieven of lopende projecten waarin de resultaten (kunnen) worden ingebed: • •
Cursusreeks omgaan met de omgevingsvisie. Tijdens de module ‘gebiedskenmerken’ worden de verschillende adviesproducten en -diensten ter inzage gelegd. Wiel van Overijssel. Tijdens bijeenkomsten met gemeentes in het kader van het Wiel van Overijssel kan aandacht worden besteed aan de projectresultaten.
27
Colofon Het rapport ‘Sturen op kwaliteit, meer grip op ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningen in het buitengebied’ is opgesteld door Het Oversticht. Dit rapport is mogelijk gemaakt dankzij financiering van de provincie Overijssel. Bij de totstandkoming van dit rapport is samengewerkt met: Provincie Overijssel Gemeente Enschede Gemeente Hof van Twente Gemeente Kampen Gemeente Ommen Gemeente Raalte Gemeente Twenterand Gemeente Tubbergen Gemeente Wierden Gemeente Zwolle Wij danken allen voor hun bijdrage.
Projectteam Rapportage Eindredactie Afbeeldingen Uitgave
: L.M. de Haan MA, ir. T. Ekamper, ir. P. Schilders. : L.M. de Haan MA. en ir. T. Ekamper : drs. Ing. D.H. Baalman : Het Oversticht : Het Oversticht, mei 2010
Bronvermelding afbeeldingen titelblad: ‘Het lijkt op een boerderij’, gemeente Gemert-Bakel. Het Oversticht Postbus 531 8000 AM Zwolle Tel. 038-4213257 Fax. 038-4218184 Email
[email protected] Internet www.oversticht.nl
28
